No. 148
Donderdag 23 Maart Il)l« 30e Jaargang
A. L. ABRAHAMSE.
Feuilleton.
De Groote Oorlog.
OVERWINNING.
Zeeuwsche Stemmen.
Uitgave van
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LANGE VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ - L. BURG.
Drukkers:
3osterbaan Le Cointre - Goes.
BERICHT.
Zij, die zich met ingang van 1
April a. s. op „De Zeeuw" abon-
neeren, ontvangen de tot dien datum
verschijnende nummers^ gratis.
De Zeeuw beveelt voor de gemeen
teraadsverkiezing te Wissenkerke op
24 Maart e. k. aan den heer
Schiermonnikoog.
Wij naderen de vijfhonderd
Heden verantwoorden wij wederom met
blijdschap f2,50 gevonden in het zakje
in de Geref. kerk te Kruiningen, ons
bezorgd door den heer Minnaarf l van
A. G. te S. en f0.50 van N. N. te M.
beide giften door bemiddeling van firma
Dhuij; f0.50 van W. te 'tZand.
Totaal met het voorgaande f471,775.
Hartelijk dank. Elke gift, zelfs de aller
kleinste, is welkom. Nog f1710 is noodig.
Idenburg.
Do gouverneur-generaal Idenburg is af
getreden en bevindt zich reeds op do
terugreis. Wij verwachten dat de indi-
siche bladen, van welk© kleur ook, .hem,
den lof zullen meegeven van een uit
nemend magistraat, die gedurende de zes
jaren van zijn bewind onze Oost-Indische
bezittingen met wijsheid en klbek beleid
heeft bestuurd, met tact, somwijlen met
kracht de o-pkomende partijschappen lieeft
beteugeldhandel en nijverheid bevorderd,
en tal van belangen gediend; zoodat hem
de achting en de dankbaarheid zoo van
de hJoogst-fgepl'aatsten als van den gering-
sten inlander zullen volgen.
De Chr. pers, de Zendingsvei'cenigingen,
de Kerken, zullen hem tevens dank we
ten, dat hij! van zijn hoogen zetel1 al die
jaren zich den Christeiinaam niet heeft
geschaamd, en de belijdenis van zijn ge
loof en de eere van zijn Heiland heeft
hoog gehouden.
Zonder misbruik te maken van zijn
macht, heeft ,hij, waar 't kon en pas
gaf, ook bij zijn ambtenaren aangedron
gen op eerbiediging, niet alleen van .de
•zeden der Mohamedaansche bevolking,
maai' ook van 't geloof van het Chris
telijk volksdeel.
Indien, hetgeen verwacht mag worden,
graaf van Limburg Stirum de voetstap
pen van dozen zijn voorganger drukt, zul
len onder Gods zegen, Java en de Bui
tenbezittingen, zoo stoffelijk als geeste
lijk, hier wèl bij' varen.
9
Domburg.
De Minister van Oorlog heeft in ant
woord op een vraag van liet Kamerlid
v. d. Voort van Zijp in betrekking tot
de schade te Domburg aangericht aan
particuliere eigendommen door mijnen,
geantwoord, dat die schade slechts ver
goed wordt, wanneer van tekortkoming
bij de militairen blijkt, of ook wanneer
de getroffene die schade niet of niet ge
heel zal kunnen dragen.
In dit antwoord ligt een gToote on
j' billijkheid. De mijnen zijn aangelegd in
te, 't belang van het vaderland dus van ons al-
temaal. Wanneer die mijden losspoolen
gp.'ligt hiervan de schuld niet bij hen, die
er de dupe van zijn, maar zijd er andere
oorzaken in 't spel. Dat is een quaestie
sleeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG,
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post
Losse nummers.»
1JW
„0.03
Prijs der Advertentiën
15 regels f 0.50, iedere regel meer 10 ct.
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 1—10 regels ƒ1.
iedere regel meer 10 ct.
van risiqo. Nu gaat 't niet aan om de
schade dopr do mijnen in een plaats,
aangericht te verhalen op hen, die de
schade leden; doch behoort die te wor
den* verhaald op het algemeen.
Immers dc mijnen strekken tot nut van
het algemeen.
De opvatting van den Minister van
Oorlog is in allen deele aanvechtbaar.
Een proces tusschen partijen zou, dunkt
ons, niet in het voordeel van den Staat
der Nederlanden uitloopen.
Laat de Tweede Kamer trachten dit
den Minister nog eens duidelijk te maken.
Drie palstaanders.
De bevrediging, de vrijheid van on
derwijs, de vrije school regel het komt)!
Maar dat zal nog veel Otrijd kosten.
Dit bleek deze week nog, toen een
drietal schoolmannen zich te Amsterdam
niet al te gunstig over de beweging uit
lieten. Het waren de lieeren Kappeyne,
Otto en Eerdmans.
Kappeyne, de traditie van zijn naam
en van wijlen zijn oom getrouw, kwam
er rond voor uit op het gebied van het
onderwijsvraagstuk erfelijk belast te zijn,
do oud-liberale meening te zijn toege
daan dat de Staat nooit een penning
voor het hijzonder onderwijs had moeten
geven, en in beginsel' tegen subsidie aan
bijzonder onderwijs te wezen.
Otto, het liberale oud-schoolhoofd,
noemde het subsidie-stelsel voor het bij
zonder onderwijs fataal slecht en vorder
de verscherpt Staatstoezicht.
Men weet, dat deze hoer goedkeuring
door den Staat van liet leerplan der
vrije scholen verlangt.
Eerdmans, nog scherper, Idaagd© over
do kosten. Wat zal dat 'n.geld kosten, als
wij 't bijzonder onderwijs moeten gaan
bekostigen op denzelfden voet als lief
openbare. Het wordt een opoffering onzer
zijds Waarvan wij niet beter zullen wor
den!
Men psoeft uit deze woorden de te
leurstelling van dit drietal over den loop
dien de bevrediging genomen heeft.
Zij zullen in de Kamers nog lang1 ge
noeg tegenstribbelen, is te denken.
De vrijzinnigheid wist blijkbaar wel,
wat ze deed om in de drie tusschentijd-
sche vacatures, in de Tweede en Eerste
Kamer deze drie palstaanders in te schui
ven. Eerdmans in de Tweede-, Kappeyne
in de Eerste Kamer, zij zullen de echo's
van '78 nog wel eens doen klinken.
Maar helpen zal 't niet veel.
Een verhaal uit het kerkelijk leven van
Noord-Amerika.
door v. d. M.
Nadruk verboden.
50) -
terstond na deze korte, doch ontzag
lijk diepen indruk makende toespraak, re
zen allen op en ging kapitein Bryan hen
voor in gebed. Deze Bryan was zeekapi
tein geweest, en zijn gebed droeg er do
teekenen van in het gebruik van termen,
aan de zeevaart ontleend. Hij smeekte
den grooten Loods van het schip des
Evangelies, de kerk veilig te sturen door
de branding der wereldzee; hij bad, dat
'God meer mannen mocht verwekken als
Rutledge, die het middel konden zijn om
velen te redden van den dood der ver
zinking in de wateren der zonde.
Toen Bryan zijn gebed geëindigd had,
'werd het -incident-Rutledge gesloten en
de verdere rapporten afgehandeld. Maar
het scheen dat de Conventie met een
nieuwen geest bezield was. De tegen
standers van Rutledge begrepen terdege,
LXXII.
De 16e Maart van het jaar 1916 is
een belangrijke datum in Zoel and's1 his
torie.
Hebt ge dien dag wel als zoodanig!
aangeteekend
Hij Verdient, zoo niet met gulden dan
toch met zilveren letteren geboekstaafd)
te worden in de geschiedrollen van ons
gewest.
Met al den eenvoud en met af de
stilte, die passen in Mezen vreoselijkenl
oorlogstijd, in welken de belangen van
geheele lauden en volkeren op het spel
Staan, is de verbindingsweg tusschen
Lergen op Zoom en onze provincie langs
den spoordam op genoemden datum voor
liet publiek opengesteld en in gebruik
genomen.
In het oog van hen, die do pionnen,
dat hun (dagen geteld waren. En het
einde van dezen dag was een receptie,
waai- de predikant van Wellington van
alle zijden gehuldigd werd, en men hem
overvloed van medewerking beloofde.
Onder hen, die Allan de hand kwamen
drukken, was ook rechter Grayson.
„Ik wensch u geluk met de resulta
ten van dezen dag. De verhoudingen in
Iowa zijn erdoor omgekeerd. Eén rede
slechts heb ik in tmijn leven gehoord,
die deze nog overtrof: dat was uw pro-
motierede in onze Hoogeschool. Herinnert
ge u die nog?"
Allan wist er nog alles vanEn hij
miste Grayson's dochter, die bij die ge
legenheid op hem was toegeloopen, om
hem geluk te wenschen, maar die nu
nergens te zien was.
„Kom vanavond bij ons soupeeren,"
hernam Grayson. „Nelly zal verheugd
zijn, u weer eens te zien."
En Allan had gretig toegestemd. Doch
even later kwam het telegram, dat hem
naai Wellington terugriep. ,Hij veront
schuldigde zich dus telefonisch bij Gray
son en vertrok met den avondsneltrein
naar zijn woonplaats.
In spijt van Allan's overwinning had
den zijn vijanden toch nog een kléine
hoop. Zij kónden nog niet gelooven, dat
op het groote wereldsohaakbord Volgen,
is 'teen gebeurtenis van niet noemens
waard belang, maar vooral voor den
Zeeuw, die van zijn prilste jeugd af
opgevoed is als strijder tegen het water,
die opgegaan is in d reuzenworsle-
ling, om do vruchtbare landouwen aan
den wreeden waterwolf te ontrukken en
steeds hechter aan den vasten wal te
kluisteren, is 'teen feit van gewicht.
Hij is immers weer een stap Verder
op den weg, die van het isolement af
leidt!
Wat dit beteekent zal het jonger© ge
slacht duidelijk zijn, als ik een en ander
uit do geschiedenis opdiep, dat een beeld
geeft uit het loven in vroegere tijden.
De studie van mr. Polman Kruseman,
Üen geleerden secretaris van het
Zeeuwsch Genootschap der Wetenschap
pen geeft veel licht.
Onze voorouders; zegt hij, haddon wei
nig behoefte aan afwisseling en begaven
zich niet of slechts hij uitzondering bui
tenslands.
Het tegenwoordige haken naar veran
dering en ontspanning, de reislust en het
sportvermaak waren hun vreemd.
Maar, dat geloof ik graag. Ze hadden
de gelegenheid niet! Zonder als pleiter
op te willen treden voor de abnormale
verhoudingen aannemende reislustigheid
van onzen modernen tijd, mag ik er toch
op wijzen, dat zij geen last hadden Van
een gelegenheid, die hen dieven wilde
maken.
Openbare verkeer middelen in den mo
dernen zin van het woord bestonden er
immers niet. Zelfs was in ons gewest,
bij gebreke aan kanalen, de trekschuit
nooit inheemsch geweest, welk vaartuig
in de 18e eeuw het snelste vervoermiddel
was, daar wegens de mulle zandwegen
zelfs een rijtuig met vier paarden een
trekschuit op den duur niet kon bijhou
den.
Het Verkeer met Holland geschiedde
per beurtschipper. Onn.vodig te zeggen,
dat de invloeden van weder en getij niet
bepaald geschikt waren, om een gero-
gelden dienst te bevorderen.
Dat de passagiers zelf voor hun eten
en drinken moesten zorgen, heeft men
z'n grootouders misschien wel eens hoo-
ren 'Vertellen.
Men kon zich ook van veer tot Veer
per Steigerschuit laten ovterzet'.en en ver
dei' over land reizen; dat was de zeker
ste, schoon tevens kostbaarste wijze, maar
bracht ook zijin eigenaardige bezwaren
mede. Zoo leest men ten aanzien van
het Veer over het Sloe tusschen Wal
cheren en Zuid-Beveland:
„Evénwel vertrekt men best van één
uur voor tot eeu uur na bet hoog Water,
wijl men anders1 door de slikken en
schorren voor den Zuid-Bevelandsoben
wal moet 'wandelen. In den winter isi
het echter, wanneer het eenigen tijd ge-
jVroren (heeft, dikwerl verkieselijker het
laagWater ter overvaart te kiezen, om
dat de veerschuiten de Kil alsdan niet
kunnen inkomen en door drijlfijsi belem
merd worden."
Beseft g(e nu wat bovenbedoelde ver
aarde verbindingsweg voor ons gewest
beteekent?
De eerste verbetering in liet verkeer
kwam in den Fran-.chen tip tot stand,
toen voor militaire doeleinden groote
wegen aangelegd werden. Postwagens,
pietjeswagens en diligences volgden el
kaar op als' kleine en geleidelijke vér-
lieteringen, maar een nieuwe tip brak
aan, toon in 1816 de eerste stoomboot
te Rotterdam aankwam. Hoe 't met den
postdienst gesteld was, laat zich gemak
kelijk raden. B.v. om van den vasten
wal Middelburg te bereiken, vertrok een
post kar van Bergen op Zoom naar "tie
„Eendracht", waar men met een schuit
of veerpont werd overgezet naar Tho-
len; dan ging hot per kar van Tholen
naai- Scherpenisse, per steigerschuit naar
Ierseke, per postkar over Goes naar het
Sloe, per zeilschuit of roeiboot naar
Walcheren, eindelijk per postkar naar
Middelburg.
Onder de allergunstigste omstandighe
den duurde dit trajectzeven uur.
Doch gelukkig, reeds de 19e eeuw werd
„de eeuw der snelheden!"
En overal werd deze leuze gehoord
„Kielen, wielen, rand om 'tland", naar
een dichterlijke omschrijving bedoelende:
„Dat zeevaart bloei', dat land-
jb o u w tier'
En dat de waterstaat bestendig
Der stroomen loop bedwinge en
[stier'.'.'
Nu is die leuze zoovvat vergeten, al
werkt het streven, dat er in opgesloten
ligt, nog eeuwen na. Vooral in 1848 zijn
de wegen veel verbeterd. Van Vele med-
dergeulen zijin toen flink verharde grint
wegen gemaakt. En do waterwegen wer
den ook niet Vergeten. Het kanaal van
Zuid-Beveland is oen cadeautje geweest
Van 1866.
Een uitgebreid verlanglijstje lag in die
dagen gereed. Zeeland moest en zou uit
zijn isolement verlost .worden.
Het volk zong b. v.
1 11 i i I i I
Men wil ons land in tweeën scheiden,
Van Middelburg naar Venlo ripen,;
Het Sloe en Oosterscbelde dig ten
•enzoovoorts'.
De hand werd aan den ploeg gesla
gen, doch 'tging niet zoo gauw, als
men gehoopt had,
In 1872 eindelijk jubelde men in Mid
delburg
„Thans1 is ieder opgetogen,
Nu het spoedig waarheid (wordt,
Dat het weldoend stoomvermogen
Dok door Walchrens beemden snort,
En zijn spoed
Loven doet.
Si iiJj il
De gebeurtenis' had betere herdenking
dan dit kreupelvers verdiend, want de
verlossing van Zeeland uit zijtn isole
ment was een feit met vérstrekkende ge
volgen.
De dam tusschen Zuid-Beveland en
Noord-Brabant bleef een voorwerp van
de aanhoudende zorg der bewindvoer
ders.
Reeds een halve eeuw gjeleden heeft
men getracht ook een .verbinding voor
rij- en voertuigen te verkrijgen.
In 1867 is. er nog vanuit Bergen op
Zoom werk van gemaakt.
Maar 'twas een duur grapje.
Minstens een ton! De minister krabde
zich achter de ooien en lapte het voorstel
aan iz'n laars. Latere pogingen leden
eveneens schipbreuk.
De voorstanders lieten zich echter niet
ontmoedigen, en ze hebben tenslotte
overwonnen. De verbindingsweg ligt
er nu.
Is 16 Maart 1916 nu geen belangrijke
datum in de geschiedenis van ons ge
west? Nog een slap je, en dan zal de
al hun macht en invloed zóó vlug en
zóó volkomen zou zijn verdwenen. Zij
wachtten het oogenhlik af, dat de groote
meerderheid der afgevaardigden was ver
trokken; toen overhandigde Older een
voorstel', waarin aan de vergadering werd
verzocht, de Wellingtonsche quaestie
voorshands te laten rusten, om op gele
gener \tijd ide actie te hervatten. Dit
fraaie voorstel berustte op het geheime
vermoeden, dat llutlédge, het onophou
delijk gestook moede, uit eigen aandrift
zou heen gaan. Maar Older had er niet
op. gelet, dat de gevreesd© Stanford nog
ter vergadering was. Deze liad een der-
gelijken noodsprong nog verwacht en zich
er op voorbereid. Zoodra Older was gaan
zitten, sprong Stanford dan ook op; hij
zette alle hijzaken terzijde, bracht den
strijd op het terrein van den vijand over
en opende een heftigen aanval' qp het
tegenwoordige beheer van het Wellington
College.
„Wie durft ontkennen, dat daar ge
speeld werd!" riep hij .uit. „Is het een
misdaad, zulk duivelswerk aan den dag
te brengen, juist omdat bet een Chris
telijke instelling geldt?" Voortgaande,
wees hij er op dat de gemeente van
Wellington unaniem met haren leeraai)
sympathiseerde, en dat hij het was, die
dam niet langer liet. water der Schelde,
maai' aan weerszijden gelegen polders
séheiden.
Helaas, het toerisme zooals we dat
vóór den oorlog gekend hebben, bestaat
niet meer. Brit, Germaan en Amerikaan
ontmoeten elkander in Zeeland niet meer
in reiscostuum en gewapend met hun
Baedeker.
Maai' straks komen ze weer
Als 't vrede is
KEES VAN DER MEEiR.
Beknopt overzicht van oen tosstand.
Amerika lanceert blijkbaar gaarne vre-
desberichten,. i
Zoo heeft men gisteren voor 'de ztoo-
Véelste maal een verblijdend gerucht uit
Washington mogen opvangen.
We legden er echter nogmaals den na
druk op, dat aan dergelijke geruchten
geen al te groote waarde moet gehecht
worden.
Ze hebben reeds zóó \aak valse! ie
hoop gewekt, dat we zo met het grootste
(voorbehoud aanvaarden.
Dat het bericht van gisteren onbe
trouwbaar was, moge blijken uit vrat de
Engelsch© pers nu zegt:
Och, die Amerikanen houden zich weer
eens bezig "hiet de bespreking Van de
Vredesvooruitzichten
'tZijn echter vredespraatjes van nul
en geener waarde, zegt ze. Ze schijnen
't gevolg te zijn van verschillende fac
toren, b. v. het herhaald mislukken van
de pogingen dor Duitschers voor Verdun,
de berichten van inwendige troebelen in
Turkije en van de vredesbogeerte aldaar
verder de berichten over toenemenden
ooononiischen druk in Duitsohland.
Men vlei© zich dus vooralsnog niet
met de hoop op een spoedigen vrede.
Er wordt nog meer geduld, berusting
en geloof Van ons gevraagd.
Geheel mislukt 'is 'de aanvai der Duit-
schers bij Malancourt en Avocourt dus
niet.
Er blijkt inderdaad succes behaald le
zijn door hen. Zelfs zijn er 'n goed©
2500 man gevangen genomen.
De Duitsebers pogen hier, op 17 KM.
van Verdun door den pas van Montre-
ville vooruit te gaan ten einde de ves
ting van die zip© te naderen.
Het Duitsohe optreden heeft een drie
ledig doel: den Eransohen linkervleugel
in te drukken, de verdediging van Béthin-
court en Mort Ho mme te belemmeren
en door de engte van Montreville, die tus
schen twee heuvelruggen loopt, de stad
Verdun en do fortenlinie op den W.
Maasoever te naderen.
Aan de Grieksche grens, ten Z. van het
Doiran-meer is voor ©enige dagen, voor
de eerst© maal een bolsing voorgekomen
tusschen Duitsch© 'en" Fransche troepen,
waardoor de strijd daar, in Macedonië,
begonnen is.
"Beide partijen waakten..
't Was nog maar een voorpostengevecht,
doch hieruit blijkt niettemin, dat maar
een klein vonkje noodig is, om oen uit-'
barsting te veroorzaken.
Men verwacht nu spoedig weer verhoog
de activiteit op den Balkan.
De Oostenrijkers toonden ook wat meer
leven.
Enkele hunner vliegers; bombardeerden
Walona.
Op bet Oostelijk ooriogsterrein breiden
de Russen hun offensieve beweging blijk-
haar nieuw leven gegeven had. En hij
besloot
„Het is alleen het College dat rust
noodig heeft en ik stel' voor, dat deze
Conventie een commissie benoeme, die
de zaken te Wellington rechtvaardig on
derzoekt en /de resultaten van haai;
onderzoek in een publiek rapport neer
légt."
In machteïooze woed© zag Older met
zijn trawanten dit voorstel' ondersteund
en toen het aangenomen was, werd ter
stond de gewenschte commissie benoemd
Stanford was in de wolken over deze
nagekomen overwinning en toen hij er
den volgenden dag Rutledge verslag van
deed, riep hij1 uit:
„Wij hebben het einde nog niet gtezien,
dominé! Het zal' Older zwaar liggen, dat
hij', in u[W arbeid den bloei van Chris
tus' gemeente wilde tegenhouden."
XXIII.
Toen Older naar Wellington terug
keerde van de kerkelijke vergadering,
moet hij wel het gevoel hebben gehad
van een Haman, toen deze veroordeeld
was om opgehangen te worden aan zijn
eigen galg. De man, die een put had
gegraven voor zijn vermeenden vijand,
was er zelf in gevallen. Ru,tledge was
de held van den dag geweest, en Older
kon zich ervan overtuigd houden, dat
hij zijn invloed in de Conventie verspeeld
had, ja zelfs begon hij al te vreezen
voor de naaste toekomst.
Want binnen weinige weken toog de
Commissie van onderzoek te Wellington
aan het werk, en zeer beducht zag de
President-Curator haar resultaten tege
moet, daar hij zich meer had bezig ge
houden met het drijven van kwade po
litiek in 'de kerk, dan met het behoor
lijk en ernstig beheer van het College.
Zóózeer vreesde Older een vernietigend
vonnis, dat hij tenslotte zichzelf dwong
tot een bezoek bij Allan, om diens hulp
in te roepen.
Allan was niet weinig verrast, den
vroeger zoo hooggevoelénden kerkvoogd
dus zich te zien vernederen, en hij had
werkelijk jnet hem te doen. Maar het
was nu te laat voor de heeren van het
College, om van den langgeplaagvlen pre
dikant nog bescherming te verwachten.
„De commissie die de Conventie be
noemd heeft, moet nu de belangen van
het College behartigen, mijnheer Older."
«iu, i J m imü
£Worat vervolgd.,
