]\o. 199
Dinsdag 23 Mei 1916
30e Jaargang
P. DE BRUIJNE.
De Groote Oorlog.
K ATS.
FEUILLETON.
De zeven dagen van
Robert Hardy.
Uitgave van
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LANGE VORST STRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ - L. BURG.
Drukkers:
Oosierbaan Le Cointre - Goes.
Voor een lid van den gemeenteraad
(stemming a. s. Vrijdag) bevelen wij met
volle overtuiging als den beste aan
Wie verbrak den „godsvrede"
Men bad stilzwijgend afgesproken, dat
er tijdens de mobilisatie gelen politieke
geschillen zouden gewekt worden, en der-
halve geen partijvoorstellen van die jregee-
ringsbuireaux zouden' uitgaandat allo
twistappels zouiden uitblijven, en derbalv©
geen wetsontwerpen zonden worden in
gediend die de eenheid der natie zonden
verstoren. De partijen en partijinzichtteu|
tonden zwijgen.
Wij noemen dit „Bestand."
Van links noemt men het „godsvrede."
Maar mi ligt die godsvrede verbroken.
W ie heeft dat gedaan
Links hiouidt met stalen gezicht vol dat
Hechts zulks deed.
Hoe komt Links aan die beschuldiging
Wel, zegt men, de Eerste Kamer heeft
't wetsontwerp tot wijziging van de Ver
mogensbelasting verworpen, en die hel
deden waren allen mannen van Rechts.
Uit laatste is echter slechts ten deéle
juist, want onder hen was ook de vrij
zinnige heer Fokker, lid voor Zeeland
Maar dit was dan ook geen verbre
king van den „Godsvrede", deze venver-
ping droeg geen p-artijistempel, doch ge
schiedde om practiscihe redenen, geiijli
dezerzijds werd vastgesteld, len in T debat
door minister Treub tot tweemalen too
werd toegegeven.
Maar de Eerste Kamer heföft ook een
maal het Eedswetje verworpen, zoo voer!
men u, vierder van Links tegen. Notem
je dat dan niets?
t Is waar, de perste Kamer verwierp
het eerste ontwerp je, dóch dit geschied
de nadat van anti-revolutionaire zijde te
voren de regeering herhaaldelijk was
gewaarschuwd dat in dit ontwerp prin
cipieel zoodanig vau de goeie lijn werd
al geweken, dat men 'tniet zou kunnen
aanvaarden. Het tweede ontwerp is dan
ook .aangenomen.
Rechts- verbrak derhalve 'I Bestand
niet.
houding van Rechts is hangende
t Bestand steeds correct geweest. 'Dit is,
w ij herinnerden er reeds vroeger aan,
met zooveel woorden, zelfs! door oen
vooraanstaand liberaal, den redacteur van
<,a'0 "sa geconstateerd.
Het kabinet, stellig wel onder den
drang van Links, is hier de schuldige
Reeds te voren was door vrijzinnig-
democraten (wijlen dr. Bos) ©a sociaal
democraten uit den treure betoogd, dat
de verlangens van het vrijzinnigeCon-
centratieprogram moesten worden ing,---
willigd, en dat er ouderdoms„rente"
en algemeen stemrecht moesten komen.
Hierop is de Troonrede van 1915 ge
volgd, waarin liet kabinet de Koningin;
heeft laten zeggen
„Zoolang de buitengewone omstan
digheden zich niet ten onzen nadeele
wijzigen, kan .de gewone wetgevende
arbeid .weder worden ter hand geno
men: De vroeger aangekondigde voor
stellen tot Grondwetsherziening zullen
30).
Naar het Engelsch van
Charles M. Sheldon
door v. d. M.
..Vrijdag, de vijfde dag.
i „tw n nu' duchtig overzien de
gebeurtenissen van Baddy's vijfden dag
Ce gansche stad sprak natuurlijk overt
.zijn verbazingwekkend optreden van den
vorigen avond. Sommigen dachten, dat
hij1 niet wel hij het hoofd was geworden.
Anderen namen zijn woord wel ernstig op',
maar toen de eerste indrukken vervaagd
waren, misprezen zij hem, omdat hij de
preekbeurt gebruikt had voor zulk een
„particuliere" aangelegenheid. Weer an
deren poogden .uit te vinden, hoe toch
kleze man zóó veranderd was,, want .dat
ter veel in hem veranderd was, kon niet
worden ontkend. Hoe traag zijn de men-
scben om God's werk aan liet mensche-
Jijk baat te erkennen. En Hardy, zich
niet bekommerend om al het gepraat,-
ging naai' zijn zaken, .diep ook onder
kien indruk, dat hem nog twee dagen
restten. -
Hij' bracht den namiddag ein den avond
ïhrtjs teloor, doclï werd telkens door be-
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post. flM
Losse nummers9.05
Prijs der Advertentiën
15 regels f 0.50, iedere regel meer Iflct
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend
Bij abonnement voordeelige voorwaarden
Familieberichten van 110 regels f 1.
iedere regel meer 10 ct.
weldra worden ingediend, (terwijl)
wetsontwerpen tot herziening der so
ciale verzekeringswetten u ©erlang
w orden aangeboden
Ziedaar de tastbare fout der regee-
ring nog eens aangewezen. Zij verliet
door deze aankondiging de nationale
stelling en stelde zich door de indie
ning van de voorstellen inzake alge
meen stemrecht en staatspensioen, en
verder uitstel van de invoering der In
validiteitswet in dienst van de vrijzin
nige concentratie er derzei ver drijver:
de S. D. A. P.
Een noodwet.
Hfet Centrum bespreekt in 't alge
meen het laatste vraagstuk der onver-
cenigbaarheid, naar aanleiding van de
afzetting van het raadslid Wolzak te Ren
fcum door B. en W. aldaar.
Niet alleen militie- en landweermannen,
doch ook lands tonners vallen in de ter
men om hun raadslidmaatschap te ver
liezen, op grond van art. 13 der Land-
sjorlnwet, hetwelk bepaalt dat van do
tot den landstonn behoorenden worden
geacht zich in werkelijken dienst te be
vinden o,a. de vrijwillig dienenden tijdens
den (geheelen) duur hunner verbintenis-
(Trouwens zij moeten wel allen krijgslie
dpn zijn in den geest der wet; dewijl zij
immers voor den Krijgsraad worden te
recht gesteld zelfs voor feiten welke- in
geen opzicht met den militairen dienst
verband houden.
IIet Ce-ntrum merkt voorts op
Zijn wij wel ingelicht, dan heeft het
al of niet vervallen zijn van het raads
lidmaatschap, reeds sedert lang auto
riteiten bezig gehouden en achtte men
het gewen.seht de zaak maar op een
beloop te laten, in de overtuiging, dat
de Landstormwetgever van 1915, geen
rekening houdend met art. 23 gemeente
wet van '1851, toch niet bedoeld kan
'hebben de landstormers van hunne bun
g'erlij-ke bevoegdheden vervallen te ver
klaren. Inmiddels is de ziaak aan het
rollen gebracht en zullen tal van- raads1-
leden in den lande, krachtens wette
lijke bepalingen, van hun raadslidmaat
schap vervallen verklaard moeten wor
den, wanneer B. en W. van Renkmn
juist beslisten. Misschien zou een nood-
Wetje de moeilijkheden kunnen oplos
sen. Dat die moeilijkheden niet .gering
zouden zijn, indien het bleek, dat in
'het gegeven geval de wet juist is ge
interpreteerd, spreekt van zelf. Wanneet
toch de raadsleden-landst.onners ten on
rechte als raadslid zitting hielden, dan
zijn óók onwettig de bestuursmaatrege1-
ten, met 'hunne medewerking getrof
fen.
Wij zijn dit met Het Centrum ten
Volle eens, -en steunen gaarne haai'
w e n s c h o m e e n n o o- d w t j e, e n
dan een met t e r u g w e r k e 11 d e
kracht. Wij verkeeren nu eenmaal in
een exceptioneelen toestand, welke eigen
aardige moeilijkheden oplevert, en derhal
ve desnoods met buitengewone maatrege
len moot word-en geneutraliseerd.
zoek afgeleid Na de thee kwam Itefi
geheel© gezm htjlaen in de kamer, waar
/ara lag. Zij- leefde nog, maar was nog
steeds hutten bewustzijn. Doch toen me
vrouw Handy iets tot haar man zei over
Hen droom -en over de gebeurtenissen van
iden vorigen avond, opende Clara plotse
ling haar oogen, en sprak du-idelijk ver
staanbaar
Vader, welken dag hebben wij,?
Het was als een stem wit Oen voor
lang gestorven verleden. Hardy, die Jdj
liet bed zat, antwoordde rustig, terwijl
zijn hart van ontroering beefde:
Het is nu Vrijdagavond, m'n kind.
Een twe-ede vraag volgde:
Vader, hoeveel dagen zult giji nog
leven?
Morgen nog en Zondag.
Weer sprak Clara:
Dan ga ik met |U.
De oogen vielen wteer dicht, en even
onbeweeglijk als tevoren lag Cl-ara neer.
Er was een heilige stilte in de kamer.
/mo eindigde Hardy's vijfde dag.
Zaterdag, de zesde das
De woorden van Clara, „Dan ga ik
met ii hadden allen met verslagenheid
getroffen. Hardy boog zijn hoofd en snikte
Mevrouw Handy, huiten zichzelf van smart
en schrik, zonk bij. Clara's lied op de
knieën, -en) (tooi- smeek-end roepen en
liefkozingen trachtte zij liet blewustzjjb
terug te roepen, ida-t. na' teen paar oogen-
blikken weer in het geheimzinnig rijk'
Beknopt overzicht van den toestand.
Wie had kunnen denken, dat het Zui
delijk front ooit nog zoozeer de aandacht
zou vragen als thans
Niemand vermoedde, dat zich op dit
gevechtsterrein nog eens een woest dra-ma
zou afspelen.
Men moet.de beteekenis der gebeurtenis
sen niet onderschatten) Thans is gebleken,
clat 't den Oostenrijkers niet.' enkel te doen
was, om zich wat lucht te verschaffen,
cloc'h -da.t zij met een welberaden en
krachtig voorbereid offensief een strate
gisch succes wilden beha-len, dat de stem
ming in hot vijandelijke land geheel zou
doen omslaan.
Hun streven is met grooter suc'ces be
kroond, dan zij hadden durven verwach
ten.
Ni-et alleen, dat de Oostenrijkers lief
Tiroolsche gebied op verscheidene doe
len van vijanden gezuiverd hebben, doch
zij zijn reeds doorgedrongen op Itali.aa.nsch
gebied, waar zij zich meester maakten
van sterke Itaiiaansche stellingen.
De Italianen zitten nu in den put on
wel met een „leelijk figuur".
Om dit eenigszrnS to redden poogt men
het échec als geheel verklaarbaar en vol
gens den logischen loop der dingen voor
te tel len.
Maar de argumenten in de pleitredp
aangehaald, zijn zóó banaal en zóó ar
melijk, dat do „toelichting" alle verde
digende waarde verliest en schier tot
een lofprijzing van het organisatie-talent
van den tegenstander wordt.
Behalve de terreinwinst hebben de Oos
tenrijkers nog een groot aantal Italianen
krijgsgevangen gemaakt, in totaal reeds
bijna 24000 man, terwijl veelal veel ge
schut kon worden buit gemaakt, dat niet
tijdig genoog natuurlijk van de hoogten
kon worden weggevoerd, en waardoor de
'artilleristisehe pvermacht der Oostenrij
kers nog sterker 'wordt gemaakt.
Terwijl in de Oostenrijfcsche communi-
qué's nog van geen ernstige Itaiiaansche
tegenaanvallen sprake is, melden de Ita
lianen van hun kant o_p meerdere pun
ten tot het-tegen-offensief to zijn overge
gaan. Zij melden zelfs, dat zij enkelej
kleine forten, door den vijand reeds ge
nomen, weer heroverd zouden hebben,
'Toc'li moeten zij er nog lang niet in
geslaagd zijn zich met daden te- verde
digen.
Met woorden kunnen zij het niet, dus
met daden allerminst.
Volgens berichten uit Weenen heersclrt
in de geheele monarchie groote vreugde
over de successen op de Italianen, die het
allermeest gehaat zijn van de vijanden.
De bladen schrijven geestdriftige artike
len over het feit, dat de aartshertog-
troonopvolger de overwinnende troepen
"cómmiandeert, wat als een gunstig toe
ken opgevat wordt. Om de geestdrift nog
te verhoogen, komt er bij de bekendma
king, dat Jiet resultaat der vierde oor-
logsleeoing zes milliard bedraagt.
'In Italië daarentegen zal men dezer
dagen wel eens met .spijt herinnerd wor
den g,an het politieke gekonkel, dat zoo
noodlottig voor land en volk is gewor
den.
Op het Verdun-front hebben beide par
tijen enkele successen behaald, waarvan
'der -onbewustheid was teruggekeerd. Het
was alles tevergelefschde oogen bleven
gesloten, het lichaam scheen dood. De
anderen, George ten Willem en Bettie
wedden bleek, en Bettie -begon te huilen.
Hardy was de eerste, die in deze span
nende ©ogenblikken sprak. Hij hief zijn
hoofd op- en zei:
- Ik geloof niet, dat -Clara sterven
zal, als ik sterf.
Maar Vader, waarom denkt u dat?
vroeg Alie,
Dat weet ik niet, ik kan er gieen
roden voor opgeven. Ik weet alleen, dat
>k stellig geloof, dat het niet geschiev
den zal.
God geve, dat zij voor ons gespaard
'n°ve.i iVcn' sl>rak mevrouw Hardy. .0
tobert, het is raoer dan ik dragen kan.
alleen n-og heden en morgen! Het kan
niet waar zijn. De gainsche weieik h-ehi
ik tegen je droom gestreden. Het waai
uiaar een droom; ik weiger be gelooven,
dat het iets .anders was. Je bent niet
ziek, er is niets in je, dat op sterven,
vvij-st. Ik wil, ik kan het niet gelooyeml
God is te goed voor zulk een daad. En
wij hebben je juist nu zoo noodig, Robert
Laat ons God bidden om uitkomst.
Hardy schudde het hoofd, maar heslist.
Neen Marie, ik kan geien weerstand
bieden aan een zóó sterken indruk, diq
tot overtuiging is geworden, dat ik Zondad
op eenigerlei wijzte van jelui zal weg-'
genomen worden. Ik Ook heb er tegen
in beteekenis het succes der Duitschers
wel het grootste is.
Een verrassend succes, dat meer voor
al van moreele, dan van strategische be
teekenis is, hebben de Russen in Meso-
potamië behaald. Een afdeel ing Russische
cavalerie heeft zich na een stouten en
avontuurlijken tocht met het leger van
generaal Gorringe vereenigd.
De pauze is geëindigd, zooals men ziet.
Alom weer militaire actie.
Moge het nu ingezette bedrijf van dit
waanzinnige werelddrama het laatste zijn
en het kortste.
De nieuwe afweerkanonnen.
Een medewerker aan de „Daily Ex
press" schrijft:
„In het begin van den oorlog, vóór
de Duitschers gelegenheid hadden gehad
0-m de uitwerking van afweerkanonnen to
1-èeren kennen, werd algemeen aangeno
men, dat het tamelijk was onn op i-ets
meer dan 1300 meter hoogte te vliegen.
Het bleek lechter spoedig, dat projectie
len uit machinegeweren gemakkelijk zo-o
hoog reikten en zelfs bet vliegen op 2000
meter hoogte nog onaangenaam kon-tien
maken. Als veiligheidsgtens werd toen
2500 aangenomen, omdat de mitrailleurs
zoo hoog niet konden schieten en dat,
ofschoon deze hoogte nog binnten schoots
afstand van de afweerkanonnten was, deze
toch niet nauwkeurig genoeg konden ge
richt worden of de kanonniers nog niiet
genoeg geoefend waren om op die hoogte
nog iets dragelijks uit te voeren. Toen
echter begonnen de Dnitsclhers al hun
aandacht te wijden aan de' con struct id
van Jinn afweerkanonnen en die niet
alleen; van veföl grooter type maken,
maar ze tevens zoo te bouiwen, dat zij
veel gemakkelijker te hanteeren warefl
en veel juister schoten.
De eerste afweerkanonnen hadden in
den regel -een kaliber van ongeveer 75
niM., thans echter vindt men langs het
geheel-e Duitsche front afweefbatterijen
van 180 mM. kanonnen, vaak zoodanig
geplaatst, dat zij' ©en vuurbouquet in do
lucht vormen. Deze kanonnen worden
zoo merkwaardig nauwkeurig bediend,
dat een aviateur, die o-p münjder dan
3500 meter 'hoogte vliegt, er vast op
rekent, geraakt te wo-rden als er ter
plaatse veel afweerkanonnen opgesteld
zijn. Hun vuur is zelfs op 4000 en 4500
meter no-g te- juist, dan dat een aviateur
■daar veilig zou zijn, tenzij hij in leen
zeer sne-lle machine zit."
Korte Oorlogsberichten.
- De jaarlijksch© vergadering van het
Engelsch© vredesgen-o-otschap, die te- Lon
den zou worden gehouden, is afgewim
peld. Nog niet rijp voor den vrede!
Spanje wil -een stoomvaartlijn Yigo-
New-Y-ork openen. De- reis van New-
York naar Madrid zou zes dagen moe
ten duren en de kortste zijn tusschen-
Europa -en Amerika.
Onslangs heeft men gezinspeeld op
een gesprek dat jaren geleden generaal
Townslbetn-d eens op -een reis naar Zuid-
Afrika met, -een medereiziger zo-u heli-
ben gehad, dien hij voor ©en Boer
hield. ïownshend zou met ©en mede
reiziger, -een Duitse her, di-en hij e-chter
ten onrechte voor -een Boer hield, een
gesprek 'hebben gevoerd en daarbij heb-
gestreden, maar het heeft mij- ©vermocht.
God is goed. Ik twijfel niet aan Zijn
goe-dh-eid. Ho-eveföl heb ik zelfs in deze
week van voorbereiding niiet van Hem
ontvangen En niet lang zal het meter
du-ren, v-oor we allen elkaar wieier ont
moeten. God geve, dat het eeuwig bij
eenzijn moge wezein.
Hardy sprak, zooals iemand in zijn toe,-
•stand het alleen kan. De kinderen dron
gen liefkozend om hem h-e-en. Bettie klom
op zijn knie en vleide haar kopje tegen
hem aan. De sterke man snikte- nu- als
een kind, terwijl de vele jaren veron
achtzaming van zijn gezin hem verwijtend
voor oogen stonden. De rest van cUetn
avond werd doorgebracht met het spre
ken over -de komende dagen.
George, -die nu wel ge-heel en al scheen
vernederd, luistert!© eerbiedig en ernstig
-naar de raadgevingen, die zijn vader nu gaf
inzake de familie-aange-lieg-einheden. Allen
kond-en opmerken, welk ©en zwaren strijd
hij doormaalde. Sedert zijn moede-r h-ern
Ihad zi-en neerknielen in de nachtwaak,
was hij e-en -gansch ander levten beg-onnen.
Zaterdagmorgen vond de Hardy's wel
bezig met de beslommeringen, aan den
laatsten dag der week leigen, maar alles
geschiedde als onder ©en zware drukking
•het naderend verscheiden van den man
en vader, die ze nu allen om het meest
liefhadden. Hardy zelf kon nauwelijks ge
looven, |dat de week al bijna ten einde
Was. En als op <de andere dagen, vrote'g
ben meegedeeld' dat lord Roberts ee«-
oorlog tusschen Frankrijk en Duitseh-
land aanstaande achtte en dat Engeland
dan aan Frankrijks zijde zou gaan mee
doen. Een Oorlogsplan zou tusschen En
geland en Frankrijk zijn vastgesteld.
Weer maken de Engelsche bladen-
melding van het sneuvelen van een, ka
pitein van 18 jaren. Het is kapitein
Ferguson van de Royal Scotts, wiett
dat lot trof. Ferguson was in Septem
ber 1914 tweede luitenant ge vonten,
werd in Mei 1915 eerste luitenant, eii
werd dit jaar reeds tot kapitein bevor
derd.
Door een Fransche firma zijn te
Yokohama en Tokio 5000 .lapansch©
sabels 'besteld, die binnen 3 weken zou
den moeten worden geleverd. De Fran
se he officieren zullen met Japansche
sabels worden bewapend.
De „Times" meldt, dat het grootste
gedeelte van de Duitsche troepen vart
de Grieksch-Servische grens is terugge
nomen.
- De nederlaag van de Italianen aaa-
het Zuid-Tiroler front wordt steeds groo
ter, aldus bericht uit Weenen. De aan
val van korpstroepen, uit Graz op de
hoogvlakte van La Fraun had een vol
ledig s-ucoés. 'De vijand werd uit de ge
heele stelling geworpen. Onze tro^pea
zijn in liet bezit van den Cima Mau-
driola en d-e hoogten, onmiddellijk ge
legen ten Westen van dezen top tot het
Astach-dal.
D-e strijdtroepen van aartshertog Karei
Frans Jozef wonnen de linie Monte Ter
miniMonte Majo. Sedert het 1> -e-
g i n van den aanval w -e r d e n &-r
23.882 gevangenen, waaronder
482 officieren, geteld -en is
onze buil op 172 kanonnen 'ge-
stege n.
Een Itaiiaansche luchtbatterij der
marine schoot een vijandelijk vliegtuig,
dat boven de Adriatische Zee vloog,
omlaag en deed het in vlammen opgaan.
In de Oostzee bracht e-en Russische
onderzeeër drie Duitsche stoomschep-en
tot zinken.
D-e Italiaansch-e stoomboot „Birnia-
ni-ai" is gezonken.
Vice-consul gevangon
De „N. R. Crt." verneemt, dat de Ne-
derlandsche regeering pogingen in 't werk
stelt om de invrijheidstelling te ver
krijgen van den in België gevangen ge
nomen Nederlandschen vice-consul Van
Rijckevorsel te Dinant.
Engeland en onze post.
De stoomschepen „W-esterdijk" en
„Rijndam" van New-York thuis gekomen,
hebben de mail te Kirkwall mo-eten ont
schepen.
Helmen en gasmaskers.
Naar de „Tel." verneemt, wordt met
ijver gewerkt aan de vervaardiging en
de verzending van stalen helmen en gas
maskers ten behoeve van ons leger.
Ye r p le e g s t e r s N -ed. Indië.
Door h-e-t „Christelijk Comité voor In
dië" wordt de aandacht van belang-
hij zich af: Wat zal ik gaan doen? Al
leen, als liij gebeden had, kon hij de
vraag beantwoorden. D-an kwam hel, licht
O, zegge niemand, dat het gtebed maar
een vo-rm is. Het is gaan tot God om
wijsheid. En da-n geeft Hij wijsheid, e»
het licht breekt door. Het is ©en vrijmoe
dig neerlegg-en voor Zijln troon van al
onze nooden en bekommiernissen, tol de
kleinste toie. En Hij weiegt ze alle, en
doet naar wij: zooals Hij- het goed
keurt noodig hebben.
Ook deze dag werd vrijwel gelijk als
andere dagen doorgebracht. Tien uur ging
Hardy naar z'n kantoor, en na de lunch
ging hij- -er we,er heen, met -de bedoeling,
om alles nog eens te overzien en dan
naar huis te gaan, om er den avond
in den kring van zijn ge-zin door bd
brengen. Teg-en 3 uur, als die loop van
het werk het to-eli'et, voelde hij een on-
weerstaanbaren -drang, om de arbeiders
to-e te spreken. Alleen in zijn afdeeling
waren er 800, en hij- wist hoe ondoenlijk
het was ze allen persoonlijk to'-e te spre
ken. Hij dacht er 'nog ev©n over" na,
en liet toen Burns ro-ep-en, dien hij' in
stomme verbazing bracht door de vol
gende opdracht
Laat het werk vo,or ©en oogenb-lik
stop zetten ©n id© mannen bijeenkomen' in
de groote machinehal. Ik Wensch tot. hen'
te spreken.
(Wordt re.volgd.;
