Bïo. 13
Maandag1 16 October 1916 31e «laargang
HM JBBÊjÊW j^ÊÈk ^tÊk Mk tfJÈ tfÉ^
ÉÈËj? Mm M&^Jr jÊÊ? Sne ÊM Mm Prijs der Advertentiën
De Qm&te O&riog,
VERSCHIJNT ELKEN WE«K?4«,
Abonnementsprijs:
jPgy4Éffj^ Per 3 maanden fr. p. post. fl.&
j0::% JÊ0fjtgÉï&jB jéʧ^ JF JËJ JBf Ms! mm 15 regels/"0.30, iedere regel meerit sik,
Jlffl Lj$ ui rflnfnii» i reStj ^flF J0Ê Mx JpW AMf 3-maal plaatsing wordt 2-niaal berekeai.
£p■#■-'■T y Infty S^SÊÊ&ËbB? mÈsBÊsSSSÊBnÊr Bij abonnement voordeelige voorwaarde®,
Wv BprH^ Familieberichten van 110 regels ƒ1-'—,
iedere regel meer 10 ct.
m»im in HT-. «I pun,i nniijiMPiij» hmihuii «i ■■■liniiiiii ii11in»li in i i nLii!TTMe^Ttr~~~~~i~~r"Tr~yy~~~"
Uitgave van
m \aami Venn. LUCTOri ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LM GE VORST STRAAT 219
Bureau te Middelburg:
*5tf!A F. P. DHUIJ L, BURQ.
Drukkers:
:«*teröaan Le Cointre - Goes.
ingetrokken.
0- Horreus de (laas komt iu 1' riesch
Da« iilad op tegen rb door ons ©n do
K o tier d a m m e r gepubliceerde klacht
als zon hij in icon vergadering van tien.
Red. Fiotestautenbonil goaogd hebben in,
zijn pritdicattes o.n. IToelstra' boven Chris-
tu- te stelten.
Onze opmerking van dezen Snejtscli&n
predikant uw It daarom onzerzijds in
getrokken: miet betuiging van k-ndwetoen
over cfo verspreiding.
'Wij ragen echter ook op onze beurt
boe konvt die beschut liging in de we
reld? Wij namen Kie loltorlijk over ju.it
epn courant, doch wij (lurven niet zeg
gen. Welke; wa.nl courant en uttknjpstei
zijn, zeer lot .onzen iS'pijt, vernietigd.!
Laai die courant zich open baren, en
langs dien weg den verslaggever van die»
vergad ering opsporen
Ook wij heb beu, niet geweten dat de
logen reeds meermalen was weersproken,
.gelijk ds. II. Ie II. thans bericht.
Maar hoe zit. de vork tan in den
steel?
Wat zeggen de openbare onderwijzers?
Mal zeggen de openbare onderwijsman
nen van de wetsvoorstellen tot wijziging
van artikel 192?
Zij hebben zich gisteren (Zondag) uit
gesproken in de vergaderingen: a. van
de Yereoniging Volksonderwijs; b. van
den Bond van Rederlandschc onderwijzers.
In eerstgenoemde vergadering spraken
prof. berdmans tegen en de heer Bigot
oor de wijziging.
Pr# berdmans was er vooral op tegen,
dat de bijzondere school gold krijgt ©u
toch niet gedwongen zal worden hel ou
derwijs O]) hooger peil te brengen.
Men kan, zegt hij, er niet zeker ynn zijn,
dat de bijzondere school genoeg liefde
heeft voor kennis en ontwikkeling en
geestelijk^ onafhankelijkheid van het volk.
Deze dwaze samenkoppeling nu daar
gelaten, maar is 't niet treurig dat zelfs
een professor, zeiven uit rechtzinnige
kringen voortgekomen (zijn vader was
orthodox predikant te l.lselmuiclen) nog
zoo weinig 'is Op de hoogte van de fei
len dat hij niet weet hoevele miljoenen
de voorstanders der bijzondere school in
den loop der jaren al hebben gestort
tot bevordering van kennis en ontwik
keling? En dat terwijl de voorstanders
der openbare school voor die kennis en
ontwikkeling, voor die peilverhooging,
waarvan ze mi zoo roepen, geen cent
over hadden.
Deze spreker uitte voorts do vrees dat
de bijzondere school „in heele gebieden
van liet platteland" de openbare school
zal doen verdwijnen.
Maar voelt hij nu loch niet, hoe hij
met deze bewering de openbare school
openlijk in staat van beschuldiging stelt,
als zou deze de concurrentie bij gelijk
heid van wapenen niet kunnen volhou
den. Spreekt hij daarmede niet over haar
uit liet vonnis van minder waardigheid?
'Deze spieker voorspelde voorts dat nu
liet- bijzonder onderwijs regel en het open
baar onder.wijs uitzondering zal worden.
Dit woord troost ons.
Wij hebben van den aanvang als be
zwaarpunt tegen het rcgeeringsvoorstel
onzerzijds in de eerste nlaats genoemldi
dal de Grondwet nu toch nog blijft vast
stellen dat de openbare school regel zal
zijn, en de a.-r. leus „de vrije school
regel, de staatsschool uitzondering", in
1913 nog door de meerderheid in de
Staatscommissie begeerd of aanvaard,
thans door de BevredigingscommistSe is
afgewezen
Maar prof. Eerdmans komt ons gerust
stellen. Het is alsof hij wil zeggen: in de
Grondwet niet, maar 'in de Practijk wèl
zal uw leus leven. Zij zal werkelijkheid
worden.
Welnu, dan maar geen woord ei- meer
aan verspild.
Houden wij in gedachten dat Prof. Eerd
mans een van de felste tegenstanders is>
van de gelijkstelling.
Dit geldt ook van jhr. De Muralt, Oost-
burgs volkscmrtegenwoordiger. Hij drong
aan op waarborgen, en verwachtte dat
„wij" (dat zijn de voorstanders der open
bare school) nu ook gewetensbezwaren
z.uilen giaan krijgen, evenals die welke
„wij" nu bij rechts „jgaan respecteeren".
Dat wil derhalve zeggen dat de voor
standers der openbare schoiol onze ge
wetensbezwaren tegen <de neutrale school
nimmer geëerbiedigd hebben.
Nu, dat is dan ook zoo. Wij weten er
alles van.
De heer De Muralt vreest ook, dat de
openbare school zal „doodbloeien"; door
deze uitspraak eveneens bekennende dat
gesteld dat de profetie juist is
de openbare school tot hiertoe gebloeid
heeft ten gevolge van financiële bevoor
rechting. En die bevoorrechting is gedu
rende ongveer oen halve eeuw bijzonder
groot geweest. Voor 1889 ontving de bij
zondere school zelfs geen cent; te open
bare alles wat zij noodig had. En ook
op dit oogenblik is 't verschil nog zeer
groot.
Eerclinaiis en De- Muralt zijn o zoo bang
dat „Rome" er wèl bij varen zal, wan
neer deze wijziging wet wordt.
Nu datzelfde is in 1889 en later ook
geroepen. Maar dat Rome-spook is op
't laatst ter ruste gelogd. Nu 't weer voor
den dag gehaald is, zullen de lieeren
't nu hun eigen geestverwanten moeten
voor gaan houden. Voor „Rome" is 'teen
lokaas. Ons deert 't niet. Wij hebben in
ons bijzondei' onderwijs een wapen tegen
„Rome", wat de apenbare school, dank
zij hare „neutraliteit" mist.
De lieer Otto, ook een Kamerlid en
ourt-hooM eener school heeft eveneens
'zijn waarschuwende stem doen hooien.
Volgens hem worden de vrijzinnigen in
de val gelokt.
Men merkt wel, de openbare school is
Zondag in do vergadering van „Volks
onderwijs" wel wat veel als troetelkind
van de liberale politiek naar voren ge
bracht. Het is dan ook te hegrijpen, dat
nog niet alle liberalen zoo maar op eens
met dat troetelen kunnen ophouden. Des
te meer verheugt 't ons, dat reeds zoo-
velen met hun grooten geestverwant 'out
v. d. Linden zijn meegegaan, en dit troe
telkind als zoodanig hebben losgelaten.
Neg meerdere, doch kleinere, goden
spraken zich uit, doch ten laatste werd
aangenomen de molic van de afdeeling'
Gorsel met 131 tegen 124 stemmen om
artikel 192 niet te wijzigen; hetgeen be
teeken tgeen gelijkstelling.
Hiermede was vervallen de motie van
liet Hoofdbestuur welke voor wijziging
en voor gelijkstelling was op voorwaarde
van: a. in elke gemeente voldoend open
baar onderwijs als regel; b. gelijke voor
waarden van deugdelijkheid.
Dus goed onthouden: Volksonderwijs is
er tegen. Volksonderwijs hoeft derhalve
binds de dagen van Moens cn Kerdijk
niets geleerd.
Als' 't hu maar niet door zijn eigen
Vrienden uitgelachen wordt.
En nu de Rond vrau Nederlandsehc
Onderwijzers.
Do voorzitter Ossendorp wraakte dcu
'haast, die met deze wijziging gemaakt
wordt, Iiij noemde de instelling van de
Bevredigingscommissie ?,de meest politieke
zet" van den minister. Hij betreurde den
ommezwaai van het Kamerlid Ketelaar,
die indertijd gekozen was om de belangen
der openbare onderwijzers en- de open
bare school te verzorgen, en nu in de
vergadering van den Vrijzinnig-Deinoora-
tischen Bond zich verklaard voor gelijk
stelling zonder waarborgen; alsmede van
do S. D. A. P., die zich had losge
maakt van do G'roninger schoolmotie, en
Van den programeiseh van 1913, dat haar
candidaten zich zullen uitspreken voor
handhaving van art. 192.
Hierna, werd een motie voorgelezen
waarin .uitgesproken wordt dat de Bond
zich bij de veranderde omstandigheden
neerlegt en „besluit, hoewel noode, zich
van actie daartegen te onthouden"; doch
verlangt dat „in bedoelde wetsontwerpen,
die wijzigingen worden aangebracht, die.
zonder het beginsel der financieele gelijk
stelling aan "te tasten, kunnen dienen,
oin te voorkomen, dat liet openhaar on
derwijs worde teruggedrongen van de
plaats, welke hot rechtens toekomt, en
aan het volksonderwijs niet meer schade
worde toegebracht, dan deze financieele
gelijkstelling noodzakelijk met zlich bren
gen moet".
Men mag wel zeggen, dat dit een voior1-
stel is van een mismoedig en mistroostig!
rouwdragende.
'De motie werd dan ook door sommige
aanwezigen genoemd een hudbnotie. De
'heer 'kamers die de motie toelichtte noem-
de haar „het .gebaar van een overwon
nene". Ook deze heer vertelde nogal een
en ander van 't bijzonder onderwijs dat
hij Wel niet zal kunnen waarmaken.
Getuige de navolgende nonsens.
„De eenige goede waarborg voor goed
onderwijs is vrijheid en onafhankelijkheid
Vjan den onderwijzer; deze zullen, we
nooit krijgen door het bijzonder onder
wijs, omdat dit in strijd is met het be
ginsel van het bijzonder onderwijs. Het
streven van de christelijke partijen is niejt
in de eerste plaats de verkrijging van
een leerplan, gaat in de eerste plaate
niet om de school, doch om den on
derwijzer te maken tot dienaar der kerk.
Hot bijzonder onderwijs zal .invoeren een
stelsel van opvoeding op kosten van den
staat, dat wel zal geven een zekere mate
van algemeene kennis, doch dat niet wil
aanvaarden het beginsel, dat het kind
zoodanig opgevoed moet worden, dat het
in staat gesteld wordt, zich verder te ont
wikkelen, te loeren denken. De bijzondere
'school zal het tegendeel doen; de voor
standers zullen in het onderwijs leggen,
datgene wat zij voor zich hoodig ach
ten, datgene wat overeenkomstig is met
hunne belangen. Werktuigen zullen zij
zijn, die zoo straks in Noord-Brabant en
Limburg hun invasie zullen doen, onder
geschikt aan de geestelijke leiders".
Dit alles te weerleggen zou eenige
lange artikelen vorderen. Maar' waartoe
zou. dat dienen?
Luisteren wij liever nog 'eenige oogen
blik keh maar de andere lieeren.
De heer Tjalsma uit Zwolle zag in
financieele gelijkstelling - let wel! -
achteruitstelling van de openbare school.
De openbare school achteruit wan
neer gelijk op gedeeld wordtVerstaan
de heeren toch niet hoe mal figuur zij
met dergelijke klachten hun school .laten
miaken
Deze spreker ziel dan ook groote ge
varen voor de openbare school dreigen,
die school zal een arme-lui-school wor
den. En van de politieke partijen zegt
hij hij zal wel de partijen van links
bedoelen! dat zij hen bedrogen en
verraden hebben; en dal zij zich door
deze hebben laten bij den neus nemen.
De Iheer v. d. Vegt zeL't ook ronduit: „do
linksche partijen hebben de openbare
school verraden".
Een opmerking, verband houdend met
deze, in Volksonderwijs dicnzelfden dag ge
hoord. dal. de vrijzinnigen nog nooit wat
voor de openbare school hebben gedaan.
Meerdere sprekers verklaarden zich
voor verwerping van 't regeeringsartikel.
Een spreker nil. Arnhem (Moreau) vrees
de zelfs voor „Vermoording der openbare
school". Een groote minderheid verklaar
de zich voor de motie Groningen (ver
werping regeeringsvoorslel) namelijk 90
legen 132, waarop de molic van 't hoofd
bestuur werd aangenomen. Een motie die
eigenlijk ook verwerping van 't regeerings-
voorstcl beoogt. Immers zij bevat o. a.
deze clausule: „en acht het de onafwijs
bare plicht van de vertegenwoordigers
Van die politieke, partijen, die zich altijd
hebben doen kennen als voorstanders van
de openbare school, dat zij niet voor liet
'nieuwe 'art. 192 zullen stemmen, als de
onderstaande; wijzigingen niet worden aan
gebracht.",
Als men nu weet, dat tot die „onder
staande wijzigingen" beliooren de eisch
„eerbiediging van ieders staatkundige be
grippen", hetgeen zeggen wilzwijgen van
het Oranjehuis, de Revoluties en andere
aan socialistische ouders minder gevallige
geschiedfeiten; voorts dat er overal open
baar onderwijs nroet zijn, ook al wordt
dit niet begeerdalsmede dat geen ge
lijkstelling geschiedt voor bijzondere scho
'en, die aan 'door de wet te stellen eischen
van deugdelijkheid niet. voldoet, derhalve de
gelijkstelling afhankelijk gesteld van wets-
opvaltingen van schoolopzieners, advoca
ten en andere wetsuitleggers, dan be
weren wij niet te veel te zeggen, wan
neer wij deze motie gelijkstellen met een
advies tot verwerping.
Wij wachten kalm af wat de Kamer
en de Regeering op dit alles zeggen zullen.
ff
Beknopt overzicht van den toestand.
De tegenstand der Duitschers op het
Westerfront wordt steeds hardnekkiger.
Voor het eerst, na drie maanden van
feiten krijg, hebben zij aan de Sonune een
tegenaanval gedaan, welke een belangrijk
succes opleverde.
'Njadat eerst een Fransch communiqué
gemeld had, dat de Duitschers eenige
gedeelten van de hoogte bij het bosch
van St. Pierre Vaast hadden vermeesi-
terd, deelde een nader bericht mede, datj
een deel van het dorp Ablaincourt doou
de Duitschers heroverd werd, doch dat
zij1 er thans opnieuw zijn uitgeworpen.
Van dit 'laatste zeggen de Duitschers
echter niets.
Wel, dat zij meer dan 400 man gevan
gen namen.
Ook op het Zuiderfront hebben de cen-
tralen zich krachtig verweerd.
Zóó krachtig, dat Weenen durft oou-
sfcateeren, dat de achtste groote stormaan
val der Italianen met de gevechten vans
11. October .als afgeslagen is te beschotr-
wen.
Meer nog dan bij de laatste veldslagen
hadden de Italianen ditmaal hun krach
ten op den Zuidelijken vleugel gecon
centreerd. Tusschen de zee en de hoogten
ten Oosten van Görz waren het 3e en
doelen van het 2e leger met een totaal
van ongeveer Ui infanterie-divisies met
'zeer krachtige artillerie en talrijke mijn-
werpersbatterijen ingezet. De Karstverde'-
digers doorstonden echter een week van
het zwaarste geschutvuur, trotseerden
daarop drie dagen van onophoudelijke
stormaanvallen van de overmachtige ita-
liaansche troepen, totdat dezen, door de
verliezen genoodzaakt, hun aanvallen
staakten.
Intusschen maakt liet zuiveren van het
Z.O. en 0. grensgebied van Zevenburgen
snelle vorderingen. De Roemeniërs wer
den op talrijke punten over de. passen
teruggeworpen
Het lot van Roemenië is een leelijke
tegenvaller voor de Entente.
De „Daily News" windt er geen doekjes
om, doch verklaart openhartig: „Het was
een algemeen heerschende opvatting, dat
de interventie vair "Roemenië een waar
neembaren invloed op het verloop van
den oorlog zou hebben. Deze verwachting
heeft zich niet verwezenlijkt. Ook de slag
aan de Somme vervult niet "geheel de
beloften van een spoedige beslissing, die
jn Augustus scheen. De beweging gaat
langzaam en October is bijna voorbij".
Be Engolschen zijn nog ietwat gevoi^
derd.
Generaal Haig meldt: „Zaterdag uitgc
voerde ondernemingen bij de Stuff- en
Schwaben-redoutes waren zeer succesvol.
Ten noorden yan de Stuff-redoute wer
den twee linies vijandelijke loopgraven
over een afstand van 200 yards gezui
verd. Bij de Schwaben-redoule was de
winst grooter; den vijand werden zware
verliezen toegebracht. Bij beide operaties
namen wij 2 officieren en 303 man.
Zaterdagavond zijn wij vijandelijke loop
graven binnengedrongen ten Westen van
Serres, ten Noorden van Roclincourt, ten
Noord-Oosten van Festhubert en ten Noor
den van Neuvecliapelle. Er werden ge
vangenen gemaakt".
„Duikbood'-leven.
Men herinnert zich de „Dieutscliland.
De eerste, en Êotdusver ook eenige
handel si luik boot, die heen en terug naar
Noord-Amerika gevaren is.
Kapitein was Paul Köiiig.
Die heeft nu na zijn tehuiskomst met
bekwamen spoed een boek over zijn
reisr geschreven, dat in een kleine 14
dagen lot oen aantal van... ver over ito
tweehjondiordduizend exemplaren was ver
kocht zeker wel eon ongehoord
feit in 't uitgieversbedrijf.
Er blijkt uit hoe onbegrijpelijk veel er
van die weinig talrijke bemanning bij
deze overtocht is gevergd.
Dat Was haast geen menschelijk werk
meer
Eerst' had ide bpot goed weder.
Maar dat weel eind .funi anders 1
Vliegenden storm, en wilde zee
En nu geven we verder 't verhaal
van kapitein König volgens de vertaling
van de „N. R. C.":
Uit de metingen blijkt, dat "de tem
pera,tuur Van 'het water stijgt. Ze bereikt
een hoogte vain 28 graad Celsius. Wij
zijn i. Jj, Golfstroom, ".lie zich in da
lucht kenbaar maakt door een vurigan
krans ran de zwaarste tropische on
weersbuien. Een sterk lichten van de
zee en hevige .atmosferische storingen
zijn verder bewijzen vajn dein stroom.
jWiij merken het aan ons toestel voor
draai Hooze telegrafie, dat- goirriteerd
wordt, door de spanning van de met
clectricileit overladen atmosfeer en daar
door begint te staken. Tot nu toe heeft
eiken dag het draadlooze station ta Nauen
het tegenbericht medegedeeld. Het lich
ten van de zee belemmert het uitkijken
sterk. D© 'oogen worden er door ge
prikkeld en de blik wordt onzeker ge
maakt door bet voortdurend fonkefch
van de zeeoppervlakte in den diepzlwar-
ten naclït.
Het weer wordt buitengewoon kwaad
aardig. Een hooge zeegang, zware hagel
buien komen over het dek. De .wind
heeft .een 'kracht van elf tot twaalf. Ron
dom over het kokende water hangen
zware, zwarte wolkenstoeten, waaruit het
voortdurend vaaggeel opbliksemt. Dan
plotseling is de lucht weer diep donker,
terwijl de boot en het water daarom
heen opvlammen in 'een groenachtig
licht. De geheele atmosfeer is "in een
brullend oproer, onafgebroken rommelt
de donder boven ons, wij komen in het
centrum: een heksienketel v,an voorwe
reldlijk© onweersbuien raast oml de boot,
alsiaf het. einde aller dingen zou komen
Plotseling duiken achter ons die
to plan t aar ns van een groote stoomboot
op. In den l lonkeren nacht kunnen wij
hem uit den weg gaan; zonder dat hij
hel merkt. Op eenigen afstand vaart hij
voorbij als een lichtend schijnsel. Hel
is een passagiersschip, dat naar zijn
koers te oordeelien, uit de Middelland-
sche Zee komt. Ik moet bekennen, wij
keken zijn lichtjes, toch miet een klein
gevoel van nijd na, tot 'de regen en, cle
duisternis hem weer opslokten.
Dein volgenden dag bereikte het slech
te weer zijn toppunt. Orkaanachtige
buien zwierden over on-, liet water komt
niet meer iu straten naar beneden, het
zijn. watervallen, muren van water, die
pijn doen aan lian Ion en gezicht. De
regen js zoo dicht, dat men er niet
meer tegen in lean zien. Om iets zicht
te hebben, moet men een klein stuik
glas voor het oog houden, met ilit. ge
volg. dat een beekje van het glas In
de mouw stroomt.
De lioot werkt buitengewoon zwaai'
in de razende zee. Do golven smijten,
liet schip heen en weer, zoodal het in
alle scharnieren kraakt. Dikwijls ligt liet
zoo scheef, dat men met de vrije hand
zich nauwelijks' jnecr kan vasthouden aan
de rainid van de „badkuip." Het is een
hei.
Maar het is nóg niets in vergelijking
roet de hel laar binnen in de boot,
vooral bij de machine. Rij de wilde
zee moeten natuurlijk idle luiken gesle
ten zijn. Ook bet torenluik kan nu maar
af en toe geopend wonden. 'Wiel werken
twee groote ventilatio-muehincs - onop
houdelijk, maar Ie frissch© lucht, die 'zij
uit den ventilatie-kokcr naar Ijeae'dieni
zuigen, wordt onmiddellijk verslonden
door le gretige Dieselmotoren.
De vraatzuchtige monsters geven daar
voor in hun ondankbaarheid slechts hitte
terug, zware, drukkende hitte, bezjwan1-
gerd met een verschrikkelijken otiegeur,
die nu door a.lle ventilatoren in een kring
loop door alle 'ruimten gezweept Wordt.
Verfrissching kan zooi'n ventilatie niet
meer brengen. De lucht iu de boot is
bovendien verzadigd met een fantastisch
hoogen graad van vochtigheid, Men ge
looft er niet meer te kannen ademen
en ziet gelaten of met galgenhumor het
oogenblik tegemoet, waarop men viech
wordt. Bij de gesloten luiken verziamelt
zich overal in het potdichte schip zvveelf-
water, dat in de liittc weer verdampt,
alles doornat maakt en doet schimme
len. Alle laden _en deuren van de kasten
zetten uit en klemmen. Daarbij komt heti
natte' goed, waarmede de wacht van den
toren verschijnt en dat de heele hooit
verpest.
Alen kan zich geen voorstelling maken
van de atmosfeer, die langzamerhand ont
staat, van de helsché temperatuur, diel
in de boot broeit. Wij 'hadden in den)
Golfstroom een temperatuur buiten van
28 graden Celsius. Zoo warm was reeds
het water om ons, Frissche lucht komt
niet meer binnen on in de machinekamer
ratelen en hameren als razend twee; mo
toren elk van zes cylinders. De kracht
van hun explosies slingeren zij in. de
wervelende schroefgolven, met gloeienden
adem stooten zij de verbrande gassen
uit de pijpen. Maar de gloed van de
voortdurende verbrandingen blijft in de
cylinders en deelt zich mede aan de gei-
heele, van olie druipende stalen otrngrf-
ving. Een den adem beklemmende wolk!
van hitte en oliestank gaat van de ma
chine uit ,en. verspreidt zien ever heli
geheele schip. De temperatuur steeg in
deze dagen tot 53 graden Celsius. En
in zoo'n hel leefden en werkten men-
schen. Steunend draaiden de mannen, die
vrij hadden, zich in hun kooien. Aan
slaap was nauwelijks te denken en wan
neer er een zoo ver was, dat hij kon
insluimeren, dan wekte hem de onop
houdelijk van het voorhoofd in de oogea
loopende zweetdroppels tot nieuwe ellen
de. Het lijkt bijna op een verlossing, wan
neer de acht uur rust voorbij zijn en de
nieuwe wacht hem in de centrale of bij
de machine roept.
Maar nu begint liet gemartel eerst.
Slechts in hemd en onderbroek gekleed
staan de mannen op post, om het voor1-
hoofd een doek gebonden, opdat het
zweet niet in de oogen za,l komen. HeC
bloed gloeit en raast in de slapen, ate
een koorts kookt het in alle aderen.
Slechts met de uiterste inspanning vau
den wil gelukt het het lichaam, dat vaal
het zweet druipt, te dwingen tot me
chanische dienstprestatie en het vier uur
uit te houden.
En hoe lang zal dat uog uit te hou
den zijn? In die dagen heb ik het dag
boek niet meer bij gehouden en vind
slechts de opmerkingHooger mag de
temperatuur niet "meer worden, anders
kunnen de mannen het in de machine
kamer niet meer bolwerken. Maar zij heb1-
ben het klaargespeeld. Zij hielden stand
als helden, zij deden hun dienst uitge
put, gloeiend met zweet bedekt, tol heKi
centrum van den storm achter ons lag,
tot het daar buiten opklaarde, tot de
zon door de wolken brak en de afne
mende zeegang het gedoogde de luiken
weer te openen.
Toen stegen zij op uit hun hel. Bleek,
druipend van olie en onder het vuil kwa
men zij in het daglicht en verheugden)
zich over de zon, alsof zij dezte voor
den eersten keer zagen schijnen.
