No. 93
Dinsdag 18 Januari 1916
30e Jaargang
De Groote Oorlog.
Watersnood.
Uitgave van
ie tand. Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
ïoofdbureau te Goes:
LANGE VORST STRAAT 219.
Iwreau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ - i- BüRG.
Drukkers:
Oosterbaan Le Cointre - Goes.
Ontvangen door de Redactie: van N. N.
te Middelburg fl, P. O. te Goes f2.50,
X B. te "Kruiningen £2.50, .1. K. te Goes
fl, K. le C. te Goes f2.50, C. v. d. R.
ie Goes f 2.50.
Misschien kunnen onze scholen in de
zen ook wel wat doen?
De Redactie blijft zich met het in ont
vangst nemen en doorzenden van alle
giften, hoe klein, en hoe groot ook, gaarne
belasten.
Zeeuwen, Landbouwers, gij vooral, die
niets geleden hebt, laat u toch niet on
betuigd.
Onze Koningin.
Onze Koningin is niet alleen de eerste
Vrouw des lands, die over ons regeert
bijl de gratie Gods, zij is ook een Moeder
Voor haai- volk. Wij kunnen Gode niet
genoeg dankbaar zijn voor het door Hem
ons! geswhonkjen Oranjehuis, en niet het
minst over het bezit dezer edele Vorstin
die zoo in alles toont dat zij deel neemt
in het lief en leed van haar onderdanen.
Wiet zoodra toch bereikt haai- de mare
van de watervloeden in Holland of zij
haast zich de ongelukkigen op te zoeken
en te troosten, zich 'op de hoogte te
stellen met hun lot, tranen te drogen waar
dat noodig1 is, en haar Paleis op den
Dam Voor hen beschikbaar te stellen.
Maandagmorgen vroeg begaf Sij zich
reeds op pad en bezocht de meest getei
sterde stoken boven het Y, toonende haar
liefde en medelijden.
Naar Marken zond zij haar Gemaal den
Prins' der Nederlanden, om een onderzoek
in te stellen waar spoedige hulp het nieest
dringend noodzakelijk is.
Ete Zeeuwen die haar eeniger jaren ge
leden in ramp en nood eveneens 'van
hare schoonste zijde leerden klennen, voe
len zich het hart opengaan tiiji .het lezen
Van dit schoon© nieuws.
Zij hebben 't doorleefd en weten wat
het Zeggen wil dat de Koningin tot do
ellemdigen kooit om. met hen mede te
lijden.
Nederland en Oranje één en lotgemeen,
in voor- en tegenspoed, dat blijive de leus;
en God, Nederland en Oranje het drievou
dig snoer, dat nimmer verbroken wordt!
Smeed het ijzer, terwijl het heet is.
Reeds meermalen hielpen wij een lans
breken voor het plan om deZuiderzfee
droog te maifcen.
Thans, nu de Zuiderzee ons weer een
nationaal Verlies van misschien wel eenigö
tonnen gouds, bezorgde, achten wij 't noo
dig den oproep van mr. Vissering, den
Voorzitter der Zuiderzee-vereeniging, ju
Het Handelsblad, te steunen. Den
oproep voor de drooglegging der Zuider
zee, waai-van de plannen, dank! zij het
meermalen teruggedrongen, doch telkens
weer met. nieuwe veerkracht opgekomen
initiatief van minister Lely, zoo goed als
gereed liggen.
Een der laatste redevoeringen in de
Eerste Kamer van nu wijlen ons betreurd
Kamerlid 'Hovy was gericht op spoed-
makem met een aangelegenheid die nu
at meer dan een kwarteeuw de aandacht
Van staatslieden en technici had in be
slag genomen, en op ieder gebied geble
ken was voor uitvoering Vatbaar te zijn.
De geschiedenis herhaalt zich.
Reeds in 1640 had Jan Adriaanszooii
Leeghwater, ingenieur en molenmaker te
De Rijp, zijn eerste ontwerp tot droog-
making van het Haarlemmermeer in
het licht gegeven. Helaas, het zoui ruim
twee eeuwen duren, eer de voorzichtige,
of moeten wij zeggen, gierige Nederlan
ders op zijn voorstellen ernstig zouden
ingaan.
De stormvloed van 1836, die Leiden
en Haarl'em teisterde, was het sein om
tot inpoldering over te gaan. Evenwel niet
omdat men op de 18 duizend hectaren
goeden bouwgrond zag, die konden ge
wonnen worden, maar omdat men zoo
veel schade had van die watervloeden.
Zouden de oogen nu ook opengegaan
zijn voor de noodzakelijkheid van droog
legging der Zuiderzee? Of zou de oude
geest Van twijfelmoedigheid over ons vaar
dig moeten blijven, tot zich weer een
ramp over ons voltrekt als die van 13
Januari, een ramp die welvarende stre
ken op eenmaal van vee berooft, in één
zitten plas herschept, dijken en wegen
verwoest, handel' en verkeer stremt, men-
Schentevens rooft, alle drinkwater verderft,
velden tot moerassen maakt, met alle on
gezonde gevolgen daarvan, en lest
niet minst voor wie weet hoeveïe ja-
ïen al deze hectaren vruchtbaren grond
wegens het blijvende zoutgehalte tot on
vruchtbaarheid doemt?
Minister Lely, de man van de Zuider-
areaptannen, zal weldra met een deisbe-
Etan
treffend wetsontwerp bij de volksverte
genwoordiging komen. Voor de hoeveel
ste maal al?
Moge zijn ontwerp een goede ontvangst
bereid worden
Schiermonnikoog.
Laat bij de vele offers, die Holland
thans vraagt, Schiermonnikoog er toch
niet bij inschieten.
Er heersscht op dit eiland een geeste
lijke nood, die met een som van negen
duizend gulden, welke op den bouw eener
Chr. School tekort komt, kan gelenigd
worden.
Wij ontvingen f'0.50 van S. Totaal
met. bet vorige f3.50. Wie volgt?
Nadere toelichting.
Van de Nadere Toelichting op het Pro
gram onzer partij, door dr. Kuyper, is bij
Kok te Kampen afi. 5 verschenen, dat
is van het Eerste Deel „dei beginselen"!.
Wie onze beginselen liefheeft en
dat doet immers elk lid onzer clubs en
kiesvereenigingen zal met groeten lust
al deze opstellen lezen en trachten er
winst mee te doen. Wij zouden al onzen
clubs den raad willen geven, dat zij hunne
leden verplichten deze afleveringen te le
zen en aan de hand er van een of meer
opstellen te maken.
Een onzer clubs begon reeds. Een. der
leden maakte een opstel over „Het recht",
en zegde nog een vervolg er op toe. Zoo
dienen ook leden van andere clubs te
doen. Eerst zoo toch \vordt grondige
kennis onder de leden der clubs omtrent
de antirevolutionaire, beginselen aange
bracht.
Zoo moeten dan natuurlijk meerdere op
stellen volgen; bijvoorbeeld over „De
Staat", „Het Volk", „Het Land". „Dé
Souvereiniteit", „Het Staatsdoel" enz.
Wij noodigen onze clubs dringend uit
hieraan met den meesten ernst hunne
krachten te wijden. Immers wanneer zij
de beginselen niet bestudeeren, wie moe
ten 't dan doen? De leden onzer Kies
vereenigingen hebben er geen tijd voor,
van de Christelijke onderwijzers koeste
ren wiji geen hooge verwachtingen; de
jongemannen, leden onzer clubs, die zijn
het op welke wij onze hoop hebben te
vestigen voor wat de verbreiding van de
kennis onzer beginselen aangaat.
Onze clubs zijn de hoop der toekomst.
Dr. Kuyper heeft dit herhaaldelijk gezegd.
Wij kunnen hem dan ook geen grooter
dankbaarheid bewijzen voor dit blijk van
vertrouwen, dan door getrouwe bestudee
ring van dit geschrift, dat welt tot zijn
jongste zal belmoren.
Engeland en het Recht.
Engeland gaat voort met beslag te leg
gen op onze brievenmalen. Thans hebben,
Engelsche ambtenaren weer de mail van
de Oranje meegenomen. Een Vrijmoe
digheid waarover ook andere kleine staten
te klagen hebben.
Een grootsehe daad is dit niet; rechts-
Schennis is nooit groot, onverschillig pf
Duitschland die jegens België of'Engeland
haar jegens de kleine staten gelieft te
plegen.
Maar zij is 't in dit geval te minder,
dewijl er een tractaat van 18 October
1907 bestaat, gesloten tusschen Engeland
en 40 andere staten, van welk tractaat,
naar De Nederlander herinnert, de
eerste twee artikelen aldus luidden:
Art. 1. De brievenpost van onzijjdigen
of oorlogvoerenden, welk© ook haar
ambtelijke of particuliere aard zij, die
op zee op een onzijdig of vijandig schip
wordt gevonden is onschendbaar. Indien
het schip Wordt genomen, wordt zij met
zoo min mogelijke vertraging door den
prijsmaker Verzonden.
De bepalingen van vorenstaand lid
zijn niet van toepassing, in geval Van
blokkadebreuk op de brieven bestemd
voor of herkomstig uit de geblokkeerde
haven.
Art. 2. De onschendbaarheid der brie
venpost onttrekt de postbooten van on-
zijdigen niet aan do wetten en gebrui
ken van den zeeoorlog betreffende on
zijdige handelsvaartuigen in bet alge
meen. Echter behooren zij slechts in
geval van noodzaak te worden onder
zocht, en met alle mogelijke voorbe-
hoedmaatregelen en spoed."
Voor wie deze artikelen onbevooroor
deeld leest, staat het vast dat Engeland
deze artikelen eenvoudig aan zijjn laars
lapt.
De Nederlander wijkt de fouten
van dezen beschermer der kleine staten
als volgt, als met den vinger, aan.
Het tractaat ist van jongen datum.
De brievenpost is onschendbaar, zielfs
al werd die aangetroffen op vijandelijke
schepen.
QKB
Het wereldverkeer per brief moet buiten
den oorlog blijven.
Deze drie onvervreemdbare rechten stelt
Engeland ter zijde onder omstandigheden
die zijn vrijmoedigheid nog stuitender
maken.
„Het neemt de brievenmalen in beslag,
natuurlijk om den inhoud te onderzoeken,
niet om na te gaan of de malen contra
bande bevatten, want daarvoor is toch
geen inbeslagneming noodig. Het doet dat,
terwijl het schip "zich ,,op zee" bevindt;
niet b.v. in de Engelsche haven.
„Hoe is zulk een handeling te verdedi
gen? Hoe Kan een land, dat geheel de
wereld in beweging bracht toen Duitsch-
land het tractaat van 1839 schond, dat
beweerd op tic komen voor do „rechten
der .'kleine naties," beweerd te strijd(r4
voor bet recht, zich zoodanige recht schen
nis veroorloven?
„Dat de bepalingen betreffende het Siiiez-
kianaal niet worden nageleefd, nu dat
Kanaal wordt of dreigt te worden
aangevallen en dus 'in staat van verdedi
ging moet worden gesteld, is blijkbaar oor-
logsnoodzaaK; het raakt een geval waarop
het Suez-lractaat kennelijk niet het oog
heeft.
„Maar hier geldt het een geVal
w' narvoor juist hot. t r a d t a at i s
ge m a ak t
Voor li, vrouwen en meisjes!
Mogen wij een enkel woord speciaal
tot onze lezeressen richten?
Ook onze mannen mogen onderstaande
regelen lezen, zij Worden zelfs dringend
uitgenoodigd dit niet na te laten, doch
de opwekking, die volgt, geldt nu eens
in 't bijzonder onze vrouwen en meisjes
boven de 25 jaar.'
Zooals allen bekend zal zijn, wordt
binnenkort bij de behandeling der Grond
wetsherziening, ook aan de orde gesteld
het Vrouwenkiesrecht.
In de kringen van hen, die voor eman
cipatie dier vrouw ijvecin, en die haar
gaarne medezeggenschap in do politieke
actie zouden willen geven, heeft het be-
treffende ministeriëele plan groote bedrij
vigheid veroorzaakt.
"Het grijpen naar het Kiesrecht door
een groot aantal feministen is weliswaar
reeds een oud verschijnsel, doch nu de
regeering meende ook voor de vroaiw den
toegang tot het stemlokaal te moeten ont
sluiten, heeft het vraagstuk bijzondere ac
tualiteit verkregen, en beginnen de „da
mes" zich op ongewone wijzto te roeren,
zoodat de vraag rees, of onzterzijds niets
gedaan moet worden om die onsympa
thieke kiesrechtbeweging te trachten te
neutraliseeren, althans om de feigeering
aan het verstand te brengen, dat hef
gros der Nederlandsche vrouwen van toe
kenning van kiesrecht allerminst ge
diend is.
We willen hier niet de oorzaken nagaan,
die bedoelde feministen tot de Kiesrecht-
actie dreef. Men weet, dat een der hoofd
oorzaken i's het valsche individualisme,
dat de Fransche revolutie op den voor
grond bracht. Waar nu ons beginsel ons
dringt den revolutiegeest te weerstaan,
daar voelen wij ons ook geroepen, .om
het vrouwenkiesrecht, waarvoor men
ijvert, met kracht te bestrijden. Immers
het druisoht in tegen de Christelijke roe
ping der vrouw en het leidt tot ontwrich
ting van het gezinsleven, tot schade van
ons nationaal volksbestaan.
Men heeft gelukkig begrepen, dat ook
de vrouwen uit onze kringen een aandeel
moeten nemen in den strijd. Ook al wil
len zij geen vrouwenkiesrecht, Zooals de
Engelsche suffragettes en haar meer ge
matigde Hollandsche partijgenooten, zij
willen wèl door haar bandteekening de
regeering te kennen geven, dat de laatsten
op geen stukken na de meerderheid van
ons volk vertegenwoordigen.
Met blijdschap vernamen wij, dat zich
enkele dames hebben gedrongen gevoeld
een sober adres op te stellen als pro-
tost, tegen bedoelde kiesrechtbeweging. Zij
willen een stille, dus een echt-vrouwer
lijke actie in 't leven roepen, zonder in
't publiek te spreken, en zonder openbare
vergaderingen te beleggen. Zij willen
trachten te verkrijgen, dat iedere Ne
derland sche vrouw, van welke
gezindte of welken stand ook,
mits boven de vijf-en-twintig
jaar, een adres teekent als in
stemming met „een tot de Tweede Ka
mer te richten verzoek:
„Verleen ons het kiesrecht
niet!" J
Binnenkort zal ook in onze Provincie
getracht worden handteekeningen te ver
krijgen tot dit doel. Goes moet reeds
spoedig aan de beurt zijn.
,We vertrouwen, dat alle yrouwen en
meisjes boven 25 jaar zich zuilen haasten
op eerste uitnoodiging aan het verzoek
tot onderteekening van bet protest te vol
doen.
Haar invloed kan dan zwaar wegen.
Late niemand zich door onverschillig
heid weerhouden.
Beknopt overzicht van den toestand.
Weinig nieuws van de slagvelden, 't Ls
alsof de zwaarden rusten, de kanonnen
zwijgen en Europa in den geest verwijlt
op het slagveld in Nederland, waar de
strijd op leven en dood tegen, het water
gevoerd wordt.
Nederland is weer in de branding; niet
in de branding van het Europeesch krijgs
geweld, doch in die van den eindeloozen
krijg tegen de zee.
En daarbuiten heerscht betrekkelijke
stilte. Zelfs wil een Atheensch berichjf
doen gelooven, dat een wapenstilstand
gesloten is tusschen Oostenrijk en Mon
tenegro.
Of we dit gelooven?
We kunnen de tijding niet controleeren,
doch is ze wel van veel belang?
Zeker, er viel niet aan te twijfelen,
dat de Oostenrijkers in den strijd tegen
Montenegro aan de winnende hand waren,
doch welken invloed heeft dit op den
uitslag van den wereldkrijg? Is dit niet
van ondergeschikt belang?
Het is dan ook volstrekt niet te kort
doen aan den heldhaftigen tegenstand van
het dappere volk der Zwarte Bergen als
men de successen of tegenslagen op het
Montenegrijnsch gebied van secundair be
lang acht.
De beslissing valt toch elders, en de
zich telkens uitbreidende oorlogsactie
Perzië telt ook al mee mag er toe
bijdragen de vijanden wederzijds af te
matten, de leiders der partijen zijn zich
te zeer bewust, waar de beslissing moet
worden verkregen, dan dat zij' door een
actie van ondergeschikt belang hun aan
dacht van de hoofdzaak zouden laten
afleiden.
De buit, dien de Oostenrijkers in Cet-
tinje gemaakt hebben, is, rekening ge
houden met de toerusting van het Mon-
tenegrijnsche leger, vrij aanzienlijk en
geeft aan de bezetting van Cettinje een
belangrijke beteekenis.
Van den anderen kant is het .aantal
gevangenen vrij gering, hetgeen er op zou
kunnen wijzen, dat de Montenegrijnen be
sloten zijn tot het uiterste den strijd voort
te zetten. In dit opzicht schenen de En
gelsche bladen koning Nikita niet goed
te vertrouwen. Verschillende bladen zin
speelden zeer duidelijk op de mogelijkheid,
dat de koning der Zwarte Bergen tot
een afzonderlijken vrede met Oostenrijk
wel eens zou kunnen overgaan, om ten
minste iets van zijn rijk te redden.
Zaterdag merkte de „Times" in Verband
hiermede nog op: „We weten op het
oogenblik nog niet, wat de beslissing Van
den koning (ten opzichte Van voorstellen,
die Oostenrijk tot een afzonderlijken vrede
gedaan zou hebben) is, maar in elk. ge
val kan het verlies van Cettinje hem
daarbij niet ernstig beïnvloeden". Het blad
zegt dus te vertrouwen op de voorzichtig
heid, die Nikita in meerdere moeilijke
diplomatieke omstandigheden getoond
heeft; rdie voorzichtigheid zal hem er van
overtuigen, dat. de redding van zijn on
afhankelijkheid oil een in een overwinning
van de entente gelegen is....
Als we dit lezen, zouden we gaan ge
looven, dat het bericht van den wapen
stilstand niet van grond ontbloot is.
Met belangstelling wordt de, op z'n
zachtst uitgedrukt onsympathieke politiek
der Entente, op den Balkan gevoerd, ge
volgd.
Uit Sofia wordt aan een Duitsch blad
gemeld, dat de Franschen blijkbaar Kor-
foe tot operatiebasis willen inrichten voor
een landing Van Fransche troepen in Al
banië. i
In militaire kringen wordt er op1 ge
wezen dat van Santi Quaranti aan de
Albaneesche kust tegenover Korfoe een
modern'aangelegde breede straatweg naar
Monastir leidt. Hiervoor spreekt nog de
omstandigheid, dat eenige weken geleden
Fransche ingenieurs te Santi Quaranti zijn
Verschenen om de straatwegen opnieuw
te onderzoeken.
De bezetting van Korfoe zou in dit
geval een bewijs "te meer er voor zijn,
dat de Quadruple Entente tracht een
nieuw Westfront in Albanië te scheppen
samengesteld uit Fransche en Italiaanscjhie
troepen en het restant van het -Servi
sche leger, dat opnieuw bewapend en
georganiseerd is.
Deze zouden dan te zamen met de
troepen der geallieerden uit Saloniki ope-
reeren of ten minste tot taak hebbed
om de strijdkrachten der Bulgaren en hun
bondgenooten te versnipperen.
Ziet deze lezing er niet aannemelijk
uit?
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. postf 1.3©
Losse nummers96
Prijs der Advertentiën
15 regels 0.50, iedere regel meer 10 et.
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekaad.
Bij abonnement voordeelige voorwaarde».
Familieberichten van 110 regels f L
iedere regel meer 10 ct.
Het bericht van de ontscheping vaa
troepen der Quadruple Entente te Pha-
leron (een Atheensche haven) heeft in
diplomatieke kringen te Sofia een groote
verrassing teweeggebracht.
D© ontscheping van troepen te Phalero®,
zeide een diplomaat, die eerst gisteren
uit Athene te Sofia is aangekomen en
van de Grieksche toestanden volkome®
op de hoogte is, maakt voorgoed een
einde aan het sprookje van den strijd
voor de neutraliteit van België. Het be
richt van de ontscheping van troepen
moet te Athene als een Zweepslag gewerkt
hebben. Indien Griekenland zich ook op
dit oogenblik de landing evenzoo laat
Welgevallen als de overige gewelddaden
van de Quadruple Entente, geloof ik toch,
dat deze stap de ontwikkeling der dingen
moet verhaasten.
In Bulgaarsche goed-in gelichte kringen
kwam het bericht van de landing der
Enten te-troepen te Phaleron niet verras
send. De officieuse „Echo de Bulgarie"
schreef reeds vóór het. bekend worden
van het bericht
Griekenland bevindt zich thans onder
een ongehoorden dwang. Vier groote mo
gendheden ondernemen een blokkade er*
een moreele belegering van een kleinen
staat, die slechts met vrede wil worden
gelaten.
De Entente, welke beweerd heeft, heï
zwaard ter verdediging van een kleine
natie te hebben getrokken, verlangt bru
taal van kleine naties, haar eigen dood
vonnis te onderteekenen.
Het Grieksche volk verkeert in een on-
houdharen toestand. Zijne leidende man
nen moeten energieke en snelle besluiten
nemen, wanneer zij niet de waardigheid
en de onafhankelijkheid van het land aan
vreemde wenschen ten offer willen bren
gen.
Een later bericht uit Solia meldt ech
ter, dat de te Phaleron gelande troepen
zich weer ingescheept hebben, na enkele
onderzoekingen te hebben gedaan. En een
ander bericht, dat de Engelschen en Fran-
schen ook in Piraeus troepen landden.
Hoe het zij, hier wordt eeu verrassend
spel gespeeld, dat inderdaad de ontwik
keling der dingen moet verhaasten.
Een frontbrief uit Saloniki.
Voor wiji terugtrokken op1 onze nieuwe
stellingen aan de Grieksche grenzen, heb
ben wij' schrijft 'n Fransch soldaat aan.
zijin familie tien dagen zonder ophou
den gevochten. Wij sliepen niet meer dan
twee of drie mui' per etmaal', deze pe
riode is verse hrikkelijk geweest voor den
vijand. Wij brachten hem enorme ver
liezen toe. Alleen voor onze geduchte
stelling Heuvel 516 verloren de Bulgaren
600 man. Men kon den grond niet meer
zien, zoo dik l'agen de lijken.
Op onze terugtochten moesten wij' op
z'n minst door 17 dorpen heen. In een van
deze, helaas, schoten Turken en Bul
garen, die er gebleven waren, uit de
vensters op ons. Dadelijk staken wij het
dorp aan de Vier hoeken in brand en
het dorp brandde alls een zwavelstok.
Gedwongen op die wijze hun huizen te
verlaten, vielen de Turken en Bulgaren,
voor onze officieren op de knieën om
gratie te vragen. Zouden zijl die verkrij
gen? Ja. Onze officieren hadden medelij
den en gaven bevel de menschén te
sparen.
Korte Oorlogsberichten.
In de blinden-afdeeling van het re
servehospitaal te Hannover werd ook ver
pleegd de verwonde soldaat Weidémann.
Door een schot in zijn hoofd was hij
volslagen blind geworden. Toen Kerst
morgen de zuster hem als gewoonlijk wil.
do verplegen, riep de patiënt eensklaps
in vervoering uit: „Zuster, ik kan u zien!"
En 'twas waarheid; bij deskundig onder
zoek bleek, dat de man eensklaps weer
ziende was geworden. Telefonisch werd
de echtgenoot© van W. naar Hannover
geroepen, die nu weldra onder niet te be-
schrijven vreugde getuige Was van de
plotselinge genezing.
De Nation vertelt, dat een Chi
nees, een ambtenaar in een Chineeschie
haven, om zijn oordeel over den wereld
oorlog gevraagd, ten antwoord gaf: „Wij
stellen geen belang in die stamgevechteu
tusschen Westersqhe barbaren".
Brand te Lissabon. De ooa-re-
spondent Van do „Morning Post" te Lis
sabon, meldt dat aldaar een groote brand
giewoed heeft in militaire magazijnen. De
400 Vrouwen die er werkzaam waren,,
hadden juist het werk verlaten, maar
30.000 uniformen en ander oorlogsmateri
aal werd een prooi der vlammen. Twee
brandweerlieden werden gjedood en ver
schillend© ernstig gewond. Mien vermoed h
dat brandstichting' in het spel is.
