Zaterdag 15 Januari 1916
30e Jaargang
No. 90
De Groote Oorlog,
Zeeuwsche Stemmen.
Staten-Generaa.8
Binnenland.
Uit de Provincie
Uitgave van
4e Haami. Venn. LUCTOR ET EMEïKSO
gevestigd te Goes.
Moofdbureau te Goes:
LANGE VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUfJ - L. BURG.
Drukkers:
(Dosterbaan Le Coïntre - Goes.
ve Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. postf 1 50
Losse nummers0:bï>
Prijs der Advertentiën
15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 14 et.
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekemd.
Bij abonnement voordeelige voorwaarde»
Familieberichten van 110 regels ft.
iedere regel meer 10 ct.
Een beschermer 1
Griekenland wordt steeds meer gekneld
in den ijzeren greep van Frankrijk en.
fingeland. De landing der Entente-troepen
op zijn grondgebied, de bezetting van
Mytilenc als operatiebasis voor Engeland,
de verovering van Corfu, nog wel met
de bedoeling er Servische troepen heen
te brengen, de bezetting van Saloniki,
de gevangenneming der Turksche cn an
dere consuls, niettegenstaande zij Griek-
sche onderdanen zijn, het zijn altegaar
beleedigingen voor neutraal Griekenland,
fingelands beweren dat het optrad als be
schermer van de rechten der kleine sta
ten is ten tweeden male onjuist geble
ken.
Waakzaamheid, bij deze wetenschap en
spmke der feiten, moge de Nederlandsche
regeering blijven oefenon.
LX VI.
Hebt gij het blazen op de bazuin ge
hoord? t
Och neen, hoe kan dit ook. Ik spreek
tot het Zeenwsche volk, dat nauwelijks
een klank van het bazuingeschal heeft
opgevangen, en indien het al aandacht
go schouten had aan de valsche 'muziek,
gecomponeerd te Soest op 14 November
1914, het oor zou er niet door gestreeld
zijn en het heele concert zou met een
schouderophalen genegeerd zijn.
Het is er te nuchter, te verstandig
voor.
Doch laat ik, in plaats van op deze
wijze verder te gaan met het rondba
zuinen van de goede eigenschappen van
de Zeeuwen, iets vertellen van het ont
staan van dat valsche bazuinconcert.
Er heeft zich weer eens een nieuw
Verbond gevormd: liet Vrije-Menschen-
Vei'bond. Vader van de beweging is de
„vrije mensch" bodewijk van .Mierop te
Soest. Deze wendde zich tot dr. Ba hier,
oofc „viij mensch" sinds hij in het begin
van den oorlog zijn lidmaatschap van de
Ned. Herv. Kerk opzegde, en vervolgens
tot. een tiental Tolstoïaansclie geestver
wanten. Op hovengenoemden datum wer
den de Regelen van het Verhond voor-
loopig vastgesteld en het Verbond ge
vormd.
De religieuse socialistisoh-anarchisr
tische beweging was ©en organisatie rijker.
De socialist een bondgenoot rijker, want
de strijd zal ook tegen liet kapitalisme
gaan en. ook aan den arbeid van het so
cialisme zal deelgenomen worden. Niet
al loon tegen dingen, die de lichamelijke
gezondheid bederven, wordt het zwaard
geheven, maai' ook tegen die dingen, die
de geestelijke gezondheid benadeelen. Het
V rijb-Me use hen-Verb o n d bestrijdt den
Staat als geweldsinstituul, het militairis
me, het dogmatisme en de prostitutie.
Méér nog, zijn streVen leidt tot een
„Christen-anarchistische" wereldbeschou
wing. Wat dit is?
Ja, dat is voor u een vraag, maar ook
voor mij. Voor een dergelijke woorden-
combinatie hebben we onze schouders
op te halen. W.el kan ik u zeggen, wat
de „vrije menschen" er onder verstaan.)
Onze wereldbeschouwing, zeggen zij,
houdt o.m. in het standpunt van geweld
loosheid, militaire dienstweigering; geheel
onthouding; vleeschlooze voeding en ge)
slachtelijke zelfbcheersching. Een alle
gaartje jlus van Christelijke en-on-Christe-
lijfce dingen, waarbij men tevergeefs zoekt
naar een lust en een begeerte, om Gods
Woord als richtsnoer voor het leven te
bezitten.
Het Verbond erkent dan ook in de om-
sChrfjfving van zijn doel, dat niet God het
middelpunt des verlangens is, maar het
streven gericht is op persoonlijk© en maat
schappelijke wedergeboorte van mensch
©n samenleving.
De mensch alzoo het middelpunt, bet
voorwerp van menschelijke zorg en toe
wijding. Van den Schepper aller dingen,
wordt geen heil meer verwachtmen
vraagt niet meer naai' Hem, die alleen in
staat is uitkomst te geven in den nood
der menschen; de begeerten gaan slechts
uit naar een tijdelijke wedergeboorte,
zoolang men hier op aarde rondwandelt,
welk© wedergeboorte men verwacht van
het streven van een verbond van vrije
menschen".
Ik zal mijn lezers niet vermoeien, met
breedvoerige beschouwingen over dez© re
ligieuse verschijnselen. We hebben ze de
laatste jaren meer kunnen opmerken. Ik
wilde slechts waarschuwen, toch geen ge
hoor te geven aan het „verzamelen" bla
zen. Tot nog toe bepaalden de „vrije
menschen" slaven zouden wij ze wil
len noemen, tevergeefs zich ontworste
lende aan de materialistische wereld
zich tot het blazen op de bazuin, om de
geestverwanten te verzamelen.
Onder „Christelijk" vaandel werft men
nieuwe troepen; doch straks zullen deze
ervaren, dat Christus geenszins als Aan
voerder erkend wordt.
We kennen dat „religieuse" maar al te
goed.
Denkt maar aan de beweging der Chris
ten-socialisten. Ze leidt rechtstreeks lot.
sociaal-democratie en onvervalscht mate
rialisme.
't Is waar, nog niet lang' geleden vroeg
men rich at, of in de S. D. A. P. lang
zamerhand ook een .plaatsje voor den
godsdienst zou worden ingeruimd.
Is er 'n bevlieging van godsdienst geko-
fmen
Over de roode partij van ons land
Zijn zij den weg op, om niet meer te
[schromen
Samen te gaan met geminachte vromen,
Is er soms kans op een Monster-
Bes tand
Ja, dat hebben we een oog.en.blik ge
dacht, niet waar? Doch, dank de Verkla
ringen der eigenlijke socialistische leiders,
weten wij wat we aan elkaar hebben.
Ge kent Enka wel?
Deze dame, ex-Ghristen-socialiste, thans
lid der fe. D. A. P., poogde nu en dan
iets van haar Christelijke beginselen te
recht te brengen.
Zoo trachtte zij hen motie door te drij
ven, om de dienstweigering en de neutrali-
teits-verdediging ,aan de religie te toet
sen en in hun Verband met het socialisme
te onderzoeben.
Doch deze actie viel heelemaal niet
in goede aarde hij de echt-roode heeren,
want die moesten van den godsdienst
niets hebben. Niet alleen werd Enka's
motie verworpen, doch in „Het Volk"
werd haar nog een flinke afstraffing toe
gediend, ;üthans haar werd niet onduide-
delijk' te verstaan gegeven, dat 'tmet die
gevoelspolitiek uit moest zijn.
Do hoofdredactie schreef o.m. het vol
gende
„Gevoelt men niet, dat dit is een
nieuw soort klerikalisme, dat wij niet
kunnen aanvaarden, omdat er in begin
sel dezelfde gevaren in schuilen als
in het andere verschijnsel van 'dien
naam? Dat "Enka en de haren geen
priesters of geestelijken zijn,- doet niets
terzake. Zij is een woordvoerster van
beteefcenis en zou onder dit verband
dezelfde rol vervullen. In de vergade
ringen, waar zij! optreedt, doet zij jn
de gemoederen barer hoorders oude sna
ren trillen, met Manken, die haar pu
bliek in ons nog altijd theologisch
aangelegd volk - in bizondere mate
kunnen treffen. Als ziji üe taktiok onzer
partij op die wijze zou bespreken, zou
dit een ongewenstehte faktor worden
in onzen strijd. De godsdienst is in zulk
-een mate een zaak van gevoel, dat
rij die .er zich „geheel door laten be-
heerschen onwillekeurig gevaar loopen
om de werkelijke voeling met de moder
ne sociaaldemokratio te verliezen. Want
deze is wel idealistisch, doch in laatste
instantie gebaseerd op de werkelijkheid
van de maatschappelijke feiten."
M. a. w.Enka, je moet in de S. D. A.
P. niet met „Christelijke" beginselen aan
komen; daar is de partij niet op ingericht,
en je zoudt haar dus maar schaden.
Duidelijk, wordt ons weer eens geleerd,
dat Christendom en Socialisme niet samen
kunnen gaan.
En Christendom en anarchisme?
Natuurlijk evenmin.
Diep medelijden dringt zich dan ook
bij oits op, mot hen, die het Evangelie
misbruikten ten dienste van de revolutio
nair© beginselen.
Op ontgoocheling moet het. immer uit-
ioopen. Ook 'de zich noemende „Vrije"
menschen zullen dat spoedig ervaren.
KEES VAN DER MEER.
Beknopt overzicht van den toestand.
De storingen in het verkeer, tengevolge
van den hevigen storm van gisternacht,
hebben ook op den inhoud van „De
Zeeuw" invloed uitgeoefend.
Niet alleen ondervond het treinverkeer
vertraging, maar ook lieten de Telefoon
en de Telegraaf ons in den steek'.
Een telegram, dat ons in gewone om
standigheden vóór half vijf had kunnen
bereiken, kwam nu bij negen uur 's avonds
binnen.
Vandaar, dat wij eerst thans kunnen be
richten, dat Cettinje, do hoofdstad van het
land der Zwarte bergen (Montenegro) door
de Oostenrijkers is bezet, en dat 't Versla
gen Montenegrijnsche leger door de over
winnaren wordt achtervolgd.
't Was te voorzien, dat Montenegro spoe
dig groot echec zou lijden.
De val van den Lovcen was reeds in
dubbelen zin een groot verlies.
Het was het verlies van een strategische
positie en een verlies voor het volksgevoel
in Montenegro. De noordelijke helling van
den berg strekt zich nil tot het gebied,
dat bekend staat als Katoenska, of
„Schaapherdershut", de wieg en geboor
teplaats der Montenegrijnsche vrijheid.
Hier ligt Njegus, van waar het konings
huis der Crna Gora stamt; koning Niko-
laas werd er geboren. Cettinje ligt 2000
voet beneden den hoogs ten top van den
Lovcen en is zeven uur van Cattaro.
De Italianen zijn te Durazzb en te Va-
lona. Wat zullen zij nu doen? Nog een
hand uitsteken tot redding van Montene
gro.
Ilun belang is gemoeid met de Oosten-
rijksche overwinning, vooral otndat de
vioolbasis te Cattaro daardoor wordt ver
sterkt, wat een'bedreiging is van Italië.
Doch hel blijft de vraag, of' Montene
gro nog te redden 'is.
Verder is er van de slagvelden weinig
nieuws. Op het Westerf'ront wordt hiel
en daar vinnig gestreden, doch, de ge
vechten leiden niet tot. wijziging in den
stand van zaken.
Met niet minder hardnekkigheid dan
op den beganen grond, in de bergen, in
de loopgraven of in de moerassen, wordt
in dc lucht tusschen de koene vliegers
de. strijd op leven en dood gtevoerd.
Uit het toenemende aantal luchtgevech
ten, valt op te makten, welk een steeds
groeiend gebruik de oorlogvoerende par
tijen van de luchtvaart maken, en hoe de
vliegmachines meer en meer een domi-
neerende rol bij de operaties spelen gaan.
De hardnekkigheid, waarmede de strijd
in" de lucht gevoerd wordt, is wel een
bewijs van de uitstekende diensten, die
het vliegtuig aan de strijd voerende partijen
bieden kan.
Korts OoriopberieSiten.
In zekere grensplaats draagt de
Pruisische grenswacht helmen, die uit het
jaar 1813 afkomstig zijn en nog in den
oorlog tegen Napoleon gebruikt zijn. Ze
zijn als overwinningshelmen bekend en
worden gebruikt, omdat er geen andere
aanwezig zijn.
Uit Texas 'wordt gemeld, dat Huerta
overleden is. De staat van beleg is in
Mexico afgekondigd. Er wordt druk ge
vochten en er zijn vele gewonden.
De Fransche duikboot „Foucault"
heeft bij Cattaro een OostenrijkteCben krui
ser van plm. 3500 ton in den grond
geboord
Eerste Kamer.
Afjakkersysteem gewraakt
Van Kol wil Indië recht van
muntslag geven. Alle.rlei.
Gisteren is in het Hoogerhuis gewaar
schuwd tegen het meer en mteer gebrui
kelijke jakkersysteem, door den heer
Van Kol (s.d.a.p.). Hij heeft zijn zin niet
gekregen, doch zijn protest tegen de wijze
van behandelen van gewichtige ontwer
pen, als 'tware bij deurwaardersesxploit,
moet toch indruk gemaakt hebben. De
aanhouder wint, zullen we maar denken.
Hopelijk komt nog eens een einde, aan
de drijfjacht in ons Parlement. Het'doet
ons goed, dat ook van andere dan Reoht-
sche zijde |een waarschuwende vinger
wordt opgeheven; anders mocht men
soms meenen, dat partijhaat een woordje
meesprak.
De heer Van Kol heeft bij de behan
deling van het Ned.-Indische muntwezen
voor eigen recht van muntslag van deze
Koloniën gepleit. Hij kwam er tegen op,
dat door het aanmunten van Indische
zilveren munt in Nederland aan ons land
een zoet winstje verzekerd wordt, waar
door in Indië een reusachtig bedrag aan
fictieve waarde gekomen is.
Minister Treub wees er echter op, dat
sedert de Indische muntwet 1912 geen
enkele rede tot klacht bestond. De be
kwame financier bleek zich te kunnen
meten met den knappen heer Van Kol.
Trouwens „financiën" is Treubs fort. Niet
onaardig toonde hij aan, hoe Van Kol
zichzelf soms tegensprak.
Het eind van 'tlied was, dat het ont
werp aangenomen werd. en dat Van Kol
beloofde den minister van" koloniën er
over te zullen spreken.
iDaarop werd een gansche serie wets
ontwerpen aangenomen. We noemen
slechts het ontwerp „Kustverdediging";
onteigening in Haamstede, noodig voor
den aanleg van een voetpad van den
Vertonsweg naar den vuurtoren aldaar;
onteigening ten behoeve van een los- en
laadplaats Oostdijk bij w.p. '28.
De voorzitter' vertelde aan het slot,
dat de Kamer vermoedelijk niet vóór 15
Februari weer zal bijeenkomen.
D e 1 a n d w eer.
Op het: door ons overgenomen stuk uit
de L e i d s c h e Courant geeft de R e-
sidentiebode deze verbetering
Daarin wordt gezegd: „rekening hou
dende met het feit, dat door de militie-
lichting 1916 geen landweer naai' huis
gaat..."
In de gewisselde stukken over. de Land
stormwet was inderdaad niet gebleken of
militie 1916 zou aflossen. De Minister van
Oorlog heeft echter een afdoend antwoord
gegeven in de Memorie van Antwoord,
waai' gewoonlijk staat (blz. '28 kolom 2):
„Elke ploeg landstorm- of militieplichti-
gen. wordt na een viermaandelijksche
oefening in de depóts opgenomen in den
troep Alsdan althans niet later dan
op dit tijdstip zal eene groep landweer
mannen van ongeveer gelijke sterkte de
gelederen met verlof verlaten". Duidelij
ker tegenspraak van het aangehaalde uit
de L. Ct. is bijna, niet mogelijk.
Dienstig ware het misschien wel, dat
nadere gegevens (in procenten) bekend
werden omtrent het aantal opgekomene
„a f lossers" en onet verlof gezondene
„a f g e 1 o s t e n". Tot heden schijnen de
aflossers en pfgelosten in getalsterkte el
kaar juist te dekken, wat wel verdacht
toevallig is.
Omtrent de aantallen -vrijwillig geble-
venen der afgeloste 2 laatste lichtingen
'werden nog geen gegevens gepubliceerd,
wat toch wel wenschelijk ware, juist in
verband met het evenwicht der getallen,
ook blijkbaar door den Min. van Oor
log' gewenscht, van de aflossers en af-
gelosten.
Apotheken.
Zondag a.s. is te Middelburg 'ge
opend de apotheek van den heer L. K.
van dor Harst J.Jz., Pottenmarkt.
R ij kswateistaat.
Door den Minister van Waterstaat zijn
benoemd tot buitengewoon opzichter
IJ. At. Boot te Zieri'kzee, bij den bouw
van vier woningen en het afbreken, en
opruimen eener bestaande houten woninjg
nabij het Stoomgemaal bij Schellingewou-
de; F. Sap te Vlissingen hij de voorbe
reiding 'der werken voor den aanleg van
een kanaal van Wessumnaar Nederweert.
Bij den dienst der directe belastin
gen zullen worden overgenomen en, over
gedragen de kantorenSt. Pieter (inv.) 30
Maart, Hulst 31 Maart, IJzendijke 28 Fe
bruari. j
De Atinister van waterstaat brengt
ter kónnis van de belanghebbenden, dat
de tramwegbruggen der Zeeuwsch-Vlaam-
sche Tramwegmaatschappij over den West
en Aliddenkanaalarm van het kanaal van
Ter Neuzen te Sas van Gent voor het
spoorwegverkeer" in gebruik zijn genomen,
en dat voorloopig voor de beveiliging van
die bruggen bepalingen zullen gelden, wel
ke in de Stct. (no. 12) zijn vermeld.
Bij K. B. is pensioen verleend aan
W. H. B. Lambrechtse, kommies le kl.
bij de directe belastingen f 764 's jaars.
Middelburg. De laatste dagen komen in
verschillende couranten berichten van hier
voor over branden of beginnen van brand,
die het gevolg zijn van geruchten, welke
ons bij onderzoek' van allen grond ont
bloot bleken te zijn. O.a. werd gemeld
dat pp den wal een kolenpakhuis afge
brand was en nu lezen wij. dat in de
Vlissingscho straat een badhuis is af
gebrand. Men blijkt hier te doen te heb
ben toet een sensatie-journalistiek van het
allerlaagste soort. Er is geen brand op
den Waï geweest, in de Vlissingsche straat
is een kleine bergplaats afgebrand. De
oorzaak van de geruchten over een brand
kan wellicht gevonden worden in het feit
dat in' de Spanjaardstraat een ruit door
stoeiende kinderen is ingeduwd, het geen
voorbijlgangei's op de gedachte van brand
stichting bracht. Toevallig was dit bij
een naamgenoot van een kolenhandelaar
op den Wal. De verschillende pogingen
tot brandstichting, die werkelijk plaats
hadden en die naar we hopen tot het ver
leden zullen hehooren, zijn alle door ons
gemeld.
Wij zijn alhier bedreigd geweest met
broodsgebrek. Door de groote stoornissen
in het spoorverkeer was gisteren niet de
dagolijfcsche zending gist aangekomen en
konden de bakkers hedennacht en van
toorgen Vroeg niet bakken, gelukkig is
hedenmorgen te negen uur de voorraad
voorden Zaterdag aangekomen en is men
natuurlijk met alle kracht aau het werk
getogen om de cliëntèle te voorzien, doch
het zal bij veten wel veel later worden
eer zij hun brood krijgen. Om een voor
beeld te noemen, aan de bakkerij vunt
de „Broederband" was men 13 uur te*
achter met hot 'bereiden van het brood,
in plaats van 7 soorten, zooals anders
Zaterdags, zullen nu slechts twee soorten
worden gebakken en kon met de bestel
ling in plaats van te zeven uur, eerst te
een uur worden aangevangen, hetgeen per
omroeper aan de leden der Coöperatie
werd bekend gemaakt. Zij, die gewoon
zijn 's morgens vcrsch brood aan hun)
ontbjjt te hebben, moesten zich met oud
brood of andere voedingsmiddelen als' be
schuit en dergelijke tevreden stollen.
- De politie heeft zich ontfermd over
twee bekende straattypes, die de laatste
weken in hoogst ai-moedigen en vervuilden
toestand rondzwierven, namelijk! de ge
broeders D. Een hunner word aangehou
den wegens landloop©rg, terwijl de au/b-re
in de gelegenheid werd gestold zijn straf
tijd van 15 dagen hechtenis, hem opge
legd wegens wederspannigheid, te on
dergaan
Goes. In de op 14 Januari j.l. te Ril
land gehouden vergadering van den dijk-
raad der Waterkeering van den calami -
teuzen Zimmermanpolder werden op den
staat van aanbeveling ter benoeming van
een lid van het dijkbestuur geplaatst de
heeren J. Blok Jz. Jr., P. Bruijnzeel en
M. Sentse, allen wonende te Rilland en
zuilks ter voorziening in de vacature ont
staan tengevolge het overjjjdiai van den
heer C. Biutijn.
Vlissingen De mailboot Prinses Juliana
bracht gisteren weder een 60-tal Duitsehe
geïnterneerde burgei's aan uit de verschil
lende Engelse he kampen. Wij hoorden kla
gen over de ruwe wijze van optreden der
bewakingstroepen, die goederen van de ge-
interneerden vernielen en wegnemen. Onze
zegsman voegde er echter bij, dat hij ook
niet gaarne alle Duitsehe daden zou ver
dedigen.
Gisteren zijn alhier met de mailboot
aangekomen 7 man der equipage vaar de
Maashaven, welk schip Donderdagmiddag
te half twaalf gezonken is tengevolge van
het loopen op een mijn. De kapitein de
Boei' is bij' het overgaan van den sloep
in de mailboot verongelukt, hij bleef op
der berghouten staan, doch viel er weer
af en werd levenloos opgehaald.
D|e geredde mannen werden na drie uur
dobberen op de woeste haren gevonden'
door de mailboot en waren uiterst dank
baar voor de lofwaardige wijze waarop
voor hen gezorgd was. De mannen ver
trokken te 6.10 naai' Rotterdam.
De loonen der bouwvakarbeiders
worden vanaf Maandag met twee cent
per ,uur verhoogd.
Kapelle-Biezelinge. Vrijdagmiddag ten
half één uur had de eerste steeidegging
plaats van het nieuiwe Kerkgebouw dei-
Gereformeerde Kerk alhier. Een talrijke
menigte woonde deze plechtigheid bij. Dis.
B. A. Knoppers hield, nadat gezongen
was Psalm 68 10, gelezen Psalm 66,
eene rede daarbij, naar aanleiding van
het woord uit Psalm 68 29:„Uw God
heeft uwe sterkte geboden. Sterk, o God!
wat Giji aan ons gewrocht hebt". Na de
omstandigheden geschetst te hebben,
waaronder de dichter dezen psalm ver
vaardigde, sprak hij over hetgeen ons
past te betuigen met het oog op hej
verleden, n.l. dat de Heer© Zijne sterkte
geboden had, maar ook over hetgeen ons
werk moet zijn in de toekomst; het ge
bed tot Sions God en Koning, terwijl
een vaste grond is geboden in dezie be
lofte, dat de Heere niet laat varein de
werken Zijner handen, maar voltooien zal,
wat Zijne hand begon. Met de beste
wenschen voor den bouw der Kerk werd
besloten.
Hierna had op plechtige wijze de eer
ste steenlegging plaats, waarna gezongen
werd Psalm 68 14 en met dankgebed
en smeeking geëindigd werd. De collecte
voor de bekleeding der kerk bracht
f 17.76 op.
Architect van den bouw der Kerk is
de heer F. G. C. Rothuizen, gemeente-
bouwkundige te Goes. Aannemer van het
werk is de /heer D. v. Maris te Kapelle,
voor de som van f 12.900.
Op prachtigen stand, naast de Chris
telijke School zal de kerk met toren, in
schoonen stijl opgetrokken, straks een goe
den indruk maken. In kruisvorm gebouwd,
met platvorm en orgelgaanderij, afzonder
lijke kerkeraads- en catechisatie-kamer, zal
de gemeente van Kapelle-Biezelinge wel
dra kunnen samenkomen in een gebouw,,
dat d© noodige ruimte aanbiedt en in
overeenstemming is met 's Heeren dienst,
welke liefelijk en schoon is.
Rilland-Bath. Door den hevigen storm
in den nacht van Donderdag op Vrijdag
j.l. is het water der Oosterschelde zoo
hoog geweest, dat, een gedeelte van dan
nieuwen verbindingsweg tusschen Zeeland