o. 113
Vrijdag 11 Februari 1916
30e Jaargang
Staten-Seneraal
Binnenland.
Leestafel
Watersnood.
De Cnpoofe Oorlog.
Uitgave van
de NaamL Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LANGE VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ - L. BURG.
Drukkers:
Qasterbaan Lo Cointre - Goes.
De Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnemeni&pri js
Per 3 maanden fr. p. past
Losse nummers
ƒ1.50
„•.06
Prijs der Advertentién
15 regels ƒ0.50, iedere regel meer lOct.
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend..
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.
iedere regel meer 10 ct.
Ten behoeve van de slachtoffers van
den Watersnood ontvingen we nog van:
P. N. te Krabbendrjke ff; .1. J. de K.
te Souburg f 1door tusschenkomst van
boekhandel Fanoy van A. te K. f 1 idem
van C. M. te B. f 5door tusschenkomst
van firma F. P. Dhuij van ff. N. te
B. 1id. F. te K. fl; id. P. -P. Cz.
te B. 80 halve centen f 0.40id. .1.
de K.. te Oostkapelle f2:50; Ld. kinderen
V. te- G. f3.
Totaal met inbegrip van de reeds vroe
ger verantwooi'de bedragen f 1176.22.
Wa-ar tot om gaat.
W&aram wij ei' zoo op aandringen dat
wij voor 15 Februari zorgen zullen dat
onze 25-jarigjeu en de geestverwanten van
elders- gefcounen met. voldaan belasting
biljet op de kiezerslijsten komen?
(Dm-dat her er bij de aanstaande Staten
verkiezingen spannen zal gelijk het nim
mer zal gedaan hebben.
De. teridezingen van 1913 waren voor
ons, ook in ons zoo kalme Zeeland, over
weldigend en verbijsterend.
De logen- en lastertaal- waarmee de
verkieringsmtenaars trachtten ingang te
vinden was enger dan grof. Denkt onder
anderen aan de propaganda Van Moojen
met zijn verhaal over ds. Visscher.
Maaj het zal in Juni a.s. nog veel
erger zijn.
Daarom waarschuwen \vij u, eer het
te laat zou zijn.
Wantin Juni alle- man oproepen. en in
Februari verzuimen alle man op de Kie
zerslijst te krijgen, dat gaat niet; er zou
den in Juni 'kiezers te kort zijn. en de
Rechtsche eandidaten zouden geslagen
worden.
In Middelburg zouden Bluni en de
Veer: in Vlissingen Gerlach en -v. d.
Putte: in Goes v. Oeveren en Vogelaar
pil S. DuvekotIn Tholen Hollesteile en
Ticheiman het schandelijk, afleggen, tegen
de eandidaten van de vrijzinnigheid en
tie S, D. A. P.
't Is waar voor de Eerste Kamer zal
dit rechtstreeks geen kwaad doen, want
rar. Lucasse treedt pas in 11)19 al'. Maar
indirect zou het dit wel, want bij een
Kamerontbinding, die altijd komen kan,
zou, indien deze nog' dit jaar wierd uit
geschreven, mr. C. Lucasse door een man
van links vervangen worden.
En dan het gedeputeerd college 1
Er moeten ook gedeputeerden die af
treden zich aan een herkiezing d-oor do
Provinciale Staten onderwerpen.
Gaaf Zeeland om, dan wordt het gede
puteerd college heelemaal links, gelijk 't,
dit reeds in -zijn meerderheid is. Dan wor
den ook Blum en v. Rompu, zoo zij als
leden der Prov. Staten herkozen worden,
uit dat college geworpen. En dat kan
niet in liet Provinciaal belang zijn..
Het kan ook niet in het landsbelang
zijtn, wanneer het Liberalisme, nu door
de Sociaal democratie voortgedreven, weer
als in de vorige eeuw, vrij spel krijgt
Met geeselen heeft het onze vaderen
gekastijd, met schorpioenen zou. het ons
dit doen.
Het kan niet in het geestelijk en zedo
lijk' volksbelang zijn, dat de vrijzinnigheid
ongetemperd en ongebreideld weer oVer
ons volk zou gaan heerschen. De Tweede
Kamer is nu links, wierd ook de Eerste
Kamer het., men zou het straks in de wet
geving, in de regee rings maatregelenin
het negeeren van der „fijnen" gemoeds
bezwaren, in de voortgaande verbastering
der volkszeden, en in 'zóóveel meer te
zien krijgen.
En daarom, niet Verslappen, niet vertra
genmoet de leus zijn in dezen tijd.
Aanhouden en volhouden, dan zijn wij
er aan gewend, wanneer strak.s Juni in
't land is.
aAfmaking weer toegestaan.
Artikel 1 van het ontwerp aanvullings-
- oegrooting voor landbouw tot goedmaking
der kosten noodig voor de bestrijding
van het mond- en klauwzeer, over welk
artikel eergisteren de stemmen staakten.
32 tegen 32), is gisteren aangenomen
met 45 tegen 32 stemmen.
Vair de tegenstemmer» ontbraken ear
drie: v Doorn, v. Idsinga ©n Kolkman
op het appèl, daarentegen waren de op)
9 Feb. afwezige heeren de Beaufort de
Geer, Oosterbaan en v. d. Voort van
Zijp nu present en tegen, .terwijl een tegen
stemmer van den vorigten dag, mr. Loeff
nu voor stemde.
Van de voorstemmers van 9 Febr. -man
keerden gisteren de heeren Sannes, Bon-
saerte en Schim v. d. Loeff; doch kwa
men au op om den Minister te steunen
de linfccto heeren. Spiekman, Schaper,
Ter Liaan uit Rottendam, de ,Joag, Hemes,
[toodenburg, Ketelaar. Huferech* de Mu-
ralt, vHamel, Diiou, Smeenge en Vol-
lenhove, benevens de rechlsche heeren
Fieskens en de Stoer*.
Onder degenen, die op 22 Januari on
voorwaardelijk vooi- de motie Teenstra
stemden, dus tegen „het afmnaksysteem
thans", waren thans de heeren Teen
stra zelf. Koster, Gerhard, Loeff en No
lens voor liet ontwerp, dus „voor de af
making thans"; terwijl onder de tegen
stemmen) van (oen van de 'motie-Teen-
stra de heer Boissevain zich thans bij
de tegenstemmers i an hel ontwerp voegde.
De minister heeft beloofd mét isoleeren
van [het aangetaste vee een proef te nemen
wanneer de minister van oorlog de man
nen voor de bewaking wil afstaan. Wil
deze dat niet, dan zal .het vee worden
afgemaakt.!
Hoe op een zoodanige vage belofte,
nadat de minister van oorlog reeds op
een desbetreffende vraag van zijn ambt
genoot -een weigerend antwoord gegeven
beeft, een ernstig man zijn stem in zoo
veranderen kan, verklaren wij niet te be-
gewichtige zaak zoo maar op eenmaal
grijpen.
Er is dunkt ons in deze quanstie
met de waardigheid der Kamer, de be
langen der Schatkist en de wenscton. van
't meerendeel onzer Landbouwers op on
verantwoordelijke wijze gespeeld.
Tweede Kamer.
Poslhuma heeft toch zjjn
zin gekregen. Het eeds-
vraagstuk. Weer lapwerk.
De eerbied van de» eed
straks weg.
Na de onbesliste houding van minis
ter Posthuma inzake de mond- en klauw-
zeerbestrijding hadden we zijn ontwerp
geen goede ontvangst durven voorspellen,
en toch is het tenslotte, door de meer
derheid aanvaard.
's Minister houding is niet alleen onbe
slist, immers hij behield zich vrijheid
van handelen voor, als collega Bosboom
hem geen mannetjes kon afstaan voor het
isoleeren van hoeven, maar die houding
was bovendien hoogst incorrect, voor zoo
vér hij terugkwam op een enkele weken
geleden door de Kamer aangenomen motie
Daarom Verdiende het ontwerp dubbel
en dwars afgemaakt te worden.
Wat gaf den 45 vóórstemmers den moed
hun stem aan 't ontwerp te géven?
Gisteren is een gewichtig debat 'opge
zet over het eedsvraagstuik, ongetwijfeld
een van de lastigste kwesties, die aan de
beoordeeling van hét parlement zijn onder
worpen.
Het ontwerp is niet te groot, om het hier
in z'n geheel ai' te drukken.
Artikel 1.
In elk geval waarin een wettelijk voor
schrift het afleggen, hetzij van een eed,
hetzij naar de wijze der -godsdienstige ge
zindheid van een eed of van een belofte of
bevestiging vordert of daaraan rechtsgevol
gen verbindt, is een ieder, ook indien hij
niet tot eene godsdienstige gezindheid 'be
hoort.. verplicht den eed ai te leggen.
Art. 2.
Een» belofte of bevestiging wordt echter
afgelegd indien de godsdienstige gezind
heid van den te beëedigen persoon hem tot
afleggen van eed en verbiedt.
Art. 3.
Een belofte of bevestiging wordt mede
afgelegd, indien de te beëedigen persoon
verklaart tegen het afleggen van .eeden
gewichtige gemoedsbezwaren te hebben,
i Art. 4.
Indien het wettelijk voorschrift, als 'in
art. 1 bedoeld, betrekking heeft op de
aanvaarding van eenig openbaai- ambt,
van eenige openbare betrekking, waardig
heid of bediening, eenig beroep of van
eenigen meer duurzamen werkkring als die
Van voogden of curators, zal de te be
ëedigen persoon een keuze hebben tus-
schen den eed, de belofte of bevestiging.
Art. 5.
Lr wettelijke voorschriften wordt onder
eed begrepen de belofte of bevestiging,
welke krachtens deze. wet Voor een eed
in de plaats treedt.
Het behoeft nauwelijks, betoog, dat over
deze zaak het laatste woord nog niet
gesproken is. Gisteren is de zaak van
verschillende zijden belicht geworden door
de toeren Brummelfcamp, "Lobman, van
Wijnbergen en Gerhard
Het wil ons voorkomen, dat eerstge
noemd» het standpunt inneemt, dat wfj
van dim beginne af als- het juiste be-
sChouwd hebben.
Inderdaad wordt in bovenstaand out
werp de eed leruAgdrongen. Of eigenlijk
het ontwerp is bedenkelijk tweeslachtig,
waar het den -eed handhaaft èn loslaat.
De eed nu mag niet op den achtergrond
geraken. De eed past Ln het kader van
onze rechtspraak. De rechter is van Gods
wege geroepen om het rvcht te handhaven
het recht en de macht de:- rechters is Vair
Godswege en niet uit den mensch. Welnu,
wat belet den rechter en de overheid nu,
waai- we toch in een Qhristelgfc land wo
nen, den eed te vragen d. w. z. een be
roep op Gods alwetendheid als hoogste
waarborg? I
Met. het woord „gemoedsbezwaren'"
wordt (fln dil ontwerp gespeeld op een
wijze, die alleen begrijpelijk is dooi- het
algemeen heerschend taalbederf. Er is ver
schil tusschen gewetens en gemoedsbe
zwaren. leder kan verklaren „gemoeds
bezwaren" te hebben en al meer en meer
zal die verklaring dan ook worden afge
legd dooi- hem, die den .eed vreest. Voor
al ongodsdienstigen zullen bezwaar ma
ken, terwijl toch ongodsdienstigheid ook
ondiep, onernstig maakt..
Alen denke zich een oogenblik, dat een
koning den troon zou kunnen bestijgen
zonder een eed af te leggen! Zou dat
niet gelijk staan met het gruwelijkste ge
weld, met de grootste willekeur, als do
koning zijn gezag niet ontleend aan God?
Maar tot, zulk» dingen komt men, wan
neer men God uit het staatsrecht bant!
De heer Brummclkamp heelt er tenslotte
op gewezen, dn,1 onze partijgenooten niet
geaarzeld hebben een goede oplossing aan
de hand te doen.
Gaat hét nu aan, om dr. Kuyper's ge
dachte van „eed.-hel pers" mei. een .enkele
holle frase, als zou dit stelsel enkel in
de oude Germaansche rechtspraak gepast
hebbenaf te wijzen
De .heer Lobman heeft, serieus werk
geleverd. Zijn rede kenmerkt zich dooi
de warme overtuiging, die uit al zijn werk
spreekt, maar toch verstaan we 'niet hoe
hij: bevordering van eerbied voor tien eed
kan rijmen met het gedeeltelijk 'loslaten
van den eed..
In één opzicht stemmen wiji volkomen
in met den heer Lohrnan. Het eed-afne
men dient zeer beperkt. Hierdoor wordt
ongetwijfeld de eerbied van de 'instelling-
verhoogd. De fiscale eed zou hg willen
afschaffen, en ook. den ambtseed acht
hiji overbodig-, althans voor hen. die ónder
hooger verantwoording werken, natuurlijk
niet voor hen, die zelfstandig hebben te
besdissen over de hoogste belangen van
anderen..
De -heer Lohman voelt zich dus op
den bodem van hel wetsontwerp 4,huis,
al hoopt hij1 nog van iharte op een veel
betere en hooger staande regeling '(waar
aan hij zelf .niet meer ,zal medewerken)
de beer van Wijnbergen is ook nog al
tevreden, maar de inkwonsekwentie van
artikel 3, dat het goede beginsel van
de noodzakelijkheid van den eed laat va
ren, heeft hem zeer onaangenaam gefrap
peerd. i
Na al hetgeen we over het eedsvraag-
stuk. geschreven hebben, kunnen we onze
beschouwingen zieer bekorten en dunkt
het ons overbodig alle geopende gezichts
punten aan 'een nader oordeel te onder
werpen.
Het lol van dit ontwerp is niet twijfel
achtig. c
Straks wordt het aangenomen en de
kwestie is van d.e baan. Totdat een moedig
minister de overtuiging krijgt» dat fhier
lapwerk is verricht, en de juiste oplossing
nog lang niet gevonden is.
Doch wanneer wogen we hierop hopen
Ware het voorstel onzerzijds nog vmaar
door ieen amendement in te lassohen! Doch
dat gaat nu eenmaal niet.
overzicht van dm toastend
Een storm in een glas water.
Dat waren de oorlogszuchtige redevoe
ringen van Wilson, welk nu eens Duitsch-
tand hekelden, dan weer Albion afvielen.
Doch het slót van al is, dat er toch
eindelijk overeenstemming is tot stand
gekomen tusschen Duitschland en de Ver.
Staten inzake de „Lusitania".
Zeker, het heeft velé voeten in de aarde
gehad, het heeft dikwijls zeer gespan
nen, doch men is daar toch tot een be
vredigend resultaat gekomen.
Een resultaat, dat bovenal de vredes-
vrienden dankbaar mag stemmen.
Van de slagvelden worden natuurlijk
nog geen groote dingen gemeld in dit
stadium van voorbereiding.
Slechts is nog de vermelding waard
dat de Oostenrijkers voetje voor voetje
den opmarsdh in Albanië voortzetten,
t Kan niet sneller gaan.
Met tailooze moeilijkheden hebben de
vervolgers te kampenslechte wegen, of
lieve)- in 't. geheel geen wegenmoeilijk©
verbindingen en de zorg voor de veilig
heid der verbindingen.
In tusschen hebben de Italianen, de Ser
viërs en de benden van Essad. Pasja ge
legenheid om een krachtige verdediging
voor te bereiden. Daarom is die veld
tocht in Albanië nog niet de beslissing
nabij.
Als tegenhanger van bet bezoek van
Briand aan Rome, is koning Ferdinand
van Bulgarije naar het Duitsche hoofd
kwartier vertrokken. Voor de centralen
is de samenwerking met de Bulgaren na
tuurlgk een punt van groote militaire
fceteekenis, dat heel wat hoofdbreken kost
Men vleit zich toch niet met de hoop,
dal 't tegen den vrede loopt? We hebben
gisteren gezien, hoe partgen er over don
ken, hoe wederzijds een actie wordt
voorbereid, als stonden we pas bij den
aanvang der groote worsteling.
Toch blijven de vredesgerachten de ron
de doen. Het spreekt natuurlijk vanzelf,
dat ze ste»eds minder geloof vinden. Ze
hebben reeds zóó vaak (ie opgewekte
hoop teleurgesteld, dat ze nu de ver
kwikkende kracht geheel verloren hebben
Vooral Duitschland schijnt het. mono
polie van vredesgeruchten te bezitten. De
lezers weten reeds, wat kolonel House
beweerd heeft.
Verder zou Duitschland getracht heb
ben Japan tot een afzonderlijken vrede
te bewegen. En het nieuwste- is, dat
België gepolst zou zgn.
Het bl'ad de „Métropoie" mui Antwer
pen, dat thans te Londen verschijnt, bevat
een merkwaardig artikel, betreffende ver1
meende Duitsche aanbiedingen aan Bel-
gié.
Het blad zegt: Deze aanbiedingen zijn
louter een manoeuvre. Onder den dek
mantel van vrede, dien, het België aan
biedt verbergt de vijand het verlangen
het Westelijk front te bekorten. Duitsch
land is niet alleen in staat, de linies te
vergrooten doch moet ze ook bekorten
en versterken, in het bijzonder de Wes
telijke linies, waar in weerwil van alle
schijnbewegingen Duitsehland weet, dat do
eindbeslissing zal worden bereikt.
„De Entente zal zeker nooit toestaan
in een Duitsch voorstel, dat den oorlog
onbepaald zou verlengen. België wil eerst
de slachtoffers van het Duitsche barba
risme wreken. Zoo de vgand de linie
W il verkorten, kan hij dit doen, achter
volgd door de granaten en kogels der
Entente in een rampspoedigen terugtocht."
Tengevolge van geruchten, verspreid
door de bladen, in verband met stappen,
die door Duitschland zouden gedaan zijtn
voor een afzonderlijken vrede met Bel
gië te sluiten, welke stappen zouden ge
daan zijn door den nuntius in België,
Mgr. Tacci, is de „Osservatore Romano"
echter gemachtigd te verklaren, dat de
geruchten van allen grond ontbloot zijn.
Het is ten eenenmale onwaar, dat
Duitschland zich tol bedoelden nuntius
heeft, gewend om voorstellen te doen voor
een afzonderlijken vrede met België.
AVe hebben hier dus voor de zooveeT-
ste maal met verzinsels te doen.
Het wordt tijd, dat de uitvinders en
verspreiders van valsche geruchten eens
ontmaskerd worden, opdat onnoodige te
leurstellingen vermeden worden.
Of hebben we hier te doen met proof-
balletjes van onbeschaamde publicisten
of regeeringspereonen.
Maar dat. zou gewetenloos zgn
De „Vaarii" op een mijn geloopon.
Het Dinsdag van Rotterdam naar Sun
derland vertrokken Noorsche stoomschip
„Vaarli" is op een mijn geloopen. De
kapitein, de machinist en 2de stuurman
verdronken.
De 13 overlevenden hebben 23 uiur Ln
de booten gedreven en zijn toen gered
door het Zweedsche stoomschip „Thor".
Ze zgn te Hoek vair Holland geland en
in het loodsgebouw opgenomen.
Het s.s. „Vaarli" is groot 767 netto
en 1312 bruto tons.
Korte Oorlogsberichten.
De kamer van landbouw voor West-
falen heeft, met het oog op de zeer
groote behoefte aan weidevee, een groot
aantal koeien uit het overstroomde ge
deelte van Nederland aangekocht, om deze
dieren op enkele plaatsen weer in 't
openbaar t.e verkoopen, zoo o.a. a.s. Vrij
dag te Dortmund. Alleen Westfaaische
landbouwers kunnen de dieren koopen.
De censoren in verschillende oorlog
voerende landen wijden al hun aandacht
aan gebonden boeken, die vaak uit el
kaar gehaald worden, om te onderzoeken
of er in den band isoms schrifturen zit
ten. Nu lezen wij, dat de Russische re-
geeriog den invoer van gebonden boeken
geheel verboden heeft.
De Zeppelin-aanvallen. Door
de burgemeeabeTs van alle Engelsche ste
den, die bij» de laatste Zeppelin-raid wer
den getroffen, is een beweging op touw
gezet, waarbij het misnoegen wordt te
kennen gegeven over het. ontbreken van
een behoorlijken waarschuwingsdienst bjj
het. ministerie van oorlog. De samen:
werking met de regeering wordt, als ge
heel onvoldoende beschouwd.
Ter verdediging van Cana-
da. De „New-York World" meldt, dat
de Canadeesche regeering met de regee
ring te Washington onderhandelt over
het zenden van eenige Amerikaansche re
gimenten naai- de Canadeesche grens om
te beletten, dat de Dujtsch-Amerikanen,
die een inval dreigen te doen in Canada,
zich daar concentreeren.
Duitsche vr edes-aan b ied i n-
g e n Reuter verneemt van een Belgisch
diplomaat, dat het geen geheim is, dat
Duitschland meer dan eenmaal den vrede
heeft, aangeboden aan. België, hetzg di
reet. of indirect. Ook is het mogelijk
dat er meerdere aanbiedingen zullen vol
gen. Het resultaat zal echter hetzelfde!
zgn als bij de vroegere aanbiedingen.
Iets anders is ondenkbaar, want België
is bereid den strijd tegen den vijand»
.voort te zetten, even lang als Engelaud
en dat zal zijn voor Langen tijd. Aldus
bericht, uit Londen. De „Temps" bespreekt
de herhaalde pogingen van Duitschland.
om een afzonderlijken vrede met Fran
krijk te sluiten. Het blad schrijft: Deze
campagne schgnt opgezet door de finan
ciers van Duitschland, die verschrikkelijke
economische uitwerkingen van den oor
log vreezen.
De bewapening van koop
vaardijschepen. In een memorie van
de Duitsche regeering over de behandeling
van gewapende koopvaardijschepen, welke
aan de diplomatieke vertegenwoordiger»
der neutrale mogendheden te Berlijn over
handigd is, wordt. o.m. het volgende ge
zegd:
Reeds voor het uitbreken van den hul
digen oorlog had de Engelsche regeering
de Engelsche reederijen in de gelegenheid
gesteld baar koopvaardijschepen met ka
nonnen te bewapenen. De regeering wilde
den reederijen dezer schepen de noodige
kanonnen, een voldoende hoeveelheid mi-
nutie en personeel', tot vorming van bedie
ningsmanschappen, ter beschikking stel
len. De Engelsche reederijen hebben ge
willig aan den oproe pvan de admira
liteit gehoor gegeven. Spoedig na het uti-
breken van den oorlóg constateerden
Duitsche kruisers, dat Engelsche stoom
schepen bewapend waren.
De memoriê zegt. tenslotte, dal. dér-
gelijke bewapende vijandelijke schepen
niet als handelsvaartuigen zullen worden
beschouwd, doch als oorlogvoerende zul
len worden behandeld.
Een Amerikaansohe nota
aan Oostenrijk. Staatssecretaris Lan
sing heeft een nota aan Oostenrijk gericht,
waarin geëischt wordt, dat de Oostenrijk-
sche regeering haai- verontschuldiging zal
aanbieden voor den duik boot-aanval op
de „Petrolite", den commandant zal straf
fen en de geléden schade zal vergoe
den. In de nota wordt gezegdDe duik
boot vuurde op de „Petrolite" zonder
voorafgaande waarschuwing en blééf vu
ren, toen het schip reeds gestopt had,
met het gevolg, dat één man gewond
werd. De duikboot kwam vervolgens' bij'
het schip en wenschte provisie te koo
pen, wat de kapitein van de „Petrolite"
weigerde. De duikboot-commandant ant
woordde hierop, dat hij desnoods met
geweld zou nemen, wat hij noodig had.
Hij liet vervolgens een Amerikaansdh ma
troos van het schip afhalen en hield dien
gevangen totdat de Oostenrijkers van de
„.Petrolite" de noodige voorraden hadden
gehaald. i
„De Prinses Juliana."
Over den toestand der mailboot „Prin
ses Juliana" van de Maatschappij „Zee
land" die bij Felix to we op een kfip is
gezet, vernemen wij, dat bij hoog water
het getoete sloependek onderstaat, terwij®
door de overslaande golven aan verschil1
Jende deeten van het slcihip al mieer en. moer
schade wordt toegebracht.
Wij vernemen dat er in den loop
van dit jaar bij den Uitgever J. H. Kok
te Kampen, een zeer belangrijk» uitgave
het licht zal zien.
In 1917 zal het 400 jaar geleden zgn
dat de Hervorming tot stand kwam, en
met het oog op die herdenking zal Ds.
J. H. Landwehr te Rotterdam, een uitg»
breid w»rt schrijven over de Reformatie,