No. 165
Woensdag 13 April|lM6
30e Jaargang
Staten-Oeneraal
De Groofe Oorlog.
Tegen het Landsbelang.
8i,Mre"
Hoofdbureau te Goes:
LANGE VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUiJ - L. BURG.
Drukkers:
Qo&terfoaan La Comlre - Goes.
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG,
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post15®
Losse nummers„0.05
Prijs der Advorteniiën
15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 10 et»
3-maal plaatsing -wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.
iedere regel meer 10 ct.
Uitgave van
de yaaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
II. (Slot.)
Niet minder tegen het. landsbelang is
de verbleking van heit Bestand, waartoe
de gefering thans overging.
Lists en rechts hadden alle Nederlan
ders zich om haar geschaard blijkbaar
gez'jjad alle staatkundige geschillen te la
ten nisten jegens den gevaarlijken toe
stand waarin ons land. tusschen twee
machtige oorlogvoerende mogendheden in,
gemakt was.
frtoch op eenmaal wordt met dez'e ge-
aonidte nationale afspraak gebroken, en
biecM liet kabinet een wetsontwerp aan
das de politieke hartstochten moet ont-
keteWiea. En ztulks nadat het enkele maat-
re«etetn heeft doorgedreven of althans be
grótetigd, welke den Lands vrede wel moes
ten verstoren. Dit geldt met. name van
hei imiet-teigengaan der Lijkverbranding.
SS#, de vrijzinnigheid, onder de zweep
•de- sociaal-democraten jaagt met koorts-
ac blagen haast naar haar politieke doel
om met behulp van het kabinet de be-
loftei». bij de stembus van 1913 gedaan
in 1e lossen.
ito voorzitter der Tweede Kamer gaat
hierbij voor. De linksche partjjen ruiken
1917. Daarom moet met haast worden
doorgedreven het ontwerp Ouderdoms
rente, door den tegenwoordigen minister
van. hnanciën uit de nalatenschap' van.
zij® voorganger rnr. Treub over
genomen. En als dit ontwerp er door
gejast zal zijn, moét het algemeen kies
recht zegen brengen over de natie.
ft» onder dit alles woedt de wereld
braad voort. Terecht stelde de heer Loh-
mii&k voor het ontwerp Ouderdomsrente
nog :n.iet te behandelen, en de natie niet
te gtaam verdoelen, op een oogenblik waar
op hare eenheid zoo stevig mogelijk dient
.gehandhaafd te blijven.
Het welk gevolg? Dat, toen de grijzie,
bedachtzame staatsman, wars van poli
tiek, zich bertep op het belangrijke ma
nuscript van den oud-minister Colijn, een
stuik dat algemeen in den lande indruk
had gemaakt wegens zijn nuchtere be
schouwing over den nog altijd ernstigen
toestand, de geheel© vrijzinnigheid on
der (aanvoering van den sociaal-democraat
Days deze beschouwingen als minder be
langrijk verwierp. Staatslieden, oude rot
ten als Tydeman 'en De Meester, ontza
gen zich niet het met het oordeel van
genoemden jongenheer eens te zijn. En
dit talles om bij de verkiezingen, straks
maar te kunnen komen voor die kieziers
met de boodschap dat aan de zeventigjari
ge» -een „pensioen" van f2 door den
Staat zal verzekerd zijn.
Alsof hierin niet reeds door de In
validiteitswet van Tabna aanvankelijk en
op vrij wat loyaler wijze voorzien was.
Terecht spreekt De Nederlander
haar spijt uit over de houding door de
regeering bij dit alles aangenomen.
..Ret wekt verwondering (aldus het
Cbr Historische blad), dat de Premier van
het Kabinet, die zelf voortdurend de
natie waarschuwt en dus blijkbaar beseft
dat ©ene natie, wil zij krachtig zijn, niet
in slaap gesust moet worden, en dat
het beter is haar het gevaar onder het
oog te brengen opdat zij, als het onheil
genaakt, rustig en wel voorbereid den
aanval afwere, dat ook hij geen be
denking heeft tegen het voeren op dit
oogenblik_ van beftigen politieken strijd,
K dat hij de onvermijdelijkheid van dien
strijd bjj een ontwerp als dit zelfs niet
sc hipt in te zien. Het komt waarschijnlijk
daarvan, dat ook deze bewindsman niet
gevoelt hoe bitter rechts zich gekrenkt
aten* door het ongehoorde feit, dat de
overwinnaar bij de stembus in 1914 bru-
Kiri wT bestaande wet die haar
bted ^?Talt' "et uitvoert, en den ar
«ngetï tegenstand, en aa verwoede tp
mfamtrng inzonderheid
«n Trq-liberalen tot stand gehnS™
voodig poogt te vernietigen. Had 'rechte
Krefc zoo iets tegenover links veroorloofd
waffc een gehuil zon, en dit dan zeer
terecht, zqn aangeheven in geheel de link
sche pers.' Maar links acht alles geoor
loofd tegen rechts. Het rekent er op dat
rechts niet de oppositie-manieren zial toe-
paaseat, die links jaren lang tegen elk
aahtsch ministerie, inzonderheid tegen
böl Kabinet-Heemskerk, gebezigd heeft.
■ÖBsrom geneert links zich niet, van de
oppositie geen notitie te nemen. Zelfs
wo*dt het parool uitgegeven dat liulrs niol
®oq!*e<me» aan da beraadslagingen.
zoodra deze de uitvoering van het con-
centratiepTogram raken, en de verdediging
geheel over te laten aan de Regeering,
niettegenstaande deze zegl geen „Con
centratie-Kabinet" te zijn. Links behoeft,
dus ook de beraadslagingen niet bij te
wonen, maai' aan de rechtsche leden, die
dat natuurlijk niet kunnen nalaten, wordt
de tijd om zich behoorlijk voor te be
reiden, zelfs voor de belastingvoorstellen,
niet gegund. De Kamer wordt op die
wijze niets dan een partij-instrument".
Het is onbegrijpelijk dat men aan die
zijde niet begrjjpt hoe schier onmoge
lijk men 't aan allen maakt, om zich
gezamenlijk met 't oog op een dreigend©
ure des gevaars om de regeering te blij
ven scharen, wanneer een deel der natie,
op zoo kleineoren.de wijze als onmondi-
gen, erger nog als heloten, door de meer
derheid, onder de beschermende hand van
dit kabinet, wordt achteruit gezet.
Schiermonnikoog.
Ontvangen van N. N. te Kntiningen,
bezorgd door W. H. L. f 1,50. li. te We
melden ge f 1D'.te K. dooi- tusschenkomst
van boekh. Fanoy f2,50. Van den ker-
keraad der geref. kerk te Heinfcenszand,
gevonden iin het kerkezakje f1,25. Van
N. iN. to St. Laurens f 1.
Totaal f 581,921/2.
Hartelijk dank!
Tto schuld bedraagt nog f380.
Da rechtsgrond.
Waaneer men aan onze oude liberale
staatslieden, die- nu met de socialisten
ijveren voor alle mogelijke consekwenti-es
van. de Revolutie, vraagt naar den rechts
grond, dan zijn zij dadelijk met hun ant
woord. gereed.
Maar 'tis er dan ook een antwoord
naar.
Welken rechtsgrond weet gij, o libe
ralen voor het algemeen stemrecht, vj-aagt
gij? i
In. De Gids van 1893, destijds em
zeer vooraitstreve.nd liberaal strijdschrift,
schreef rnr. Cort v. d. Linden onze te
genwoordig© premier, op hlz. 159;
„Wie verstoken, ia van beslissing
over de zaken die hem als mensch
raken is' in zoover slaaf. Dit. is
dfe rechtsgrond van het al
gemeen stemrecht."
Welken rechtsgrond kent gij, o liberalen
voor het Staatspensioen, of gij alten
die tot voor enkele jaren: Borgesius,
de Meester, Tasman, Veegens, Treub, nog
daar tegen waart?
Een rechtsgrond? zoo orakelt nu-. J.
A. Levy; dat zal ik u gauw zeggen.
En hij schrijft in 1906 aan de Vereeniging,
voor de Staathuishoudkunde en de Sta
tistiek
„De (Staats-)pensioneering vormt den
cijns, dat wil zeggen de publiekrech
telijke .vergelding in den vorm van
belasting, niet van den arbeider, maar-
van ons, voor "het feit dat van
Staatswege de privaateigendom, erkend
®a gehandhaafd wordt. Dit is de
rechtsgrond."
Zoo herhaalt, hij letterlijk in H e t
andelsblad van Zondag; en hij
voegt er aan toe, door hem zelf onder
streept: „Ouderdomsrente is noch be
doeling, noch armenzorg, noch onderstand,
maar een recht dat de Staat toe
kent omdat hij den privaat
eigendom erkent ©n 1 be-
Sch ertoe t."(
Ziedaar 'een tweetal rechtsgronden die
minder aan de stovigto van het beton
dan aan. de lossigheid van het kruiend
oeverzand doen denken.
Onze rechtsgrond, met name van het
Huismanskiesrecht en van bet systeem
van verzekering in de wet-Talma vast
gelegd ia heel wat hechter «n yast.
Eerste Kaner.
Comedie-generaal
Houdt de constitutie hoog!
De verontschuldiging
van minister Cort.
gr00fe Hlafen dacht> dat t
3ó ÏÏE.T WOrd6n' ze'"** het,
!°f„ 8°^'1^kanJ eea geheime vergader
rmg met zijb, of Ier lekt toch wel beo»
wat van nat. Kamerleden kunnen niet
Spreke» met hun mond, m«o® aaam
(en dan vteel beter) ook met hun schou
ders, hun oog)en, him wenkbrauwen. Wel
nu, het bewuste blad beweerde dan, dat
er na afloop van h!et comité-generaal dei-
Tweede Kamer volksvertegenwoordigend
waren, die niet alleen geenszins onge
rust waren over het gehoorde, maar
evenzeer overtuigd, dat ze ejgenlijk niet
meer wisten daar te voren.
En als nu de Senaat pret heeft in
óók zoo'n ding, welnu, vooruit li art
maai-v 4
We hebben aanvankelijk de zaak niet
veel hooger in beteekenis aangeslagen,,
doch het diebat tusschen onzen leider
en minister ,Cort. was wel geschikt, om
de overtuiging te doen vestigen, dat het
in de rede ligt, om, als er een comité-
generaal moet plaats hebben, beide Ka
mers op te roepen.
Beid® vormoR ze de Staten-Generaal|
De Eerste Kamer draagt evenzeer dia
Verantwoordelijkheid als de Tweede.
Di-. Kuyper heeft de zaak uit zuiver
coMstitutdoneel oogpualt .bekeken en d'ë
regeering aan 't verstand gebracht, dat
ze dwaalde, toen. ze tfen Senaat passeerde.
Als verontschuldiging voerde de Bre
mier echter aan, dat de Tweed© Ka
mer bijeen was en de Eerste Kamer niet,
en dat het te veel -ongerustheid gewekt
zou hebben, als de Senaat opzettelijk'
was bijeengeroepen.
Overigens was hij het natudrlijk met
dr. Kuyper volkomen eens.
Het zwakke puntje in het ministerieel©
betoog was, dit, dat het hier geheime
mededeelingen betrof, waarmede wel ©eni
ge spoed betracht mocht worden.
Enfin, de Senaat heelt nu ziju cojndtè-
gcneraal gehad; laat ons hopen, dat
het een* 'echte comedie-generaal was',
d. w. z. zonder eenige mededeelingen van
belangrijken of verontrustenden aard.
Om half drie werd de Vergadering her
opend en niets meer aan de orde zijnde
weer gesloten, nadat de voorzitter had
medegedeeld, dat de vergadering weer
zon worden bijeengeroepen tegen Dinsdag
25 April 'a avonds om half negen.
De 9 leden, die om een geheime ver
gadering hadden verzocht, zijn de heer-en
Kuyper, Reekers, de' Vos van Steenwijk,
Fokker, van Wassenaar van Catwijck,
van der Does .de Willebois, Verheyen,
Bavinck en van Lams weerde.
Tweede Kamer,
Altjjd verdachtmaking
Zwakke verdediging van
links. Beumer maakte reeds
recht, wat krom was.
Hulde aan Schaper's leiding.
De heler Goeman Borgesius was licht
ongesteld, dus heeft Schaper den pre-
aidentshamef gehanteerd.
Limburg (v. d.) zette zijn rede voort.
We hebben er bijzonder op gelet, of
zijn betoog het karakter van een Zake
lijke bestrijding tot het einde toe wist
te bewaren.
Doch we hebben te veei Verlangd.
Het eindigde natuurlijk weer met ver
dachtmakingen, zooals we die de laatst©
jaren van de linkerzijde gewoon zijn.
Het hevige verzet van rechts zou nota
bene 'in niets anders zijn oorzaak vin-
den dan in afkeer tegen de linkerzijde,
omdat deze zich aan het vernietigingswerk
van het werk van minister Talma heeft
gezet.
Zelfs na redevoering-en als van Lob
man, Kooien, Aalberse, Brum melk amp,
van Vliet en Rutgers ziet men nog niets
Van hooger en edeler motieven bjj onze1
bestrijding.
Moeten we dit kortzichtigheid noemen,
of hebben we met kwade trouw te doen?
We -zijn geneigd aan het laatste te den
ken, waar onze tegenstanders altijd nog
gepoogd hebben onze goede bedoelingen
in twijfel te doen trekken.
Vaak weten zij wel beter. Zoo weet
de heer Limburg wel degelijk, dat pre-
mieloos pensioen een vorm van armen
zorg 'is, doch heel handig wist hij het
voor te stellen, als zou dit alleen zöo
zijn in „wetenschappelijke beteekenis", enj
als zou staatspensioen gezien in ver
band met de toestanden en verhoudingen
in ons land ten aanzien van de armen
zorg iets heel anders zijn.
Is de Nederland s-cbe armenzorg dan
zoo mooi ingericht, dat daaraan niet
getornd mag worden? zoo vroeg hij
opgetogen.
Maai- eilieve, mag de gebrekkige in
richting van onze armenzorg er toe lei
den, om, met vertreding van alle hoog©
beginselen, zuiver staatspensioen in te
voeren?
Ziedaar bet, bewijs voor de zwakte
van de zaak, die hij te verdedigen had.
Tydeman (v. 1.1 maakte zich er al heel
mjajtkaljjk af.
Ieder waa benieuwd te vernamen, wat
hjj teggen zou, nu niet die staatsbedealin^
vergezeld ging van eeft vrijwillige ver
zekering, ofschoon hij die beide als bij-
eenbehoorend in één geheel gewenschifc
heeft.
Thans verrastte hij met. de jnededee-
ling, dat hij de ééne helft maar vast
aanvaardde.
Alsof niet. het thans aanvaarde wel
iets anders is in wezen, dan hetgeen
de vrrj-liberalen gevraagd hebben.
Rechts heeft nog heel wat op te
knappen.
Beumer (a. r.) begon al.
Hij weerlegde het betoog als zouden
wij onrechtmatig met de Eerste Kamer
hebben gedreigd.
Eveneens toonde de heer Beumer op
uitnemende wijze aan, dat de verbreking
van de continutei t, zooals links
die thans voor heeft bij de vernietiging
van Talma's werk, zonder precedent is
en dat links zich onmogelijk beroepen
kon op de militiewet-Golijn en op de
onderwijswet-Mackay om te loonen, hoe
veel eerbied zij wel hebben voor de con
tinuïteit.
De Zuandamsche afgevaardigde Duys
(s. d.a. p.) maakte vael geluid, doch zijn
geraas' 'had weinig oan het lijf
In sterke mate heeft hij den schijn
op zich geladen, dat hij de behandeling
van de zaak wil rekken.
Onze rechtsche leden zuilten ook dit
heerschap nog eens onder handen moeten,
némen.
Vele door dezen rooden. broeder pil
hun verband gerukte citaten zullen weer
recht gezet moeten worden..
De leiding van Schaper wordt zeer
geprezen.
Ze wasi onpartijdig, zeer correct.
Wilt ge een persstem
Laten we er dit overzicht mee be
sluiten.
De „Maasbode"-overzichtschrijvei' merkt
dan op:
„De beer Borgesius was verhinderd
den voorzitterszetel in te nemen of m.
a. w. hot reglement van orde en de
ongeschreven presidiale plichten mal voe
ten te treden. Gelukkig is! ons de argenis,
die ons de vorige week zoo menigmaal
te machtig werd, bespaard geworden. Ge
lukkig zeggen wij, met dien. .verstande
nochtans, dat wij den heer Borgesius van
harte spoedig herstel toewensóhiea. Dat
hij toch de wijsheid liadde in de gewone
banken plaats te nemen. Thans bijvoor
beeld had hij' dan den heer Schaper
als praeses kunnen zien optelden en, de
ontdekking kramen doen, dat een voor
zitter óók nog wel onpartijdig wezen
kan. Dat presideeren. van den socialis-
t.iscben afgevaardigde was voorbeeldig
van strikte rechtvaardigheid; waar wi|
gaarne onze hulde voor betuigen."
Beknopt overzicht van den toestand.
„De voorwaarde, waaronder wij be
reid zijn vrede te sluiten, is deze, dat
de bedoelingen, waarmede wij de wa
pens opvatten, zullen zijn bereikt. Die
bedoelingen zijn doör mij uiteengezet
reeds in November 1914. Ik zeide toen
on., dat wij het zwaard niet zullen op
steken, eer de militaire overheersching
van, Pruisen volkomen en voor goed zal
zijn vernietigd".
Dit zijn d© woorden van den Engel
se hen minister Asquith. Hij sprak ze uit
op een feestütaal, dat hij voorzlat, tor
eere van de Franse he parlementaire gede
legeerden. Er was dus feestvreugde, maar
geen abnormale stemming.
De spreker was nuchter en wist wat
hij zeide. Dus weet de wereld, wat Al
bion wil.
De geest van onverzettelijkheid is nog
niet gebannen. D© toon, waarop gebluft
wordt, is nog hoog, zeer hoog.
Elke toenadering wordt nog vermeden.
Als Frankrijk nog niet ten einde raad
is, nog niet versaagt, dan zal dit hoog
gestemde lied voorloopig nog niet verstom
men.
Met 'onverminderde kracht wordt de
aanval en de verdediging van Verdun
voortgezet.
En hoe krachtig ook de Fransche posi
ties worden vastgehouden, steeds gaan
de Duitschers vooruit, wel is waar lang
zaam, maar gestadig.
Er is gezegd, dat de oude loopgraven
oorlog weer ingetreden was, doch de
snelheid, waarmede de feiten, op het Ver-
dunfront elkaar opvolgen wijst er op, dat
de toestand nog in een heel ander sta
dium is.
En voorloopig wordt het hier nog geen
positie-oorlog, in den zin als door Ha-
vas bedoeld.
De heftigheid van het bombardement,
dat de Duitsche artillerie op verschillende
punten onderhoudt, doet vermoeden, dal
hier spannende gebeurtenissen voorbereid
worden, die d» aandacht zulle» trekjkwn.
Te meer, waai- zich op de overige Aon
tem geen gebeurtenissen van eenig befcoig
afspelen.
Op hef Oosterfront begint eindelfW o»<
waking te komen.
't Begon met de natuur.
Dagen, weken hebben dxristrijd&rs daa r
achter zich, zoo vermoeiend, dal zq niet
to dragen leken. Zestien tot twintig paar
den .waren noolclig om de miuutiewage»*
en de kanonnen te brengen door d*
sneeuwhoopen van drie tot zes meter
diepte, over de yerijsde heuvels. Wanneer
er op één dag zes kilometer afgelegd
werd, dan was het veel. En mensch e*
dier waren zoo uitgeput, dat zij geen. ge
voel meer hadden voor de dagelijkseh*
behoeften, en naar niets anders dan a4aaw
en rast verlangden. Over de heuvels woei
een wreede, woedende storm, die snaeraw
vlokken bracht, als ijsnaalden. Ijsnaalden,
die het gezicht stuk reten en ifflnte
gen zelfs de goede Russische paardje»,
anders zoo gewillig, niet opkondiea.
In. den nacht, toen het zachter woei
over de heuvels, begon de dooi, de sttee»w
begon te smelten, 's Morgens was alle»
spiegelglad op de heuvels. Doch m
dalen veranderden de wegen in een mm-
laag van een halven tot een heefen mo
ter dikte. Huizen en stallen dreigden over
stroomd te worden. De kanonniers moes
ten dag en nacht werken met schop e»
houweel om het water te doen afvloeien.
En de sporen van den oorlog, die de
sneeuw vol piëteit toedekt, kwamen aau»
liet daglicht. Naast paa rdenc ad avers ao»
den weg vlogen krassend zwermen kraaien,
in het rond, die schreeuwend op de vfcfcch!
gingen, zoodra een gier kwam om zij*
aandeel in den maaltijd te eischen.
Even plotseling in den nacht k> de
lente gekomen. De zon, die men wete»
lang zoo smartelijk ontberen moest, lach*
nu. Meezen, vinken, musschen fluiten ew
tjilpen. En men hoort het krassen va*
de kraaien en raven niet meer. Die solda
ten lachen en jubelen me». Zij verheugen
zich over de heerlijke, koesterende, gooi
den zon, vergeten de weken van zwaarste
veimoeienissen, waden als kleine krnderfeia:
spelend, in de modder. En vergeten, dat
in den afgeloopen nacht de dood op
hen loerde en dat. hij in den aanstaanden
nacht kan terug keeren.
Ja, want met, de ontwaking in dfe na
tuur herleeft de strategie.
Als de wegen maai- weer begaanbaar
rijn, wordt de oorlogsfakkel met vernieuw
de geestdrift gezwaaid.
Godsbestuur.
Een Duitse h. geneesheer tto voldto vier
telt de volgende gebeurtenis, die heea
ts overkomen en voor de waarheid waar
van hij instaat.
„Wat ik ga vei-tellen", zegt hij, „was
geen ongeluk, veroorzaakt door een over
rompeling van den vijand of van zorge
loosheid onzerzijds. Neen, het gebeurde
op klaarlichten dag achter het front em
daarom zal het ons te beter in gedachten
blijven.
„We lagen tegenover den vijand in da
stellingen brj X. Een voorstad van de
eigenlijke staid hadden we 's nachts om 11
uur genomen. Aan den. anderen kant van
het dorp de voorste loopgraven lagen
nog geen 600 meter van elkaar, hielden
de Russen, taai en behoudend, zooals zei
bijna altijd zjjn, de stellingen van de
Stad nog beztet.
„Lntusschen was het gevecht z)óó ver
flauwd, dat oen deel van de troepen, die tor
aan hadden deelgenomen, in reserve too.
dus terug konden gaan.
„De officieren konden zich nu oöt wal;
rust gunnen en zoo was het ons mogelijk
om omstreeks 1 uur in een aan de ach
terzijde van het dorp gelegen tuin wat tto
eten. Onze tafel stand op een afstón.d
van ongeveer 30 meter van den achter
gevel van het huis.
„Wel vlogen de granaten over ofuzto
hoofden heen om een 200 a 300-tal meter
verder neer te komen, maar dat verhin
derde onze reserve-soldaten niet om in.
een naburige beek wat te baden. Düe
beek was ongeveer 75 meter van (onzte fa.-
fel af. i
„In het begin ging alles goed, -want de
granaten kwamen, zooals ik reeds zei, fte
ver neer, om gevaar op te Tevoren.
„Maar nu kom ik aan het 'eigenlijk©
drama. .Wij zaten met z'n zessen aan.
tafel: de overste, mijn bataljonscammcui»
dant, een luitenant, een'commandant va»
een machinegeweerafdeeling, do adjudant
van den overste en ondergeteektondo.
„Juist, toen we een bord soep/naar bi*
nen werkten, heerlijke lafenis na aoovetoli
dagen van ontbering, ontstond er grooi
8 pee takel onder de badenden: een geweer
kogel had een van hen getroffen.; dm
wond was zeer pijnlijt maar niet Igevaftr-
lijk.
..Aöngezifett rijn bataljonsdokter niet s»
d* nabijheid mtte, ging 'jfc Mar ide* s«-
