Uit de Pers.
Binnenland.
Uit de ProïiiiDie.
genomen. In de veroverde stellingen heb
ben zij alle tot in den laats ton nacht
voortgezette tegenaanvallen van den vij
and afgeslagen.
Met inzetting van bijzon Ier groote troe
penmachten en buitengewoon zware of
fers stormden de Franse hen steeds weer
vergeefs tegen de in het. Caillette-bosch
verloren verdedigingswerken.
Bij onzen aanval op 2 April werden
aan ongewon.de gevangenen 19 officieren,
745 man en 8 machinegeweren binnen
gebracht.
Toch actie.
De Standaard driestart:
Toen j.l. Donderdag Zeeland in ons
blad aan de orde kwam, was 't ons nog
onbekend, wat inmiddels reeds op 22
Maart j.l. in het Provinciaal Comité van
dit. gewest was voorgevallen.
Niet dat men bedoeld had, er ons on
kundig van te laten. Integendeel. Alleen
maar, de Secretaris van het Comité, die
op zich nam er ons mededeeling van
te doen, was ongesteld geworden, en zoo
was de verzending van het belicht ver
traagd.
De mededeeling, die ons gewerd, was
van dezen inhoud:
„Het Provinciaal-Comité van Anti-
Revolutionaire Kiesverenigingen in Zee
land, den 22 Maart 1916 in buitenge
wone vergadering in Middelburg bijeen,
betuigt zijn blijdschap over de samen
komst van onzen hooggeschatten en uit-
nemenden leider met de heeren Anema
e.a. en den aanvankelijk verkregen uit
slag, en spreekt den liartelijken wensch
uit, dat de verdere pogingen mogen
leiden tot volkomen oplossing van het
ontstane geschil.
De Voorzitter D. M u 1 d e r.
De Secretaris J. F. H e e m s k e r k."
Van harte stemmen we natuurlijk met
dezen wensch in. Alleen maar, we hadden
zo-o gaarne iets naders van de actie
van het Comité zelf vernomen.
Al nemen we toch volgaarne aan, dat
de actie gelijk men zich die thans voor
nam, de vreeze, in onze driestar van j.l.
Donderdag uitgedrukt, ten eenenmale zal
beschamen, heil in het geheimzinnige zien
we, gelijk 't nu staat, toch niet.
Wat komen moet is bezieling. Iets
van de oude bezieling, gelijk Littooy
en Nonhebei, clie oudtijds in het leven
wisten te roepen. Maar juist hiervan komt
niets, zoo de actie zich in het verborgene
schuil houdt.
Om bezieling te wekken, moet er ook
van liet Provinciaal Comité niet eerst
later, maar nu reeds, een woord, waaruit
heilige wilskracht blijkt, in heel de pro
vincie uitgaan
Erkend moet, dal men er sinds de
laatste verkiezingen in Zeeland uiterst
droef .voor staat. De oorzaken van dezen
achteruitgang moeten openlijk beleden en
erkend. En zijn deze oorzaken beleden,
dan moet tegelijkertijd klaar en helder
uitkomen, dat de fouten van weleer zijn
ingezien, en dat juist dat inzicht er toe
leiden zal, dat men ze thans mijdt.
We behoeven thans niet te- herhalen,
wat we een vorig maal schreven, maar
Zeeland verkeert in een gansch excep-
tioneele positie.
Vroeger de voorste, is deze provincie
thans al meer heel achteraan komen te
staan, zoo zelfs, dat heel onze partij
ten leste uit Zeeland, althans voor de
Tweede Kamer, is uitgezet.
Ook in de Staten van Zeeland slaat
't hachelijk.
'Het hangt in die Staten schier geheel
aan één dobberend lid, en zoo ook voor
de Staten van Zeeland niet iets van
de oude kracht herleeft, is volstrekt de
mogelijkheid niet uitgesloten, dat de heer
Mr. Lucasse, dien we zoo gelukkig waren
weder in de Eerste Kamer te zien ver
schijnen, er in moreelen zin zijn zetel
weder waggelen ziet.
En daarom, hoe hoog we ook het woord
van „pais en vree" dat nu van hei
Provinciaal Comité uitging, schatten mo
gen, heel 't land had iets heel anders ver
wacht te hooren.
Kome dit nog
In elk geval komt aan den nieuwen
Voorzitter en den nieuwen Secretaris van
het Comité niet anders dan hulde toe.
Niet zij hadden aan onze aftakeling in
Zeeland schuld.
Spoedig zag hij echter, dat het de U
30 was, die op den schoener aan kwam
de commandant eischto de scheepspapie
ren en gelastte de mannen het schip
te verlaten, daarop werd met petroleum
en springbussen getracht het schip te
vernietigen, hetgeen niet gelukte, waarop
een torpedo werd afgevuurd, de boot
zonk echter toen nog niet en dreef op
de lading. Thans meenden de Duitschers
beter te doen heen te gaan en voeren,
de drie man in een roeiboot medeslee-
pende, naar don Noord-Hinder, waar men
's avonds 1e half tien aankwam. Onder
weg werden de Nederlanders door do
Duitschers goed behandeld, zij werden
voorzien van thee. en brood, terwijl zij
als het was gaan waaien, op den onder
zeeër oen onderkomen zouden hebben
kunnen vinden.
Op don Noord-Hinder brachten de man
nen den nachl door, werden gistermorgen
door de „Atlas" overgenomen'en later
met een torpedoboot hier aangebracht.
Met den trein van ,6.10 vertrokken zij
naar Holland.
Lager Onder w ij s w e t.
Ingediend is een wetsontwerp tot wij
ziging van de Lager Onderwijswet, bé-
oogende l e. gelijkstelling te verkrijgen voor
akte van bekwaamheid van afzonderlijke
vakken, zoowel in de Oost-Indische bezit
tingen :ds in de West-Indische Koloniën
afgegeven, met acten in 'Nederland be
haald; 2e. te bereiken, dal ook een twee
jarige werkzaamheid als onderwijzer in
de West-Indische koloniën toelating zal
geven tot het examen voor hoofdakte
hier te lande. Van de daartoe noodigo
wijziging van art. 82 wordt tevens ge
bruik gemaakt om oen wettelijke uitzonde
ringsbepaling te maken voor onderwij-
zers-candidaten voor het hoofdonderwij
zers-examen, die tengevolge van de mo
bilisatie het bewijs van tenminste 2-jarige
werkzaamheid als onderwijzer niet kunnen
overleggen, i
Onbepaald vk 1 e i n) verlof.
Een Miiiisterieele beschikking vermeldt
het volgende .omtrent onbepaald (klein)
verlof
Het is gebleken, dat. er bij sommige
compagnies-, (eskadrons-, batterij-, front-,
detachements-) commandanten een ver
keerde opvatting bestaat omtrent den
staat, waarin izich bevinden de militairen,
die op .last van het Departement van
Oorlog in ,het genot van een binnenlandsch
verlof van niet bepaalden tijdsduur zijn
gesteld
In verband daarmede wordt onder de
aandacht gebracht, dat zoodanig verlof
geacht moet -worden te zijn onbepaald
(klein-) verlof en niet is „groot-verlof".
„Tu bant i a".
Op grond van verschillende1 overwe
gingen komt een „deskundige" schrijver
in liet „Hbl." tot de conclusie, dat in
dien werkelijk de torpedo, die de „Tu-
bantia" trof, een bronzen luchtkamer
had, die torpedo ook uit een Duitse he
lanceerbuis afkomstig was.
De „Prinses Julian a"
van de Maatschappij Zeeland is vermoe
de/ijk toch Te redden. De arbeid hangt
echter zeer van wind en tij af.
Al r. II a r men S m e e n g e.
Heden is het 30 jaar geleden, dat
Smeenge voor Meppel in de Tweede Ka
mer zitting nam.
C o m i t ,é-G eaeraal
Die N. Rott. .Courant merkt op:
Slechts anderhalf1 uur heeft de gelieime
vergadering geduurd. Daarin ligt eenige
geruststelling. Er schijnt niet veel verschil
van gevoelen le hebben geheerscht. Dat
laat zich trouwens begrijpen, wanneer
men ,clo openbare verklaring, door minis
ter Gort van der Linden, in aansluiting
aan het medegedeelde in comité-generaal
afgelegd, in bet oog houdt. De schor
sing van het verleenen van periodieke
verloven ziehier de officieele bevesti
ging van het reeds in verschillende bla
den geconstateerde feit - - is niet liet
gevolg geweest van bestaande politieke
verwikkelingen. Geen conflict, geen on
middellijk dreigend oorlogsgevaar, geen
ultimatum of oninwilligbare cisch, niets
Van dat gl is jprer is niet gedreigd
en er werd niets geëischt; er is een maat
regel van voorzorg genomen in verband,
met het onwrikbare besluit om onze neu
traliteit stipt te handhaven.
Voor een paniek bestaat dus geen aan
leiding.
inneiing aan den beweerden aanval op
Liverpool op 1 Februari, gevraagd weid:
hoe het dan kwam, dat de Duitsche
berichten ei' zoozeer naast waren, ver
klaarden zrj vast te gelooven in de juist
heid dier berichten. De commandant ver
zekerde, dat de aanvallen van groote
militaire waarde zijn en verklaarde een
voudig niet te gelooven, dat zoogoed
als nooit eenige militaire schade wordt
aangericht en dat alleen burgei's en bur
gerwoningen werden getroffen.
„De vijf leden der bemanning, wie
wij spraken, vertelden dat zij voor het
eerst boven Engeland waren geweest.
Een onderofficier zei, dat het de derde
maal was. De officieren wenschten hier
omtrent geen uitsluitsel te geven.'t
Hieruit blijkt dus wel, dat de Duit
schers plaatsen en inrichtingen van mi-
litair belang willen bestoken. Vrouwen-
en kindermoord is 'hun doel niet.
Van de slagvelden komt weinig nieuws
van belang.
Bij Vaux blijft liet geven en nemen.
Vuranderingen van bcteekenis zijn echter
niet ingetreden.
De spanning tusschen Duitschland en
Amerika duurt nog steeds voort. De
kwestie over den duikbooten-oorlog is
nog ingewikkelder geworden na hot ver
gaan van de ^Manchester Engineer,
aan boord van welk schip zich twee
Amerikaansche negers-veehandelaars be
vonden.
Duitschland krijgt intusschen menig
incident te onderzoeken. Het is te be
grijpen, rLat van zeer spoedige afdoening
dezer kritieke aangelegenheden geen
sprake meer kan zijn.
De Atheensche correspondent van het
„Beri. Tageblatt" heeft vernomen, dat
thans ongeveer 60.000 Italianen te Valo
na staan. De meest op den voorgrond
staande man is de gouverneur van Za-
rlios, die indertijd onder den prins Von
Wied, minister van financiën was. Hij
studeerde in Duitschland en was 'te Con-
stantinopel advocaat van de Duitsche
bank en van de Bagdadspoorwegmaat-
sr hap pij. Hij staat thans geheel aan de
zijde der ItaJianen, maar is bij de Al-
baneezen zeer weinig in tel.
De Italianen richten zich in de golf
van Valona ongeveer juist zoo in als
de Entente-troepen in Satoniki. Zij bouw
den steigers, sperden de zeezijde af dooi'
netten van staaldraad en versterkten het
eiland Sarcno. "Men schijnt Valona zeker
te willen verdedigen. Volgens particuliere
berichten staan te Messina, San Giavan-
sii en Bari groote troepenafdeelingen
gereed om ingescheept te worden.
Terugkeer.
Van Walter von Hollander leest men
Ihet volgende schetsje in het „Berliner
Tageblatt
Tegen vier uur 's morgens komt de af
lossing. Anderen zullen nu in het slijk
liggen, anderen zullen worden vertreden
en gedood. Het ging ook wel niet meer.
iWe waren nog slechts een paai' man,
de laatste aanval.... Stil... njiejt naden
ken. Nu zijn er onderen. Heel stil dui
ken zie op uit de morgenschemering. Stom,
verdroten en kalm als arbeiders op Maan
dagmorgen. Wij sluipen terug, langzaam
en tersluiks bijna met een Plecht gewe
ten. Dan verzamelen we ons. Ik zal de
zandgroeve niet vergeten, helrood in het
morgenlicht, een gehavende boom aan den
rand. Schuw zien we elkaar voorhij naai
de ontbrekonden. We wachten een uur.
Maai' er komt niemand meer. Ze kun
nen. niet komen.
Een lacht, zwaait met een reusachtigen
arm. iWjj paar man. Maar er door ge
komen zijn ze toch niet, de honden. Maai'
nu, het voorbij is, voelen we allenhet
ging niet meer. We hadden geen hoofd
en geen hart meer, alleen nog geweer
en pijnlijke ledematen. Afgestompt zitten
jve gehurkt op onze ransels. In de zon
zinken we steeds meer tot klompen leem
in elkaar. Dicht gekleede oogen, kleiige
baardstoppels, de kleeren stijf van he<t
vuil. De zon warmt al een beetje, er
geeuwt er een. Dan gaan we. We slui
pen. Er is niets, wat ons verwacht. Volko
men zinneloos noteeren mijn hersens
kersenboomen, voorjaar, vijver, populieral-
lee, granatenveld, kasteel omgevallen. Mijn
oor begeleidt met eentonige melodie ge
schreeuw en gekraak, geschreeuw des
nachts, gejammer overdag. Anderen nu.
Dan licht hel dorp geklemd tusschen blau
wige heuvels en geïmiteerd tehuis. De be
woners hadden landgenooten verwacht.
Ze zijn een beetje treurig, hebben een
beetje leedvermaak en zijn zeer goedig.
Ze kennen ons allen. Zij vragen en de
soldaten dadbraken terugAugust kapot.
Wilhelm kapot, Martin kapot, Franczfi
ganz kapot. En het refrein malheur la
guerre.
In mijn kwartier ligt de zon over de
bevlekte tafel. Onschuldig en goedmoedig
staan de stroozakken tegen den muur.
Ik moet een eeuwigheid van vuil en van
ellende van mij afwasschen. Ik trek mijn
kleeren van mij af, loop met kippenvel
in den hof, leg me onder de pomp en
laat me water op het lichaam gieten.
Ik proest, schud, voel, dat ik nog lede
maten heb. Ik laat water over mijn rug
loepen. Steek den kop in de goot. Spoel
angst en donkerheid van de borst, ongeluk
van mijn rug, bevrijd mijn ooien van
gejammer en gekraak en mijn haar van
entzetting. Ik fluit, ik krab mij, het is
heerlijk in het schoone wollen hemd. \oor
den gevlekten spiegel scheer ik mijn ge-
vechtsbaard. Ik staar in mijn oogen, die
kog zien. Andere zijn toegeworpen.
En vervolgens bergen van brieven. Le
ren klopt aan mijn deur. Rukt aan het
'feaPde hart, stroomt door het arme bloed.
Die zon valt op het schrift.
Ik feg me neer op een heerlijken stvoo-
zak. Lood sluit mijn oogen-. Heel diep
in het oor een gekraak en gejammer....'
Korte Oorlogsberichten.
In Oostfriesland is bepaald, dat aan
gezinnen, die daartoe gerechtigd zijn, aard
appelen moeten afgeleverd worden, in een
hoeveelheid berekend naar K.G. per
hoofd en per dag.
- Een van de uitkomsten van de Pa
rijsche conferentie, zegt de Nation, be
hoort te zijn, dat Italië den oorlog aan
Duitschland verklaart. Er verluidt echter,
dat Italië bang is voor een offensief van
Oostenrijk en Duitschland samen.
Asquith bezocht het Itaïiaansche
front.
Een ooggetuige geeft een (Kikkende
beschrijving van den aftocht van een Zep
pelin, die verwoed werd beschoten. De
granaten sprongen vlak bij het lucht
schip, welks bemanning wanhopige po
gingen deed om te stijigen en daartoe
in 20 seconden 20 temmen uitwierp. Men
kon toen het luchtschip langzamerhand
den neus in de hoogte zien steken, totdat
het nagenoeg in verticalen stand kwam.
De zoeklichten wisten het niettemin te
vinden en men kon de granaten
zien inslaan. Doch het luchtschip vatte
geen vuur en is vermoedelijk toch nog
ontkomen, nadat het zelfs de |>etroieam-
tanks had uitgeworpen.
Bij Duitsche luitenant-vliegers pleegt
te worden opgeteld, hoeveel vijandelijke
vliegtuigen ze hebben „neergelegd". Ook
het Fransche corps telt dergelijke ver-
metelen. Guy nemer is een der eerste. Hij
werd gewond in een luchtgevecht, toen
hij het negende Duitsche toestel ging om
laag halen. Dat geschiedde op een hoog
te van 3900 meter, terwijl' beneden het
kanonvuur raasdeNu is hij weer aan
de betere hand.
Eenige erg zuinige leden van he
Fransche Kamer' stellen voor, dat te 'be
ginnen met 10 April' a.s. tot aan het
einde van Iden krijg, de wettelijke tijd
rekening met één uur wordt vervroegd.
Zij achten n.lf. den tijd gekomen, aan
Staat en gemeenten die uitgaven te be
sparen, welke strikt genomen niet onont
beerlijk zijn. Het gebruik van electrisch
licht, gas en petroleum zou immers daar
door verminderd warden, daar het 's
avonds om zes uur zeven uur zou zijn
- Vijftig dames, behoorend tot de lioo-
ge aristocratie in Hongarije, zetten een
beweging op touw tot beperking van de
weelde in vrouwenkleeren. Men wil zij-
destoffen, fluweel en kant in den ban
doen, om het afvloeien van goud naar
het buitenland tegen te gaan.
Het getal van hen, die in Duitsch
land beide oogen verloren hebben dooi
den oorlog, wordt op 990 tot 1000 ge
schat. 1
In Duitschland worden dagelijks
800.000 kranten naar het front gestuurd.
Het Engelsche persbureau meldt
Gisternacht tusschen 2 en 3 uur zou pen
Zeppelin zich korten tijd boven de Oost
kust van Engeland bewogen hebben. Men
boorde eenige ontploffingen. Er is geen
schade; ook zijn er geen slachtoffers.
- In de mijnen te "Mengede (West-
falen) zijn tengevolge van een mijngas-
ontploffing drie mijnwerkers gedood en
twee zwaar gewond.
Gisteren zijn benoorden Ameland een
Zeppelin en een vliegtuig gepasseerd
Een Magdeburgsch blad verneemt,
dat de Parijsclie bladen tegen 18 April
een verscherpte blokkade der bondgenoo
ten tegen onzijdige landen aankondigen.
Kapitein Persius schrijft in 't Berliner
Tageblatt over de Zeppelin-aanvallen op
Engeland o.m.
Wjj gelooven niets van de bewering,
dat het werpen van bommen door onze
luchtschepen het Engelsche volk sterkt
in zijn besluit om vol te houden, wij zijn
overtuigd, dat het door de aangerichte
stoffelijke schade vernieling van ha ven -
werken, dokken, gebouwen enz., een heel
andere uitwerking heeft. Evenmin als bij
de duikbootoorlog, zijn wij van oordeel,
dat de aanvallen uit de lucht alleen in
staat zijn den roep naai' vrede in Enge
land luide te laten weerklinken. Maar
ze werken er toe mee en hoe grooter
hun aantal is hoe belangrijker deze fac
tor wordt. Bovendien is het wel goed
dat het Engelsche volk nu eindelijk ook
eens iets van den oorlog aan den lijve
voelt. Het zal daarna loeren begrijpen,
dat Duitschland een wapen heeft, waar
tegen het met zijn vloot niets vermag
uit te richten. Dit zal de Engelschen
die zich ongenaakbaar achtten en de Euro-
peesche slagvelden veeltijds beschouwden
alsof die hun niets aangingen, misschien
tot inkeer brengen.
Op het oogenblik werken in Enge
land 195000 vrouwen in munitiefabrieken.
Twee honderd dood en. De
Engelsche minister van munitie deelt mo
de: Verleden Zaterdag ontstond een ern
stige brand in de kruitfabriek van Kent.
Verschillende ontploffingen volgden. De
brand was zuiver aan een ongeval te
wijten en werd tegen den middag, „ont
dekt. De laatste ontploffing, liad plaats
even na tw'ee uur. Het aantal slachtoffers
bedraagt ongeveer 200.
De Duitsche generale stal meldt
Ten Zuiden van St. Eloi hebben tie
Engelschen na een sterke artillerie-voor
bereiding den hun op 28 Maart ont
nomen mijnkrater heroverd.
Ln de buurt van de vesting Douaujnont
hebben onze troepen den 2don April
ten Z.-W. en ten Z. van de vesting
en in het Caillette-bosch sterke Fransche
verdediginswerken in verbitterden strijd
De „El zin a Helena".
Wederom heeft Vlissingen zijn doortrek
kende schipbreukelingen gehad. Ditmaal
waren het er slechts een drietal, name
lijk de bemanning van de Nederlandsche
schoener „Elzina Helena", die Maandag
middag onder de Engelsche kust is ge
torpedeerd door de Duitsche duikboot
U 30.
De schoener, die geregeld tusschen
Noorwegen en Engeland hout vervoerde,
dus contrabande, was gewoonlijk bemand
met 5 personen, de laatste maal verliet
hij Engeland met 4 man en hiervan de
serteerde er nog een in Noorwegen.
De kapitein, de stuurman fen een
matroos ondernamen ditmaal de reis al
leen en waren al bijna bij hun doel,
toen Maandagmiddag ie drie uur, terwijl
de kapitein ter ruste was, de matroos
den stuurman wees op iets dat in het
water dreef en dat hij voor een wrak
aanzag, de stuurman zag beter en begreep
direct dat het een duikboot was, maar
vermoedde een Engelsche voor te hebben.
Opheffing treinen. Wegens
het niet meer verleenen yan verloven aan
militairen zijn een groot aantal treinen
voorloopig opgeheven, zegt de VI. C.
Wat de Zeeuwsche lijn betreft, is de
voortrein van 323, vertrek 12.25 van Vlis
singen, welke des Zaterdags liep tusschen
Vlissingen en Rozéndaal, opgeheven.
Middelburs. Op 3 Mei zal hier de
Algemeene vergadering worden gehouden
van de Prov. Zeeuwsche Ver. „Het
Groene Kruis", o.a. ter verkiezing van
een hoofdbestuur.
Door den commissaris der Koningin
is benoemd tot zetter voor 's Rijks di
recte belastingen in de gemeente Mid
delburg dhr. F. L. Klaassen, ter vervan
ging van dhr. M.. J. de With, die over
leden is.
Goes. De Jaarvergadering van het
Zeeuwsch Jongelingsverbond, Ihov. afcL
van den Ned. Bond van Jonge!. Vereeni-
gingen op G. G. zal D. V. gehouden wor
den op 2en Paaschdag 24 April, in de
Gereformeerde Kerk, alhier.
Op de agenda komen o. a. voor: Mor
genvergadering 10 u.Verkiezing bestuurs
lid ,^an (jen Bond met Secundus (aanbe
volen de aftr. heeren A. S. J. Dekker en
.1. P. Kögeler); verkiezing bestuurslid der
afdeeling (dubbeltal N. J. Bastmejjei (aftr.)
en Joh van Wouwe). Referaat. A. Janse
van Sclioondijke over: Het belang der
Chr. Mil. Tehuizen voor onze Chr. Mi
litairen.
Middagvergadering 1.30 u.: rede ds. J.
Rrdlmann te Utrecht, over „Het Zio
nisme"; slotwoord ids. F. W. 11. Bramer
te Heinkenszand.
Vlissingen. Gisterenavond hield de
Ring Walcheren van „Patirimo-
n i u m", z'n jaarvergadering in het lo
kaal „IJzeren 'Brug" te Vlissingen.
De bijeenkomst, welke slecht bezocht
was, werd geopend door den voorzitter
van den ring, met. het lezen van Matth.
20 en gebedDe voorz. gaf een over
zicht van het verrichte werk in het af-
geloopen jaar; tot secretaris werd in
de plaats van den heer Wattel benoemd
de heer De Hollander. Op Koudekerk e
werd opgericht een Vei', van boerenar
beiders,
Spr. stond vervolgens eenige oogeu-
hlikken stil bij de gevolgen, welke de
oorlog voor ons land beeft, welke ge
volgen wij in sterke mate zullen gevoe
len. Spr. hoopte, dat, daar na den oor
log z.i. de prijzen der levensbehoeften
zeer hoog zullen zijn, de loonen hiermede
in gelijke mate verband zullen Iiouden.
Hierna trad als spreker op de. heer
W. A. den Hollander, secretaris van
den ring, met bet onderwerp: ..Tai
lor's arbeidsverdeeling en
loonregeling."* 1
Spr. begon zijn interessante rede met
door voorbeelden uit de H. S. aan te
toonen, dat cle loonskwestie niet uit den
jongsten tijd dateert. .Met verwijzing naar
Matth. 20:1 16 en den zendbrief van
Jacobus constateerde spr. dat het loon-
vraagstuk zoo oud is als de wereld.
Reeds in de dagen dei' aartsvaders, b.v.
Jacob tegenover Laban, vond pien het.
De heer Den H. besprak vervolgens
het tijdperk der middeleeuwen. In de 14e
en L5e eeuw waren meer staats-socialis-
ten tlan tegenwoordig. Allerlei bepalin
gen werden toen door de overheid inge
steld, waar men nu voor terugdeinst.
In die tijden heersehten zeer strenge
bepalingen; o.a. mochten toen de smeden
niet met kunstlicht werken.
Toen de overgang kwam van de z.g.
manufact uurperiode naar die van den
stoom, veranderde het maatschappelijk
leven geheel en al. Was vroeger de be
kwaamheid en. kunde van den gezel, die
opklom lol meester, de groote factor,
met het invoeren" der stoommachine, ver
viel een groot deel van dien eisch.
Spr. wees hierbij op de beginjaren der
Engelsche industrie, loen de volwassen
arbeiders verdrongen werden door scha
ren van vrouwen en kinderen, waaron
der niet zelden kinderen van 8 en, 10
jaar. De loonen werden loen ook ont
zettend .gedrukt.
De machines werden toen beschouwd
als de oorzaak der ellende. Benden van
arbeiders trokken naai' de fabrieken en
vernielden de machines.
Vervolgens toonde spr. aan, dal dit
niet zoo is. Veel zegeningen hebben ook
de arbeiders te danken aan de moderne
techniek. Spr. behandelde daarna de ver
schillende soorten van loonen, die men
in onze tegenwoordige maatschappij vindt.
Allerlei stelsels deden hun invloed en
bracht spr. vervolgens hel Taylorstel.se!
naar voren
Taylor was een Amerikaansch inge
nieur, die 26 jaar besteedde oan zijn
stelsel te formuleeren en in practijk te
brengen. Taylor was opgeklommen van
arbeider tot fabrieks-eigenaar.
Spr. toonde aan de hand van verschil
lende voorbeelden aan, hoe Taylor poogde
door vereenvoudiging van materiaal en
het controleeren door tal van opzich
ten het productie-vermogen der arbeiders
zoo hoog mogelijk op te voeren, en
werkelijk behaalde hij daarmede verba
zingwekkende resultaten.
Volgens Taylor hoeft een arbeider bij
zijn werk in 't geheel niet te denken.
Voor de uitwerking zorgen cle bazen.
Spr. eerde het in Taylor, dat hij zelf
zeer goed wist wat werken was.
In den breede zette do heer Den Hol
lander het Tavlov-stelsel uiteen, en wees
er op dat b.v. op één-zijner fabrieken
door algeheele invoering van zijn stelsel,
ten slotte van de 600 arbeiders er 150
overbleven, die toch hetzelfde werk van
vroeger verrichten.
Van Christelijk standpunt bezien,
noemde spr. het Taylor-stelsel onmenscli-
waardig. Het maakt den arbeider vroeg
oud.
De .regeering der Ver. Staten besloot
dan ook het Taylor-stelsel nil te -sluiten,
als zijnde verderfelijk voor de arbeiders.
Dok brengt het loondaling tengevolge.
Up de staalfabrieken te "Bethlehem b.v.
waren 90 pet. der werklieden niet-vak
lieden, clie weinig verdienden. Ook was
Taylor groot tegenstander der vakver-
•oenigingen, die tegen zijn stelsel in
verzet kwamen.
Vervolgens wees spr. er op, dat ook
in ons land verdedigers van het Tay-
lor-stelsel gevonden worden. Velen ge
looven ook. dat na den oorlog, dooi- ge
brek aan bekwame arbeiders het Ta*
tor-stelsel in Europa veld zal winnen.
Goede arbeidskracht zal dan zeer duur
betaald worden. Zeker zal men niet
overal aan dit stelsel kunnen ontkomen.
Spr. laadde daarom den vakvereeni
gingen aan op hun hoede te zijn, want.
