No. 2 Dinsdag 3 October IMS 31e Jaargang De Or©öfa 00rl©g3 fi<S» m Verleden en Toekomst. Uitgave van dl® Hfiaxal Venn. LUCTOK ET BMHRSO gevestigd te Goes. hoofdbureau te Goes: i.ANGE VORSTSTRAAT 2t0. S*reau te Middelburg: (ftIIMA F. P. 0HUIJ - L. BURG. Drukkers: (Sortaitoan Le CoinCre Goes. VERSCHIJNT ELKEN WERIO&®., Abonnementsprijs Per 3 maanden fr. p. post. Losse nummers Wia#raee-r de oorlog uit is, zal er met vertelde» en toekomst rekening dienen gtehc*|«4m to tv orden. Wat het verleden aangaat, is' er in imiosrdare geschriften van Duitscha zijde aan herinnerd dat Engeland van 't be gin zijner opkomst gestreefd heeft naar de aftetenhesr-schappij tor zee. Wjj hebben in t' begin van den; oor log tótet do feiten aangetoond dat En geland, steeds do mededingster van Ne- dorlapjl is geweest, on door tal van loorlogien, eerst Nederland, daarna Frank rijk en eindelijk alle andere landen die haar in den weg stonden, hoeft weg getrapt. Nederland betóerschte in do 17e eeuw do zooën. Onze Tromp voerde, niet a ia Pïeyte, maai-, in veel hoogeren zin, a lia Tromp den Ixezem in den mast. Welhaast moest Nederland den drie- land van Neptunus1 aan Engeland af staan. Van 1652 tot 1674 duurde, be houdens enkel© tusschmpoozen, do krijg, die, met "de Navigatie-acti© begon nen, eindigde met d© volledige erken ning van Nederlands minderheid. Aan deze verandering had Nederland in d© eerste plaats schuld. Da Staten hadïtón op erbarmelijk© wijze land- en zeemacht verwaarloosd, ondanks protes ten van Neerlands grootste staatslieden en zeehelden uit die dagen. Men kent de kïacht' v an Jan d W i t „Wiaint de aeiritder Hollanders is soodanigh, gelijk UEd. mede ten beste bekent is, dat haer, als de noot endo periculerx niet seer claer voor oogeix coinein, zij geenszins gedisponeerd, con- nexx worden, om haer behooren te vi- geleren voor haor eygexi secmiteyt." En den kreet van De Ruyter: „Wan neer de 'Staten mij met zulk een vloot in zee sturen, kost mij dit het leven.'' In '1688 werd pnze Stadhouder tevens Koning' van Engeland. Van dit jaar dagteekent de Engelsche aanval op Frankrijk en het begin van Engeland» bloei. Nederland voer er slecht bij. De oude Frits (z. v. Frederik 'Wil lem I, de groot© Keurvorst, gehuwd met Louis© Henrietta van Oranje) maakte' eens- schertsend van deze ver- eeniging„Das ©ngl'ische Kriegsschiff mit der hollandischen. Schaluppo im Schltepptau" (het Engelsche oorlogsschip met de Hollandsch© sloep op sleep touw). Doch vanaf dit jaar tot het jaar 1815 toe is het ©en strijd geweest tusschen Engeland en Frankrijk oor 1de zeemacht en de koloniën van deze concurrente in handen. te krijgen. Nu, de eerste dezer twee was ex- spoedig ,aan; de Fransehe ï-evolutionairen der achttiende eeuw zoi-gdien daar wel voor. Djoch met de laatste ging het zoo ge makkelijk niet. Keizer Napoleon, door zijn opmarsch naai' Ijidië, hoopte ook zonder vloot Engeland 'klein te zullen krijgen. Hierin heeft hij echter mis gezien. Bij Wa terloo, in '1815, zegevierden de En- getechen, met Nederlandsche en Diuit- sche hulp, nadat het in de naast voor afgaande jaren 4000 koopvaardijschepen genomen en ©en reuzenuitbreiding van koloniaal gebied verkregen had, ten koste van Frankrijk! of deszelfs toenmalige wingewesten. In 1870 bracht Duitschland, ten voox*- deele van Engeland,- een nieuwen slag aan Frankrijk' toe, waarbij dit zijn over wicht in .Egypte verspeelde. In 1898 dwong Engeland Frankrijk om de te Fashoda geplante Fransehe vlag neer te balen, dit was zijn genadeslag. Sedert dat jaar is Frankrijk' Enge lands gehoor zame bondgenoot; en is Engeland van alle Europeesebe natiën, zoowel gees telijk als ©economisch en staatkundig de meerdere. Het Vaderland deed indertijd aan de hand van een Duitschen schrijver een blik' daan in de ziel van het Engelsche volk. „Alle Britstehe grootheid draagt het puriteinsche stempel. Aan den eenen kant staat alles wat de Angelsaks onder bet woord vrijheid samenvatgeeste lijke, oeconomiseh© en politieke ontbol- Btoring van den enkeling; zelfbepaling, zelfverantwoordelijkheid, zelfhulp op den grondslag van een sterk, hard werkend Kcbftaaw. Aan den andeven kant harde zelfzucht, plichtgetrouwe dienst aan de practische levensdoelen, heerschappij- aanspraak van het uitverkoren volk. De meosch verdient om te verdienen, niet om te genieten. De dienst aan de na tie is dienst aan de menschheid, aan wie geen gx-ooter© dienst kan bewezen wox'den idan haar Engelsch te maken. Zoo'n geloof, dat zich geen oogenblik van de wijs liet brengen door wat an deren gel'ooven, was een nationaal xnachtsnxiddel van den eex'sten rang." Slechts een puxiteinsch volk met die zelfde energie 'bezield, doch voor een 'hooger dan een bloot materialistisch ide aal' gewonnen, zou in staat zijn den Brit politiek het halt toe te roepen. Nederland zou het gekund hebben, indien het niet zijxr geestelijke goede ren allengs had prijsgegeven voor stof felijk©, en zijn geestelijk ideaal had in geruild voor materialisme en mammon- ismo. Frankrijk kan het heelemaal niet. Het Fransehe volk was daartoe te nationa listisch aangelegd. Het Engelsch© puritanisme ging in middels onder jn empirisme. Het bloeit slechts na op een vex-dorden geloofs- wortel'. Doch ook zoo heeft Frankrijk zijn overbuurman niet kunnen overmo- gen. Ook oecoaomisc lx niet. Hiervan zegt de schrijver in H e t Vaderl and: „Toen Engeland in 1846 tot den vrij handel overging, wasi de wereld Rrit- tanje's1 handelsgebiedhet noemde zich fier de werkplaats der wereld, en er moest vrijhandel' zijn, opdat alle vol keren ruwe stoffen zouden blijven leve ren in mil voor Britsche fabrikaten. Toen kon do Brit kosmopoliet zijn, daar Britseh belang exr measchheidsbelang voor 'hem samenvielen. Dit was ook zoo, zoolang de ander© volken zonder fabrieken en zonder scheepvaart wa ren. „Op va 1-ks rechtelijk terrein was het ©venzoo. De vrijheid 'der z'ee, welke in het formeel© volkerem-echt geschreven werd, geldt voor Engeland alleen onder de stilzwijgende conditie van Britsche zeeheerschappij. De vredesapostel Stead leeraard© kalmtegenover elk nieuw Duitsch schip moet Engeland twee nieuwe hebben. En nu drukt deze Britsche zeeheerschappij veel zwaarder dan honderd jaren geleden op de niet Britsche menschheid. „Nog in 'tjaar 1800 waren de meeste Staten in zich zelf besloten eenhedeir en konden ze op zichzelf bestaan. De wereldhandel vervoerde vooral luxe-din gen, maar thans' bezorgt de wereld handel de bestaansmiddelen van milli- oenen. Het wel en het wee van het enkele volk' en van den enkelen per soon hangt heden van het wereldvei"- keer af, dat hoofdzakelijk zeevex-keer is'. De mexrschheid wordt daarmee op genade en ongenade aan den Brit over geleverd. Doordat hij de overzeesche verbindingen (ook kabels) afsnijdt, kan, hij het zeer fijne raderwerk der allesom spannende werelidhui s houd ing tot stilstand brengen. Doordat de Brit aan het indu- istiioel'e Oud-Europa de kee verspert, bxengt hij werkloosheid over millioenen arbeiders en hongerprijzen in de hutten der ar men. „Alle kustlanden, wier levensaders on der het box-eik "der Britsche kanonnen liggen, zijn onvoorwaardelijk vasallen van de overheerschende zeemacht. In veel' hooger© mate kortom dan ten tijde van Napoleon .is de vrijheid der zee heden 'het laatste, politieke doel vah alle niet-Britten." Tot zoover deze sfchrijvex'. Onsi dunkt, hij gewaagt hier van on houdbare toestanden. Zou de oorlog, af gedacht wie winnen moog, aan deze of aan enkele er vaxx een einde maken? De schrijver is van meening dat Duitschland en Amerika heel wat ten gunst© zouden kumxen (doen. Maar zal Duitschland :dan nog zoo veel kunnen presteeren? En is Ameri ka, dat god Dollar aanbidt, wol do aangewezene, om wat in Engeland zui ver mammoxxisme is, in den wortel aan te tasten Geldt ook hier niet: Wachtei', wat is er van den nacht? De kiesverenigingen. Aan de verschillende antirev. kiesver- eenigixigcn, en de Centrales zijn de con cepten rondgezonden tot reox-ganisatie on- zer partij. De kiesvercenigingen hebben derhalve in de eerste plaats te zorgen: dat de afgevaardigden ter Centrale inge licht zijn en zich gereed houden om met behoorlijk mandaat toegerust de verga dering der Centrale in hun district te gaan bijwonen. De Centrale in het Kaxnerdistiict Goes vei'gadert x-eeds a.s. Zaterdag 7 Oct. to Goes, de agenda's ,zijn verzonden; der halve rekenen wij op een getrouwe vol tallige opkomst, vooral uit Tholen en Sint Philipsland. Natuurlijk rekenen wij er op dat Zxxid- en Nooi'd-Beveland, als steeds, flink vertegenwoordigd zijn. Alle leden van aangesloten kiesvereeni- gingen hebben vrijen toegang. De afge vaardigden der kiesvereenigingen hebben stemrecht, in verhouding tot liet aantal leden hunner kiesvereenigingtot 25 le den 3 st.; tot 50 leden 5; tot 100 leden' 8; tot 150 leden 12 st. De plaatselijk^ vei'eenigingen kunnen de haar toekomende stemmen doen uitbrengen door één lid of wel door meerdere leden. Beknopt overzicht van den toestand. Op het slagveld ten Noorden van do Soman© was' het gisteren weer een dag van grooten strijd. Het jongste stafcommuniqué der D'uit- schers geeft oen duidelijk beeld van do vreeselijkheid van den krijg op dit frontgedeelte. Over pen moer dan 20 K.M. breed front tusschen. Thiepval en Rancourt, aldus meldt het, gingen 'de Engelschexx en Franschen na. de uiterste verster king van hun voorbereulingsvuur tot den aanval over. Veelal wenden zij reeds door onze goed geleide artillerie bloedig af geslagen. Binnengedrongen afde el in gen leden 'tegenover onze onwankelbare in fanterie in een verbitterd gevecht van xnaai tegen man de nederlaag. Men ziet, dat 'de berichtgever nog van een nederlaag spreekt. Toch gelooveii we niet, dat het communiqué in een overwinningsroes is opgesteld. Veeleer gel'ooven we, dat de woorden van von Bethmann Holhveg, die nog onlangs zeide, dat de geallieerden er n O' o i t door zouden komen, in verschillende kringen in twijfel getrokken zullen wor den. Als we dagelijks van de Engelsche vorderingen lezen, gaan we ook twijfelen. De Engel'schen hebben nu weer hun front ten Oosten van Eaucourt li'Ab- bay© vastgezet en de huizen aldaar van vijanden gezuiverd. Ook hebben zij hun linie yooruitge- bvacht van pen punt 1200 yardsi ten N. van Courcelett© in de richting van de Hassische Ju-opgraaf. Daarentegen 'hebben zij een deel der Regina-loopgraal opgegeven, wat er in- iusschen weer op wijst, dat de tegen stand der Duitschers nog niet geheel gebroken is. Slaan we thans den blik naar het Oosten. Dan' zij eerst geconstateerd, dat de operaties in do laatste dagen hebben getoond, dat het politieke streven van Roemenië de militaire eenheid der ge allieerden afbreuk heeft gedaan. Let wel', hiernied© is niet gezegd, dat door het jongst© .succes der centi-a- lten aau het Roemetensche offensief in Zevenburgen reeds' een eind© zou zijn gemaakt. Van twee andere zijden worden de Duitseh-Oostenrijksebe troepen thans bestookt: de Roexneniërs zijn op. de Oos telijke grens van Zevenburgen, in het Fogarasgebergte, een nieuw offensief be gonnen, waardoor zij ©enigszins vooruit gekomen zijn, terwijl ziji tevens' een actie van uit Ör.sova hebben ingezet, die echter op d© tegenaanvallen der Cen- tralten is gestuit. Vau meer bel'ang is evenwel de me- dedeeling in het Oostenrijkscho staibe- richt', dat de Roemieniërs qp den rech teroever van den Donau vasten voet hebben gekregen. Indien zij diexr Donau- overgang inderdaad hebben geforceerd, zou dit wijzen op ©en geheel' nieuw offensief op Bul'garije's Noordelijke grens. De Russen bieden den Roenieniërs krachligen steun, niet alleen door aan het Roemeeirsché offensief in Oostelijk Zevenburgen deel te nemen, doch mede door liet doen van aanvallen aan den straatweg BrodyLemberg en aan jclc Zlota Lipa, die hun wel eenige tiuizenden, gevangenen, doch nog geen terreinwinst hebben gebracht. Integendeel, de Doit- bchers hebben verscheidene goed ge slaagde tegenaanvallen gedaan. Dood en Leven! Aandacht verdient het volgende naar aanleiding van een bezoek, aan de slag velden aan de Marne gebracht. Ravijnein, vlakten, plateau's moerassen, dit alles is door do natuur weer effen gemaakt. Zij alleen heeft de wonden van de aarde ge heeld. Men moet goed zien om nog iets terug te vinden van den vroegeren strijd. Op don grooten weg bijvoorbeeld zijn het de populieren niet hun afgeschilde stam men, waaraan nog enkele doode' takiketu hangen. Hier ligt nog'een niet gesprongen bom van 77. Uit een zwarte opening van den stam van een boom stroomt liet sap. „Do boom weent", zegt de boer, die mij rondleidt, zonder de grootsbhheid, Van zijn woorden te beseffen. Een eind. Verder staat een olm op een heuveltje. Hij h'eeffc den vorm van een kruis; aan zijn eeni- gen tak hangt een papier met het op schrift: Herinnering aan de Parijsche grondwerken". Het bochtige kanaal heeft zijn gewone leven weer hernomen. Hier ten daar ver vangen nieuwe houten, bruggetjes de oudte, die indertijd door de Engelschen zijn ver nield. Bogen, die gelijken op d© ruïnes der oude Ronieinsche- acquaducten, over spannen do rivier. Maai-, do bootjes' glij den even kalm voort in hun schaduw, en langs den herin zitten onverschillig hengelaars. De vlakten en de plateau's spreken slechts door hun tallooz© gra ven. Op ieder staat een vlag; hier oud, vei-sleten en verkleurd door den regen; ginds eenpas gisteren vernieuwd. De velden met haver en beetwortelen zijn met kruisen bezaaid. Dikwijls zijn die graven zoo begroeid, dat zij lijken op' ba kens in zee. Hier en daar ontmoet men nog een enkel opschrift: „Eer de gra ven; ontzie den bebouwden grond". Op een houten kruis leest men: „Hier rus ten 43 Franschen". Die diie en veertig dooden van Frankrijk hebben inderdaad maar weinig plaats noodig in de vel den! Hulzen van b'ajohelten doen dienst als bloemvazen. Maar niet alleen do dooden wonen hier. Ook de levenden zijn er. Karren rijden af en aan. Er wordt geploegd. Een graf komt te voorschijn: de voren wordt eenvoudig verlegd. Vrouwen en grijsaards! zijn er aan den arbeid; zouaven met hun roode mutsen, de hooivork in de hand, harken de gtele halmen bijeen. Negers in khaki trekken de beetwortelen uit; en dikwijls onder de bewaking van een gewapenden soldaat werken er de Duitsohe gevangenen. Tusschen de som bere graven van hun broeders en die heu veltjes, waarop de driekleur wappert, wier- ken en gevangenen, boeren uit Wiirthen- beïg en van de Rijnstreek, om het gx'aan binnen te balen. Voor hen is de ooi-log voorbij; zij gewennen zich weer aan het leven van eiken dag., Niettegenstaande die graven zijn zij' toch gelukkig. Noch platen, noch foto's kunnen een waar denkbeeld geven van dezie plaat sen, waar dood en leven ie zamen zijn. Tusschen de graven hebben de boteren hun werk van landouwen en van oogsten hernomen. In de uitgemoorde dorpen heeft men de ruïnes weggeruimd; het leven gaat er zijn gewonen gang. In boomgaarden, boerderijen en tuinen,, .over al vindt men de graven; maar de natuur stoort ©r zich niet aan en hernieuwt zich 'steeds. De avond valt; ik kleer naar de stad terug. In den maneschijn zie ik een 'deel van, het slagveld. De vlaggen op het plateau wapperen in den wind. Boom stronken, takken, aardhoopen, allesi, wat zwart afsteekt tegen den horizon, schijnt te leven! Die wind gaat klagend over d'e vlakte. Het is de herinnering! N. R. C. De toestand in Frankrijk. De Arasterdammer van 23 Sep tember jl. bevat een kort stukje, dat wiel zeer afwijkt van wat overigens in dit blad verschijnt, maar dat zeker verdient meter verbreid te worden ten einde bij te dra gen tot het vormen van een juister oor deel over «Ie toestanden in Frankrijk dan i'edevoei'ingen vanBriamd en andere re, geeringspersonen ons in slaat stellen te doen. „Terwijl de mannen van Frankrijk aan het fi'ont staan, dooden de vrouwen 1zoo verklaarde dezen zomer een Fransch vech ter in het departement Indre, aldus het bedoelde artikel. „De zaak is deze, dat do rechtbanken in Midden- en Zuid-Frankrijk onophoudelijk over gevallen van kinder moord, door de moeder begaan, hebben te oordeelen, ten bewijze 'waarvan de Dl é- pêche de Toulouse wordt aange haald, waarin vier kindermoorden op één dag vermeld zijn, terwijl het volgens het dagblad l'Oeuve elders in Frankiijk niet heter gesteld is. Het aantal geboorten neemt af, de sterfte worclt grooter f en- gevolge van gebrek aan zoiig en aan ger. neeskundige hulp. Terwijl de mannen aan Prijs der Advertenti&n 15 regels /"0.50, iedere regel meer Tf et, 8-maal plaatsing wordt 2-maal berekanA, Bij abonnement roordeelige Yoorwaawteö, Familieberichten van 1—10 regels f L iedere regel meer 10 ct. het front strijden, woi-dt een groot «o*» tal onwettige kinderen geboren, dito er gens onder dak gebracht wonden es. gevolge van de slechte verzorging „ai» vliegen" sterven. „Het tekort aan doctoren is groot, daue bijna allen in militairen dienst zijn. 'HeC gevolg is, 'dat üe epidemieën angstvrekfeesA om zich heen grijpen. Voox-al dyphleri» heerscht in hevige mate, maar ooi pok ken komen veel voor. Tengevolge van de afwezigheid der ouders zijn jonge kindj&p* genoodzaakt arbeid te verrichten. ZhM* kinderen van 10 jaren uit de weeshuizes worden voor zwanen veldarbeid gebezigd Wel gaat dit land zwaar onder ddM oorlog gehukt! Fransehe propaganda in neutrale lande p. Het fonds voor geheime uitgaven mm het Fransehe Ministerie voor Buitenland* sche Zaken, bedroeg in 1913 één millioe* francs, in 1915 acht millioeu franc», \m in 1916 vijf en twintig millioen franc». Deze cijfers staan te lezen in het Jour nal Officiel van 22 September 1916! Evenals in Nederland zijn de Socialisti sche afgevaardigden in de Fransehe Ka mer nieuwsgierig wat er eigenlijk met deze geheime fondsen betaald wordt. Zf zijn te weten gekomen, dat mannen als Barrès, Baxthou, Crappi, en anderen, die in Franscli-Zwitserland lezingen hielde» teix vooi'deel© der Geallieexden, beschik ten over credietbrieveti van tweehonderd duizend en diieliondei-dduizend francs Met zulk© sommen is heel wat geestdrift 1© wekken, en kan men heel wat Bon den van Neutrale landen en Co- mité's Franco-Suisse stichten. Maar zooiets gebeurt alleen in Zwit serland en dergelijke landen. Naar Ne derland vloeit geen centime van deze» gouden stroom. Raemaekers en Holdert zouden witgloeiend worden van vetent- waardi,ging,| als men de meening uitte, dat ook maar een enkel exemplaar raft, het edele dagblad De Telegraaf gra tis werd Verzonden. Denkende torpedo's. Het agentschap Stefani© verspreidde ©e» telegram; dat in Portugal torpedo's war ren uitgevonden, die alleen oïntploffeta, als ze in aanraking komen met een duik boot en niet als ze in aanraking kcnite» met andere schepen. Het dagblad Avanti, dat een loopje neemt met dit phantastische belicht, zou het veel nuttiger vinden, als er torptedo'» uitgevonden werden, die alleen ontplof ten, als ze in aanraking kwamen met Duitsch© duikbooten, maar een ander© richting kozen, zoodra zo bemerkte», dat het schip een andere nationaliteit had. Met zulke torpedo's ware een gerei ai» de „Tubaixtia"-kwestie niet denkbaar? „Vrijwilligers voor!" „Wij zouden het volgende feit in gul den letters geboekstaafd willen zien": zegt „The Little Paper". In de Britsche linie wendde een kolonel zich tot "zijn mannen met een oproep ot» twintig vrijwilligers voor ©en onderneming- waaruit naar alle waarschijnlijkheid gee* hunner levend zou terugkeeren. Een ge heel© compagnie stond vóór hem aaxige>- treden. In zijn aandoening en gehecht als hij was aan zijn nianschappen, kneep hij de oogen toe, om zijn tranen te bedwingen. Toen hij ze in 't volgend oogenblik weet' opende, kromp zijn hart ineen: de troep stond vóór hem in dezelfde forma tie! ;,Is er niemand ;te vinden.,..?" be gon. hij, toen een jeugdig sergeant naar voren trad, salueerde en zijn wanhoop in trots deed verkeeren door de woor den „Allen zijn één stap naar vore* getreden, Kolonel!" „lohnjïuir. Dit is de naam' van het Engelsch week blad, dat ons land op onwaardige wïjz» aanspoorde tot het doen van een keuze tusschen de Ccntralen en de Entente. De Londensche correspondent van hef Centrum vertelt nu een en ander van' dit doorlucht© orgaan. Hij zegt o.m!. het Volgende; dat nipt bepaald een hoogen dunk geeft van het blad: John Bull is! een weekblad, dat geen aanspraak maakt op, mooie stijl of brillan- te medewerker©. Hij vertelt maar wait er is gebeurd, beschxijft schandaaltjes va* hier en daar, en is gevuld met allerhan de persoonlijke kwesties. De voornaamste attracties' zijn hoog dravende, en gedurende den oorlog op timistische artikelen van den hoofdredac teur, Horatio Bottomley. Aan de courant is ook een steoxt lo terij verhonden. Ieder blad heeft een lnui*i- mei', en na veertien dagten woaden be paalde nummers gepubliceerd, die 1.1 lii (betaald krijgen. Dte hoofdredacteur kent zijn volkje. 141

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1916 | | pagina 1