ï\o. 39 Woensdag 15 November 1916 31e Jaargang
De Groote Oorlog»
Reclames.
Binnenland
De oorlogvoerende mogendheden.
Staten-Generaal.
REGEERINGSKAAS.
De Zeeuw
De Somme-slag is trouwens met clib
behaalde voordeeltje -nog lang niet af-
geloopfen. Over 't geheel is de critiek hein
niet gunstig,
Ito „Roeskij Invalid", het orgaan van
de Russische militaire partij, uit in e,en
eritische beooirdeeling van den doorbraak-
slag aan de Somme zijn onbeperkten lo£
tegenover de Duitsche troepten voor hun
•heldhaftige verdediging.
Het blad oordeelt, dat het strategische
plan der Geallieerden goed doordacht was,
maar volkomen mislukt is door de uitste
kende Duitschc discipline en de doods
verachting der Duitse he soldaten.
Ook van de andere fronten vallen
slechts plaatselijke voordeeltjes te melden.
In de Karpathen, in Zevenburgen heerscht
afwisselingin den Balkan zijn de ge
allieerden aan de winnende hand, met
name in de vlakte van Monastic.
Weer werden meerdere schepen door
Doitschc duikbooten getorpedeerd.
Do pers bemoeit zich op 'toogenblik
©venwel meer met den politieken dan
m©t den militairen warmtemeter. Het is
al Grey en Von Bethmann wat men
leesl.
Wel worth do rede van den Buitsc-ben
Rijkskanselier verschillend uitgelegd;
doch allen zijn het er over eens, dat
er meer vredesstemmen in klinken, dan
in vroegere redevoeringen.
Het is te begrijpen, dat hij nog eens
heeft herhaald geen annexatieplannen je
gens België te koesteren, en dat ook
voor de onafhankelijkheid van jServië geen
vrees behoeft te bestaan.
Trouwens ©en deel dei' Deutsche pers
heeft reeds niet onduidelijk te verstaan
gegeven, dat geen mensch in Duitsch
land den oorlog ook nog maar één dag
„zou willen verlengen om Oostenrijk bij
zijn mengelmoes van volkeren nog een
paai- millioein Zuid-Saven te bezorgen".
Ein wat Frankrijk betreft, de Zwitscf-
sehe bladen leggen in bet bijzonder den
nadruk op de passage in de rode van
dein Duitscben Rijkskanselier, waarin deze
verklaarde, dat zelfs de meest overspant-
ne:n Buitscber er nimmer aan heeft ge
dacht Frankrijk te overvallen omj het zijn
koloniën te ontnemen.
(Wel is dezla uitlating, in strijd Unlet
hetgeen vóór den. oorlog volgens! het
Engelsche Blauwboek' door den Rijks
kanselier tot den Engelschen gezant te
Berlijn is gezegd geworden, en ook in
het. vermaard© boek over „Het grootera
Duitschland" door Tannenburg. ten aan
zien van de Fransch© koloniën is ge
zegd.
Doch nu de nood in Duitschland klimt,
mag men misschien wel veronderstellen
dat Von Rethmann op zijn[ stellige te
genovergestelde mteening van ioen is
teruggekomen.
Dat het in Duitschland nijpt, zegt.
overigens ook 'het bericht, dat ©en op;-
roeping is uitgegaan van de regieeriug
tot alten die nog! kunnen... werken.
Een arbeidsplicht in het groot.
De oproep schijnt uit to gaan van het
nieuw gestichte ministerie van oorlogs
behoeften, en beeft ten dool oml alle be
schikbare arbeidskrachten, zoio niet door
vrijwillige dienstneming, dan, voor zoo-
ver het bij mannen noodig blijkt, door
invoering van den arbeidsplicht, voor den
vadedandschen hulpdienst te benutten.
Dat beteiekent: Allo 'burgers, prannci-
lijke en vrouwelijke, die nog éénig werk
kunnen doen, zulten uitgeoodigd worden
om zich aan te melden voor don arbeid
in de; oorlogsindustrie, en alléén vrouwen
zulten niet tot arbeid in de munitiefa
brieken ©n dergelijke gedwongen kunnen
worden. Wèl du.s de mannen.
Zou hot dan toch waar wezen dat de
Duitschers hun militaire front niet meer
op peil kunnen houden, zonder aan hun
industrie de allernoodzakelijkste krachten
te onttrekken
Zouden de vredesgezind© woorden in
Von Bethinanns jongste rede mee van
dezte vrees vrucht kunnen zijn?
En zou de immigratie van Belgen in
Duitschland hier evenzeer mede verband
houden?
In ieder geval wijst een en ander op
een laatste wanhopige krachtsinspanning.,
die, hoe men ook er tegenover sta, en
ho© tlraevig zij ook stemt, eerbied af
dwingt voor de Centralen die den on ge
lijke 11 kamp .tegen zooveel vijanden wel
kunnen verliezlen, óocli tevens hem niet
zulten opgeven voor alle beschikbare
krachten zullen zijn verbruikt.
Het leger der Entente te Saloniki.
waaraan wij bet volgende ontleenen
Generaal Sarrail liet bitter© klachten
hoeren over het gehalte der te zijner
beschikking staand© troepen, waarmede
hij* een lront van aanzienlijke Lengte
moet verdedigen, terwijl d© hygiënisch©
toestanden veel t© wiens©hen overlaten.
De troepen bestaan uit een, mengelmoes
van de meest uitoanloopende blanke en
gekleurd© rassen, beter gezegd uit het
schuim) der Entente-legers. Het onguns
tigst gedragen zich de blanke en ge
kleurde Engelsche troepenvooral de
X ierrw - Zee landers en Australiërs, die hun
afstamming van de misdadigers, welke
Engeland tot 1866 toe naar Australië
zond, niet verloochenen.
Tot zoover generaal Sarrail.
Onder dezie Australische troepen ko
men. de AnzuiCS1 in aanzienlijke getale
voor. In „la, Victoire" van 25 October
verhaalt nu Jean Claude, dat de En-
geüseho meisjes dol verliefd zijn op deze
Anzamcs. Voortdurend worden daze sol
daten mat huwelijksvoor stelten vervolgd
en alles wórdt ier op aaugelegd, onn het
huwelijk binnen enkel© dagen te do©n
voltrokken, ook al gaat de nieuw© echt
genoot hoel Spoedig naar het front.
Een der aantrekkelijkheden schijnt
ook te zijndat de vrouw van ©en
soldaat een daggeld van 4 shilling ont
vangt.
Korte Oorlogsberichten.
De „Voissische Zeitung" publiceert
een brief van een Duitsch soldaat, die
in Zwitserland is geïnterneerd en thans
klaagt over de slechte behandeling in
Fransche gevangenschap. Do gevangenen
zouden onder bet vuur der Duitsche ar
tillerie in de verschansingen moeten ar
beiden en slechts twee schrale maaltij
den per dag ontvangen. Ook worden nog
andere voorbeelden van slechte behan
deling gegeven.
De Poolsche raad van state zal een
voorloopige zijn, daar in hel deel van
Polen, dat door de Oostenrijkers is be
zet, de regeling van de verkiezingen nog
geruimen tijd zal vorderen. In het ge
nerale gouvernement Warschau kunnen de
verkiezingen reeds plaats vinden. De Pool
sche landdag zal het recht hebben van
belastingheffing en van leening. Hij krijgt
0.111. beschikking over de fondsen tot her
bouw van de verwoeste plaatsen in Po
len.
De telling van den buit in Con-
stanza is zooi goed als afgeloopen. In
banden der verbonden troepen zijn ge
vallen 30,000 Ion petroleum, 27,000 ton
benzine, -17,000 ton minerale olie, reus
achtige hoeveelheden graan, suiker en kof
fie, genoeg 0111 het Dobroedsja-leger en
de bevolking vele maanden lang te voor
zien.
e vredesvoorwaarden op
de aanstaande Par ij s c h e con
ferentie. Het Russische blad
„Rjetsch", dat onlangs wegens haar ver
klaringen over don vrede door de Russi
sche censuur verboden werd, publiceert
het sensationeele bericht, dat op de aan
staande Parijsche conferentie der Entente
de vredesvoorwaarden der Entente bespro
ken zullen worden. Het blad beweert zelfs,
dat na afloop der conferenties de vredes
voorwaarden openbaar zullen worden ge
maakt.
Het gebre k aan ste enkolen
in Fra nk r ij k. „Petit Journal" meldt
uit Amiens:
Het gebrek aan steenkolen wordt steeds
erger. Vier groote fabrieken moesten te
Amiens wegens gebrek aan .'brandmateriaal
het bedrijf staken.
De Gouverneur-Generaal van War
schau beeft een verordening uitgevaar
digd tot het vormen va,n een Raad van
State in verband met een door de be
volking 'geuiten wensch. Door de districts
vertegenwoordigers en gemeenteraden
worden 70 afgevaardigden gekozen. Acht
leden van den Raad van State worden
op deze wijize gekozen, terwijl vier dooi
den Gouverneur-Generaal worden be
noemd. De Raad van State en de Land
dag kunnen over ingediende wetsontwer
pen besluiten nemen en initiatief tot voor
stellen nemén. De Raad van State staat
onder voorzitterschap van den Gouver
neur-Generaal. De behandelingen, zullen,
in de Poolsche taal plaats vinden. Op de
Poolsche uniformen zullen de Poolsche
emblemen worden aangebracht. Het te
genwoordig© Poolsche legioen zal de kern
vormen van het nieuwe leger.
Uitgave van
tl5 Naaml, Venn. LUCTO'R ET EMERGE
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
VORSTSTRAAT 219,
Bureau te Middelburg:
riftMA F. P. DHUIJ L. BURG,
Drukker*:
i^tterbaan Le Cointre Goes.
Om fof vooruitbetaling 'der abonne
mentsgelden te komen zullen deze
week de kwitanties over het 4e kwartaal
1946, ingegaan 1 October l.l. per post
worden verzonden. We vertrouwen dat
al onze abonné's zullen medewerken
om die kwitanties bi| aanbieding te
voldoen.
DE ADMINISTRATIE.
Pol e h.
II. (Slof.)
Op aansporen evenwel van Rusland
sloten eenige leden van den Poolschen
adel ïn 1792 een verbond tot verzët te
gen de nieuwe grondwet. Gevolg hiervan
was dat Rusland opnieuw een verdeeling
van Polen bewerkstelligde, waarbij Ras-
land 4500 vierkante mijten annexeerde
en Pruisen Dantzig, Thorn, Zuid-Bruisen
en meerdere stukkeu Poioïsch gebied in
lijfde.
Dat was voor de Poleo te veel. Onder
luin dapperen aanvoerder Kosciusko ston
den zij op en verdreven de Russen uit
Warschau. Doch ten laatste moesten zij
liet onderspit delven. Do Russen trok
ken Warschau weer binnen, bestormden
Praga, en dwongen koning Stanislaus af
stand te doen van de regeering.
Kort daarop ging Rusland met Prui
sen en Oostenrijk tot de derde verdee
ling van Polen over (24 Oct. 1795) waar
door Polen uit de rij der volken van
Europa verdween.
De hoop dat 'Polen weer een onaf
hankelijke staat zou worden, scheen ver
wezenlijkt te worden tóen Napoleon liet
groothertogdom Warschau stichtte en aan
Frederik August van Saksen schonk in
1807, en niet minder in 1809 toen hij er
•West-Galic-ië aan toevoegde. Dan, helaas,
in 1812 ging het weer te niet.
Het Weener Congres in 1815 besliste
dat aan Pruisen en Oostenrijk teruggege
ven werd wat Napoleon hun ontroofd
had, en dat de rest 'bij Rusland zou
gevoegd worden.
In 1830 beproefden de geknechte Polen
nog eens tegen 't Russische bestuur op
te staan. Aanvankelijk slaagde dit pogen.
De Russen werden Uit Dolen verdreven,
waarop de Rijksdag' het huis Romanof
(het regeerende Russische 'Keizershuis)
vervallen verklaarde van den troon. Doch
deze onafhankelijkheid duurde slechts
kort. Weldra werd Warschau weder toit
de overgave gedwongen, en Poten tot een
Russische provincie verklaard.
XTog eenmaal, in 1863, trachtte Polen
zich het Russische juk van den hals
te schudden. Helden als Mieroslawski en
Langiewicz verrichtten hierbij wonderen.
Doch zij vermochten niets tegen de over
macht, en de Fransch-Engelsche hulp,
waarop gehoopt was, bleef u,it, zoodat
het den Russischen gouverneur graaf
Berg reeds in hét volgende jaar gelukte
den opstand voor goed te onderdrukken.
Duizenden vaderlanders werden gedood
of naar Siberië verbannen om daar een
langzamen dood te sterven. De adel werd
zoo goed als vernietigd. Aan de boeren
werden de landhoeven ten geschenke ge
geven welke aan den adel hadden toebe
hoord. De kloosters werden opgeheven',
de goederen der Roomsche Kerk' door den
Staat ingepalmd, en de Russische taal
als eenig gangbare taal ingevoerd.
Onnoemelijk is hel leed het arme volk
dooi de AI oscovietische overhecrschei's.
aangedaan.
Dpch ook dit leed zal weldra vergeten
zijn.
Voor Polen heeft de oorlog deze licht
zijde dat het zijn onafhankelijkheid 'zal
terugkrijgen of reeds heeft teruggekregen.
Polen (wij bedoelen nu nog alleen Rus
sisch Polen) is als zelfstandig koninkrijk!
met een erfelijke monarchie hersteld.
Natuurlijk is dit. slechts nog een begin
van vrijmaking.
Naast Italia irredenta, is er ook ,een
Polen irredenta. Dat wil zeggenPolen
»al eerst dan volkomen vrij zijn, wanneer
°ok Posen en Galicië die er in de acht
tiende eeuw bij behoorden en door taal
ea godsdienst en landaard nog niet van
den ouden stam zijn vervreemd, aan de
zen zijn teruggekomen.
Polen zal niet gerust kunnen zijn op
Z1)n herkregen onafhankelijkheid, voor hel
'net alleen door de Centrale Mogendhe-
en, maar ook door de Geallieerden, ook
door de Neutralen, ook en allermeest door
Rusland zeiven, alzo© zal zijn erkend.
Er is evenwel al veel gewonnen.
Wel krijgt Polen zijn ouden luister niet
terug en zal 't wel niet meer tot. zijn
oude getal van 35 miljoen inwoners terug-
kceren. Daartoe is het in den loop der
jaren te zeer geknecht en van zijn beste
zonen beroofd geworden.
Twintig miljoen Polen wonen op
't oogenblik nog huiten Polen, meeren-
deels in Amerika.
Maar het Polen dat nu bereids onaf
hankelijk werd telt toch nog een geest
driftige, dankbare bevolking van tien mil
joen zielen.
Het telt belangrijke steden, en de in
dustrie heeft er ziich de laatste jaren
krachtig ontwikkeld, ondanks de onder
drukking van zijn taal, godsdienst en eigen
nationaal leven.
Polen wordt nu een voormuur voor
Duitschland tegen Rilland; wanneer ten
minste Duitschland in het eind wint.
Wint Duitschland niet, maar wint Rus
land, dan zal dit, naar te denken is,
aan den nieuwen toestand niet veel ver
anderen. Immers Rusland heeft reeds in
het vorige jaar aan Polen de onafhan
kelijkheid beloofd.
Intusschen mag erkend dat in dezen
oorlog, die enkel smart en smaad brengt,
en voor welken nog altijd hot rijmpje
geldt
Wat is 't dat Koningen steeds port 'tot
[oorelogen?
De Hater van den Vreê blaast in hun
[oore logen
een mooi oogenblik is gekomen. Het is
dit waarop de onafhankelijkheid van Po
len door de Keizers van Duitschland en
Oostenrijk werd uitgeroepen.
Polen is de mooiste troef door Duitsch-
lands Rijkskanselier tegen den Czaar uit
gespeeld, de leelijkste poets door de Cen
tralen den Geallieerden gebakken.
Indien daargeen „Tubantia", geen
„Bjommersdijk", geen „Koningin Regen
tes" was, wij zouden er mee om kunnen
lachen.
Dit verbiedt ons evenwel de ernst der
omstandigheden, en de overtuiging dat
alle vorsten en alle volken gezondigd
hebben en nog voortgaan te zondigen,
al ware 't alleen hierom maar, dat zij
zich de beheerschers van den toestand
wanen, en vergelen dat boven hen de
Heere regeert.
Wilsons verkiezing.
Als aanvulling en zekerheidsstelling van
onze drieslar over Wilsons verkiezing zij'
alsnog het volgende aangeteekend
Wilson heeft 8.563.75G stemmen gekre
gen tegen 8.162.754 op Hughes. De uit
slag in New Hampshire en Minnesota
is nog niet bekend. Hoewel de republi
keinen nog niet willen toegeven dat Wil
son gekozen is, gelooft toch niemand,
dat do officieele telling nog wijziging in,
liet resultaat z'al kunnen brengen.
Wilson moet zijn zegepraal aan Califor
nia le danken hebben. Volgens de „.New-
York Times" stemden de Duitsch-Amerika-
nen zoo goed als allemaal tegen Hughes,
behalve in de stad Cincinnati. Overigens
mag niet verzwegen worden dat de staat
Californië, die 13 stemmen uitbrengt, ook
reeds in 1943 democratisch stemde. In
1908 stemde Californië op den republi
kein Taft.
Merkwaardig is nog, dat liet eerste
vrouwelijke congreslid, Miss Rankin, een
democrate is.
De Senaat heeft thans een democrati
sche meerderheid van 12 stemmen, het
Huis van Afgevaardigden een van maar 4.
Beknopt overzicht van den toestand.
'De operaties aan het Wiestfront worden
van Fransch-Engelsche zijde krachtig en
met succes doorgezet. De Engelschen heb
ben aan de Somme, na een hevig bom
bardement van 45 uren hun aanvallen
herhaald van ten noorden van Thiep-
val tot in de streek van Gommecourt en
belangrijke plaatselijke vorderingen ge
maakt aan beide zijden der Ancre. D©
buit is belangrijk en het aantal der al
daar gemaakte gevangenen loopt in de
duizenden. Blijkbaar zijn de Duitschers
aldaar verrast geworden. Immers het faalt
'dezen laatster -'et aan moed en beleid.
Maar de laatst "u de herhaalde
klachten der Engelsche.. het slechte
weer dat hen werkloos maakte, heeft de
Duitschers in slaap gesust.
Een neutrale, die te Parijs .een onder
houd had met een vriend van generaal
Sarrail, den aanvoerder van het leger
der Entente te Saloniki, kreeg inzag©
vah een door dien bevelhebber geschre
ven brief. Hij deed hieromtrent een
schriftelijk© miededieeJing aan een mede-
weriöer van het „Berliner Tageblatt",
Tweede Kamer.
De Kamer heeft na regeling der werk
zaamheden de bespreking over de amen
dementen voortgezet. Het zal heden wel
op een stemming uitloopen. Uit de rede
VERSCHIJNT ELKEN WERK
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post1.8®
Losse nummers9.05
Prijs der Advertentiën
15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 10 ct,
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden
Familieberichten van 110 regels ƒ1,
iedere regel meer 10 ct.
"S
Neemt proef van mijn
PRIMA GOUDSCHE KAAS.
Prima Goudsche 32 ct. p. p.
Fijne 38 p. p.
Hoogfijne 45 p. p.
Gewicht per Kaas 6 K.G.
Rembourszending door geheel Nederland.
Uitsluitend aan particulieren.
KAASHmNDEL „DE KLEINE WINST."
Prins Hendrikstr. II Leeuwarden.
van minister Cort mag wel het besluit
getrokken worden dat aangenomen zal
worden dat. van mr. Troelstra strekken
de om een grondwettelijke regeling te
verkrijgen bij welke meervoudig kiesrecht
in de toekomst voor goed onmogelijk:
wordt, alsmede dat van den heer Duy-
maer om indien het kiesrecht voior mi
litairen geschorst wordt, dit ook alzjoo
te doen zijn voor officieren; terwijl zal
verworpen worden dat van mr. de Geer
om te verkrijgen dat het meervoudig kies
recht, mits niet op gronden van wel
stand, wel mogelijk blijft; en dat van
dr. Eerdmans om de gebiedende bepaling
in zake evenredige vertegenwoordiging in
het kiesrecht-artikel te schrappén.
Slotsomevenredige vertegenwoordi
ging en enkelvoudig kiesrecht worden in
het algemeen stemrecht-artikel vastgelegd.
Indienststelling landstorm-
j aarklas sen 1909 en 1908.
In het tijdvak van 1620 December
191.6. zulten worden in dienst gesteld de
dienstplichtigen van de landstormjaar-
klasse 1909, toegewezen aan dc infante
rie (hieronder begrepen grenadiers, jagers,
hospitaal-soldaten en ziekendragers, doch
niet de wielrijders), wier geslachtsnamen,
beginnen met een der lettors A tot en
met G. Het overige gedeelte dier jaar-
klasse zal in hoofdzaak in Februari 1917
in dienst worden gesteld. Zij, die bestemd
worden voor de cavalerie zullen waar
schijnlijk moeten opkomen in Maart '1917.
Zij, die bestemd worden voor de zee
macht zullen waarschijnlijk moeten op
komen in Mei 1917.
De landstormjaarklasse 1908 zal ver
moedelijk voor een klein gedeelte even
eens in begin Februari 1917 en voor
het overige in hoofdzaak in Maart vau
dat jaar in werkelijken dienst moeten!
komen.
Inlijving militielichting 1916.
De inlijving van de militieplichtigen der
lichting 1916, toegewezen aan het re
giment genietroepen, bestemd voor oplei
ding tot milicien-telegrafist of -telepho
nist, die werkzaam zijn hetzij bij! de poste
rijen en telegraphie, hetzij bijl de spoor
wegmaatschappijen, welke inlijving aan
vankelijk was bepaald in het tijdvak van
1—5 December 1916, zal geschieden op,
11 en 12 December.
Peu lvruchten.
De minister van landbouw, nijverheid
en handel heeft het volgende bepaald
D© aflevering en het vervoer van alle
soorten groene erwten en bruine stam-
boonen is verboden. Dit is niet van toe
passing indien de aflevering en het ver
voer plaats vinden binnen de gemeente
van inwoning van den eigenaar der in art.
I genoemde peulvruchten; op de afleve
ring en het vervoer van partijen gedekt
door een vervoerbewijs afgegeven door
de Rijkscommissie van Toezicht op de
Feulvruchtenvereenigingop de aflevering
en het vervoer van partijen die op: den
dag van afkondiging dezer beschikking
in de St.ct. in spoorwagens of schepen
waren geladen; op monsters van gewone
grootte.
iDe pest in Djokja.
De overheid heeft een onderzoek ge
last naar de ongewoon groote sterfte ou
der de inboorlingen vau Djokja. Deze
is bijna verdubbeld. Uit dit onderzoek
blijkt thans, dat die toeneming aan de
pest móet worden toegeschreven.
(Tel.)
De onlusten in Palembang1.
Bijl het Departement Van Koloniën is
het volgende bericht van den Gouv.-Ge
neraal van Nederl.-Indië ontvangen:
Die resident van Palembang keerde te
rug van -een inspectietocht in een groot
deel van zijn gewest. De houding vau
de hoofden en de bevolking, in het bij
zonder Rawas, was onberispelijk. De po
litieke toestand is dank zij doelmatige!
ipatrouilleeringen zeer bevredigend. Itet
afslaan van den aanval op Soeroelangoeni
heeft allerwege een diepen inidruk gei-
