No. 4
Donderdag' 5 October 11)16
Sle Jaargang
de Gr@ote Oorlog»
Statöit-Oeneraaï
Uitgave vaa
dia Ksaml, Yenn. LUCTOH ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LANGE VORSTSTRAAT 219»
Bureau te Middelburg:
FEIÜMA F. P. DHUIJ L. BURG.
Drukkers:
$«*rterbaan Le Gosntre - Goes.
Draagt nu den Olijftak aan.
Db. 'Mulder, van llussum, zond aan do
Standaard dit fraaie gedicht.
Draagt nu de;i Olijftak aan,
't Schoono symbool der Oude Schriften'
Bindt, bindt in uw bonze driften.
Waardoor volken ondergaan!
Vitede zij het, vrede alom!
Hoopt van de allerhoogste tinnen,
Hun het bruisend „Weliekom",
Ddo den zooten Vrede minnen!
Draagt nu den Olijftak aan,
En Joolt pp uw krijgsbanieren;
Laat geen woede u meer ontsieren,
En uw haat niet langste1 slaan!
Ziet, hot land is rood van bloed,
En het oog van tranenstroomsin
Schreiend smeekt het volksgemoed
„Laat den vrede wederkomen!"
Draagt nu den Olijftak aam
Over de opgezette wateren,
Waar de golven woedend klateren
En de krijgers ondergaan!
IJdele .eetzucht heersch niet meer;
Booze hartstocht zij bedwongen;
Werpt dc wapenrusting neêr;
En geen krijgslied meer gezongen!
Draagt nu den Olijftak aan!
Hij zal meer de volken sieren
Dan liet teokeu der laurieren,
Voor wie op hot krijigspad gaan!
Hoort, men roept weêr Van alom
iMet wijduitges trekte handen:
„Vrede, zoete vrede, kom!
„K«flr terug in alle landen!"
«Kfctl m
Ilo3', weerhoud Gij 't roode paard
Mooi' ,te draven door de landen,
En kastijding Uwer handen
Wo'rdc ons verder nog gespaard!
HpoT der volkeren moe gehijg!
Voor ze weêr van onder doornen
Naar den wijnstok en den vijg
Om te rusten van Uw toornen
Draagt nu den Olijftak aan!
Doet alom den vrede hooren!
Van den allervters ten toren
WoTde ontrold de vredevaan!
Vrede zij hot, vrede alom!
Roept van hoogc tempel tinnen
Hun het bruisend „weliekom",
Dje den zoeten Vrede minnen!
Kort dag.
Laten de Kiesvereenigingen tocli spoe
dig vergaderen. Men beu telle telegrafisch
aan do administratie van De Stan
daard zooveel exemplaren van de Con
cepten alls mien noodig heeft. Voor "25
stuks zonde men 75 cent per postwissel.
Voor 100 stuks f 2.50.
Bet is gewenscht dat ieder lid zoo
mogelijk zulk een concept kobbe, opdat
hij precies wtete welke veranderingen er
gemaakt zijn in de Statuteit en in het
Beginselprogram der partij.
Uit de door ons overgenomen artikelen
die veranderingen ondergingen, blijkt, dat
er in het nieuwe -Program verschillende
punten opgenomen zijn, waaromtrent oii'
der ons ree ls eon co ni m u n i s opinio
een adgomeene instemming bestaat.
De partij doet namelijk in dat Program
Uitspraak over dienstweigering, geeins-
hooMcnkiesrerht, stemplicht, vrouwen
kiesrecht, wcduwcnkiesrecht„de vrije
school regel, de openbare school aanvul'
ling" blijft de leus; maatregelen worden
gevraagd tegen het Neo-Malthusianisme,
getuigd wordt tegen lijkverbranding; voor
kalgemeenen dienstplicht, uitgesproken!
wordt de wenschelijkheid van zeker© voor
zichtige controle op de diplomatie; de
koloniale paragraat is -vernieuwd; de'soci
ale paragraaf uitgebreid; het acooorld bij
samenwerking met andere partijen; ge
vraagd wordt voorziening in do geeste
lijke behoeften van wie dou lande dient.
Wat de koloniale «n sociale aangele
genheden aangaat, men leze nog eensi lie
artikofein 1.8 ien 1.9, die i», verschillende!
details tal van belangen precisoeren, waar
op de partij hare aandacht gericht houdt.
En wat het accoord bij saamwerking aan
gaat, leze men artikel 21 nog eens goed
na. Alle aangesloten kiesvereenigingen zijn
hierna tot do naleving van dit program
en van -dit accoord gehouden. Hetgeen
derliajve tot hier toe als vanzelf spre
kend onder ons zedelijk Vaststond, wordt
srogeens met preciesheid als vaststaand©
v.astgelegd.
Wij verwachten dat tegen deze wijzi
gingen wel: geen bezwaren 'zullen rijzen.
Men leze voorts zeer nauwkeurig de sta
tuten.
te art. 5 wordt ook voor de a.r. can-
didaton voor het lidmaatschap van den
Raad instemming met het Program van
Beginselen gevorderd. Wij achten dit een
mooie verbetering. Door deze toch wordt
VERSCHIJNT ELKEN WEKJOA&,
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post. 1,58
Losse nummers8 3»
Prijs der Advertentlën
15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 18 ot
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend,
Bij abonnement voordeelige voorwaarde#.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.
iedere regel meer 10 ct.
in de toekomst onmogelijk gemaakt, dat
van antirevolutionaire zijde allerlei slag
van menschen als antirevolutionair wor
den geeandideerd, die, eenmaal1 op het
kussen, in meerdere gevallen spieken of
zwijgen of stemmen vlak in strijd met
'tgeen in ons Program van Beginselen
op bepaalde punten geleerd wordt. Man
kan door deze nieuwe bepaling misschien
hier etn daar aanvankelijk nog wel eonjS
in conflict komen met enkele dorpsgroot-
heidjes, 'doch men kan dan tegen derge
lijke mensclien zicli beroepen op het Pro
gram. En bovendien, dat wordt Taler wel
beter.
Met artikel 9 zullen allicht vele leden
dor Kiesvereenigingen niet accoord gaan.
Vooral' in deze provincie' niet, waar de
volksaard 'zoo heel anders is dan b.v.
in .Gelderland, ieder zijn eigen nrieeninkje
voor 't beste houdt, of zich njef „binden"
laat. Men mag dergelijke vrienden pp dat
punt wel terdege goed inlichten. En vooral
er tegien waarschuwen, dat mien bok dit
artikel1 aanvaarden zou en later als 'top
de praktijk aankomt, er zich aan zou
onttrekken.
Voor de verkiezing van gamleenteraals-
leden onzer richting schept 'net Statuut
eau gemeenLeraadsool'lege, opzettelijk aan
gesteld voor de .regeling van de Raads
verkiezingen; die collages wonden aan
gewezen dóór een Centralen-Convent, dat
is een vergadering, eens per jaar, iti Sep
tember, te hou3èn. Omtrent de plichten
van dit Convent (vergadering) loze men
artikel 28.
Wij kunnen niet op elk dezer (35) ar
tikelen de aandacht vestigen.. Men loze
en besprek© een en ander in een zoo
voltallig .mogelijke vergadering. Men hoopte
or rekening moe, dat uiterlijk .vóór Dins
dag 17 October e.k. bij het bureel van
hot Centraal Comité, wjarmoosstraat 9G
te Amsterdam |de namen en voornamen
der afgevaardigden moeten zijn ingeko
men. Elke vereeniging kan niet meer dan
één stemhebbend jteputaat aanwijzen. Elke
aaangesloten Jdesvereeniging, die hoog
stens 50 leden telt, brengt een stem hit,
büï ioen ledental van 51 tot 100 twee
stemmen. Meer dan 100 tot 150 drie.
Men moet 'opgeven wie afgevaardigd^
is, en Zoo er nog miecr 'gaan. wie met
adviseerenite stem optreedt. Want slechts
één afgevaardigde inag stemmen.
Tooverland.
Men herinnert zich ,nog wel de leuke
driestar van De Standaard kort na
den stembusstrijd van '13.
Stel u voor, zoo schreef zij, een pool-
ieiziger, die op 26 Juni naar Groenland
scheep was' gegaan, sinds niets uit het
het vaderland gehoord had, en nu, om
't noodweer teruggekomen, leest wat er
op dit oogenblik in onze politiek om
gaat.
Zou zoo iemand zijn oogon gelooven,
en iniet heusch meenen in een t o o v e r-
l a n d terecht te zijn giekomen
Op 26 Juni op de politieke Beurs in
den liberalen hoek geen woorden scham
per en bitter genoeg om 't onheil, dat
Idehburg over Indië bracht, op de kaak
te stellen, :nu op 20 December; Iden-
burg met allen lof in zijn ambt geves
tigd en hem geen lof gespaard.
Op 26 Juni de Oorlogspolitiek van Co-
lijn als eten finantiëele ruïne voor het
land geschilderd, nu op 20 December een
liberaal minister vap Oorlog, die pre
cies in 't spoor van Colijrr loopt!
Op 26 Juni de Openbare onderwijzers
in jubel in 'hun'kamp terug na den storm
dien ze tegen het Kabinet-Heemskerk lie
pen, en nu op 20 December diezelfde
onderwijzers door een liberaal Kabinet
afgescheept met refuus van salarisver-
hooiging.
En zoo ook, op 26 Juni een bittere
verhouding in de Pers en op de mee
tings van liberalen kant tegen al wat
rechts istond, en nu op 20 December
een vroolijk allegaartje in de Tweede Ka
mer afgespeeld tusschen de leiders van
Rechts met de mannen van het liberale
Kabinet.
Toen wrang-zuur, nu suiker-zoet.
Tot zelfs in het groot© Schoolgeding
aan allen strijd het zwijgen opgelegd, en
van allen kant een hoeT,ah opgaande, dat
Openbaar met Bijzonder onderwijs nu in
het huwelijk gaat treden, in gemeenschap
van goederen.
Droomen we? Of is 't werkelijkheid?
Men mag dit „starretje" van 1913 nu,
drie jaar na dato, 'nog wel eens over
lezen. Immers de vredesklanken vermenig
vuldigen.
Van vrijzinnig-democratische zijde zijn
de strijkagiën aan ons adres op school
gebied zelfs zeer vele.
Mr. March ant, die in '13 nog gealar
meerd had tegen „den dweper, die op
den troon van Buitenzorg zit?', trok de
zer' dagen, ten aanhoore van het Neder-
landscho volk, zijn woorden, zij 't ook
al zonder ze te lier halen, te.
En i'n de Dinsdag gehouden vergade
ring der vrijz.-dem. Kies vereeniging in
Den Haag sprak hij, ter aanprijzing van
de Bcvteedigingsvooretellen, in zake het
.Onderwijs een gulden woord, dat onzer
zijds dient vereeuwigd. Hij wee^ name
lijk op d e heers c he n d e op v-p tti ng
bij de oude liberalen uit- zijn
j e u g d, d at Ir ij wie niet 1 i b o t a a 1
was, een streepje doorliep.
Maar nu zegt hij is men gaan
begrijpen, wat er moest omgaan in het
hart van hen, die, ook de kleine luyden
zich .voor hun bijzondere school zulke
groole offers getroosten. Men moet zich
dat goed voorstellen, om hun haat te
hegrijpen tegen de openbare school.
En zijn geestverwant Koster, ook Ka
merlid, voegde er nog heel wat aan toe.
Onder anderen deze:
De linkerzijde pleegde, zoo zei-
de hij, oen onre cht door de open
bare school, die aan hun
e is c hen voldeed, ookopute drin
gen aan andersdenkenden. De
vrijheid van onderwijs kwam na harden
strijd, maar wie ander onderwijs dan open
baar onderwijs wilde, moest dit zelf be
talen. De rechterzijde groeide door het
onrecht, haar onderwijs aangedaan: een
organisatie, waarop een marielaarsstem-
pel wordt gedrukt, vindt smypathie bij, het
volk.
Voor welk doel hebben,ide vrij'
zinnigen geld bijeengebracht
tot zulke bedragen als de reek
t e z ij d e voor de s c h ooi?
Spr. betoogde voorts de billijkheid van
geldelijke gelijkstelling, een billijkheid,
door tie liberalen thans erkend.
S p r, bestreed voorts de m e e -
n i n g, dat lie t 1> ij z o n d o r ond e r-
Vv ijs slechter zou zijn. dan liet
openbaar onderwijs.
Dergelijke uitspraken konden Vermenig
vuldigd worden.
Zelfs in Middelburg, waar in 1913 da
aanval op onzen vertegenwoordiger den
heer Blum, zoo fel was als hij daar ooit
is gevoerd geworden en hij kon fel
zijn! denk aan Keuchenius, de Middel-
burgsche Courant, de vrijzinnige stukjes-
schrijvers in het blaadje „Die Openbare
School"! zelfs in Middelburg be
luistert men tonen van vrede. De vrijz.-
dem. kiesvereeniging vereenigde zich met
de „bevrediging"!
Van waar toch die ommekeer?
D'roomen we? Of is 't werkelijkheid?
In bedoeld blaadje van Mei 1913 staat
o. a.Het gaat er om of een regeering zal
worden gehandhaafd die niets meer of min
der beoogt dan den dood van de open
bare school. Het gaat om het leven
van onze o p e n b ar e v o 1 k s s c h o o 1.
(Dit siond cursief gedrukt!)
.Steeds meer geld uit de staatskas voor
de sectescholen".
„De subsidiejagers van de bijzondere school".
Er staat nog meer onzin in dat blaadje, wij
zullen er nog wel eens op moeten terugkomen.
Bafenopt overzicht van den toestand.
Wat er op het oogeablik in Rusland
gebeurt, is verre van duidelijk, maar het
gestadig aftreten van Russische Ministers
wijst op een groots onzekerheid, zoowel
in het binnenlandsch als in het buiten
landsch beleid. Die „Utro Rossij" schrijft
in een hoofdartikel, dat de woorden ya»
Lord Kitchener nu 'bewaarheid zijn ge
worden, dat de oorlog drie jaar zal duren
Jloe groot en hoe snel dan ook die over
winningen cler Geallieerden zullen zijn,
één jaar zullen wij nog zeker oorlog moe
ten voeren. En alle blaten* zijn het er
over eens, dat het uitwerken van een
plan, hoe het leger moet verzorgd worden,
tot de gewichtigste vraagstukken behoort
Maar intusschen wordt geen enkel plan
uitgewerkt. Door de steels stijgende prij
zen wordt |de verzorging vain liet leger
met alles; wat het noodig heeft, steeds
duurder, en niemand weet, waar het geld
vandaan moet komen. Zoowel de Doema,
als de SemstwiO- en ,de industrieel© con
gressen hebben erop gewezen, dat er
verandering meet komen, maar intusschen
blijft alles bij het oude.
Arme soldaten! Dat er nu nog over
gedebatteerd moet worden, hoe .men hen
van den winter van het poodig© zal
voorzien
Intusschen zetten de Russen hun aan
vallen idp verschillende punten in „groo-
ten stijl" door, met het inzetten van ge
weldige troepenmachten en het in hei
minst niet ontzien van munitie en men-
scherüevens. De oantralen bieden echter
een hardnekkiger! en verwonderlijk taaien
tegenstand, hetgeen jdoor de Russische
communique's zelf erkend wordt; een van
de laatste legerberiehien spreekt dan ook
van de „uiterste "hardnekkigheid" waar
mede 0© tegenstander bij Luzlc tegenstand
biedt. Met alle krachtsinspanning hebben
do Russen (daar dan ook geen succes van
cenige bcteekenis kunnen bereiken.
In Zevenburgen schrijdt het offensief
der Roemenen ten jdeelte voorspoedig voor
waarts. De Duitscb-Oostenriikscbe troepen
hebben van hun bezetting van den Roo-
den Torenpas geen verder profijt kunnen
trekken, Raar zij moesten wijken .voor
de aanvallen, idle door de Roemenen ten
N. van Fogaras ondernomen worden. Hier'
zoowel als in do Do broeds ja zijn nieuwe
operaties in wording.
De landing der- Roemenen echter op don
rechter Donauoever is op een fiasco uit
gekropen. Reeds hebben de Roemenen den
linkeroever weer opgezocht.
Het GïiekSchie kabinet is weer eens
afgetreden, uitgezonderd de premier.
Dit is .blijkbaar geschied op aandrang
der Entente, ti» (diein ministers puin, bedekte
sympathie voor de Centrale Mogendheden
misgunt.
Het nieuwe Kabinet zal ©en oorlogs-
Kabinet wezen, naar uit Athene wordt
gemeld. De revolutionaire beweging grooit
nog vortdurenid aan en het leger voor
de nationale defensie schijnt reeds ten
dcele georganiseerd.
Dé vrade in aantocht?
De Russische volksvertegenwoordiging
wordt steeds voor vijf jaar gekozen. El'
gaan nu stemmen op-, om den duur van
de Dioema te verlengen lot het einde van
den oorlog'.
Volgens de Birschcwija Wjedomosti, die
gewoonlijk goed ingelicht is, heeft de
Russische regeering definitief besloten,
hier niet toe over te gaan. Want ten
eerste is de zittingsduur van liet ver
tegenwoordigend lichaam door de Grond
wet bepaald en kan zij dus niet door de
uitvoerende macht verlengd worden len
ten tweede gelooft de Russische Regeering
niet, dat het noodig zal zijn, een, derge-
lijken uitzonderingsmaatregel te nerhen,
daar de oorlog geëindigd zou zijn, voor
en aleer het tot nieuwe verkiezingen zou
moeten komen.
Daar de nieuwe Doema op zijn aller
laatst in September 1917 zou moeten sa
menkomen, kunnen de nieuwe vierkiezin-
gen niet later plaats vinden dan in Mei
van dat jaar.
In officieel© Russische kringen schijnt
men dus vast overtuigd te zijn. dat de
Vrede vóór dat tijdstip zal gesloten wor
den.
De schulden der ocriogvoerende
mogendheden.
Diuitschland
Op 31 Maart 1914 in ronde cijfers 5003
millioen mark. D'aar komen bij oorlogs
leeningen, 52 duizend millioen buitenge
wone crodieten e'n 36 millioen oorlogs-
leaningen.
Engeland
Op 31 Maart 1914 702 millioen pond
Sterling. Hier komt bij 2832 pond ster*
[ing oorlogscredieten. Leeningen 331 mil-
ilioen, 860 millioen, 250 millioen. Vlot
tende schuld 1386 millioen pond stek
ling.
Frankrijk
Op 1 Aug. 1914 33000 millioen francs
Leeningen 55 duizend millioen francs.
Rusland
Op 1 Aug. 1914 9888 millioen --roebel
Ongewoon 3000 millioen roebel. Op 1
Juli 1916 bedroeg de staats'schuld 28746
millioen. Leening 2000 millioen, 53 mil
Hoen pond sterling.
Oostenrijk
Staatsschuld op 1 Juli 1914 5104 mil
lioen kronen. Thans 12000 millioen kro
nen. Ongewoon 26503 kronen Voor oor
logsuitgaven.
Italië
De Staatsschuld steeg van 13000 mil
lioen lire tot 19000 millioen lire.
In millioenen guldens bedroegen do
toegestane oorlogscredieten in Diuitsclr-
land 31200, Engeland 34664, Frankrijk
26627.
In millioenen guldens 'bedragen de oor-
logisschuld-en in Duitschland 21911, En
geland 13663, Frankrijk 6625 gefundeerde;
vlottende onbekend.
Rusland 4974 en 15372. Oostenrijk
10327 en 2419; Italië 2112 en 2295;
Turkije 384 en 463. Het eerste cijfer ach
ter 'te*1 naam is gefundeerde, het twee-
te vlottende schuld.
Korte Oorlogsberichten.
Een groot aantal herstellende sol
daten en Vrijwillige helpers zijn bezig
om de reusachtige hoeveelheid staaldraad
van de zeppelin, die bij Cuffley neer
kwam, te verzamelen. Men maakt er bm-
ches en ri jagen van of verkoopt lietao
stukjes in een couvert, voor het Rood©
Kriris.
Het Nieuwe Japausche vlootprogra/nj
is thans door de regeering uitgewerkt
Op hot program staan de aanbouw ^a«
twee super-dreadnoughts, 2 dreadnoughts,
9 lichte kruisers; 7 torpedojagers, 8 duik-
booten, 2 transportschepen en 2 oorijogs-
«leepbooten.
De berichtgever van de „Times''
to Washington deelt nrede, dat de dag
bladen berichten naar het schijnt op
wensch van de regeering te Washing
ton, dat oen hernieuwing van de vroe
gere duikboot-campagne niet wordt ge
vreesd en uit Berlijn geruststellende arte-
ilcdeelingën moeten zijn ingekomtein.
Volgens de laatste samentelling 1 reeft
te buit van de Russten sede'rt het be
gin van generaal Broesilofisi 'opmarsch be
staan uit 420,000 gevangenen, 2503 ntèu
ehine-gteweïen, bom- en mijnwerpers ©a
ongeveer 630 stukken geschut.
Het Journal de Genève meldt, dat
Rusland, behalve de troepen, die 't nu aaa
het front heeft, 8 millioen manschappen
in de dépots heeft, die reeds geoefend
zijn of nog geoefend worden.
Sedert 26 Sept. hebben de Fransche
soldaten vergunning hun snor af te sche
ren, wanneer zij dat verkiezen. Vel© sol
daten, die het voor dien datum giedaaa
hadden, waken al eens met politie-ka-
mer gestraft.
Het fonds vooir, de nagedachtenis van
Kitchener bedraagt 315.000 pd. stealing.
De Russische'generaal Rennehkampf,
die in ongenade viel, gaat zich aan het
landbouwbedrijf wijden. Hij heeft in da
Krim, in de nabijheid van Simferopol,
1000 desjatinnen land gekocht vair boe
ren, die van Diuitscbe afkomst zijn.
Volgtens Engelsche inlichtingen staaf
er in België een hongersnood voor da
deur. Er is gebrek aan schier alles of het
is peperduur.
Tijdens den tegenwoordigeu oorlog
kwamen geen pokken voor in liet Fran
sche leger, terwijl er in 1870 daarenteglein
80000 gevallen werden geconstateerd.
Het Noorsche s'.S. Ada (689 ton)
is gezonken.
Tengevolge van den afval del' eilan
den, die thans hun inkomsten zendea
naar de voorloopige regeering, bevindt
de schatkist te Athene zich in een aller
moeilijkste n toestand. Men meldt uit Athe
ne, dat de schatkist slechts over 36Ö.COQ
francs beschikt voor de maand Septem
ber in plaats van ongeveer 20 millioen
noodig voor de salaris'serr der ambtenaren»
en officieren en andere dringende staats
uitgaven.
Eaucourt l'Abb'aye is geheel in
Engelsche handen.
De Zwitseksche nationale raad ver
wierp met 89 tegen 55 stemmen ©en voor
stel, dat ten doel had de militaire rnacktt
tte beperken.-
Tweede Kamer.
De verkiesbaarheid der vrouw
voor den Volksraad. Een succes
van Dr. Beumer. 's Ministers
koppigheid met échec gestraft.
Vage toekomst.
Over dc verkiesbaarheid der vrouw als
lid van den Kolonialen Raad, pardon
den Volksraad is lang en breed geredeka
veld.
De minister hield hardnekkig vast aan
de bepaling, dat, indien in Nederland
de vrouw verkiesbaar zou wezen voor
de Kamer, dan eo ipso de vrouw in In
dië verkiesbaar zou zijn voor den Volks
raad.
We hebben reeds opgemerkt, dat dit
een min faire manoeuvre was.
'Da minister volhardde lang bij zijn kop
pigheid.
Zelfs de heer Fock kwam niet kracht
op tegen deze nieuwigheid, elk verband
afkeurende, dat men tusschen bet pas
sieve vrouwenkiesrecht hier te lande en
dat in Indië zou wenschen te leggen.
Ook de heer Van Veen (c.-h.) spaarde
geen woorden, om den minister de on
zinnigheid van z'n voorstel onder 'toog
te brengen.
Doch 't ministerieele oog wilde het maar
niet inzien, 'dat de dwaasheid ermee ge
kroond werd.
Marchant had iets anders "bedacht.
'Hij wilde aan de regeering overlaten
het tijdstip van de invoering van de ver
kiesbaarheid der vrouw in Indië te kie
zen. Daarbij zou dan stilzwijgend afgespro
ken warden, dat de Regeering die in
voering pas zou bewerkstelligen, nadat
