No. 391
Zaterdag 9 September 1916
30e Jaargang
Uitgave van
cte Steaml, Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
tAWOE VORSTSTRAAT 213.
Bureau te Middelburg:
FM» MA F. P. DHUiJ - L. BURG.
Drukkers:
waterbaan La Cointra - Goes.
De Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG»
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post
Losse nummers
ftJB*
.0.05
Prijs der Advertenttën
15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 10 ct,
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voonvaarde».
Familieberichten van 110 regels ƒ1
iedere regel meer 10 ct.
munitie-fabrieken in de voorsteden moe
ten doorbrengen-
Bij Sitfcard is een verdwaalde Duit
se he vlieger wegens gebrek aan benzin®
geland. Hij was te Keulen opgestegen en
is nu geïnterneerd.
Het Tsjechische legioen, "dat zich
bij bet Fransche leger heeft, aangestoten,
moet vernietigd zijn.
De Roemeensche gezant te Berljjn
kou eerst tegen het eind der volgende)
week heengaan.
Het Noorschc s.s. „Hiso" (941 ton)
is gezonken.
Het Engelse he S.s. „Hazehvood",
.waarvan de ondergang gemeld werd, is
op de Humber aangekomen.
De Engelsche stoombooten „Heaithdene"
(2277 ton), en „Taques" zijn gezonken.
Robinson, de Engelsche luitenant-
vlieger, die de L 21 ten val heeft ge
bracht, krijgt den prijs van 2000 pd.st.,
uitgeloofd door kolonel Joseph Cowe voor
dengene die 'teerst een Zeppelin boven
Engeland of 'de Europeesohe territoriale
wateren zou vellen.
Te Londen is een 24-jarig man,
die getracht had op waardelooze che
ques geld te krijgen, vrijgesproken op
voorwaarde, dat bij naar een militair hos
pitaal zal gaan en vandaar naar een
gesticht. Zijn advo&aat had gepleit, dat
de man te Loos door de uitbarsting van
een granaat een verlamden linkerarm had
gekregen en zijn geheugen had verloren.
Na dien was zijn geestelijk oordeel ver
ward. Een dokter getuigde, dat dei-ge
lijke voorbeelden meer voorkomen. Hij
had officieren behandeld, die na don „gra-
naatschok" in hun moreel waren aange
tast. Hij had vele gevallen gezien van
mannen, die onder dien invloed bet on
derscheid tusschen goed en kwaad had
den verloren.
Het is bekend dat Ludendorff, dej
nieuwe souskhef van den Duitschén ge-
nefalen staf, buiten gleneraal v. Emmichj
de eenjgje was, die voor de bestorming
van Luik de otrdej Pour le méritle verwierf.
De bizondeMhedlen zijin echter minder Le
kend. Die Magdeburgische Zeitnng vertelt
ze in 't Jtort: Toen de aanvoterdeT van
een del- stormbrigadew was gfesueuveld,
nam Ludendorff bet bevel over en be
stormde .een belangrijke hoogtes telling tent
Oosten van de «Stad. In de nteenimg, dat
zïjln troepen reeds tot de citadel Van
Luik waren doorgedrongen, verscheen) hiji,
alleen vefgjezeld van zijfn adjudant, in
zijn auto Voor dit kemwebk, Waarvan dej
verraste bezletting zicli aan. de beide of
ficieren overgaf.
&ifH!9ïlianÜ.
Bi r 0' o: d voor België.
Volgens „Het Volk" heeft minister
Posthuma verlof gegeven brood naar Bel
gië uit te voeren.
Het Ned. s.s. „Niobe"
is met een lading contrabande door Duit
sche oorlogsschepen in de Noordzee aan
gebonden en opgebracht. Het was van,
IJmuiden vertrokken met bestemiming naar
Bordeaux.
w Appelen en pe ren.
In verband met het uitvoerverbod van
appelen en peren brengt de minister van
landbouw ter kennis, dat overwogen word#
een regeling te maken, waarbij het moge
lijk zal zijn bepaalde partijen aptpélea e»
peren van z.g. luxe soorten onder vast
te stellen voorwaarden ten uitvoer toe te
laten. Stoofperen en -appelen, alsmedie
handappelen, die hier te lande voel ge
geten worden, zullen niet ton uitvoer Wor
den toegelaten. (Stelt.)
List dg Province.
Koninklijk bezoek aan Zee
land. Naak mlen ons mededeelt hoopt
H. M. de Koningin Dinsdag en Woenin-
dag a.s. een bezoek aan Zeeland te bïjen-
gen. Middelburg, Terneuzen en enkele
andere gemieemten zullen met 'eten bezoek
vereerd worden.
Dinsdag zal H. M. te Middelburg ver
toeven.
Door Ged. Staten van Xee&anri
is benoemd tot dekkmecht bij den Pro
vincialen Stoombootdienst op de Weater-
Sc helde, Mjn NeuzenHoedeken skerk»- f
Hansweerd, dlu-. E. Nuytinck te Wals
oorden.
Bij Reti-anchement zijn gisteren 2
Duitsche deserteurs over de grens ge
komen. De een was in uniform, de ander
had een buigerjas en een militairen broek
aan. Zij zijn naar Oostburg overgebracht.
Geplaatst resp. te Vlissingesn em
aan boord van Hr. Ms'. „Zeehond" die
officieren van gezondheid 2e KI. H. R.
van der Meier en R. Bosch.
Middelburg. De 'muziekuitvoering nip
het Molenwater weid gisteren weder Sok»
velen bijgewoond. Maandag a.si. beeft,
aldaar weder een concert plaats, flat ook
te half acht aanvangt.
De politie alhier- beeft in beslag
genomen twee pliotoplaten, die door oen
heer uit Nijlmegen bij een photograaf tor
'ontwikkeling waren gegeven en die ge
nomen waren van af den Abdijitoren e»
Middelburg in vogelvlucht te zien gaven.
Op vellzoek van de politie alhier
is te Koudekerke aangehouden een 17-
jarig meisje P. J. S., dat zich aan op
lichting Van een paar damesschoenen had
schuldig gemaakt. Zij is aan den offi-
jcier Van justitie voorgeleid.
De minderjarige J. de K., die d«
ouderlijke woning alhier had ontloopen,
ïs door de politie te Rotterdam aange
houden en naar hier overgebracht, waar
hij; weder onder hel ouderlijk gezag werd
teruggebracht.
In de gisteren alhier giehoudien Ver
gadering! Van de Vereeniging van Han
delaren in granen, zaden en pteulvïuchteia
in Zeeland werd een definitief bestuur
-'gekozen te weten: Z, Bosman te Mid
delburg, Voorzitter, L. P-uvekot Cz. te
Goes, secretaris, A. Jeronimus te Mid
delburg', penningmeester, Tony v. Hjeleit
yte Goes, K. Schippers' te Kamperland,
',C. J. Schippers te Breskens, F. Klaaijsen te
Breskens, R. Scheel e te Terneuzen, P.
J. Hermans te WalsoordenB. J. Quist
te St.Philipsland, H. P. Baitendregt te
Nieuw-ericerk, en A. Houtkamp te Ziterik-
zee. De statuten en hlet huishoudelijke
reglement werden Vastgesteld. Verder
hadden besprekingen plaats1 over die maat
regelen (door de Broodcommissïe- en
Veevoederbureaux gtenomen.
Miodus-vivwid!.
lie',1 ïs een eigenaardig samentreffen dat
beide Staat en Kerk, waar zoolang ver
deeldheid. de toon aangaf en de tweeërlei
levenbeschouwing de saamwerking be
dierf, ongeveer gelijktijdig met een modus-
vivectdi, een voorstel tot, eindelijke op
lossing van 'tgescliii komen aandragen.
De Synode der Hervormde Kerk ver
klaarde zich in beginsel voor de rege
ling xkior de Utrechtse he professoren voor
gesteld om aan de kerkelijke geschillen
een eind te maken, on aan de verschil
lende richtingen gelegenheid te geven zich
vrij te ontwikkelen. De oplossing zal be
staan in de vorming van kerkgemeenten
met eigen zelfstandig beheer, doch in
eenzelfde kerkverband.
Men (heeft gemeend in het voorstel en
de toelichting naar geest en letter een
bekende Inuxd te ontdekken. 'Men wijst
daarom prof. Cannegieter en prof. Vis-
scher als de ontwerpers aan.
Do Bevredigings-commissie heeft even
eens de oplossing van den schoolstrijd
'gevonden, en hare gedichten daaromtrent
neergelegd in een grondwetsartikel, een
paar wetsontwerpen, en. eenige memories
van 'toelichting. 'Het stuk is door meer
deren geteekend, en door liet kabinet als
regeeringsvoorstel overgenomen. Men zal
er echter wel de namen van (nu wijlen)
dr. Bos, beter nog: die van minister Corl
v. ti. Linden, en Jhr. mr. A. F. de Sar
vvoanaia Lobman aan mogen verbinden.
Gelijk Cannegieter en Visscher zijn Cort
v. d. Linden en Lohman op menig gebied
eikaars tegenvoeters. Doch beide twee
tallen zijn het eens, dat 's Lands belang,
of het. belang der Hervormde Kerk, eisebt
dat de twistappel verwijderd wordt.
Vandaar dat de voorstellen met zoo
minutieuse nauwkeurigheid en met zoo
buitengewone welwillendheid onderzocht
en besproken worden.
Walt. de onderwijsvoorstellen 'aangaat,,
ide kerkgemeenten liggen buiten ons ge
zichtsveld!) wij hebben ze met belang
stelling gelezen eri hopen zeer-, dat zij
den weg zullen openen tot herstel van
den landsvrede en tot oplossing van
menig brandend sociaal vraagstuk.
0e Qm&ie Oorlog.
Beknopt overzicht van den toestand.
45^;maal weinig nieuws van gewicht.
ran het Westerfront bereiken ons be
richten over Duitsche massa-aanvallen tus
schen Vermandovillers en Chaulnes, welke
aanvallen den Duitschers groote verlie
zen kostten.
En den geallieerden
Natuurlijk dito.
.Parijs beweert, dat alle aanvallen af
geslagen werden en dat. de Franschen
op den rechteroever van de Maas een
weinig vooruitgingen.
Intusschen vermogen we nog niet in
te zien, dat do vooruitzichten voor del
Franschen „steeds gunstiger" worden.
Ons dunkt, de tegenstand der Duitse,hers
neemt meer en meer een heftig karakter
aan.
De buit der Bulgaren en Duitschers
in Tutrakan behaald is meegevallen.
Het garnizoen der vesting capituleerde.
Gevangen genomen werden 8 regimenten
infanterie, twee bataljons van het gendar-
merie-regi'ment, het 5de houwitserregiment
en liet 3e zware artillerie-regiment.
Buitgemaakt werdende geheele ves-
FEU1LLET0N.
bezocht m gevonden.
5)
Vrij is ze, 'dal, is zeker, doch altijd
naar het uiterlijk. Maar bij haar vrijheid
is zij recht arm,, zéér arm. 'De- weelde',
de rijkdom van moecler te zijn mag zij
niet smaken, het heerlijke van liet ge
zinsleven kent zij niet. Neen, alleen het
drukke leven, in dienst van de- vrijheid
der vrouw dat was' haar deel. Het mtee-
deefen van smart en droefheid aan eert
echtgenoot, dat kende zij niet.
Alleen, gansch alleen, moest zij dra
gen de lasten des levens.
Het doet Veriande pijn zoo ,ta moe
ten idKsnken, zoo de werkelijkheid te
moeten zien ..en tochhij ziet ihet
zeohet is: kon.
Op den avond dat Helena de Bruijn
zou; optreden was de hiervoor gehuur
de zaal 'stampvoH. Ieder williïn dia be
kwame spreekster hoornen. Ja, van uit
de .omliggende dorpen waren verschei-
denen gekomen om door haar vuirige
welsprekende Ver too gen geb oeid te1 wor
den.
Eindelijk is het haar tijd. Het is
doodstil in de zaal.
tingartillerie, veel munitie, geweren, ma
chinegeweren en ander oorlogsmateriaaL
Het juiste aantal gevangenen en de
Omvang van den buit wordt nog vast
gesteld. Tot nu toe werden geteld: 408
officieren, waaronder 3 brigade-comman
danten en 21.000 ongewonde gevangenen,
verder aan buit twee vaandels en meer
dan 100 moderne kanonnen, bij welke
zich 2 in het jaar 1913 bij de stad Fer-S
dinamd gestolen batterijen bevinden. De
verliezen der Roemenen aan dooden en
gewonden zijn enorm. Vele Roemeensche
soldaten verdronken bij hun paniekach
tige. vlucht in den Dona.u.
Naar dan vrede!
Van bevriende zijde uit bet buitenland
ontving ,de „Néderlandsche Anti-Oorlog
Raad" het verzoek aan het volgende denk
beeld tot bespoediging van het einde van
iden oorlog bekendheid te geven
„In de mede onder den oorlog lijdende
onzijdige landen vermeerderen zich de
Istemmen van leidende persoonlijkheden,
die (een gemeenschappelijke tusschehkomst
der neutrale Europeesche regeeringen, om
Kot oen spoedig einde van den bloectigen
strijd te geraken, dringend vorderen op
dezen grond, dat die bemiddeling vol
gens volkenrechtelijke bepalingen door
geen der strijdende partijen als een on
vriendelijke handeling kan worden be
schouwd en dat zij door de beginselen
van het Christendom gerechtvaardigd en
geboden is. J $g[gfj gjgj
Bijzondere opmerkzaamheid moge het
volgende bemiddelingsvoorstel verkrijgen,
dat vooral de innerlijke oorzaken van
den oorlog in .aanmerking' neemt.
Om de gewichtigste en moeilijkste inter
nationale strijdvragen et onderzoeken en
te beooi'deelen, wordt een gemengde on
derzoekcommissie aanbevolen, die uit 3
staatshoofden en 12 neutrale leden be
staat.
Voorgesteld wordt, dat de staatshoofden
der leidende staten van de beide aan
den oorlog deelnemende machtsgroepen
(Engeland fen Duitschland 'dus) .door de
gezamenlijke tusschenkomst der neutralen
dringend uitgenoodigd zullen worden om
ieder, inet goedvinden der overige staats
hoofden Van hun oorlogspartij, een staats
hoofd van een onzijdigen staat te kiezen
(en idat deze 'beiden dan een derde staats
hoofd tot president der onderzoekcom
missie benoemen.
Ieder deir aldus gekozen staashoofden
izal ;dan een staatsman zijn van zijn land,
een hoofdofficier en twee tot zijn onzij
digen Staat behoorende leden van het
(Permanente Hof van Arbitrage te 's Gra-
Yenhage als leden benoemen. De aldus
(gevormde, uit 15 personen bestaande com-
imissie zal met een eenvoudige meerder
heid beslissingen kunnen nemen.
Haar taak moet zijn, de politieke, juri
dische en staathuishoudkundige strijdvra
gen, o.a. dus de Servisch-Oostenrijksche.
do Roemeensch-Hongaarsche, de Alba.ni-
sche, de Elzas-Lotharingsche. de Egyp
tische, de Perzische, de Poolsche vragen,
de vraag betreffende de doorvaart door
de Dar,da nellen, het vraagstuk van de
verplichte (arbitrage en van de ontwape
ning, van de vrijheid der zee en van de
Open deur, te onderzoeken on te beooi'
deelen.
De born missie zal te 's Graveithage zit
ting houden. Zij kan delegaties uit haar
midden van drie of vijf leden voor een
onderzoek ter plaatse uitzenden.
De adviezen der oemmissie moeten
Met klankvolle stem begint de'Spreek
ster baar bezwaren te ontvouwen tegiem
de bestaande orde van zaken.
Neen, niet -ide vrouw otnder den mianj
of omgekeerd, maar beiden geheel zelf
standig naast elkaar hel teven door
gaande.
De vrouw moet vrijkomen. Zij moet
het juk 'hetwelk haar eeuwen lang reeds
omkneld heeft, afwerpen. Tot die vrij
making behoort ook de medezeggenschap
der vrouw in de Sttaatsregeling.
Niet .alteen de man, doch ook de vrouw
moet kunnen en mogen mee-regeesen.
(Wanneer dat eenmaal zoo zal zijn, en
die ure zal slaan, dan zal zijn aan
gebroken de gouden tijd. Veel onrecht
zal dan de wereld uit zijn. Die vrouw
zal dan de wolnden der hedendaagsch©
(maatschappij heelen. 'Zij 'zal het leven zui
veren van wantoestanden.
Daarom', vrouwen, zoo besloot Zij haai'
rede, óp 'voor den strijd. De vrouw, u
zelf, en daarmee ook de wereld vrijge
maakt - r
Een daverend handgeklap was de uiting
waai den dank, dien zij voor haar gloed
vol betoog inoogstte.
Op de ,vraag of er som® nog iemand
was, die met, de spreekster in Idiebat
wilde treden, stond slechts één hoor
der op.
schriftelijk worden opgesteld en met re
denen omkleed. De oorlogvoerende staten
zullen zich moeten verbinden bet oordeel
der onderzoek-commissie ernstig in over
weging te nemen en slechts dan haar
•uitspraak te verwerpen, wanneer hun Re-
igeeringen of wetgevende lichamen navol
ging van het advies als geheel onver-
eenigbaar met de behartiging van de wer
kelijke staatsbelangen zouden beschouwen.
De meeste strijdvragen, met inbegrip
der moeilijke problemen van schadeloos-
ling en van grenswijzingen, zouden op
deze wijze zonder verder bloedvergieten
uitsluitend met geestelijke wapenen op
gelost kunnen worden.
Korte Oorlogsbsrichtsn.
In de groentedrogerij: van Berlijn
warden nu 800 centenaars in een et
maal verwerkt.
Gisternacht werd te Maastricht
'zwaar kanongebulder gehoord, komende
uit Z.-W). richting.
Een moderne torpedojager heeft een
machine van meer dan 30000 pa arde-
kracht, d.i. evenveel als de electriciteits-
fabrieken van een wereldstad.
In de Belgische plaats Tourc'oing
schreef de dokter een dame ham voor, die
met veel moeite gekocht kon worden voor
de som van driehonderd zestig frank.
De Servische troepen, die met de
Roemeniërs en .Russen in de Dobroedsja
samenwerken, zijn voornamelijk gevormd
uit ÏÓO.OOO Zuidsliavische krijgsgevange
non (Serviërs, Kroaten en Slowenen) die
eerst aan Oostenrijksche zijde meestreden
en die erin geslaagd waren zich aan do
Russen over te geven. Deze 'Oosten-
rijksch-Hongaarsche onderdanen hebben
vrijwilligerskorpsen gevormd.
Uit 'het versliag van de vereeniging tot
bestrijding van Venerische Ziekten in
Engeland blijkt, dat er alleen te Londeh
450.000 menschen aan zoo'n ziekte lijden
de zijn en ten minste d.ie millioen in het
Vereenigde Koninkrijk, d.i. een vijftiende
deel der bevolking.
Men schrijft aan de „N. R. 0."
Voortdurend wordt liet aantal perso
nen, dat uit de industriesteden van Rijn
land en Westfalen naar onze Noord-Lim-
burgsche grensdorpen gaat om eens naar
hartelust hun hanger te stillen en wat
levensmiddelen voor thuis te koopen groo-
ter. Zelfs menschen uit Dortmund, So-
lingen e..a. getroosten zich de moeite eij
kasten voor dit doel de verre reis tie
maken.
Naar bericht wordt, zouden de Fran
schen 'kort geleden bij' Dannemark vèrdra-
gend geschut in batterij gebracht hebben,
in staat >oan Mülhausen te bedreigen. Bij
Thann heeft men evenzeer een nieu|w
Fnansch kanon geboord, waarvan de knal
doet denken aan dien van de 42 c.M. ka
nonnen.
jlisza en de oppositie in bet Hongaar-
scli© Parlement hebben het op een ac-
eoordje gegooid. Daardoor is zekerheid
verkregen, dat de zittingen niet meer wor
den gestoord. Die oppositie heeft verschil
lende aanvragen tot het houden van in
terpellaties van pijnlijken aard ingetrok
ken.
Volgens het „Journal de Genève"
zouden wegens de, jongste aanvallen van
vliegeniers der geallieerden boven Belgi
schen bodem, voortaan gijzelaars uit Brus
sel den nacht in de Zeppelin-loodsen en
Die eene man was' Frits Veriande.
Hij had d© geheele rede aandachtig
aangehoord, en hij voelde, hij moest
hier prostesteeren, oud de vergadering
te wijzen o.p het gevaarlijke van de
vrouwenbeweging. Ja, om, indien het mo
gelijk war®, de spreekster te overtuigen
van de onbillijkheid van haar standpunt.
Een lichte siddering beving Mej. Ide
Biruijn, toen zij vemnaimi, wie .met haar
zou debatteeren.
Mr. Veriande begon te danken voor
tot hemj verleende debat. Hij wilde en
kel Wijzen op het streven der vrouiwem-
beweging. I
Niet de vrouw onder, maai' naast den
man. Waar, zoo zeide hij, blijft dan
het innige van liefde getuigende verbond
tusschen nian en vrouw? Voor mijn oog
is dat dan weg. Het huwelijk isi dan
niet unieer een verbond, uit liefde, onn
door elkander te dienen, saam des le
vens' bergtop te bestijgen. Het is dan
enkel en alleen een h andels-con tract,
gesloten om samen geld te verdienen en
dat weer gezamenlijk op te maken. Van
een innige samenleving is gem sprake
meer. Dat bet gezinsleven er door lijdt,
i.S duidelijk. Want immers' in die mo^
derne vrije wereld is geen plaats mieier
voor kinderen. Wij zien thans reeds de
wrange vrachten van dat moderne hu
welijksleven in het zoogenaamde Neo
Malthusianisme, het één- of twee-kinda-
renstelsel. Waar blijft dan, zoo vraag
ik :u af, die geprofeteerde heilsstaat, waar
hot aantal kinderen al maar afneemt?
ÏHt allés noig afgezien van de christe
lijke wereld- en levensbeschouwing. Al
leen door het leven, zoowel 'onsi per
soonlijk als gezins- en maatschappelijk
leven in te richten naar den geopem-
baardiem wil van God, kan er .verbetering
komen, ja kunnen van'zielf worden weg
genomen de iwonde-plekken in de maat
schappij. Namelijk wanneer de getoete
wereld dat doet, Jezus Christus aanbid
den alsi haar Heer en. Heiland, als haar
Middelaar; dan zal' komen de heilsstaat,
Waarin man zoowel als! vrouw en kin
deren sltaan zullen, juichende en ju
belende voor den troon Gods.
En ik zou dit willen vragen aan
de spreekster: waar is de vrijheid die
gij predikt en die gij zelve idan toch
wel zult bezitten?
Toen mr. tVeriand© van bet podium
naar zijn plaatswas gegaan, bleef d©
geheele vergadering in gespannen ver-
fwarhting naar de repliek van de spreek
ster. Deze kon aanvankelijk bare ont
roering niet verbergen. Doch spoedig
herstelde zij zich jen hernam Zlij haar
vrijmoedige houding. Haar énhvoori was
een aaneenrijging van rollende volzinnen,
waarin zij Veriande achterlijkheid en.
onbillijkheid verweet, hem tenslotte wij
zend op ztooveiel onedels en onchriste
lijks ate in zoogenaamde christelijk»
kringen gevonden wordt, en hem de
vraag voorleggend hoe bet dan toch
komt, dat er bij dezulken nog: zöo wei
nig van die', door bemi geschetste heer
lijke werking des Evangelies was te
bespeuren.
Een daverend applauis .volgde, op deze
woorden. De voorzitster van dezen arond
bedankte de geachte spreekster voor
hare overtuigende voordracht, en gaf
haar nog eenige goede wenstehen mjee
voor het wélslagen van haai' o zoo
heerlijk© werk, zooalis züj meende ent ook
door de vergadering zoo dankbaar be
aamd weid. C
Een dankbetuiging waarmede de ver
gadering nogeens: weer door handgeklap-
baar instemming betuigde.
Onder tot zingen van een. vrijheidsj-
lied gingen de- mienschien heen, ook
Veriande verliet de zaal. Hij was 'niet
teleurgesteld over den uitslag van zijn,
zij het ook naar zijn meeoiing 'zwakke,
protest tegen den geest .dei" eeuw, ipls
welks tolk deze jonge vrouw was opge
treden.
(Wordt vervolgd.)