No. 46 Donderdag 33 November 1916 31e Jaargang Staten-OeneraaS. 9® Qroot® Zeeuwsche Stemmen. xci. Uitgave van cfe Baaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO gevestigd te Goes. Hoofdbureau te Goes: tlNGE VORSTSTRAAT 219, Bureau te Middelburg: ^i-SMA F. P. DHUIJ - L. BURG. Drukkers: rt-fcierbaan La Cointre Goes. Tweede Kamer. Art. 192 en het verzet van links. Wij zullen trachten met de beperkte ruimte, waarover wij beschikken, den le zer in staat te stellen den loop van het debat, over art. 192 te volgen. Het gaat om alinea 4, 5 en 6. in de eerste drie alinea's staat een zekere prioriteit van de openbare school. Met. haar houdt de Overheid zich het eerst bezig en dat vinden opponenten tegen het regeeringsvoorstel, allen ter lin kerzijde gezeten, voortreffelijk. Dan ech ter begint bij alinea 4 het verzet, pan eerst recht krachtig te worden bij alinea 5 en 6. Aldus luidt het artikel, zooals hel door de Regeering wordt voorgesteld: ,,1. Het onderwijs is een voorwerp van de aanhoudende zorg der Regeering. 2. Het geven van onderwijs, is vrij, behoudens het toezicht der Overheid, en bovendien, voor zoover het algemeen vor mend zoowel lager als middelbaar onder wijs betreft, behoudens het onderzoek naar de bekwaamheid en cle zedelijkheid van den onderwijzer; het een en ander dooi de wet te regelen. 3. Het openbaar onderwijs wordt, niet eerbiediging Van ieders godsdienstige be grippen door de wet geregeld, 4. Overal in het rijk wordt van over heidswege de gelegenheid glegeven tot bet ontvangen v]a|n voldoend openbaar alge meen vormend lager onderwijs. 5. Die cischen van deugdelijkheid, aan het geheel of ten deele uit de openbare kas te bekostigen onderwijs te stellen, verden bij de wet geregeld, met inacht neming, Voorzoover bet bijzonder onder vijs, dat nan de bij de wet te stellen voorwaarden voldoet, wordt naar den- zeliüen maatstaf als' het openbaar onder wijs uit de openbare kas bekostigd. De wet stelt de Voorwaarden vast, waarop voor bet bijzonder algemeen vormend mid delbaar en voorbereidend honger onder wijs bijdragen uit de openbarekas' wor den verleend. e De Koning doet jaarlijks van dei» staat van. bet onderwijs' pan de Staten- Generaal verslag geven. Van Raalte, Eerdmans, Otto en Vis- sex van IJzendooifirii kregen nu achtereen volgens 'gelegenheid hun bezwaren, be lichaamd in de amendementen, te uiten. \an Raalte stelt voor een wijziging van het 4e lid en wel zóó, dat voor opgesteld wordt de regel, „overal in het rijk wordt van overheidswege voldoend openbaar vormend lager onderwijs gege- ven". ^Vervolgens wenscht het. amende*- inent-Van Raalte de mogelijkheid uit te drukken, dat de wet uitzondering toe laat pp .dezen regel, 'in welk geval, er gelegenheid" zal moeten gegeven wor den tot het ontvangen van openbaar la ger lOinderwijs. O, zoon poeslieve verdediging was 't, die van den voorsteller. Hij wil immers niets anders dan 'trap- port. Volgens de thans geldende grondwet moet er een openbare school zijn, waar die noodig is. Welnu, dat wil de heer Van Raalte immers ook. Eenerzijds wil hij den plicht vaststellen voor iedere ge meente om een openbare school te heb ben anderzijds wil hij wel een gaatje openlaten. voor enkele uitzonderingen. Zijn' bedoeling is. c[e ]ager onderwijswet de gegelen bevatten zal volgens welke die uitzonderingen zullen worden toege staan. Eerdmans verlangen beweegt zich om het peil, de deugdelijkheid van het bi- zonder onderwijs. Het bijzonder onderwijs kan volgens zijn voorstel gelijke bekostiging ontvangen als „het aan de eischen van deugdelijk heid en inrichting voldoet voor het. open bare lager onderwijs bij de wet gesteld". I» dit domme amendement staat le. bat openbaar onderwijs zonder verplich ting; 2e. wordt het tot standaard en voorbeeld gesteld (waardoor het bijzonder onderwijs jjvordt gedeclasseerd); 3e. pro clameert het voor ongelijke zaken, eoo uitéén' 1 oopand als het bijzonder en het openbaar onderwijs, dezelfde eischen. Verder sprak Otto, wiens amendemen ten zóó zijn, dat wat aangaat de deug delijkheid openbaar en bijzonder onderwijs op één' lijn worden gesteld. Wat echter tegen de amendementen van den heer Ottws geldt, is dat zij een wonderlijke uitvinding bevatten. Volgens zijn systeem sullen er drie soorten van scholen zijn: lo. vrije schalen, 2o. bijzondere erkende «chaïen, 3a. openbare scholen. Die eerste zij* geheel vrij, mogen doen en laten wait ze willen; de tweede soort krijgt de kosten vergoed, mits m pan „voor- te*" voldoen. 'De Zeeuw VERSCHIJNT ELKEN WEKIOA& Abonnementsprijs Per 3 maanden fr. p. post Losse nummers ƒ1.® Prijs der Advertentiën 15 regels ƒ0.50, iedere regel meer li cfc, S-maal plaatsing wordt 2-maal berekend, Bij abonnement voordeelige voorwaarden, Familieberichten van 110 regels ƒ1.v iedere regel meer 10 ct. Tenslotte was Visser van IJzendoorn aan het woord. Deze afgevaardigde wil al. 44 aldus lezen „In elke gemeente des Rijks wordt van overheidswege voldoend openbaar algemeen vormend lager onderwijs' gege ven in een genoegzaam aantal scholen. De Ivoning kan, imet inachtneming van regels door de- wet te stellen, van deze bepaling voor een gemeente ontheffing verkenen., indien voor de kinderen uit die gemeente, voor welke algemeen vor mend lager onderwijs wordt verlangd, de gelegenheid wordt gegeven idat te ontvangen." En alinea (1 als volgt „Het 'bijzonder algemeen vormend la ger onderwijs, dat voldoet aan bij de wet te stellen voorwaarden en aan daar bij te stellen eischen, welke gelijke deugdelijkheid ais die van het openbaar algemeen vormend lager onderwijl, waarborgen, wordt naar regels bij de Wet te stellen naar denzelfden maat staf als het openbaar onderwijs uil de openbare kas bekostigd. De wet stelt de voorwaarden vast, waarop voor biet bijzonder algemeen vormend middelbaar en voorbereidend hooger onderwijs bij dragen uit de openbare kas! worden verleend." Bij eenigszins nauwkeurige- lezing, ziet men dat hier niet dezelfde, zelfs, niet gelijke, waarborgen worden g-e- eischt als voor het openbaar onderwijs gelden; er warden gelijkwaardige eischen en voorwaarden gevraagd. Overigens laat de heer Visser ook de vijfde alinea ongemoeid, "hetgeen de heer Eerdmans niet doei. Echter .ste-lt ook hij bet open baar onderwijs als norm en voorbeeld ten nadeel© van het bijzonder onder- Wijs. Vandaag zou de bespreking van 'het artikel met de amendementen tezamen aan de orde zijn. Wie op de teekenen der tijden pleegt te Jetten, ziet merkwaardige dingen om zicli heen gebeuren. Niet alleen buiten onze grenzen, oi neen, ook wel daar binnen. Ons land is in dit opzicht rijk aan voorbeelden. Daar hebt ge b.v. de- manie, o-m auto's met lage nummers te bezitten. De groote bladen bevatten eiken dag weer advertenties, waarin auto's met lage num mers worden te koop aangeboden en ge vraagd. Wat die adverteerders bezielt? Wel, dat zal ,ik u zeggen. In ons land wordt door velen oorlogs winst gemaakt, 't Is geen geheim, dat vele kooplieden opeens schatrijk zijn gewor den. Zoo sterk, dat men in ons land spreekt van een nieuwen stand, dien der O. W.'elr'si In de advertentie-rubrieken der groote bladen leest men nu ,en dan wel eens wat, dat van O. W.'-ers moet zijn. Zoo heeft men enkele weken alom in de bladen kunnen lezen de volgende an nonce Heerlijkheid. Titel eener heerlijkheid -te koop ge vraagd. Zonder grondbezit. Ook op die zonder rechten of archief worclt gere flecteerd. Opgave van naam en prijs ingewacht, enz. De steller dezer advertentie stelt er blijkbaar hoogen prijs op, zijn naam met een „vante verfraaien. Tien tegen één dat het ook een „O. W.'er" is. Anderen van dat soort „gelukkige" men- schen ze zouden zeker gelukkig zijn als 't geluk van 't aardsche slijk afhan kelijk was willen weer anders goede sier maken met hun centen. De een koopt e-en equipage-, de an der gaat „grooter" wonen, een derde laat -een villa bouwen -en ©en vierde schaft zich een auto aan. Maar de laatste loopt leelijk' 'in den kijker, als hij met een nieuwen wagen uitrijdt, want deze heeft een abominabel! hoog nummer. Ieder ziet, dat 't maak sel van 1916 is en ziet aanstonds in den .eigenaar een van die parvenu's, die in 'n halven dag de schaapjes op het droge gekregen hebben. Daarvoiar geneert men zich nafuuiiijk' geweldig. Vandaar de groote vraag naar lage autonummers. Wiel dwaas, niet waar? Waarom toch zou iemand, die „oor logswinst" gemaakt heeft, 'zich moeten schamen, zoo hij die winst op eerlijke manier heeft verkregen? Is het, omdat er onder de zoogenaamde „O. W.-men- schen" velen zijn, die op minder nette wijze laani hun fortuin zijn gekomen en men bevreesd is tot dezulken gerekend te zullen worden? Of schaamt de op de ladder ;der fortuin hooger geklommerfe zich ervoor, vroeger op een lagere sport te hebben gestaan? Hoe het zij', men wil niet voor een oiorlo-gswinstmaker aangezien worden en nu. tracht men eenigszins het karakter van O. W.'er te verliezen do-or een auto met een laag nummer te krijgen. Is dat geen teek-en des tijds? ik zou ook een toeken des lijds willen noemen het feit, dat men den neus op- haalt voor ons „oorlogsbrood" en dat er op roekelooze wijze mee wordt, omge sprongen. Waarlijk ,geen dingen, die pleiten vóór do veredeling van ons volkskarakter. Van .socialistische zijde heeft men wel eens geprobeerd een minder faire brood- politiek tegen Posthuma -te voeren, onder een leuze, die ongeveer neerkwam op deze woorden „We blieven geen bruinbrood; witte brood .moeten we, dat is lekkerder". Doch met alleen in dien hoek wordt deze leuze aangeheven. Vrij algemeen past men <er voor „oorlogsbrood" te eten, en dat 'terwijl het gebruik van bruinbrood om .twee redenen dient te worden aan gewakkerd. In de eerste plaats is het brood van meel voedzamer -en .gezonder dan het brood van bloem -en in de tweede plaats is het gebruik van tarwebrood ten. zeer ste .raadzaam met het oog op onzen be perkten voorraad. Dat .deze beperkt is, hebben we toch wel ervaren in den tijd, dat ieder bruin brood at, zelfs ook de hofhouding en onze geliefde Koningin. Toch bedanken velen, wier maag goed lie-stand is tegen zwaar brood, er voor het te eten, wantwittebrood is lek kerder. Liever geven zij het aan hun dieren, zander .daarbij te bedenken, dat zij de zaak ,van -onze .volksvoeding aan groote gevaren bloots tellen. 't Is mij ter oore gekomen, dat in onzie provincie oorlogsbrood is gevoederd aan vee, kippen en geiten. Is 'tniet verschrikkelijk Men zon -soms 'den indruk krijgen, dat de nood in. ons land nog niet z-.oo hoog gerezen is, en dat bij het aanheffen van de klaagliederen sterk overdreven wordjt. Dien indruk heb ik van de week1 ook gekregen door den aanblik, dien de Ro delbaan op de Goesch© Markt des avonds bood. Niet tientallen, maar honderden men- schen hebben hun centen, dubbeltjes, kwartjes- en misschien wel guldens ge offerd voor het imitatie-rodelwermaak. Op zichzelf is 'teen vrij onschuldig© bezigheid, doch .het feit, dat in deze tijden, van druk en ellende, zoovel© Menschen hun tijd en gpld er aan ten offer brengen, stemt droef. Van heinde ©tn ver waren hoeren en burgers, -en vooral 'hiet opkomende ge slacht ondier hen, stadwaarts gletlogem, om nar hun offer te brengen op het al taar des ijdel-vermiaakls. En ook de Go-esch© jeugd, uit alle rangen en stan den, heeft zich niet onbetuigd gelaten Hoevel© oenten zullen er den volgen dien -dag*, betreurd zijn, als. -de dolle glijmani© plaats gemaakt had voor nuch ter overleg. Zij, die .gemeenlijk het luidst schreeu wen en bet hardst protesteeren tegjen] de huidige maatschappij en steen en been klagen over prijsstijgingen der le vensmiddelen, over beweerde onvoldoen de toelagen en uitkeeringen, hebben wél geld voor de Rodelbaan. 'k Geloof' niet, dat de- Rodelbaan-eige naren „oorlogswinsten" maken, om de doodeenvoudige reden, dat, ons volkska,- rakter van dien aard is, dat ijdel ver- Maak a 11 ij d Welkom is, doch is het al niet (erg genoeg, dat -in dezen zwa nen tijd do-or zulke ondernemers: nog' zoo groote winsten gemaald worden? Imimers, wordt er niet op 'gewezen, dat we voor ©en begin van hongers nood staan Of beeft het wierk van de Amisiter- jjdamsche artsen Sajet en Polak' niets te beteekénen? Men moet dan wetejn, dat deze hoeren een enquête gehouden hebben over de 'voeding in dezen mobilisatietijd. De uit komst van dat onderzoek hebben zij neer gelegd in een brochure met tal van sta tistische gegevens. Dit boekske spreekt Van ontbering, .jammer en ellende en bange toekomst. Bij een 29-tal Amsterdamdcbe gezin nen is- eeini onderzoek ingesteld en in tabellen nauwkeurig opgeteekend bet voedsel, dat die eiken dag gebruikten, de kwaliteit en de kwantiteit, het in komen van het gezin en de huurprijs, zoodat 't gemakkelijk is*, na te gaan, boe groot het gebrek is aan bet allernood zakelijkste, om nog maar niet te spre ken Van 't volkomen gemis aan alles, wat eenigszins als genotmiddel kan wor den gerekend. Wilt ge eenig voorbeeld van den schreienden nood Een gezin bestaat uit man en vrouw, 2 kinderen van 20 jaar, een van 18, een van 13, een van 7 en een van t.wee, samen dus' 9 (personen. In dat gezin nu komt elke week binnen f 12.50. De huur wordt met een lmurbon betaald, waar bij zij zelf 60 cents moeten bijpaste en. Het Zondagsmaal van -die mewscben be stond uit louter aardappelen en twee ons vet. Dinsdag leek een feestdag, toen ver meldde het menu aardappelen, prij en- 2 kilc> b e e n e n, (die b'eenen kosten n.b. 70 ets.!), 2 kop erwten en 1 ons vleesch. Toen aten de menschen dus erwtensoep. Verder werd het voedsel aangevuld met brood en nog eens brood. Aan melk werd besteed 9 kan, maai! daarvan moest hel kleintje worden ge- Voed. In de heele week gebruikten de menschen 4 ons boter! Daarvan zullen de sneedjes brood ook niet dik gesmeerd zijn! Die he eren concludeeren dan, dat dc menschen, ondervoed worden. Over de armste Wasteen spreken ze niet eens', niaar de arbeid ereklasse wordt onder voed. Dat is in Amsterdam, zal men op*- merken. .Docjli is 't in het algemeen Veel beter „gesteld dan in onze hoofdstad? Ik betwijfel het, al wil ik erkennen,, dat de Zeeuwsche urbeidersWasse wel iets voor heeft op die hoofdstad. Niettemin maakt te Goes de Rodel baan piVond aan avond goede zaken. Als of er „geen vuiltje aan de lucht" is! Van verootmoediging heeft men niet gehoord KEES VAN DER MREiR. Beknopt overzicht van den toestand. Nog een enkel woord over de betce- tenis van de verovering van, Crajova, de hoofdstad" van Wfist-Wjalaehije, dooi de centralen. De slnielle bezetting van de stad wijst Ier op, boe fle tegenstand der Roemenen in de vlakte van .Walachije heel wat minder hardnekkig zijn kan, dan hij in bet Alpengebied was>. D-e bedreiging van den uitersten lin kervleugel der Roemenen isi door het snelle opdringen van de centralen aan- ïiuecriklel ijk 'toegenomen. Crajova is immers een belangrijk kruispunt van spoorwegen, en niet alleen de spoorwegverbinding in den rug van Tnrnu Seven n naar Crajova is nu voor den Roemieenschen linkervleugel afge sneden maar deze kan pu „ook geen gebruik meer maken van de lijn Ga- laf at naar Crajova, waarlangs- de ont ruiming- van het meest Zuid-Westelijk deel van Roemenië plaats zou kunnen hebben. Sarrail schiet inlusschen miaar niet op. Monastir beeft tpj, dat is. waar, doch nu is 't weer de dikke mist, die hem belet verder op te rukken. En de Bulgaren bieden intusschien krachtigen tegenstand op de- hooglenlinie, loopende van Iniogevo, 4 K.M. ten N. van Monastir tot hoogte 1050. Parijs' zelf maakt hiervan gewag, zoodat er uit te concludeeren yalt, dat de Bulgaren op alles voorbereid zijn en Sarrail geen gelegenheid zullen geven zijn succes verder uit te buiten. De Keizleir is' do-od! Leve de Keizer De 'diepe Smartelijke -rouw, welke de geheel© Oostemrijksche volkerenfamil-ie over den uitstekenden en wijzen heer- sober, die- him lot Meer dan twee men- s'cbenlevens tmiet. zachtheid en recht vaardigheid geleid' heeft, gevoelt; de klacht om 'den keizer, die- zijn volke ren als ©en vader liefhad en in wien zij het dierbaarste verloren hebben, weerspiegelt zich getrouw in ,de geheel© Oostenrijikteche pers. Aan de baar van dezen monarch, die van den dag dat hij zijn hooge waardigheid aanvaardde, die' zwaarst© taak op zich genomen heeft en "bijna 65 jaar liet schip van staat met vaste hand geleid hoeft, onder wiens regee ring het politieke en openbare leven, handel, industrie en "kunst tot ongeken- d'en bloei gekomen zijn, zwijgen alle partijgesc'hillienen met een bijna nooit waargenomen eenstemmigheid geeft de geheel© persi uitdrukking aan den bui- tengewonen dank, welken de monarchie aan keizer Franz Joseph verschuldigd is. Doch aan den anderen kant begroet de heele pers met warme woorden van sympathie en vurige zegenwenschen den jeugdigen troonopvolger van den groote?) keizer, die zich de onbegrensde liefde en vereering der gcheele weermacht te midden zijner soldaten in het gewoel van den slag, veroverd heeft en voor wien, evenals voor zijn doorlachte gemalin, we gens hun vriendschappelijke goedheid de harten van al hun onderdanen kloppen. De geheele pers drukt den innigen wensch uit, dat het den jongen keizer vergund moge zijn een gelukkige heer- schei' te worden en na een roemvoller» vrede voor het welzijn zijner volkeren en voor den geestelijken en economischer» vooruitgang der monarchie te arbeiden. De bladen spreken den wensch uit, dat de jeugdige troonopvolger, het schitterendi voorbeeld van den overleden monarch volgend, de monarchie, welke versterkt en verjongd uit den zegevierenden strijd* te voorschijn zal komen, zoowel naar buiten als inwendig tot nieuwen glans en roem moge opvoeren. Frans Jozefs laatste^dagen. Omtrent den aan longontsteking overle den vorst meldt een telegram uit Weetien: Naar in de bulletins, die onverheeld den waren toestand van den Keizer meldden, bekend gemaakt werd, volgde de Keizier zijn gewone levenswijze en verrichtte hij zijn gewone werkzaamheden tot gisteren- toe. In de laatste dagen vergde bij inder daad te veel van zijn krachten, daar hij ondanks de verhoogde temperatuur en hoestaanvallen niet alleen de gewone rap porten liet uitbrengen, maar ook lange audiënties verleende, waarbij hij veel sprak. Sedert 18 dezer was de eetlust verminderd. Dien dag dronk dc Keizer om zijn krachten op te wekken een gla# krachtigen witten wijn en twee kleine glazten champagne. Hij rookte altijd nog zijn gewone sigaren. 'De laatste nachten werden door hoestaanvallen wat ge stoord, doch de goede werkzaamheid van het. hart en de gelijkmatige ademhaling, ook den 19en, stemden nog niet tot on gerustheid. Gisteren zelfs heeft de Keizer den gan- schen dag zijn werkzaamheden verricht,, hoewel hij zich zeer vermoeid en zwak ker gevoelde dan anders. Hij ontving den opperbevelhebber veldmaarschalk aarts hertog Friedrich in een audiëntie, welke drie kwartier duurde. In zijn naaste om geving wekte de toestand, van den vorst echter ernstige bezorgdheid. De aarts hertogin Marie Valerie was in d-e laat ste dagen steeds bij den Keizer. Nu kwa men ook de dochter, prinses Gisela van Beieren en de hertogin Karl Tbeodor vau Beieren, te Wieenen aan. De troonopvolger' en zijn gemalin waren voortdurend aldaar gebleven. Maandagavond begaf de Keiz'er zich voor de eerste maal eerder ter ruste dan anders. Het-begin van den nacht verliep tot één uur zonder storing. Daarna kwa men hoestaanvallen en de koorts, die niet verminderd was, steeg den Uien ojver- idag tot een zorgwekkende hoogte. Ge durende den namiddag trad een vererge ring in, welke den dood ten gevolge had. De aartshertogin Marie Valerie, die aan houdend bij het sterfbed van liaar kei zerlijken vader vertoefde, was voor acht uiu' 's avonds naai- het Wester-station ge reden, om haar uit Wallsee komende dochter af te halen. Zij werd terstonjd door de hofbeambten, die haar achterna gereden waren, naar het slot te Schön- brunn teruggeroepen, daar inmiddels alle hoop op het behoud van het leven ver dwenen was. Kort na den terugkeer van de aartshertogin blies de Keizer den laat ster» adem uit. In hef Trofusdaf. Voor de soldaten opent zich in een bond geverfde schutting een poort en nu staan wij op Roemeensch-en bodem zoo schrijft Leruihoff ,uit bet Trotusi- dal in de Vossische Ztg. Een 'paar stap pen verder gaat de pas over -een ge weldige ijzeren brug over de rivier. De ze is een zeldzaam Verschijnsel op| het oorlogsterrein volkomen onbescha digd. Bij hun terugtocht hebben de Roe menen de bruggen in het Trotusdal niet laten springen- Ongeveer tien kilometer achter de grens sluiten lage heuvels het dal af. Juist voorbij den mond van de Soelta in de Trotus. Zij vormden, vooii zij door de Hongaren bijna zonder strijd ge nomen werden, ©en sterk aangelegde ver- sperringslinie van de Roemenen. Deze verdedigingswerken zijn buiten gewoon ingewikkeld. Het tenlein' is voor treffelijk gekozen» en toch maakt alles een Verouderden indrak. Zij zijn al te zeer 'naar de voorschriften, van de mi litaire leerboeken van voor den ooiTog geconstrueerd. Dat ziet men vooral aan de hindernissen. Men heeft geen partij getrokken Van de ervaringen van den oorlog. Men ziet nog wolfskuilen en zwa re onpïactische shrapnelscherm-en, die de soldaten een gevoel van geïsoleerdheid,'

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1916 | | pagina 1