ING,
lOMERS
UW,
'aarden.
knecht
der
ider
>ode,
idsfer,
De Vergelijking.
De Groote Oorlog.
tgegevem
IKERS.
vraagd,
s nieuwe
kkachel,
p veeren.
Koe,
echt
sknecht,
;omende
echt,
Staten-Generaa!
ling 2%
d. Bank.
Uitgave van
■de KaamI Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LANGE VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ - L. BURG.
Drukkers:
Ooaterbaan Lo Coïntre - Goes.
Prijs der Advertentiên:
15 regels /"0.50, iedere regel meer 10 ct.
3-maul plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels f 1.
iedere regel meer 10 ct.
RZIENING.
3 MM EL.
jzen.
)Cht.
DEREN
ogkabinet. Se-
eerkast, Kleer-
gen, Handblok
3ER, Souburg.
ongelukkige
Landbouwer.
ostkapelle.
'TIER, Bakker
en een Men-
1RT, Souburg
d:
S isse.
Merriepaard,
njarig Merrie
rekening 19
ïollandsch ras,
rijpskerke
(Hoogelande).
N IEIJZEREN,
>E Jz., Koude-
3. POPPE,
Grijpskerke.
•man, Ritthem.
loon naar be-
R. DE BOOIJ
ig beschikbaar,
kerke
oppendamme).
ER, Kloe tinge
leeftijd, bij C.
che straatweg,
In ons vorig non) mei' gaven wij liet
artikel 192, gelijk 'tnog in de Grondwet
staat, en gelijk 't van drie zijden, eer.st
in 1912, daarna in 191(1, in concept ter
wijziging is aangeboden.
Ijl vergelijking met de concepten maakt
het bestaande artikel 192 een armocdigen
indruk. Hot staat beelomaal buiten de
lijst van zijn tijd. Het houdt heelemaaf
geen rekening mot de financieel© zorgen
die hef bijzonder onderwijs drukken, en
dat wel een Onderwijs hetwelk in zijn
mededinging met bot „openbaar" onder
wijs, dit steeds meer nabij, of zelfs voor
bij streeft.
Er staat in, dat. alleen liet open baai-
onderwijs regeeringszorg is en overigens
het geven van onderwijs vrij is, behoudens
toezicht eti te stellen eischen.
Ge commissie van 1912 trachtte hier
in. verbetering te krijgen. Zij ging uit
van de grondgedachte: de vrije schooi
regel. Vandaar de door haar voorgestelde
alinea, welke hierop neerkomt: Daar waar
de ingezetenen geen bijzonder onderwijs
begeeren, enz.
En ook van die andere gedachte, uit
de grondgedachte voortvloeiende: de
staatsschool aanvulling. De oude leus van
Groen van Prinsterer. Immers de alinea
bevatte den eisch dat daar, waar geen
bijzonder onderwijs begeerd werd, de over
heid een (neutrale) school Zou stichten.
Dat groot© hoofdbeginsel werd echter
blijkbaar slechts door twee commissie
leden uit de linkerpartijen aanvaard, na
melijk door mr. Troelstra en door nu
wijlen den oud-minister Roëll. Doch de
tegenwoordige minister Gort'van der Lin
den met professor Oppenheim en vier an
dere liberalen verzetten zich en droegen
een ander concept voor. in dit concept
stond, de zorg voor het openbaar on
derwijs op den voorgrond. Het openbaar
onderwijs geregeld bij de wet; overal ge
legenheid voor openbaar onderwijs, en
alleen hij de wet, dus niet in de Grond-
wei, de voorwaarden vastgesteld, waarop
t?n behoeve van bijzondere scholen sub
sidie niet. z o u, maai' zou kunnen,
dus ook zou „rii et-kunnen" worden ge
geven.
Hetgeen met andere woorden zeggen
wilhet subsidie aan de bijzondere scho
len. afhankelijk gesteld van de wisselende
meerderheid in de beide takken der volks
vertegenwoordiging. Een liberale Tweede-
en Eerste Kamer zorgen voor een toe-
haling van de koorden der beurs, een
in rechtsche meerderheid bestaande Twee-
de- en Eerste Kamer zorgen voor een
wat ruimer toebedeeling van het rechtens
toekomende.
Was dit concept artikel voor Rechts
onaannemelijk geweest, met des te groe
ier 'dankbaarheid zou Rechts het con
cept van de meerderheid aanvaard heb
ben. Dit toch zat zoo goed in elkaar,
dat onzerzijds bij aanneming van dit ar
tikel gesteld natuurlijk dat het tot
Grondwetsherziening gekomen ware de
schoolstrijd, namelijk de staatkundige
schoolstrijd voor goed uit geweest zou zijn.
Immers het ging uit van het beginsel:
de vege school regel, de overheidsschool
aanvulling; en het schreef de subsidiee-
ring der vrije school voer op gelijken
voet als dit geschiedde ten aanzien van
cl© staats- of overheidsschool.
Dan, helaas, dè verkiezingen van 1913
sloegen alle gewekte verwachtingen den
bodem in. De beide concept artikelen!
raakten van de baan. Een nieuw ministe
rie trad op. Het had een verpletterende)
Wp geven wegens ons gebleken vergis
sing bjj de overneming het bestaande Grond
wetsartikel hierbij nog eens:
Het openbaar onderwijs is een voorwerp
van de aanhoudende zorg der Regeering.
j lnr.jchting van het openbaar
ouderwijs wordt, met eerbiediging
van leders godsdienstige begrip
pen, doorde wet geregeld.
T°-rf °veral in het Rijk van
vqldoend lager
cnberwys gegeven. b
YaJtt onderwijs is vrij, behou
dens het toezicht der overheid en boven
dien, voorzoover het middelbaar en lager
onderwijs betreft, behoudens het onderzoek
naar de bekwaamheid en zedelijkheid des
onderwijzers; het een en ander door de wet
te regelen.
De Koning doet van den staat derhooge-,
middelbare- en lagere scholen jaarlijks een
uitvoerig verslag aan de Staten-Generaal
geven.
fDe gespatieerde alinea's waren vergeten.)
vrijzinnig-socialistische meerderheid ach
ter zich. Het scheen derhalve dat er van
recht doen aan de vrije school niets meer
komen kon.
Doch, gelijk bekend, in de Troonrede
van 1913 werd de poging aangekondigd
om onder anderen op schoolgebied de
partijen tot elkander te brengen. Nog in
ditzelfde jaar werd de daartoe noodige
„Bevredigings"-commissie benoemd. En
met bekwamen spoed toog zij aan het
werk om de haar opgelegde taak ten
uitvoer te brengen. Minister Gort v. d.
Linden, ten bewijze dat het hem ernst
was om Rechts recht te doen, had, zijn
wij wèl ingelicht den wensch te ken
nen gegeven dat de heer Die Savornini
Lobman voorzitter van deze commissie
zou zijn. Doch de heer Lohman meende,
met het oog op zijn leeftijd, voor deze
eer te moeten bedanken, doch stolde aan
Zijne Excellentie dr. Bos voor, waarmede
de minister genoegen nam, terwijl dan
de heer Lohman yice-voorzitter zou wor
den.
Aldus is geschied. De commissie ver
deelde zich in sub-commissiën, de eer
ste waarvan bestaande uit de heeren
Bos, Lohman, v. d. Voort v. Zijp, No-
lens, Troelstra, De Meester en Tydcman
tot taak had, het ontwerpen van een
gewijzigde redactie van artikel 192.
Dit concept is thans publiek eigendom
geworden, en kan derhalve besproken
worden.
Het is gelijk aan het bestaande grond
wetsartikel, doch bevat er nog vier be
palingen bij.
Eene er van (alinea 3) vordert rega
ling van het openbaar onderwijs bij de
wel, „met eerbiediging van .ieders) gods
dienstige begrippen". Hetgeen in de toe
komst wel zal moeten voeren tot het
sanctioneeren van dc betrekkelijke neu
traliteit op de „openbare" school.
Hetgeen ook de wensch der kom
missie schijnt te zijn. Zij toch schrijft
en wij kunnen ons hierin voor 't
oogonblik ook goed vinden „Het on
derwijs .moet niet voor alle tijden en
plaatsen onveranderlijk worden en ver-
stcenen, maar zich met plaats en tijd
en verschillende opvoedkundige inzich
ten kunnen meebewegen, mits slechts
steeds ieder ouder, die zijn kindoren
op do openbare school wonscht te bren
gen, er van verzekerd kan zijn, dat de
godsdienstige begrippen, in zijn gezin
levende, worden geëerbiedigd."'
Trouwens het concept, van 1910 vroeg
hetzelfde.
Een andere bepaling vordert het ge-
ven van do gelegenheid tot het ont
vangen van voldoend openbaar onder
wijs."
Hier valt een in het oog afloopende
afwijking van het concept der commissie
van 1910 te constateeren.
Sprak dit laatste het. onverholen luit
dat de vrije school voorop zou gaan,
in het artikel door de commissie van
'Hl geredigeerd, gaat de openbare school
voorop. „Overal in het Rijk wordt
van Overheidswege de gelegenheid ge
geven", enz.
Het anti-revolutionaire grondbeginsel
„de vrije school regel', de overheids
school aanvulling" wordt in de voor
stellen van deze commissie gemist.
Hetgeen te betreuren valt.
Wij zeggen dit evenwel niet om daar
mee de poging der Commissie te ver
kleinen.
Er mag niet uit het oog verloren
werden, dat het concept van 1912 de
stemmen van alle absolute openbare-
stehoolmonnen moest missen, terwijl
het concept dat nu is ingekomen den
steun en de instemming van die allen
op één na mocht genieten.
Dit concept is: een compromis, waar
bij iedere partij iets van haar beginselen
of lievelingswenschen heeft moeten prijs
geven; waarbij een eenstemmigheid is
verkregen die uitberaard, wat de onder-
doelen aangaat, niemand volkomen be
vredigt.
Schiermonnikoog.
In donk ontvangen door bemiddeling
van firma Dhuijf0,50 van N. N. te
Middelburg. Voorts van C. en J. te Mid
delburg fl. Door bezorging van firma
Dihuij, van J. C, te S. fl. Door tus-
schenkomst van boekh. Fanoy van N. N.
te O. fl. Totaal f585.42i/o
Tweede Kamer.
Een naïeve vraag.
Een persoonlek feit.
De Premier en zijn ver-
kiezingsmunitie. Duis
tere verklaringen. Ge
vraagd uitstel van beant
woording. Loh man's
verweer.
Terwijl de hoer De Muralt over het
aanhangige Staatsbedeoling-ontwerp ge
sproken had als lid van het hoofdbe
stuur van den Bond, die voor die bc-
deeling ijvert, had de heer De Meester
do taak op zich genomen het standpunt
der concentratie nader te ontvouwen.
Hij begon met de naïeve vraag, waar
om de hoeren van de rechterzijde zoo
zwaar geharnast in hol strijdperk tre
den, als ze zoozeer overtuigd zijn, dat
de Eerste Kamer het ontwerp toch zal
vprwerpen.
Ja, inderdaad een onnoozele vraag. Wij
zouden den heer De Meester in antwoord
daarop slechts dit willen vragenMee-
nen de heeren van links met hun. lange
redevoeringen en onparlementaire relletjes
soms iemand van rechts tot hun stand
punt over te halen?
Immers neen? Maar zelfs, al sprak
de tegenstander geen woord ter verde
diging van het voorstel der regeering,
dan zou het nég op den weg der opposi
tie liggen haar beginselen uiltedragen en
het. werk der regeering voor de oogen
van het volk te ontleden.
In hoofdzaak heeft de heer Dc Mees
ter de gronden aangevoerd, welke 'we
reeds honderd keer gehoord en weerlegd
hebben, dus we zullen niet. wederom bij
alle punten stilstaan. Over één uitspraak,
welke aanleiding gaf tot een „persoon
lijk feit", een enkel woord aan het adres,
van De Meester en Goeman Borgesius.
Eerstgenoemde had n.l. den heer Rut
gers voor dé voeten geworpen, dat hij
allerlei onwaardige motieven had bijeen
gezocht op de wijze van zekére schend
blaadjes, van welke beleetliging de heer
Rutgers aanstonds akte vroeg.
Een en ander belette niet, dat de voor
zitter deri heer De Meister maar rustig
liet doorgaan, om later met het onnoozel-
ste gezicht van de wereld te verklaren,
dat hij de woorden van don spreker niet
als een beleediging had opgevat.
Dit geval deed ons aanstonds denkon
aan de plaat, welke een onzer rechtsche
bladen indertijd gaf, en waarop de heer
Goeman Borgesius was afgebeeld met een
klein linkeroor, volgestopt met een pak
watten en een zeer groot rechteroor,- dat
hij spitste, opdat hem van die zijde toch
maar niets zou ontgaan.
De heer Sannes heeft nog eens de
positie der socialisten tegenover dit ont
werp besproken.
De heer Lohman betoogde nog eens
kras, dat de ouderdomsrente op soc.-dem.
basis rust.
Ja, zoo sprak hij, men beroept zich
nu op den volkswil, doch de regeering
moet dien niet volgen doch reinigen.
Spr. erkende, dat ook de christelijke
arbeiders het ouderdomspensioen, indien
'ze dat krijgen kunnen,zullen aanvaarden,
doch het gaat om het principe, n.l. dat
men hard moet werken en op zich zelf
moet vertrouwen. De gratis-ouderdomsren
te .nu zal op den duur de energie ver
zwakken. Deze treurige oorlog leert wat
men doen kan als het moet.
Onze premier is daarop eindelijk aan
het woord gekomen.
De geschiedenis der sociale plannen
der Regeering' nagaande van 1913 af, be
toogde de Premier tweeërlei. Eenerzijds,
dat van de voorgenomen wijzigingen in
de wetten-Talma niets meer ko
men kan; wegens gebrek aan tijd. An
derzijds dat „wegens omstandigheden" de
uitvoering der wetten-Talma niet begonnen
was.
Welke deze „omstandigheden" waren?
In de eerste plaats Treub's bezetheid met
zijn financieele plannen. Doch wie heeft
gezegd, dat hij de sociale wetgeving moest
behouden bij zijn overgang naar finan
ciën
In de tweede plaats was er het ver
band, door voor Treub bestond tusschen
zijn voorstel staats pen si onneering en de
voorstellen tot wijziging van de ziekte
verzekering en de invaliditeitsverzekering.
Die hingen zoo .nauw samen, dat Treub
wiachtto op een eerste beslissing om te
weten, of zijn heele plan kon doorgaan.
En in dien tusschentijd wachtte hij met
uitvoering van de wet-Talma.
Rechts heeft straks nog heel wat te
doen, als het alle regeeringsuitingen aan
kritiek wil onderwerpen. Intusschen een
dankbare taak, althans in zoover die uitin
gen bewijzen zijn voor de opzettelijke niet-
uitvoering der wqtten-Talma.
Na 's heeen Cort van der Lindens rede
volgde er een, van den minister van
waterstaat, den heer Lely, die de erfe
nis van minister Treub slechts onder
benefice van boedelbeschrijving scheen
te hebben aanvaard. Tenminste op een
paai* punten wijkt hij van Treub's denk
beelden af. Een ervan verdiende toe
juiching. Minister Lely is namelijk van
plan do wet-Talma uit te voeren op
een vroeger tijdstip dan 1919, gelijk de
vrijzinnigheid gewild heeft. Maar het
andere punt verdienl deze toejuiching
niet. Immers, minister Treub had in zijn
ontwerp een groote ruimte overgelaten
voor de vrije verzekering, doch in het
plan van minister Lely schijnt deze
factor geheel uitgeste hakelid.
Een ander punt is dat de regeering
de ouderdomswet wil invoeren en tege
lijk de invaliditeitswet handhaven, met
de pre mie verzekering. Maar komen wij
dan merkte dr. de Visser terecht
op niet tot een uitstervingsproces
van de verplichte verzekering, bij toe
neming van het staatscadeau. Hier is
inderdaad een eerste stap op den weg
naar de algeheel© Staatsarmenzorg te
gen welken de spreker terecht waar
schuwde.
Kan het zijn dat de geheel© Rechter
zijde deze opgezette val zag?
Wij zijn geneigd het te gelooven.
Edoch het kan ook als brug bedoeld
zijn om Rechts tot Links te doen over
komen.
De rede van beide ministers warein
inderdaad hoogst belangrijk. Cort en
Lely zijn scherpzinnige mannen, die op
elke moeilijkheid raad weten, doch
en dit geldt vooral minister Lely
voor beginselbezwaren weinig voeten.
Het was; dan ook zoo goed als on
mogelijk hunne redevoeringen op stel en
sprong tertond te beantwoorden in een
avondvergadering na een vermoeienden
dag en dito week, en dat over een
onderwerp hetwelk -zooveel studie ep
aandacht vordert van do hiertoe aange
wezen leidende mannen als '.Snoeek Tlen-
kemans en Rutgers.
Daarom vroeg eerstgenoemde om een
dag uitstel van beantwoording. Eerst
zoodra men de rede van minister Lely
in druk voor zich had, kon men over
diens velerlei uitgesproken denkbeelden
en voornemens denken en, handelen.
Dit wilde (en kon) de voorzitter der
avondvergadering, de heer Schaper, even
wel niet toestaan. De heer Snoeek Hen-
kemans maakte er hierop een voorstiet
van, waarover echter pas heden gestemd
zal worden, want de Kamér was gis
terenavond niet voltallig.
Gewagen wij nog van het belangrijke
woord door den heer Lohman gesproken,
naar aanleiding van door sprekers van
links op hem' gerichte aanvallen. Hij
begon met de zeer juiste opmerking 'at
de discussies moesten begonnen zijn met
een verklaring van de regeering, waar
door deze aanmerkelijk zouden bekort
zijn. Hij kwam op tegen de stelling
van den vrijzinnig democratisehen spre
ker den heer .Teenstra, dat de tegenstel
ling ouderdomsverzekering en .Staatspen
sioen in deze Kamer er eene zou. zijn
van rijken en armen. Ook tegen de be-
wering dat in de wet-Talma het Staats
pensioen (art. 3(59 voor de 70-jarigen)
zou ingevoerd zijn. De invaliditeitsrenté
wordt betaald door de belanghebbenden
zeiven, maar de brug die er toe voert
wordt betaald uit onzen eigen zak.
Spr. is in den loop zijner jaren wel
enkele malen veranderd, doch alleen van
inzicht, niet van beginselen. Leerplicht
bestreed hij, wijl dit een inbreuk is op
het ouderlijk gezag; doch werd er later
voorstander van toen hem bleek dat in
vele .gezinnen de ouders onmogelijk op
hun kinderen toezicht kunnen uitoefenen.
Zijn verzet tegen dwangverzekering heeft
hij, onder den indruk van Talma's tegen
spraak, opgegeven, omdat hij inzag met
zijn beroep op de persoonlijke vrijheid
al te zfeer het sociale element te verwaar-
loozen. Het is de fout der vrij-liberalen
geweest, toen de sociale vraagstukken hier
aan de orde kwamen, en er drie stroo
mingen warende individualistische, de
sociale en de marxistische, zij toen hun
standpunt van vrije verzekering scheef
kwam te staan, niet tot ons maar tot
de derde groep, de sociaal-democraten zijp
overgeloopen.
De invaliditeitswet, zoo besloot de
Goesche afgevaardigde, kan zeer zeker
worden verbeterd, maar mij mogen niet
loslaten, wat wij gewonnen hebben voor
de goede ontwikkeling van ons geheele
volk. Wij moeten de ^kerheid hebben,
dat het eene niet van het andere zal
worden gescheiden. De gezonde begin
selen, waarop de maatschappij moet rus
ten, zijnals een arbeider op een rustigen
ouden dag wil rekenen, moet hij hard
werken in zijn jeugd. Daartegenover komt.
nu een ontwerp, dat. het volk zal ver
slappen. De volkskracht zal verminderen,
als men het volk niet leert voor zich
zelf te zorgen, maar het toevoegt: daar
zal de staat, daar zullen de kapitalisten!
wel voor z'orgen. Als wij strijden togen
de ouderdomsrente, is dit niet omdat wij
geen gevóél hebben voor de nooden en
ellenden van ons volk. Dat gevoel zit bij
ons zeker even diep als aan de overzijde.
Maar dan is dat, omdat wij ons volk.
Ihoog willen houden, omdat wij een ge-
Zonden arbeidersstand willen, die even
goed in staat is voor zich zelf te zorgen;
als de kapitalisten dat voor hen kunnen
doen.
Onnoodig te zeggen dat, wij het met
deze gezonde sociale beschouwing har
telijk eens zijn.
Beknopt overzicht van den toestand.
Van de gevéchtsfronten is het nieuws
weer zeer schaarsch.
Rij' Verdun is geen enkelte verandering
van beteekenis ingetreden.
De betrekkelijke stilte, die er heerscht,
zal, naar men meent, spoedig door nieuw
gerucht verbroken wonden.
Vooral het igebied Westelijk van die
Maas, waar een goede vordering de kans
oip1 een gedwongen ontruiming van Ver
dun door de Franschen, wegens het dan
dreigende gevaar van afsnijding, aan
merkelijk zou verhoogen, wordt door de
Dluitsche artillerie blijkbaar tot. nieuw<|
aanvallen voorbereid
De Duitschers concentreeren daarbij) hun
krachten op' den Mort Homme, waar dé
positie der Franschen dan ook zeer ver
zwakt schijnt.
Van de overige fronten volstrekt geen
nieuws.
Een gerucht ,wil echter, dat de den
tralen een nieuw offensief bijl Salonikï
voorbereiden.
Indien ze besloten zouden zijn, om in
Macedonië het defensief te bewaren,
zon zoo wordt opgemerkt het
Rulgaarsche leger Voldoende zijn voor
deze negatieve rol, terwijl de jongst ge
melde schermutselingen door Dtuitsché)
troepen geleverd werden.
Bovendien hebben Jde Duitse liters een
spoorweg gemaakt van Stroumitza in de
richting van Doiran. De houw van deze
zijlijn aan don spoorweg VelèsGhev
geli zou) geen enkele reden van bestaan
hebben indien jde tegenstander zich tot
het defensief wilde bepalen, want in het
Servisch-Bulgaarsche gebied ligt de wteer-
standslinio niet nan de grens, maar bij!
den halfcirkel van beboschte heuvels, die)
de vlakte en. het meer van Dioiran om
zoomen.
Volgens deze aanwijzingen is het dluis
niet onwaarschijnlijk, dat Dtpitsche trom
pen, wellicht Hufgaarsche troepen voor
afgaand, binnenkort een aanval op dé
eerste linies der 'entente-troepen op de
wegen naai' (Saloniki zullen beproeven.,
De onderzeeërs-oorlog blijft nog dag aan
dag slachtoffers eisflhen.
De bladen melden zekér gemiddeld zes
gevallen per dag van schepen, die in
den grond geboord zijn.
Engeland begint nu toch hel resultaat
zeer bedenkelijk tie vinden.
Als een onverdacht getuigenis over hftl;
effect van den verscherpten onderzee
ërs-oorlog, mag de meening weerglegëven
worden van een Times-correspondent, die
o.m. dit schreef; Deze krijg blijft in een)
meer intensieven vorm gevoerd worden j
de lijsten 'yan de slachtoffers, die dag
aan dag openhaar gemaakt moeten wor
den, getuigen ervoor met leen jammer
lijke klem„Ged'uTenlde Maart, al
dus gaat (de man voort, gingen 30 £n-
gelsche schepen met oen totaal van iets
meer dan 60.000 ton, verloren, waarvan
het grootste gedeelte door de onderzee
ërs. En van deze maand zal het ver
lies zeker niet. lichter zijn".
Het is pog al duidelijk, dat dit feit-
een ernstige belemmering is voor het
verkeer- met Engeland, al gelooven we
niet, dat [het nu reeds onoverkomelijke!
moeilijkheden ondervindt met den levens-
middelentoevoer.
Doch, 't kan nog meer gaan nijpen!
Korte Oorlogsberichten.
De Franschen moeten een nieuw
vliegtuig in dienst gesteld hebben, dat
de Fokker de baas is.
Krijgen wij een nieuwen wihterveld-
tocht? zoo vraagt de „Tagl. Rundschau".
En zij deelt dan mede, dat Rusland daar
reeds toebereidselen voor treft. Zoo zijn
in het gouvernement Nisjni-Nowgorodeen
groot aantal viltfabrieken opgericht, die
warme soldatenlaarzen moeten vervaar
digen.
De Engelschen verklaarden ook
goudi, zilver, papiergteld en alle verhan-
