>0. 133
Zaterdag 4 Maart 1916
30e Jaargang
Binnenland.
Qit nummer instaat uit twee bladen
EERSTE BLAD.
Watersnood.
De critiek van den heer Gelijst.
fl.fr
.•.«5
Statan-Gensrual
D© ClrTOi© Oaring*
Uit d@ Proïs&icie.
Uitgave va»
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te G»es:
LANGE VQRSTSVRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
FIREH3& F. 'p. DHUIJ - L. BURG,
Drukkers:
Oosterbaan Le Cointre - Goes.
Met dankbaarheid verantwoorden we
nog; de volgende ingekomen giften:
door tussehenkomst van boékh. Fanoy
van iemand te Westkapelle f6; idem v'an
wed. P. A. A. te S. L. f 1; nagift vn.n
J. K. te Krabbendijke f0.50.
Totaal met inbegrip van de reeds vroe
ger verantwoorde bedragen f 1825.08.
De oud-minister C-olijn, lid der Eerste
Kamer voor- Gelderland, is een werkzaam
man. Dat heeft, hij als minister getoond,
en hij toont 'tniet minder nu hij in het
ambteloos leven is teruggekeerd. Altijd
op zee of tusschen de wielen, schijnt
hij aldaar zich voor de behartiging der
landsbelangen voor te bereidenen de
politieke quaestiën van den dag te over
denken.
Zoo heeft hij op 24 Febr. j.l. in de
Eerste Kamer een politieke rede uitge
sproken, welke buitengewone aandacht
verdient omdat ze een zoo buitengewoon
juisten kijk op den politieken toestand en
de politieke verhoudingen verraadt.
Ook behoort aan de vergetelheid ont
trokken vrat. hij heeft opgemerkt ten aan
zien van den oorlogstoestand.
De man die in de laatste maanden
meer dan ëén werelddeel omreisde en
in Indië en Japan zijn kennis omtrent
de tegenwoordige verhoudingen opdeed,
verklaarde zich door de mededeel ingen
der regeering in comité-generaal (in ge
heime zitting) gedaan, „versterkt in
de overtuiging dat de omstandig
heden voor ons land, nog altijd moeilijk
zijn".
Daarom wraakte de oud-minister 'tzeer
dat het kabinet, hangende deze oorlogs
omstandigheden, het Bestand verbrak en
in het politieke vaarwater der vrijzinnig
heid en der sociaal-democratie verzeild
raakte.
Het bad, „bezield met de gedachte om
in dezen tijd de voor heit behoud van
ons vaderland noodige eenheid van ons
volk in stand te houden, niet (mogen)
overgaan tot de behandeling van onder
werpen die de eendracht der natie zou
kunnen verstoren".
„Er valt in den. laatsten tijd te wijzen
op een grootere eenheid van ons volk
dan wij in gewone omstandigheden ^aar-
nemen. Die eenheid is noodzakelijk om
aaneengesloten het hoofd te kunnen bie
den aan de moeilijkheden van verschil
lenden. aard, die ons bedreigen. Maar
voor de instandhouding van die eenheid
is eendracht tusschen de parlementaire
partijen onmisbaar. Verstoor daarom die
eendracht jiiet teneinde de eenheid van
ons volk niet in gevaar te 'brengen".
Zoo had de Kamer in haar Voorloopig
Verslag gewaarschuwd. En wat antwoordt
de JRegcering?
Och, zegt zrj, die eendracht, die be
staat eigenlijk toch niet, want het ver
schil in politieke denkwijze kunt ge toch
niet wegnemen, dat blijft bestaan of ge er
over ,spreekt of niet.
Dat is ook zoo. Maadat is geen reden
om au in het Parlement de tegenstelling
die in gewone tijden tusschen de verschil
lende politieke partijen bestaat, nog te
gaan verscherpen, gelijk gij, Regeering,
deedt, door vraagstukken aan de orde te
stellen, die onvermijdelijk tot herleving
V'an politieke partijtwisten moeten leiden.
Ik deel dan ook niet de meening der
Regeering „dat de eenheid van ons volk
juist daarom onze kracht is omdat zij ge
voeld en geëerbiedigd wordt ondanks de
politieke verschillen, die ons verdeeld
houden, eh dat het er dus niet op aan
komt wat men op politiek gebied aan
de orde stelt Ik acht die beschouwing
onjuist.
Doch gesteld zij ware juist; dan mag
gevraagd, .waarom dan nu wel kan wat
aan bet einde van 1914 nog niet kon.
Is er dan inderdaad zooveel veranderd?
„Dat er ten opzichte van de verhouding
met [het buitenland niets veranderd is,
dat integendeel de alge me ene poli
tieke toestand in Europa eer
zich ten onzen ongunste heeft
gewijzigd dan dat deze ten onzen gun
VERSCHiJNT ELKEEN WERKDAG,
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post
Lesse nummers
Prijs der Adverierstiën
15 regels f 0.50, iedere regel meer 10 ct.
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels f 1.
iedere regel meer 10 ct.
ste verbeterd ,is, za.l in deze Kamer wel
geeii tegenspraak vinden".
Ook liet meerdere werk dat de mobili
satie in Juli 191.4 meebracht, was op
het einde van dat jaar nagenoeg geheel
achter den dug; toen reeds had dus de
parlementaire arbeid kunnen worden her
vat, indien men dat destijds noodzakelijk
had gevonden.
„Wanneer dan noch aan' den buiten-
landsclxen, noch aan den binnenlandschen
toestand het argument kan worden ont
leend waarom men met de hervatting
van den gewonen politieken. arbeid ge
wacht heeft tot op dit tijdstip, dan moe
ten er dus andere beweegredenen zijn
geweest. Ik geloof, dat men niet zoo ver
mis gist, wanneer men meent dat ach
ter de 'beslissing va.n het Kabinet om
thans tot dehervatting van den gewo
nen parlementairen arbeid over te gaan,
politieke drang zit, die uit den aard der
zaak dan niet anders komen kan dan
van de staatkundige partijen ter linker
zijde. Een vermoeden dat steun vindt
in den brief van minister Treub aan het
Kamerlid Roodhuijzen, die tevens is secre
taris van de Liberale Unie. Uit dien
brief blijkt dat op minister Treub zeer
stellig politieke pressie is uitgeoefend om
de behandeling van de zoo uiterst gewich
tige belastingvoorstellen achter te stel
len bij de behandeling van de meer po
litiek getinte vraagstukken. Men heeft
blijkbaar gewild dat onder alle omstan
digheden aan de politieke programpun
ten (van het Kabinet de voorrang zou
worden toegekend. Men heeft in die rich
ting drang uitgeoefend. Aan dien drang
is door dien minister weerstand gebo
den, met een „voor mij is diat dus
o n a a n n e m e 1 ij k".
De eisch schijnt geweest te zijnAlge
meen Stemrecht en Staatsbedeeling voor
op. Aan dien drang, zoo hij uitgeoefend
is, had men geen gehoor moeten geven.
„Dat ;toch was niet het concentratie-
program. Het kabinet is opgetreden met
een eigen program, en bezat dus de volle
vrijheid om deze punten niet tot een
voorwerp van politieke bespreking te ma
ken. De concentratie is in vereeniging
'met de sociaal-democraten in de gele
genheid geweest om een kabinet te for-
meeren; die gelegenheid heeft niet de
gewenschte vrucht, gehad en daarmee is
haar aanspraak op het vervul
len van die beide punten van
h e t R e g e e ri n g s p r o g r a m naar
mijn meening vervallen".
„Het kiesrecht en het staatspensioen,
ik kan mij begrijpen dat er menschen zijn
die deze tot de belangrijkste zaken reke
nen, maar ik overdrijf toch niet als ik
zeg, dat zij nu niet de vitale belangen
van den Nederlandschen Staat raken op
dit oogenblik. Nederland blijft Ne
derland, ook al komt de Staats-
bedeeling een paar jaar later,
en ook een uitstel van de Kies
rechthervorming zal den Ne
derlandschen Staart niet op
z ij n grondslagen doen schud-
d e n."
„Het Kabinet had dan ook beter gedaan
wanneer het de buitengewone omstandig
heden, waarin wij leven, welbewust had
erkend en gezegd had: wij zijn wel opge
treden met een bepaald politiek program,
en wij hebben ons altijd ernstig voorge
steld, dat ook tot opl'os'sing te brengen,
maar de andere vragen waarvoor wij nu
gesteld zijn, zijn van zoo veel grootei'
beteekenis voor ons nationaal volksbe
staan, dat wij meenen dat de tijd, waarin
wij nu leven, niet geschikt is om die
politieke vraagstukken aan de orde te
stellen, ook omdat voor de behandeling
van de groote nationale vraagstukken de
grootst mogelijke harmonie in het Parle
ment en in het volk vereischt is. Daarom
(zoo had het Kabinet kunnen zeggen)
schorten wij dat politieke program op,
en tot tijd en wijle dat wij die taak
kunnen hervatten, wenschen wij te zijn
enkel en alleen een nationaal Kabinet."
Ten slotte valle ook nog op onder
staande juiste opmerking van den heer
Colijn de aandacht.
„Wat heeft de Regeering zich al niet
een last bezorgd door het bestand prijs
te gevenZij heeft niet durven nalaten
de twee programpunten, die overeenkwa
men met het program der concentratie,
achterwege te laten en zij zag natuurlijk
zeer goed in welke gevaren haar naar
aanleiding daarvan' in hel Parlement kon
den bedreigen."
En (wij vatten hier dit gedeelte van de
rede eenigszins saam) toen heeft zij zeer
handig er dit op gevonden. Zij heeft ge
zegd: gij kunt afstemmen zooveel gij wilt,
een minister wien 't. aangaat, kan dan
heengaan, doch het Kabinet blijft. Een
standpunt dat den val van minister Treub
heeft ten gevolge gehad, en een achter-
uitstelling van diens verzekeringsplannen.
Hierover later.
Schiermonnikoog.
Ontvangen voor de vrije' Chr. school
op Schiermonnikoog f 17,75 van W. B.
te Ierseke, ingezameld d-oor 4 meisjes
op 'de Chr. school aldaar; f2.875 van mej.
v. I). te Middelburg namens de Naaiver-
eeniging „Dr. Scheurevs Hospitaal" al
daar; fl van. P. te We.meldin.ge. Totaal
f 378.625.
Hartelijk dank!
Eerste Kamer.
De laatste oorlog?
Oorlog'zaken vóór vredes
werken!—De droogmaking
der Zuiderzee. Een ge
vaarlijke brug.
In de Eerste Kamer zijn gisteren zaken
gedaan. De eene begroeting na de andere
werd goedgekeurd en toch vond men nog
gelegenheid de meest principiëele en do
meest uiteenloopende beschouwingen in
te vlechten.
Bij de bespreking van de marine-aange
legenheden verzekerde de minister o. a.,
dat geen gevaar te vreezen is voor de
homogeniteit van de vloot hij stuksgewij-
zen aanbouw.
Toen kwam „oorlog" aan de orde.
Van Kol hoopt, dat we thans den laat
sten oorlog beleven. Doch niet allen zijn
zoo optimistisch gestemd.
En bij deze begrooting is weer gebleken,
dat de zaken des oorlogs de voorrang
hebben en de werken des vredes in de
tweede plaats de aandacht vragen.
Toen de a.-r. afgevaardigde 't Hooft de
vrees uitsprak, dat de uitvoering van de
plannen- tot droogmaking van de Zuiderzee
aan de landsverdediging afbreuk zullen
doen, bleek hij echter pessimistischer dan
de rest.
Minister Bosboom vertelde, dat ook na
1892 aan deze zijde van het groote Zui
derzee vraagstuk aandacht was gewijd.
Hij liet doorschemeren, dat na de droog
making onze veiligheid wel langs andere
wegen verzekerd zou kunnen worden, en
hij beloofde, dat geen drooglegging zou
plaats vinden, voordat aan de eischen
der defensie is voldaan.
Door de bespreking van vesting en ves-
tingstelsel kwamen de heeren Polak en
Van Kol los over de weinige waar-de
van permanente vestingwerken, vaste wer
ken van beton en staal, waaraan zij we
gens ervaring in dezen oorlog opgedaan,
weinig waarde hechten.
De heer 't Hooft wenschte met het eigen
lijke lessen trekken te wachten tot den tijd
na den oorlog als de deskundigen alles
beoordeelen kunnen. Dat belet niet, dat
reeds nu voorzichtig partij te trekken is
van de gebeurtenissen in dezen oorlog. De
lieer Minister verzekerde, dat de oorlog
ons leger niet zonder nut is voorbijgegaan.
Behalve de Marinebegrooting zijn ook
die der P. ea T. z.h.s. aangenomen.
Alleen met „Waterstaat' 'kwam men
niet gereed.
De Vos v. Steenwijk en Franssen brach
ten nog eens de spoorbrug over de IJsel
bij Zwolle ter sprake. Men is over de
fundeering nog geenszins gerust.
Men drong er op aan klaren wijn te
schenken, in casu het rapport der Zwol-
sche waterleidingooanmissie over te leggen
en verdere ambtsberichten.
Van der Hoeven vroeg of doorgraving
van het eiland Rozenburg voor den Wa
terweg van Rotterdam naar zee al of
niet levensgevaarlijk is.
De minister is nog niet aan z'n ant
woord toegekomen.
Beknopt ovorzSofit van den toestand.
Iedereen had de overtuiging, dat do
Duitschers de pogingen om Verdun te
bezetten nog ,:niet hadden opgegeven, ear
dat spoedig weer ©en vernieuwde aanval
te wachten was
Het ligt niet in den aard der Dtiitsfohiers
om het bijltje erbij neer te leggen, zoo
lang niet alle kans vlerkeken is.
Waren ze er niet reeds in geslaagd
den halYen Cirkel om den vesting nau
wer te trekken en van 15 K.M. tot een
straal van 7 K.M. in te korten? En zou
men nu meenen, dat zij het hierbij lieten?
De laatste berichten heb Iron ons reeds
beter ingelicht.
D e Duit sellers hebbed weer een krach-
tigen aanval gedaan, liet dorp Douaumont
van vijanden gezuiverd en den cirkel nog
nauwer toegehaald, en —mag' men Ber
lijn gelooverr, dan hebben zij gunstige
stellingen ingenomen.
Op de vesting Verdun werden roet suc
ces bommen geworpen, welke onder de
Fransche troepen slachtoffers eischten.
De Fransche verliezen moeten groot
geweest zijn, 4e Duitsehe natuurlijk ook,
al maakt Berlijn er geen gewag Van,
doch dit is zeker, dat deze overwinning
van groote beteekenis voor het verloop
deroperaties bij Ve.dun is.
Men mag aannemen, dat onder al die
bedrijven door de DuitsChers hun zwaar
geschut in orde brengen, hetgeen veel
tijd kost wegéns het heuvelachtige ter
rein en de noodzakelijkheid om da
stellingen voor de Franschen te verbergen.
Straks zal de strijd om Verdun weer
.niet ongekende kracht hervat worden.
De Franschen vertrouwen op Joffre, dat
hij de Oosterpoort Van Frankrijk niet zal
laten inbeuken.
Bij Yperen hebben de Engelsehen een
succesje weten te behalen, maar alleen
een, waardoor de vorige toestand gedeel
telijk hersteld en zoo goed als geen nieuwe
winst gemaakt, werd.
Aan het Yperen-Koomenkama! herover
den zij n.l. de loopgraven, die zij den
14en Februari verloren hadden, en te
vens een kleine - vooruitspringende stel
ling in de oorspronkelijke Duitsehe linie.
Nu hebben de Engelscben nog de loop
graven te heroveren, die zij 19 Febru
ari ten Noorden van Yperen aan de
Duit-chers verloren hebben om ten min
ste den ,ouden toestand sedert het begin
van het jaar te herstellen.
De Russen .pauzeeren nog.
Het nieuws, dat ons van bet Ooster-
front bereikt, is nietszeggend.
Er gebeurt schier niets van belang.
Hebben de Russen dan geen kxacht
meer om de centralen uit hun land te
verdrijven?
Welzeker, zegt de „Times''-carrespon-
dent. Een beetje geduld nóg en de
wereld zal 'het zien. Rusland is bezig
uit zijn onuitputtelijke reserves nieuwe
legfers te vormen en binnenkort zullen
verscheidene millioenen goed geoefende,
versche Russische soldaten op het slag
veld verschijnen, om een groot offensief
te 'begnnien.
Na hot drama vein 'Verdun staat ons
dus een tragedie .op het Oosterfront te
wachten.
Zijn de tijden niet vreeselijk
Da uittocht uit Verdun.
Op last van de militaire overheid heb
ben de inwoners van Verdun, zooals men
weet, hun stad verlaten. Maandagochteud
tegen acht uur sloeg de eerste Duitsehe
granaat dicht bij de stad neer, weldra
door een tweede, door vele gevolgd. Te
gen den avond verminderde het bombar-
demlent; de burgers der stad, die in hun
kelders een wijkplaats gezocht hadden,
kwamen voor den dag en dorsten weer
adem halen. Maar den volgenden ochtend
barstte het bombardement met grooter he
vigheid los en 's avonds werd den be
woners der stad bekend gemaakt, dat er
voertuigen gereed stonden om hen bui
ten de gevaarlijke zone te brengen. Die
stad ging ontruimd worden, geen bur
ger mocht blijven.
Volgden de hartverscheurende toonee-
l'en, die zich reeds vele malen in dezen
oorlog bij den pittocht van burgers uit
zoo menige stad hebben afgespeeld. Er
is nu geen burger meer in Verdun.
De Matin heeft mot tal' van te Parijs
aangekomen inwoners van Verdun gespro-
ken. Het blad prijst hun goeden \rnoed
en do hulpvaardigheid, die hen jege.is
elkander bezielt. Zoo heeft een der uit
gewekenen aan bet blad het volgendd
treffende verhaal' gedaan: Een oude ge
brekkige vrouw, die te Verdun met een
bejaarde dienstbode van twee-en-zestig
jaar stilletjes leefde, weigerde koppig
haar woning, waar ze zoo zeer aan ge
hecht was, te verlaten. De dienstbode
weigerde haar meesteres alleen achter te
laten en bleef met lxaax in den .kelder
van bet huis. Maar de twee vrouwen
mochten, konden er niet blijven. Ze mees
ten weg,. Toen herinnerde de dienstbode
zich, dat er in .een stal naast hun wo
ning een wagentje stolad. Ze wist er haar
oude meesteres toe te krijgen in het wa
gentje te gaan zitten en toen heeft de
trouwe dienstbode, zelve bejaard, in een
sneeuwstorm en door slijk haar meeste
res over een afstand van veertien kilo
meter voortgetrokken.
Korte Oorlogsberichten.
Uit den K au kas us. De Russen
melden, dat hun troepen in den nacht
bij bestorming de stad Bitlis veroverden.
Zij maakten zich meester van zes kanon
nen. Onder de gevangen Turken bevin
den zich zeventien officieren, waaronder
een re.,ementeco.oman lant.
Uit Parjjs, 3 Maart. 'Het namid-
dagcommuniqué meldt
In de streek ten Noorden van Verdun
was het vüur der Duitsehe artillerie bui
tengewoon hevig en verwoed op beide
oevers van de Maas.
In den .sector van Douaumont, die be
staat uit bet dorp Douaumont en het
vroegere fort van denzelfden naam, wer
den de aanvallen der Duitsehe infanterie
gedurende heel den avond van gisteren
met verdubbelde woede hernieuwd. In
het dorp gelegen ten "Noord-Westen van
het fort, konden de Duitschers, na hér-
haaide vrirchtelooze pogingen, binnen
rukken. Het .gevecht in de eenige straat
van het dorp duuit vóórt.
Het dorp Vaux, ten Oosten van Douau
mont, was terzeifdertijd het doel vau
verwoede aanvallen uit hel Noorden en
Noord-Oosten. Deze aanvallen werden alle
gebroken. De vijand moest terugtrekken
en liet in de prikkeldraadversperringen
hoopen lijken, achter.
In Woëvre was het bombardement heel
den nacht hevig. Het versperrmgsYuur
der Fransfchen belette de ontwikkeling
van den aanval.
D'ujitsch marine-vliegtuig
verongelukt. Een Duitsch water
vliegtuig werd drie mijlen ten Noorden
van Middelkerke opgepikt. Het was om
negen uur Woensdagavond, komende van
Engeland, gedaald. Een waarnemer is ver
dronken; de ander werd gered en ge
vangen genomen.
Van een Japanner.
Het „Bat. Hbl." geeft het volgende aar
dige maar- niet onleerzame verhaaltje:
„Hij leidde het 'vreedzame levien van
den rubberplanter op een der eilanden
op de grens van onzen Archipel.
Hij was een charmante man, die naai'
het scheen, zijn rubbertu.int.je mee» on
derhield voor zijn genoegen, dan om er
een broodwinning van te maken.
Weinige weken na bet uitbreken van
der. oorlog verdween de man van het
eiland en weid niet meer gezien, totdat
een zijner mede-bewoners van het eiland
hem weer ondekte te Singapore.
Het was op den dag van de groote
revue voor den gouverneur van de Straits
Settlements, na de demping der muiterij.
De Nederlander woonde ep het veld
het militaire schouwspel bij en ziet
naast den gouverneur van Straits, stónd
in groot tenue van Japansch hoofdoffi
cier onze eertijds vreedzame rubberplan
ter
De Engelsche en Japansche hulptroe
pen defileerden voor hem
Op de Zuidkust van Java, in de buurt
van de Wij:nkoopsbaaiwoonde hij op zijn
tuintje reeds geruimen tijd- Dikwijls zag
men hem in zijn sloepje naar zee gaan.
hij was n.l'. een hartstochtelijk liefhebber
van visschen
Totdat de oorlog uitbrak en hij ver
dween -
Zijn plicht riep hem naar het com
mando van een Japanschen kruiser
Middelburg. Vergadering van den raad
dezer gemeente op Woensdag 8 Maart,
des namiddags te 2 uur. 1. Notulen. 2.
Stukken. 36. Voorstellen tot eervol ont
slag aan de onderwijzers Magielse, Kot-
vis en W, K. Hack en de onderwijzeres
imej. M. S. Bourdrez. 7. Voorstel om
aan den directeur van de Burgeravond
school en Avondschool voor Handwerks
lieden een ziekteverlof tot 1 Sept. 1917
te verleenen. 8. Voorstel tot verleening van
een gratificatie van f 200 aan den waaine-
rnenden directeur der Burgeravondschool
en de Avondschool voor Handwerkslieden,
ien f 13 aan leeraar P. C. de Does. 9.
Machtiging tot aanstelling van een klerk
2e klasse ter gemeente-secretarie. 10. Aan
gaan geldleening. 11. Opheffing commissie
van toezicht over de gemeente-gymnastiek-
scholen. 12. Verpachting visscherij in het
kanaal door Walcheren. 13. Uitgifte grond
in erfpacht aan W„ Flipse. 14. Ontslag
van pacht aan de weduwe Sanderse
Lorier, en overdracht van die pacht. 15.
Verhuur terrein Ralkengat. 16. Wijziging
begrooting 1916. 17. Derde suppletoir ko
hier H. O. 191-5. 18. Kohier herbal mg s
onderwijs 19151916. 19. Wijziging be
grooting Burgerlijk Armbestuur 1915, 20.
