No. 277 Donderdag 24 Augustus 1SMÖ 30e Jaargang
Be Groote Oorlog.
Hoofdbureau te Goes:
UN6E VORSTSTB A AT 2H>.
Bureau te Middelburg:
Bavaar uit het Oosten.
Uit Pers,
Uitgave van
64 .SmskI. Venn. LUCTOR ET EMEÉtöG
gevestigd te Goes.
RlffA F. P. DHUJJ - L. BURG.
Drukkers:
v(tf«t>aan Le Cointre - Goes.
VERSCHIJNT ELKEN WER50A&,
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post. flJt*
Losse nummers
Prijs der Advertentiën
15 regels ƒ0.00, iedere regel meer ISofc,
3-rnaal plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden
Familieberichten van 110 regels ƒ1.v
iedere regel meer 10 ct.
Men mag .niet uil het oog verliezen
dat het gevaar, hetwelk nu al' sedert
twee eeuwen uit hot Wiesten dreigt,
niéi ajteen nog niet is afgewond, maar
reeds met zw groote overmacht over
ons is gekomen.
Wij bedoelen het groote Revotuue-b©
ginseJ. dat in da Franschie Revolutie
ran 1789 het eerst toL stelsel werd,
sinds dien tijd zijn grijparmen tot yer
buiten de Franse he grenzen uitstrekte
en alk* volken van West en Midden*
Europa bracht onder zijn helse.he be
koring. t t
Uit de katheders 'onzer hoogescholen
is de wijsheid die van beneden is, af
gedaald tot zelfs in de laagste kringen
der samenleving. Het Hooger-Onderwijs
is de vergiftigde bron, waaruit de na-
lie baar levenssappen trek!, en waar
door de maatschappij in al haar geledin
gen vergiftigd wórdt. Naarmate de leer*
stoelen van hooger onderwijs door pj»
clikers van ongeloof en revolutie bezet
weiden, naar die mate werd dit gevaar
dreigender, en waarschuwde reeds een
eeuw geleden al wie nog met God m
G odsdiehst rekende, tegen den algemee*
non afval, welke hierop volgen meest.
1 oen dan ook; nu een kwarteeuw ge
leden, diezelfde, leerstoelen door aposte
len van het Socialisme bezet werden,
kregen de verdedigers van het Evangelie
meer gehoor in steeds breeder kringen
Edoch, de groote massa wendde zich
af en begroette de apostelen der nieuwe
teer ate de ©enig waardige voorlichters
der beschaafde wereld, als de eenig be
trouwbare gidsen op den weg van den
vooruitgang.
Der beschaafde wereldW,ie
durft dit woord nog uitspreken, 'in!
dezen tijd, nu deze zelfde wereld bezig
is in zelfvortering onder te gaan!
De vooruitgangWie durft hetgeen hij
om zich heen ziet gebeuren, nog aldus'
noemen, terwijl driekwart-Europa bezig
is terug te gaan lot de dagen van Kaïn,
die broederbloed vergoot, hetwelk tot den
Hemel riep vaar den aardbodem I
Welk een toestand 1
Maai' hij is voorspeld geworden, door
wie haar zagen aankomen nu reeds meer
dan veertig jaren lang. De crisis moest
komen.
De aloude Christelijke levens-opvatting
weid gewogen in do schaal lor leuter
Uit de Rede puttende wijsbegeerte en
te licht bevonden. En de nieuwer®
theorieën, uitgaande van het licht dat
door de Frajasche Revolutie in 1789 is
ontstoken, als de stralen uit het middel
punt. werden niet handgeklap begroet,
en door de mannen der wetenschap uit
geplozen, afgerond, geléeraard en ver
breid.
Wat hiervan bij een volgend geslacht
het gevolg moest, wezen de maat
schappij nam er geen notitie van. De
beschaafden, behoudens een luttele uit-
zondering, zonden hun zonen naar do
hoogescholon, waar deze wetenschap
gedoceerd werd. Zij beeldden, zich in
dat. gelijk de professoren het leerden,
het goed was, en dat de wetenschap
omvedediegbaar is. Dit, gevoegd bij den
assuranten toon, dien d e wetenschap
zich heelt aangematigd, en waaraan het
publiek gewoon is geraakt, maakte den
snaatsChappelijken sluimer steeds die
per, en schier niemand vroeg zich af,
waar toch wel ons volk, en waaT de
volken van Europa met zulk een hooger
onderwijs zouden terecht komen.
Zoo hebben d© kleine natiën, ook
Nederland, de bewegingen der grootere
op hef. gebied van den geest mee ge
«naakt, en zijn afgegleden naar den af
grond, aan welks rand zij, geheel ver
bijsterd, de .doodielijke worsteling der
groote tuitiën gadeslaan.
Dit zijn de vruchten van de nieuwe
wetenschap en der zedeleer uit Frank
rijk overgeplant; dit is de realiteit der
zegeningen van vrijheid, gelijkheid en
broederschap, van daar uit over de vol
ken uitgestort.
Zie naar Frankrijk! blijft dan ook de
groote roepstem, om de volken van
Europa er 'mee terug te lokken tot de
rechte, padenf
'Joch w» two* bij dit alles ook liet
groote gevaar dat ons van het Ooa'.en
dreigt niet voorbij.
Wij waarschuwden reeds meermalen,
ook bij het licht dm Profetie, oin acht
te geven op den kolossus in Oost-Europa
en op den vijand uit Azië die achter
dezen staat.
Rusland heeft nog een groote toekomst
voor zich. Het begint zich zijn groote
kracht bewust te worden. Vandaar zijn
bondgenootschap mei zijn ouden vijand
Japan, zijn operaties in den Balkan, zijn
stieranaanvallen tegen de Centralen.
Gelijk de Hunnen in de Oude Ge
schiedenis schijnen de Russen voorbe
stemd om in de naaste toekomst Europa
te verschrikken en te vertreden en, door
het ontwakende Azië gerugsteund, met
zijn overmacht in 't getal de landen
van Midden en West-Europa te ove.r-
et roomen
De volken van Midden en West-Europa
zien dit, doch weigeren zich hiertegen,
te wapenen. Wat meer zegt. zij trach
ten elkander te vernietigen in bloedig
bondgenootschap met hun toekomstige
verdelgers.
Niet minder verachtelijk en gevaarlijk
is daarbij! het bondgenootschap, door de
ze zelfde volken, ieder voor zich (en nie
mand hunner gaat hierbij vrij uit!) aan
gegaan 'met hunnen gemeenschuppelijken
erfvijand: het Neo-Malthusianisme.
Eerst hebben de volken zich geworpen
in 'de armen van het ongeloof, daarna
zijn zij toegekomen tot de beperking der
gezinnen.
Niet tevreden met elkander te Vermoor
den, 'zijin zij voortgevaren met .zichzelf
het levensbloed af te tappen, langzaam
maar zeker hun naam uit te roeien van
den aardbodem.
Twee kinderen miaar, dat is de leus
Met het gevolg, dat de volken zoo in qua-
liteit als in quantiteit, in getalsterkte als
in kracht, hij de Heidenen van Üost-Azio
en de slechts halfbeschaafde Russen be
ginnen achter te geraken.
Dit is de zonde, en de dwaasheid, van
West-Europa, terwijl Rusland en Azië, dia
zich van deze zonde ver houden, toe
nemen in overmacht van bevolking.
Overal in West-Europa dalende, in
Oost.-Azië stijgend© geboortecijfers; in En
geland en Frankrijk vermindering, in Rus
land en Japan sterke toeneming van het
bevolkingscijfer
Die volken, die hoog gaan op hunne
cultuur en vooruitgeschoven denkbeel
den, op' hun miacht en aanzien, op hun
ne overwinningen door middel van We
tenschap en Kunst, op hun sociale stre
vingen, waarmee zij de wereld beheer-
schien, staan overvleugeld te woi'den door
'de vertegenwoordigters van Oen' type, door
hem tot nog toe als minderwaardig be
schouwd, achteraankomenden op 't gebied1
der cultuur, wat Rusland [aangaat nog groo-
tendeels gevoelloos voor sociale idealen, en
wat Japan aangaat nog gezeten in de
duisternis van een, zij het al verlicht,
heidendom.
Of het dan zoo erg is?
De cijfers zullen u straks overtuigen.
Verderfelijke lectuur.
Niet genoeg kan gewezen worden op
'het verderfelijke van de detectieve en
misdadigers romans, 'die er in den oor
logstijd nog steeds gruwelijker op wor
den. Die bekende Gaston Leroux beeft
zich met bet schrijven van zülkë sen
satie-romans ©sn treurig©1 vermaardheid
verschaft. Wat hij nu publiceert als
feuilleton in de „Matin" overtreft alles,
wat wij tot dusver gelezen hebben.
In zijn nieuwsten roman treden vier
roovers, die achter het Duitsche front
opereeren, als redders en wrekers van
de Franse he natie op. Een van hun
heldendaden bestaat daarin, dal. zij den
overste „Herr von Tipfel" en zijn beide
kapiteins levend braden. Het steunen en
korraen der slachtoffers wordt vergele
ken bij kerkgezang.
In een ander hoofdstuk wordt de
vrouwelijke spion Fosenheim, een Jodin,
roe! drie bajonetten gekruisigd, ook al
veder in een kerk natuurlijk.
Dat verhoogt de prikkeling het
heiligste steeds in onmiddellijk verband,
te brengen roet het beestachtige.
Arm Frankrijk', dat overgeleverd is1
aan zulke invloeden
t
i i -i
Eenheid dor Chr. partijen.
In een brief van een medewerker
van de Nieuwe Meerbode lezen we
aldus
Je zult het wel met me eens' zijn,
dat we op eenheid der christelijke par
tijen hebben aan te sturen
De Anti-Rev en de Christ.-Hist. par
tij moeten samensmelten. Dat wordt noo-
dig door J© meer en meer opkomende
machten van het ongeloof. Echter moe
ten we ons wachten voor overhaasting,
net zoo goed, haast nog meer hls voor
een te langzaam gaan.
't Is beter dat we tien jaar te lang
gescheiden leven, dan dat wij 5. jaar te
vroeg vereenigd worden. Dal komt je
misschien wat apokrief voor, maar 't is
toch waar. Ik bedoel daarmee niet, dal
we de vereeniging maar moedeloos kun
nen uitstellen. Maar ik heb eenvoudig
dit op 'toog: de officieel© vereeniging
moei niet eerder geschieden, voordat do
officieus© een voldongen feit is.
We moeten wel van moeial' aan op
yereenigen bedacht zijn. Dal moet blij
ken uit wat wij doen. dat moet natuur
lijk ook blijken uit wat de Christ.-
Hist. doen.
Dat 51-oen we, zoo wij anti-revolutio
nairen maar goed anti-revolutionair en
de christ.-bist. maar goed christ.-histo
risch zijn.
Dan zal hoe langer hoe meer het
gemeenschappelijke naar builen zich open
baren.
En voorts -zal 't goed zijn, dat we
elkaar wat vaker ontmoeten. iNiet alleen
in openbare vergaderingen, maar ook
in meer besloten vergaderingen. Wat
denk je b.v. van een gewone verga
dering der anti-rev. kiosvereeniging en
der christ.-bist. en dan gecombineerd. Op
zoo'n vergadering zOek 'je niel bij voor
keur naar wat verdeelt, maar je zet
op de agenda oniderwerperi, waaruit het
gemeenschappelijk beginsel zeer duidelijk
spreekt.
Heb je dat een paai- keer ge li ad, dan
is het onderling vertrouwen gewonnen.
Welnu, 'dan komen ook zoo langza
merhand enkele verschil punten aan de
orde. Ze zulten niet verdwijnen alsi
sneeuw voor de zon. Maar 'tz-al blijken
dat ze niet zoo verschrikkelijk zwaar
wegen, 't Kan best wezen, dat sommige
anti-rev. op 'n enkel punt heel aardig
christ.-bist. denken en dat omgekeerd
enkele christ.-bist. zich wonderwel met
het anti-rev. standpunt kunnen vereeni
gen.
Zoo, "dunkt me, kunnen we tot elkaar
komen.
Want we zijn er 'niet af met te zeg
gen: ja, we behooren bij elkaar, en
dan verder roosje maar te laten zorgen.
Nu is ot nog iets, wat de vereeniging
zeer in de hand kan werkten, naar mijn
oordeel.
Ik bedoel het eendrachtig optreden
van 'onze anti-rev. en christ.-hist. raadsl
ieden. 't Lijkt me niet onmogelijk, dat
we hier de eerste aanknooping kunnen
vinden. Met wat inspanning is zeker
hier wel wat te bereiken. De eenheid
van optreden van onze anti-rev. en
christ.-hist. raadsleden zou de toenadering
z©er sterk bevorderen, dunkt me.
Zullen .we eenmaal bij elkaar komen,
gelijk Lohman en Kuyper zeggen dat
het eigenlijk moet, dan moeten we nu
reeds beginnen den weg tot fusie te
effenen. Zoekende, wat samenbindt, weg
ruimend© wat verschilt.
Beknopt overzicht van den toestand.
Nog geen beslissing.
Althans op' 't oogenblik, dat we ons
zetten om 'n overzichtje te geven, is ons
nog niets bekend Van een partijkiezen
van Griekenland en/of Roemenië.
Deze mogendheden volharden in haar
terughoudendheid en leggën niet de mins
te geneigdheid aan den dag om zich in
den grooten strijd te mengen.
En het spreekt wel vanzelf met
eiken dag uitstel Vermindert de kans, dat
het nog tot een partiji-kiezen komen zal,
daar het psychologische moment om
het met vreemde woorden te zeggen
Voor die tusschenkoms't meer en meer
zich verwijdert.
Met Griekenland staat 't ©enigszins
anders.
Voor dezen staat zal straks, in Octo
ber, een nieuw kritiek oogenblik aan
breken.
Als d© verkiezingen voor Veaizelos
gunstig uitvallen. En daarop mag gere
kend worden.
Dan staat Griekenland dus weer voor
Ufa beslissing.
Maar tot October is nog zoo lang. Dan
kan de hulp van dezen staat wel over
bodig zijn.
Bovendien, nog enkele weken en do
gunstige' tijd voor een campagne op den
Balkan is verstreken.
Intusschm rukken de Bulgaren voor
waarts.
Zoover de slappe defensieve houding
van de vijandelijke troepen maar toelaat.
Op heit Boiranfront werden eergisteren
reeds twee Bulgaarse hc bataljons in de
nabijheid van Dautli gezien, terwijl do
vooruitgeschoven Bulgaarsch© troepen
reeds Byres binnentrokken.
Op het Strumafront Verschansen zij zicli
op de linie IJenikeny—Kumli—Elissan
NevolenCavardamairOrmasili.
Servische troepen houden nu een linie
in de nabijheid der Ostrowo- en Pozar-
meren bezet.
Op het Oosterfront is 't stil.
Tn het Westen werden bij T hiep val Duit
sche aanvallen afgeslagen.
Elders wonnen de centralen terrein.
Ten Zuiden, van de Somme vielen de
Duitse hers eergisteren tegen het einde
van den dagj, Ma. 'hevige voorbereiding
ttoor de artillerie, ten Zuiden van Estrées
en ten Westen van Soyecourl de door
de Franschen op 21 Augustus' verovordo
loopgraven aan en kregen er op enkele
punten vasten voet in. De artilleriestrijd
is vrij levendig in de sectors' van Belloy,
Assevillers en Lehom.
De opmarsch der geallieerden is dus
wel voor goed tot staan gebracht.
in Armenië schijnen de kansen ten
gunste der Russen te keeren.
Doch van veel belang zijn de operaties
op dit oorlogsterrein nog niet.
Een Duitsche Amazone.
„De „Daily News" weet te vertellen
over een Duitsche amazone, die zonder
hulpi van eemigen anderen Europeaan
een aantal i n.boorl ingentn «epe n aanvoert
tegen de Engelschen in Oost-Afrika in
het Kilima Nyato-gebied. Het wilde dis
trict, waarin de krijgsverrichtingen van
deze wakkere dame plaats hebben, be
vat het, legendarische Maangebergte en
zij moet van Uit haar schuilplaatsen een
zeer scherpe guerilla voeren tegen de
Britsche troepen. Onder de krijgslieden
en inwoners van Britsch-Oost-Afrika is
deze blanke amazone bekend als de Bi-
bi Sacbarini, een naam, dien de inboor
lingen haar hebben gegeven. De Askaris,
de inlandsche soldaten, die aan de zijde
der Britten vechten, en ook de inland
sche soldaten, aan de zijde der Duitschers
en de gevangenen, vertellen verbazing
wekkende verhalen van hare daden. Men
beweert, dat zij de vrouw is van een
Diuitschen commandant, die werd gedood
in Ihet gevecht, dat 'op' 25 September 1914
plaats had te Dongido. Het was na dit
treffen, dat de inboorlingen verhalen be
gonnen te doen over het optreden van
de Bibi Sacharini. Zij zeiden, dat zij
zoo groote smart had over den dood van
haar echtgenoot, dat (zij dol werd en zwoer,
niet alleen oorlog te voeren tegen de
Britten, maar in het bijzonder iederen
Britschen officier te vermoorden, die zoo
ongelukkig was om in haar handen te
vallen. Verscheiden Britsche officieren
moeten haar door kijkers hebben _gezien,
steeds omringd door haar zwarte troepen,,
Zij zit schrijlings te paard, schiet bijzon
der goed en ïs een zeer knappe stratege.
Frankrijk en de neutrale volken
Frankrijk, dat onmachtig is de binne-n
gedrongen vijanden van zich af te schud
den, ondanks de hulp van Russische
troepen, en niettegenstaande den bijstand
van de Engelsche millioenenlegers, gaat
nu de neutrale staten bedreigen, althans
Griekenland.
Ziehier wat het „Petit Bleu" schrijft
onder het motto: Het is genoeg, het is
te veel!
„Met Griekenland hebben wij afgere
kend, omdat het onze eischen niet
wenschte in te willigen. De neutraliteit
van Griekenland is ons onverschillig. Der
gelijke uitvluchten zullen door de Geal
lieerden niet meer geduld worden. Gij an-'
dere neutrale volken spiegelt u aan het
voorbeeld van Griekenland en past op
uw tellen! Reeds te lang duren uwe aar
zelingen, uwe besluiteloosheidOns ge'
duld is uitgeput, past op voor de uitbar
sting!
Wat antwoordt een Hollander op zulk
gezwets
„Had je me maar!"
Kinderspeelgoed-industrie in Frankrijk.
Vóór den oorlog kwam al het speel
goed uit Duitschland. Ieder huisvader
weet, welke vaak groote sommen vooral
in den najaars-tijd aan deze weelde-arti-
kelen worden uitgegeven. Daar nu het
parool luidde: „geen Duitsche koopwaar
meer op de wereldmarkt" maakte de
Fransche industrie zich op, in deze leemte
be gaan voorzien. Bin wij twijfelen niej^
of zij zou ook wel wat aardigs bebbe*
voortgebracht.
In het dagblad „l'Oeuvre" lezen Wf
nu echter, dat deze nieuwe industrie door
gebrek aan kolen en materiaal is stop
gezet. „En dat juist op het oogenblik,
dat zij zich alle binnen- en buitenlan|d-
sche markten zou veroveren," klaagt het
blad.
Deze geschiedenis herinnert ons aas
de fabel van het paard, dat juist stierf,
op het oogenblik, dat het geleerd had»
zonder eten in het leven te blijven.
Gas.
Georg Queri vertelt jn bet Berliner Ta-
geblatt hospitaalgeschiedenissen van ach
ter !het fort, in het bijzonder oVer slacht
offers van gasaanvallen.
Een hospitaalsoldaat ligt op zijn baai' ia
de zon en (glimlacht. Een beetje lui vraag
ik. Hij schudt 'bet hoofd en zijn bleek
gezicht wordt weer ernstig. De dokter
zegt. de brave kerel was eigenlijk gis
teravond reeds doodi. Hij had gas ge
slikt toen hij; zijn plicht vervulde, etn ik
geloofde niet meer dat ik hem zou kun
nen redden. 'Ik (besloot, tot het laatste paar
denmiddel en zie, hij glimlacht weer. Iljj
is er al bovenop.
Daar liggen nog drie kanonniers, die
aan gasziekte lijden. Zij weten eigjénlijfc
niet precies of de granaatdamp- hen te
pakken heeft .gekregen, maai' ze moeten
het wel aannemen. De phosgen granaat
vond een merkwaardigen weg .paar het
woonhol waar zij lagen te slapen. Hij
maakte slechts weinig Spektakel, sloeg
niets kapot en dat wekte hun achter
docht. De vier mannen grepen naai' hun
maskers en sprongen uit hun bed. Zij
voelden zich daarna, eigeidijk heel goed,
'pleizierig zelfs. De dolkter wa,s echter be
denkelijk gestemd. Hij constateerde dial;
de mannen steeds Vroolijker en opgewek
ter werden, van minuut tot minuut. Het
vergif werkte reeds. Den volgenden dag
zon da kwaadaardige longontsteking op
treden. De dokter nam zijn maatregelen
en speelde op, omdat zij nog aan hef
front wilden blijven. En §teeds maar be
weerden zij dat hun niets scheelde.
Drie van de Vier heeft de dokter nog
kunnen redden. Zij lagen mat in hun
tent.
Het is een heete dag. Het zachte koel
tje draagt een choraal aan; er wordt
weer een kameraad in het graf gelegd,
Een ballonbatterij schiet op drie vlie
gers, die een van onze kabelballons aan
vallen. Als haviken schieten zij neer op
hun slachtoffer, het drietal, en de kar
bel moet ingetrokken worden. Snel wordt
de ballon naar beneden gehaald en d)q
vliegers moeten voortdurend lager komen
tot het hun te gevaarlijk wordt. Sneï
stijgt del ballon weer omhoog en de waar
nemer telefoneert kalm verder. Hij is al
aan het gevaar gewoon. Drie, viermaat
per dag wordt hij aangevallen en dan
moet hij steeds aan een Snellen greep
naar het Valscherm 'denken. Dat moefi
vlug in zijn werk gaan, maar toch voor
zichtig.
Korte Oorlogsberiohten.
Dei Duitsche onderzeeër Deutsohland.
is gisteren voor den Wesërmónd gean
kerd. Alles wel aan boord.
Het gerecht te Solingen heeft een
Duitsch arbeider tot 5 mark boete veroor
deeld, omdat bij een Fransch krijgsgevau»
gene met bonjour begroette.
Ei' is een statistiek opgemaakt, waar
uit blijkt, dat ruim 150.000 gezinnen in
Elzas Lotharingen aan dé ergste ontbe
ringen ten. prooi zijn.
In Pruisen zal op> 1 Sept. weer
een Veetlelling worden gehouden.
Een directeur van eten staalfabriek
biji Krefeld beeft (e©n millioen mark ga.
geven voor een ii|erstellingsoord voor of
ficieren.
Aan Asquith is een. Verzoekschrift
aangeboden om den handel in sterken
drank gedurende den oorlog én 6 maan
den daarna te Verbieden. Hel is door moer
dan 2' millioen personen onderteekend*
is meer dan 18 K.M. lang en het ge
wicht wordt op een ton geschat. Men
heeft de onderteekeningen in zes weken
verzameld.
De „Daily Telegraph" schrijft, dat
de zware stormen en regens in Engel
land groote ongerustheid hebben gewekt
met het oog op den oogst. In etenigö
strekten van Zuid-Engeland is echter het
graan reieds ingehaald. Het is van gotedq
kwaliteit en hetgéan nog te Velde staat
belooft zeer goed te worden. In Kent,
Surrey en Snssex denkt men al liet graan
tegen het einde van deze maand te kun
nen inhalen. In Noord-Engeland hééft
oogst zeer geledien door den aanhouden
den regen en in énkele gevallen is hij
zelfs geheel vlerwoest.
