Dinsdag 5 September 1916 SOe Jaargang
387
SOLIDARITEIT.
Uit ile Pers.
O® Gmoie Oorlog,
Binnenland.
^t^r-i.a—m—— i i i -■»K—w
Uitgave van
de IfeansL Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
P,Ai»6E VORSTSTRAAT 2tS.
Bureau te Middelburg:
riRMA F. P. DHUIJ - L. BURS.
Drukkers:
'.jtesïerfeaaiï Le Cointre - Goss.
Sociologen van naam hebben dit vreem
de rrotord omschreven door -allen voor
één en één voor allen'', Dc volksmond
heeft het in verband gebracht met „soJ-
deeren" om te doen onthouden dat de
arbeiders die „solidair" zijn, zoo voor en
met elkander naar hetzelfde doel heb
ben te jagen dat 't schijnt alsof zij aan
elkander gesoldeerd zijn.
Inderdaad niet kwaad gevonden.
In elk geval drukt solidariteit, de mede
aansprakelijkheid uit van den eenling voor
de daden van het geheel, hetzij der
menschheid, der maatschappij, der klasse
of der groep die tot Iran delen geroepen!
werd.
Sterk spreekt dit gevoelen zich uit bij
Israels oude profeten die gedurig spreken
van „wij", zichzelven insluitend bij de
verantwoordelijken voor de onheilen die
over hun vaderland kwamen. 'Wij heb
ben gezondigd, wij en onze vaderen, zegt
de ,een; bij ons is beschaamdheid des
aangezichts, klaagt de ander. Zie, hier
zijn wij, wij keeren tot u, roopt een derde.
Ziedaar de ware solidariteit, die zich
één gevoelt met de anderen, erkent er
bij te behooren; met hen wenscht op-,
doch ook onder te gaan.
Solidair zijn is voor elkaar zoeken het
beste, het voor elkaar opnemen, het goede
voor elkander zoeken, zelfs ten koste van
het eigen welzijn. Het beteekent eigen
voordeel 'tc verzaken, teneinde dat van
het geheel 'te lx-vorderen.
Solidair zijn is het tegengestelde van
hetgeen in Kain was, die eenmaal den
H-eere dorst te antwoorden: „Ben ik mijns
broeders hoeder?." En die, dolende en
zwervende op de aarde was al do da
gen zijns levens, vervreemd van zijn broe
deren, van de toenmalige maatschappij,
ongevoelig voor samenleving, opgaand (of
ondergaand) in eigen lief en leed.
De wet der solidariteit is eene god
delijke. Zij koos zich lot voorbeeld het
menschelijk lichaam in zijne o-nderdeelen,
en waarschuwde tegen het egoïsme, waar
door dc -hand tot den voet en wederkee-
rig de voet Sjot de hand zeggen zou:
„dewijl ik de voet (of de hand) niet
ben, zoo ben ik Van het lichaam niet,
wat gaat u mij aan!"
Immers niemand leeft zichzelven.
Trouwens wat zou de mensch, wat zou
de menschheid zijn, zonder de praktijk
der solidariteit. Afgezonderd van zijn me-
demenschen, zou ,de mensch nog slech
ter gevoed en gekleed zijn dan liet rede-
looze dier, zou hij slechts een kort en
droevig bestaan kunnen leiden. Doch zoo
dra hij met zijn medemenschen in ver
binding treedt, stijgen zijne kennis en
kracht schier tot het onmetelijke. De
krachten worden vereenigd, de arbeid ver
deeld. Iii en door de maatschappij is
het mogelijk dat, gelijk Professor De
Groot zegt, „al meer het geweld der ele
menten en het dierenrijk aan 's menschen
macht werd onderworpen, met steeds ver-
jeugdigden arbeid de. mensch het aan
schijn des aardrijks komt vernieuwen naai
de onstoffelijke idealen zijner rede".
Het is nu eenmaal een feit dat alle
menschen solidair aan elkander zijn ver
bonden en da-t de Heere God het aldus
heeft gewild. Waaruit dan ook volgt dat,
zal het maatschappelijk leven niet tot
vloek en verderf, maar tot zegen en be
houdenis zijn, de mensch niet zijn eigen
belang heeft na te streven, maar dat van
.anderen gelijk met het zijne heeft te die
nen. Den naaste liefhebben gelijk zich
zelven.
En wat nu voor menschen geldt, dat
geldt ook voor veréenigingen, klassen en
standen, kortom voor alle maatschappe
lijke verbindingen. Loden van deze zijn
zedelijk gehouden het welzijn van 't ge
heel 'te "behartigen, en de rechtmatige be
langen van andere vereenigingen, standen
of klassen in het oog te houden, eil
in eendrachtige samenwerking met allen
te bevorderen.
Wij aanvaarden derhalve de solidariteit
als maatschappelijk feit en als zedelijke
verplichting.
Waaruit volgt dat wij niet iedere so
lidariteit onvoorwaardelijk goedkeuren.
Wanneer een groep personen een aan
slag pleegt op het maatschappelijk li
chaam, ter bereiking van een of ander
ongerechtig doel, dan is het verboden
daaraan mee te doen. Immers dat zou
wezen een vrijbrief geven aan hen die de
gezonde ontwikkeling van liet maatschap*
pclijk leven tegenstaan.
De spoorwegstaking van 1903, het an
archistisch avontuur, waarbij men doof
stopzetting van het publiek verkeer, zelfs
het leven van "honderden kranken en lij*
denden in de waagschaal stelde, en do
directies, de bestuurders aldus, onder de
macht dor in hun dienst'.zijnden zocht
te brengen, is een dier handelingen van
slechte solidariteit, waartoe alle vrijheid
tot meedoen was ontzegd, dewijl dit een
gemeene zaak maken met boosdoeners
zou geweest zijn.
Spreken wij derhalve van Toontje So
lidair, dan dient daarbij in 't oog gevat
dat. er is een Toon de Goede en een
Toon do Slechte, en er nimmer sprake
mag zijn van solidair zijn met dezen
laatste.
Een slechte solidariteit plaatste in
1913 het pistool op de borst der Neder-
landsche Natie, en het blijft de onver
gankelijke cere van den toeimialigen mi
nister dr. Kuyper wiens kloek beleid,
en van de mannen van Patrimonium,
wier trouw, onder de bezieling hunner
voormannen Douwes en Talma en Sy-
brandi, het dreigend gevaar in de mogend
heid Gods hebben afgewend.
Niet de solidariteit die de eene groep
ten doode doemt om zich met haar er
fenis tge verrijken, maar die 't heil der
menschheid, van het gansche maatschap'
pelijk geheel in het oog vat, en om 's Hee*
ren wil aan de verheffing van allen ar
beidt, ook al moet zij er zelve schade
bij lijden, deze alleen is de ware.
Alle zelfzucht, zichzelf zoeken moet
daarbij het zwijgen opgelegd.
Tot solidariteit is vooral de Christen
geroepen, omdat hij erkent den band tus
schen lid en lichaam, gelooft aan het
organische in de schepping, vast houdt
aan de eenheid van het menschelijk ge
slacht.
Grondwetsherziening.
Verschonen is de Memorie van Ant
woord door do regeering over de Grond
wetsherziening uitgebracht
De „Nederlander" geeft de resultaten,
waartoe de overwegingen der Regeering
hebben geleid, kortolijk aldus weer.
Politieke beschouwingen houdt de Re-
geering thans niet, terwijl zij weigert d-s
herziening' op breeder grondslagen clan
die van kiesrecht en Onderwijs op te
zetten.
Ten aanzien van het eerste verwacht
zij van rechts een conciliante houding',
nu zij inzake onderwijs verder ging
dan in .1913 In hare bedoeling lag.
Zij verdedigt verder mannenkiesrecht
wijst een zoogenaamd organisch (ge-
zins-hoofden-) kiesrecht af, en blijft ten
aanzien van vrouwenkiesrecht haar
mieening handhaven dat do grondwetge
ver voorshands, niefc verder moet gaan
dan de mogelijkheid ervan openen.
Wat de uitsluitingen aangaat, wordt
niet voldaan aan den wensch om sou
teneurs e.d. het kiesrecht te onthouden,
wél aan degenen die- van de ouderlijke
macht zijn ontzet.
De leeftijdsgrens wil de Regeering op
25 jaar houden.
Inzake het door haar voorgestaan
Evenr. Kiesrecht, doet zij een conoessiei
aan het door den lieer Van Koetsveld
bepleite systeem, en stelt mitsdien een
wijziging voor.
Een stelsel- van meervoudig kiesrecht
kan zij niet aanvaarden; daarentegen
stelt zij voor, stemplicht in ïe voeren.
Als strafmiddel is daarbij o.a. de be
risping opgenomen.
De Regeering weigert wijzigingen te
brengen in de positie der .Eerste Kamer,
evenals in de bestaand© wijze harer
verkiezing door de Prov. Staten. Slechts
zullen die om- de 4 jaar in haar ge
heel aftreden, en wel' een jaar na de
aftreding der Tweede Kamer.
Vermeerdering van het aantal Kamer
leden wenscht de Regeering niet. "Wel
stelt zij voor de schadeloosstelling te
verhangen van f 2000 op f 3000 's jaars
met een betere regeling der reiskosten,
en toekenning van pensioen (f 100 voor
elk vol zittingsjaar, tot een maximum
van f2000.
Godslasterlijk gespot.
Die 11 o 11 e r d a m m e r sch rijft
De Diamanlhewerkersbond te Amster
dam'hield drie avonden achtereen tel be
wogen vergaderingen in het Concertge
bouw.
Na allerhande strubbelingen weid' de
vrede tusschen leiders en leden ge lie©-
kend en besloot hot bestuur te blijven.
Lezing van het verhandelde wekt ver
schillende gewaarwordingen op-.
Ontkend kan niet worden dat meerma
len momenten werden doorleefd, schoon
door bezielende solidariteit.
Ma-ar evenzeer komt men bij kennis
making'met de beraadslagingen zeer sterk
onder den indruk hoe de- geest in dezo
organisatie lijnrecht indraischt tegen het
geen den Christen heilig isl
Rauw en spottend is de toon.
Zelfs schijnt het haast of de leiders
zelve met zekere voorliefde zich aan god-
clclooze uitingen te buiten gaan.
Jan van Zulfen merkte smalende op
dat de rede van Henri Polak „er in ging
als Godsi Woord in een ouderling."
En Levita ontzag zich niet om met
betrekking!tot de malcontente bondsleden
op do lippen te nemen het aangrijpend
woord, dat de Heiland sprak aan het
Kruis: „Vader, vergeef het hun, want zij
weten niet wat ze doen."
Waartoe dat Godslasterlijk gespot?
'n Interessante beschrijving
geel't in „Móleschott" de bekende Am-
slerdamsche arts dr. E. v. Dieren van
zekere „elementen" in onze maatschap
pij, die ,alevei altijd wat nieuws" wil
len en wie 'tzóó gek niet kan worden
opgeschept, öi z-e slikken.
Wie onder de lezers wat van kunst
en letterkunde op d© hoogte is, zal
dubbel van des schrijvers schets gei
ten, maar zelfs de eenvoudigste zal' er
aan smullen, zooals zekere huitennissige,
excentrieke uitwassen onzer beschaving
worden in 'tzonnetje gezet:
„Eerste dweepten ze met gedichten
zonder rijm en maat, waarin jell's geen
enkele gedachte was neergelegd; zo
maalden niet om „den zin der woorden"
maar wel om den klank; in navolging
van v. Deyssei werden ze simpele
woord-aanbidders. Daarna werd. hun
het aanhooren van dissonanten een wel
lust; hoe meer dissonanten een toon
stuk bevatte, des te geweldiger voelden
zij zich er door „ontroerd" worden.
Vervolgens raakten ze in „verrukking"
bij het zien van de prullen en waan
zinnigheden, die door cubisten, futuristen
en expressionisten waren ldaargeklodderd-
Ook merkten zo al te gewillig „nieuwe
schoonheid" op in de steenklompen,
die volgens den kwadraat- en driehoek-
stijl ontworpen warenja, tegenwoordig
kan men zelfs- van hen vernemen, dat
dó dikke muren en hun bedachtige
hoekstukken, waarmede, helaas, vele Ain-
sterdamsch© bruggen „versierd", d. w. z.
noodoloos verzwaard werden, „snoezig"
en „subtiel" bedacht zijn!
Velen van deze nieuwlichters beroe
men zich er op, dat ze in staat zijn
klanken le zien; het geluid van een,
fluit zien ze geel, van een bas bruin,
enz.; zell's bet denken aan de dagen!
van de week geeft hun een lichtgewaar-.
wording (den Maandag zien ze blauw,
den Dinsdag rood op z'n Troelstra's
enz.!) en onlangs1 hoeft één onzer
allermodernste schilders in het Week
blad „De Amsterdammer" zelfs durven
beweren dat hij zich in staat achtte de
gewaarwording, die Me ge;ur van een
bloem bij daem opwekte, met behulp
van kleuren op het doek bei too veren
Zij zelv-en "beschouwen al deze afwij
kingen als even zooveel bewijzen, dat
hun zielen uiterst fijn besnaard zijn; ik,
als: geneesheer en alledaagsch mensch,
ben jechter gewoon te zeggen: ,,'r loopt
'r een beetje "bij hen dóór" do zin-
tuigcentra bij deze lieden schijnen 'door
elkaar te zijn gevloeid tot één papje.
Dc Pirasus.
Zooals men weet is een Engelsch-
Fransc-h eskader voor den Piraeus ver
schenen. Piraeus, de zeehaven van Athene,
waar het ongeveer 3 mijlen van verwij
derd is, is gelegen op een schiereiland.
Deze haven wordt verdedigd zoowel door
zijn gunstige natuurlijke ligging', alsi wel
door uitgebreide vestingwerken. De stad
beeft een bevolking van 43.000 zielen.
Kortgeleden heeft men do stad zeer ge
moderniseerd, groote kaden en breecle,
rechte' straten zijn aangelegd. Grieksche
en vreemde schepen ankeren in de ha
ven, terwijl langs de kaden de kleinere
schepen, die den handel met do andere
zeehavens van Griekenland onderhouden,
hun plaatsje vinden. In Griekenland
wordt Piraeus liet Grieksche Manchester
genoemd.
Geteisterd Palestina.
Een bewoner van Syrië verlelt ver
Schrikkelijke verhalen over den toestand
in; het land. Hongersnood, zoo vertelt hij,
heerscht in het heel© land van Aleppo
tot Jeruzalem. Twee derde van de be
woners van de dorpjes in de omstreken
van Jeruzalem zijn gestorven van h-ongeï
en ami de typheuse koortsen. In do Li
banon is de toestand al even slecht.
„Het was een ongeluksdag", zoo gaat de
verteller voort, „toen Enver Pasha in
Syrië kwam." Hij verbood strikt den in
voer van koren of eenig ander graan
in de Libanon bij wijze van straf voor
de Franschgezinde neigingen van de be
woners. .Overal ziet men mannen, vrouwen
kinderen,Snaakt en vermoeid, in de velden
rondloopen, sommigen zoo afgetakeld en
uitgeput, dat zij gras en jonge twijgjes
aten om in het leven te blijven. Lenige
scheklis en gezaghebbende priesters brach
ten een bezoek aan de Mutasarrif van
den Libanon en smeekte hem om voor
spraak bij het gouvernement Rum ant
woordde bij: „Eten de moeders re-eds
hunne kinderen?" „Neen", was het ant
woord. („Nu dan", zei hij, „dit is het zui
verste bewijs dat er geen hongersnood
heerscht!"
Minstens 100.000 menschen stierven
reeds den hongerdood en verscheidene dui
zenden aan pest en- koorts.
De Duitschers in Öost-Afrika.
Niets is in dezen geweldigen oorlog
tragischer dan de verdediging van de
laatste der Duitse he koloniën. Zij her
innert aan do heldhaftige episoden uil
onzen tachtig-jarigen oorlog, aan de ven
dediging Van ons klein landje in 1672,
toen de Franschen tot in Bodegraven door
drongen. Het Duitsch-Oost-Afrikaanscho
leger beslaat volgens de Engelsche opga
ven uit 1600 blanken en ongeveer 16000
negers. Deze houden zich sinds twee jaar
de ontelbare Fransche, Engelsche, Zuid-
Afrikaansche en Belgische troepen van
het lijf. Zij zijln niet meer in verbinding
met liet moederland en kunnen van geen
enkele i zijde hulp of toevoer meer krijgen.
Zelfs Botha heeft eerbied Voor zulke vij
anden, schrijft do „Daily Telegraph." Do
Duitsche Askari's (zwarte troepen) zijn
uitstekende soldaten, en worden op een
bewonderenswaardige! manier aangevoerd.
De Duitsche afdeelingen. die met ma
chinegeweren (vechten, verdienen de groot
ste achting; de vijand heeft groote erva
ring in het maken van versterkte stel
lingen, Waarvan verscheidene slechtsi dooi;
uiterst verbitterde gevechten konden ge
nomen worden.
Het vonnis over Griekenland reeds geveld t
De „Corriere della Sera" van den lsten
September bevat een hoofdartikel over
de tegenstelling, die er bestaat tusschen
de Grieksche plannen en de Italian nsche
levensbelangen aan de andere zijde van
de Adriatische Zee.
Het blad besluit met de volgende ont
boezeming
„Wanneer Griekenland nu de wapens
opnemen zou, om de Bulgaren te ver
drijven, zou het zijn eer weer kunnen
herstellen, maar nooit meer tegenover
Europa, welke aanspraken ook kunnen
doen hooren noch kunnen beproeven zijn
invloed te vergrooten. Want het heeft
gewankeld tusschen verraad en neutrali
teit. De Entente heeft zijn vonnis over
Griekenland reeds geveld, en .geen nieuwe
gebeurtenis zou daaraan iets kunnen ver
anderen."
Opmerkenswaard is, dat op denzelfden
dag, waarin dit artikel in het Italiaan-
sche blad verscheen, de schepen der En
tente te Piraeus aankwamen. De voltrek
kers van het vonnis?
Xorta Oorlogsberichten.
De Deensche regeering bereidt den
aanleg van 2 visscherijhavens aan de
N.-W. kust van .Jutland voor.
Op het weiland van een landbouwer
te Schagerbrug (gem. Zijpe) is een bom
gevonden, vermoedelijk afkomstig uit een
vliegmachine.
-Volgens bericht uit Lissabon is Don
derdag een bomaanslag gepleegd op een
Portugeesch minister, terwijl hij na afloop
van de Kamerzitting in zijn automobiel
vertrok. De bom werd naar den auto
geslingerd en ontplofte, doch veroorzaakte
geen schade.
De magistratuur van de stad Han
nover verhoogde den prijs der melk vaii
'28 op 34 Pfennige. De regeoringspresident
verklaarde evenwel dit besluit ongeldig
en handhaafde den ouden prijs.
- In den Kreits Neuwied en den land-
kreits Koblenz is het plukken van on
rijp fruit, in den Kreits Neuss hef afsnij
den van onrijpe witte kool (kappas) ver
boden op straffe van 1500 mk. boete
of '6 maanden gevangenisstraf. Aangelokt
door de hooge prijzen was men tot voor
barig oogsten overgegaan.
VERSCHIJNT ELKEN WEKKTM®
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. postf lid!
Losse nummers
Prijs der Advertentiën
15 regels ƒ0.50, iedere regel meer liicfe
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarde*,
Familieberichten van 110 regels ft.
iedere regel meer 10 ct.
Alle grootvorsten van de Russische
keizerlijke familie tusschen de 20 ets 45
jaar dienen thans in het Russisch© leger
of de Russische vloot.
„Durchhalten, aushalten, Maul hal
ten 1 (Volhouden, uithouden en mo-ndhou-
den) dat is heden ten dage ötnza
strijdkreet", heeft Ballin, de directeur van
de HamburgAmerika-lijn aan een jour
nalist verklaard.
Volgens het officieele bulletin is de
temperatuur van den Griekschen koning
gestegen en moet hij het bed houden.
Indien Engeland de heerschappij ter
zee verloor dan zou het binnen aes. we
ken den hongerdood sterven, schrijft de
Engelsche 'dichter Alfred Noyes. Hot land
neemt in dezen geen risico's op zich;
wanneer het morgen aan den dag de helft
van zijn vloot verloor, dan zou het toch
nog een vloot hebben, even groot als die
hij bij het begin van den oorlog bezat
en zelfs nog grooter. En nog zullen er
evenveel schepen bij koanen.
Een Lloydsbericht meldt: Het Nooc-
scho stoomschip „Gotthard' '(890 ton) is
gezonken.
Het Noorse lie stoomschip „Sètesdal"
(882 ton) is gistermorgen gezonken.
Het Engelsche stoomschip „Swii't
Wings", (2763 ton) is gezonken.
Het Duitsche groot-hoofdkwartier
meldt: In den nacht van 3 September vie
len luchtschepen van leger en vloot met-
waargenomen goed resultaat de vesting
Londen aan. Een onzer schepen viel doof
het vijandelijk vuur.
Het Engelsche communiqué meldt:
Gisteren werd tusschen de Ancre en da
Somme met de grootste hevigheid gestre
den. Wij veroverden de vijandelijke ver
dedigingslinie over een front van 3000
yards tot een .diepte van 800 yards. To
Ginchy, dat wij eerst geheel namen, moes
ten wij terrein afstaan, doch wij behou
den een gedeelte van het dorp, in weer
wil van hevige nachtelijke tegenaanvallen.
Reeds zijn 800 gevangenen bimieng.>
bracht.
De onlusten in Djambi.
Blijkens een aan het Ministerie' van-
Koloniën uit Ned.-Indië ontvangen te
legram, gedateerd 2 September, heeft
de controleur van Moearatebo (residen
tie Djambi) met liet oog op de on
rustige- gedraging der inlandsche be
volking telegrafisch om versterking ver
zocht. In yerband hiermede is uit Pa-
da, ngpandjang terstond een compagnie
infanterie derwaarts gezonden.
Volgens van den gouverneur-generaal
van Nederlandsch-Indië ontvangen tele
gram kan er nauwelijks aan worden ge
twijfeld, of de controleur Walter met
zijn personeel en de pransehappen, der
gewapende politie zijn te Soeroefengoen,
vermoord.
Zondagnamiddag zijn 65 man Van
Tandjong-Priok naar Palembang ver
trokken en gisternamiddag twee com
pagnieën infanterie.
De N. C. S. V.
(Nat. Chr. Stud. Vereeniging) bereidt do
uitgave voor van een boekje, bestemd
voor gemobiliseerd© studenten.
Alg. Secretaris! „Excelsior".
D© Chr. Jongemannen-Ver. „Excel
sior" te Amsterdam heeft, blijkens de
„Nederlander", Zaterdagavond haren
nieuwen algemeen Secretaris, ds. H. C.
Ilogerzeil, tot voor kort predikant bij
de Ned. Herv. Gemeente te Vlissingen,
begroet. De groote zaal was geheel
gevuld met leden, oud-leden en belang
stellenden.
De Voorzitter, de heer G. v. d. Bosch,
sprak er, namens „Excelsior", zijn ver
heuging over uit, dat in de vacature'
van algemeen-Secretaris weder is voor
zien en wel door de komst van eeni
predikant, die zijn treffelijk ambt neer
legde om de vereeniging te dienen
voorts stemt het tot blijdschap, dat
„Excelsior" in ds. H. een oud-lid ont
moeten mag.
De vergadering zong den heer Hoger-
zeil toe Gezang 2133 en 4„Breng
door hem tot ons- den vrede, die geetn
wereld smaken doet."
De Bondsvoorzitter, ds. 1. J. van
Noort- sprak namens het Bondsbestuur,
een woord van welkom tot den nieuwen;
functionaris, tot grondslag van zijn toe
spraak kiezende: „Laat al uwe dingen
in de liefde geschieden."
Dg. Hogerzeil, zelf het woord nemende,
dankte de sprekers voor hun goede
wenschen, zoo-mede den beer E. Sil-
lem, die aanwezig was namens do
