Dinsdag 38 December 1915 30e Jaargang
TOEN EN NU.
Uit d® Pers.
De Groote Oorlog.
Binnenland.
Koloniën.
BERICHT.
m. 75
Uitgave van
de *2Éml. Venn. LUCTOR ET EMERGG
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goesi
iAN^E VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg?
ÏGRMA F. P. DHUIJ - I" BURG),
Drukkers:
Oester baan Lo Cointre Goes,
'Ziji, die zich met ingang van 1
■Januari 1916 op „De Zeeuw" abon-
neeren, ontvangen de tot dien datum
verschijnende nummers kosteloos.
W;ï} beleven een zonderlingen tijd. Er
wordt in .velerlei kringen en vakken heel
veel gekl verdienden toch hoe wei
nigen zijn met hun loon tevreden. Er
wordt geklaagd en gemopperd, geachter-
klapt en- gelasterd tegen den werkgever,
waaneer het loon niet Voldoet aan de
behoeften. Zij bij -wie de oprechtheid nog
woont, begeven zich tot den patroon, ala
't kan, in gezelschap, in organisatie, en
vragen beleefd, neen eischen hooger loon
en meerdere i'acultietenmet de. bedrei
ging .anders te zullen staken. Staken! dat
is bet wachtwoord van onzen tijd. Vraag
niet. meer naar bescheidenheid, naar oot
moed bij het meerendeel der klagersHun
toon is! in den regel o zoo hoog.
En is dit andere met hen die door
geestelijke ontwikkeling zooveel hooger
etaan dan de anderen? Helaas, de kring
der onderwijzers en andere ambtenaren
is er evenmin vrij van. Wat 'n klachten
over te weinig salaris; wat 'n hooge toon
in hunne adressen; wat 'nvinnig kranten
geschrijf tegen hunne autoriteiten. Ook
aan die zijde is maar al te vaak de be
scheidenheid zoek, en is men zelden met
zijn levenslot tevreden.
Nog sterker. Wanneer men vermeerde
ring van traktement verlangt, vraagt men
dit. in den regel zelf niet, doch laat 't
door het bestuur der organisatie doen, die
dat op_zijtn wijze wel weet klaar te spelen.
Hiertegenover steekt allergunstigst af
de toon. dien de oude werkman voor
©enige eeuwen koos, wanneer hij iets had
te vragen. Er werd in dien tijd door deze
mensehen weinig -verdiend, al was 't geld
goedkooper en varen de levensvoorwaar
den gunstiger.
W5j merken dit niet op, omdat wij dien
-ouden tijd stellen of verkiezen zonden bo
ven den tegenwoordigen. Zelfs de Prediker
waarschuwde hiertegen reeds 29 eeuwen
geleden. Wij lezen toch Prediker 7:10:
„Zeg niet, wat is er dat de vorige dagen
beter geweest zijn dan deze? want gij
zoudt naar zulks niet uit wijsheid vragen."
En wij stemmen dit ook voor onzen tijd
en met het oog op den ouden tijd toe.
En toch zouden wij wel iets yan
den geest van dien ouden tijd in den
■onzen willen terug vinden.
Zoo ontvingen wij dezer dagen van be
vriende zijde een afschrift van een in
het oud-Hollandsch van dien tijd geschre
ven en gestelden brief van den school
meester Balten Marynusz. te Oudelande,
aan den kerkeraad der Ned. Herv. gemeen-,
te aldaar. Hij doet daarin wij zouden zeg
gen een hoogst billijk verzoek. Doch merk
nu eens op den deemoedigen toon in dit
schrijven. Niet kruiperig en toch beslist;
een echt Christelijke toon, getuigende van
dankbaarheid jegens den Heer© voor diens
gaven, doch tevens van het recht om
eenige aanspraak op traktementsverhoo-
ging te mogen doen gelden.
De brief schijnt te dagteekenen uit de
eerste of tweede helft der zeventiende
eeuw, tenminste aan het letterschrift te
zien; en schijnt te doelen op de komst
van Oudelande's eersten leeraarJac. v,
Lane of Larenius, die in 1659 heenging
of van diens opvolger H. v. Sunderen, die
in 1659 van Ossenisse daarheen kwam, èn
in 1678 stierf.
Het verzoekschrift luidt aldus:
De Genadige Barmherticheyt on-
s©s Godts ende den Vrede onsea
Heeren Jesu Christy sy over u
eerweerdige Wyse en Welgeleer
de en seer godvruchtige Broede
ren in Christo Dienaren des God-
delicken Woorts der klassys van
Zuyt Beverlant
Amen.
Vertoont met behoorelicke reverentie
ende met ootmoedigheit des herten aen de
eerweerdige broeders Voornompt hoe dat
reik Bal ten Marynisz Schoolmeester der
parochie Oudelande hebbe geweest vier-
entwintich jaren schoolmeester ende al
soo myn tractement van myn Heeren
Staten van Zeelant fcleen is te weten
maier vyftich gulden jaerlicx alsoo dat
iet met mynder handen arbeyt seer
".tejbjbg moeten arbeyden om) met eere.n
te leven ende myn kinderen ende huys-
gesin te onderhouden en hebbe oock
niemant lastich geweest God hebbe Loff
prys ende Danckbaerheyt van Zvnen
genadigen segen maer alsoo ick nu ende
myn huysvrouwe tot ouderdom gecoo-
men zyn soo dat ick: ben over de
66 jaren ende myn huysvrouwe over
de 72 jaren alsoo dat wy het
buyten werek somer dagen int veldt
niet meer en konnen volligen ende alsoo
de E. W. Broederen wel kiennelick is
dat ons Godt Almachtich door Zyn voor-
sienige genade ende barmherticheyt in
Jesu Christy die altvt weet uyt te sen
dee. in Zijnen oogst ter bequamertyt ar-
beyders ende heeft ons oock door Zyn
genade Vobrsien van penen Bedienaer
Zyns Goddelickien Woorts wacr door
mynen kerkendienst mede is vei'swaert
soo ist dat ick ootmoedelick en ben
vereouckende dat het hare eerweerdige
broederen deser klassys booven ge-
nompt(*) my Balten Marynisz na den
aert der liefde in Christy hare handt
der Liefde te bieden in dese sake dat
myn tractement wat mochte verbetert
werden dyt doende .ende verkrygendo
met de gracio Gods die de herten kan
mildadigh maken soo sal ick Godt al
machtich ende de eerweerdige broeders
hertgrondelicke danckbaerheyt daer voof
bewysen ende bevel© U eenveerdiga
broederen alsamen in de genadige be-
Sü'herminge ende bewaringe des almach
tige© Vaders onses Heeren ende alleen
saJichmakers Jesu Christy Amen uwen
medebroeder der gemeynto Christ tot
Oudelande uwen dienstwillige dienstbo-
reyden dienaar
Bal ten Marynisz wat ick
vermach tot Uwer Gedien-
sticheyt.
Deze toon' klinkt Velen in onzen tijd
te ouwerwetsch. Toch ware het wel te
wenschen dat er nog vele dienstknechten
van het soort van dezen Balten Marynisz.
onder ons gevonden 'werden. Doch
om niet eenzijdig te zijn wij voegen
er gaarne aan toe dat dan ook alle
patroons jegens hun knechts en arbeiders
hun roeping verstaan, en alle overheden
jegens hunne ambtenaren, om den ,dor-
schenden os niet te muilbanden; en te
bedenken dat de arbeider zijn loon waar
dig is.
Ten slotte goede patroons en werkge
vers, goede schoolmeesters" en kerke
raden, goede arbeiders en werklieden, die
den Geest van Christus hebben, leggen
dit bescheiden woord van vermaan gerust
ter zijde; 't is toch voor henlieden niet
geschreven.
Hier sshijnt liet woord bebage uitge
vallen te zjjn.
In de klem.
Het Volk schrijft zeer juist
Met groote heeren is het kwaad kersen
eten.
Een klein neutraal land, dat tusschen
twee oorlogvoerende mogendheden ligt als
een kurkzak tusschen twee fregatten die
elkaar probeeren te rammelen, verkeert
niet in aangename positie. In den loop
van den oorlog hebben beide partijen al
lerlei inbreuk op onze onafhankelijkheid
gemaakt Kriegsnotwendigkeit, heette
het, en daarmee moesten wij genoegen
nemen. Onze regeering heeft, zoo flink
als mogelijk was, zich naar beide zijden
geweerd, maar zij heeft niet kunnen ver
hinderen, dat wij toch telkens opnieuw
in de klem kwamen. Een van de kranten
merkte dezer dagen op, toen er weer
sprake was van een aanval van Duit-
sche luchtschepen op Londen: niets ge
beurd, immers anders zouden de terug-
keerende Zeppelins over Nederland zijn
gevlogen.
Van Engelsche zijde is er nu echter
wel iets gebeurd. Een schip van de Kon.
Holl. Lloyd, dat van Zuid-Amerika naar
huis voer, is hij Deal opgehouden, de
mail <is geopend, het zegel verbroken,
en de brieven zijn gesorteerd, omdat er
wellicht bij waren, bestemd voor Daitsch
land. „De Nieuwe Crt.", op informatie
uitgegaan, vernam, dat dit reeds sedert
maanden Engelsche gewoonte is. Kriegs
notwendigkeit. Het is maar een heel doek
je voor het bloeden, dat aan hel; blad ter
zelfder tijd is gebleken, dat in Duitsch-
land brieven ;uit Holland naai- Zwitser
land gezonden, worden geopend, en dat
telegrammen voor het eene neutrale land
naar het andere scherp worden gecen*»
sureerd, Vertraagd, en soms geheel zoek
gemaakt. Het bewijst allen, dat de klei
ne zich goedschiks of kwaadschiks aller
lei onrecht moeten laten welgevallen, als
de grooten hun toevlucht hebben geno
men tot het geweld. En wat het tevens
bewijst: dat wie eenzijdig een kampagne
voert ten gunste van een der partijen
door te zwijgen over heL onrecht dat ons
vjan den een en kant wordt aangedaan',
en door sensationeel geschrijf over al wat
wij van den anderen kant ondervinden),
zeer gemakkelijk den indruk kan vesti-
tigen, dat onze regeering handl'angersdien-
sten bewijst aan een partij; die de sto
kebrand diep verafschuwt.
Dit voor allen, die meenen dat „De
Telegraaf" een strijd voert voor „dé
menischheid"
(Wij merken op, dat de vrachtboot
„Noorderdijk" van Amerika naar ons land
haar mail in Engelsche handen heeft'moe
ten laten. Ook de Frisia, Noordam en
Rotterdam verkeerden in dit geval. Ook
van de Tubantia van den Kon. ÏIoll. Lloyd,
gekomen van Buenos Ayres, hebben de
Engelschen alle mail in beslag genomen;
en van de Goentoer, van den Rotter-
flamschen Lloyd hebben de Engelschen
de geheele pakketpost van boord gehaald
en vastgehouden. En het geval van En
gelsche accountants op Nederlandsche
booten schijnt aan die zijde niet geteld
te worden.)
Beknopt overzicht van den toestand.
Met den Hartmansweilerkopf, die op
het "Westerfront een grooten rol speelt,
is 't weer het oude liedje.
Er is weer geen overeenstemming te
krijgen omtrent het gebeurde.
Na. de Duitsche tegenspraak van do
Fransche berichten omtrent het resultaat
van de operaties daar is nu een Fran
sche tegenspraak verschenen van cle Duit
sche berichten. Van Fransche zijde wordt
nu beweerd, dat de Franschen alle ver
overde stellingen op den bergtop behou
den hebben, behalve enkele stellingen op
den linkervleugel, op de Noordelijke hel
lingen van den berg dus, waarvan de
bezetting niet in de bedoeling lag. Ver
der moeten de Fransche verliezen bij' do
onderneming de 1300 niet te boven gaan.
Van Duitsche zijde wordt verzekerd, dat
de Franschen nu ook verdreven zijn uit
het eenige deel van de loopgraven, waar
zij nog stand hielden, op de Noordelijke
hellingen, en dat zije.de stelling op den
Hartmannsweilerkopf geheel heroverd
hebben.
Ra ra, wat is dat?
Dergelijke tegenstrijdige mededeelingen
maken den toestand niet duidelijker.
Straks zal natuurlijk wel blijken in welke
lezing het grootste korreltje waarheid ge
legen is.
Op het Westelijk oorlogsterrein is ver
der niets van belang gebeurd.
Trouwens, het lot van Europa zal ook
niet afhangen van de gebeurtenissen
rondom den Hartmannsweilerkopf. Even
min als van de verkenningsgevechten die
aan het Oosterfront plaats hebben. Alles
wat op beide fronten gebeurt bepaalt zich
tot zoeken en tasten, of er in den ijze
ren ring, dien de tegenpartij' vormt met
zijn stellingen, niet een zwakke plek te
ontdekken is, waartegen een aanval te
wagen is.
Ook op den Balkan is het nog rustig.
Bulgaren noch centralen hebben de Griek-
sche grens overschreden.
De Grieksche bladen zeggen, dat de
regeering slechts het voortdringen der cen
tralen op Grieksch gebied zal dulden,
waimeer vooraf de verklaring is afge
legd, dat daaruit geen gevaar voor de
neutraliteit en de integriteit van Grieken
land zal ontstaan.
Schrik en doodsverachting.
Uit een brief van een Belgisch sol
daat
Ik heb voor mijn deel hier in den
oorlog nog al veel gedeerd en veel men-
schenkennis opgedaan. Ik heb vooral ge
leerd te handelen en den dood te trotsee-
ren, nadat ik enkele oogenblikken te vo
ren vol schrik en angst zat bij de gedachte
dat ik zou kunnen gedood worden of
gekwetst. Want, alhoewel wij met doods
verachting de tranchée's en voorposten
betrekken, wil dat daarom niet zeggen,
dat wij soms niet door-hang kunnen zijnl
Dan toch staat alles, alles wat men heeft
op het spel. En dan doemt gauw al
wat men liefheeft, voor de ziel. Maar
dat duurt niet lang. In 't algemeen slechts
enkele oogenblikken, de eerste. Geen
uren, neen, geen minuten duurt die schrik
weldra 'vergeet men alles en men heeft
oog maar één doel, zijn plicht te ver
vullen.
Schenkt de Heer mij1 het geluk behou
den thuis te keeren, dan zal ik mijn
welzijn niet meer kennen! Vroeger al was
ik in mijn huwelijk met mijn vrouwtje
en met mijn zoontje zoo gelukkig! Wat
gaat het leven een hemel schijnen na
zulle een lange, 'bange scheiding. Ik ge
voel me heden reeds diep ontroerd en
gelukkig bij die gedachte alleen.... Wat
zal dan de werkelijkheid Wezen!
Korte Oorlogsberichten.
Te Charleroi zijn drie Belgen' wegens
spionnag© gefusileerd.
De heen- en terugreis per spoor
van Bierlijn naar Konstantinopel bedra
gen resp. 53 en 58 uur.
Te Berlijn zal de tentoonstelling van
oorlogsbuit op 8 Januari geopend worden.
Er zullen te zien zijn: kannonen, voer
tuigen, handwapens, munitie, uniformen,
vliegtuigen, drukwerken en afbeeldingen.
Cyprus. De Grieksche bevolking
van Cyprus heeft, indertijd op het bericht
dat Engeland bereid was het eiland aan
Griekenland af te staan, een adres van
dankbetuiging naar Londen gezonden
Toen nu het bericht kwam, dat het aan
bod aan Griekenland door dit land niet
was aanvaard ©n de Grieksche bevolking
verzocht werd bij haar loyale houding
jegens Engeland te volharden, heeft dit
Cyprus ontstemming verwekt.
Het telegrafisch verkeer tusschen
Zweden en Rusland is hersteld. Te Petro-
grad lagen reeds meer dan 2000 telegram
men op verzending te wachten. De ver
breking dateerde van 4 Dec.
Schiepen gezonken. Hel Fran
stebe stoomschip „Ville de la Ciotat'1
(3570 ton) is in den morgen van 24 De
Gember gezonken. Een gedeelte der equi
page en passagiers is gered en door het
ss. „Merve" aan land gebracht. Tach
tig leden der bemanning en passagiers
zijn o m g e k o m e n.
Verder zijn gezonken: Het Engelsche
ss. „Yeddo" (2928 ton) van Glasgow, (be
manning opgepikt.) Het Engelsche ss.
„Cottingham" (221 ton) (7 mannen zijp
gered), het Belgische stoomschip „Minis
trie Beernaert" (2713 ton) (7 leden der
bemanning gered) en het ss. „Hadley"
(1102 netto ton) van Londen. (Bemanning
gered.)
Brandstichtingen in
D u i t s c h 1 a n d Do talrijke branden, die
den laatsten tijd hebben plaats gehad in
fabrieken, bergplaatsen en sohuiren, heeft
den autoriteiten in Hannover aanleiding
gegeven, de inwoners te waarschuwen.
■In deze waarschuwing wordt gezegd, dat
van de meeste branden geen oorzaak kon
worden vastgesteld en dat de vrees be
staat, dat van vijandelijke zijde in zen
dingen per spoor ontstekingsmiddelen wor
den aangebracht, die in onbewaakte oo
genblikken op zekere plaatsen worden uit
gezet.
De Handel:soorlog. De Ame-
rikaansche consul te Port-Said, bevestigt,
dat het Japansche stoomschip „Yasaka
Maru", zonder voorafgaande waarschu
wing tot zinken is gebracht. Het schip
had geen enkele poging gedaan om te
ontsnappen.
De gouverneur van den staat Noord-
Dakota, Hanna, lid der Amerikaansche
vredesexpeditie, is kort na de aankomst
te Kopenhagen ernstig ziek geworden en
in het ziekenhuis opgenomen.
Het vertrek der Indische troepen uit
Frankrijk wordt aangekondigd door de me*
dedeeling, dat de prins van Wales voor
het vertrek van het Indische legercorps
uit Frankrijk een boodschap des konings
overbracht, waarin deze de Indiërs be
dankte voor de diensten, welke nu op
een ander strijdtooneel vereischt worden
Be ontploffing te Münster.
De militaire overheid te Münster- richt
een dringende waarschuwing tot belang
hebbenden, om de door de ontploffing
overal' verspreide granaten en andere mu
nitie niet aan te raken, op te rapen of
mede te nemen, daar dit niet zonder groot
levensgevaar voor den betrokkene kan ge
schieden. Wie munitie vindt, moet van
zijn vondst onmiddellijk kennis geven aan
bet munitie-bureau, dat dan zorgt, dat
bet gevonden materiaal door der zake
kundige soldaten wordt opgehaald. Ver
der wordt beke,nd gemaakt, dat elk ge
vaar voor ieen verdere ontplb-ffing in de
munitie-depots geweken is. Op last van
de militaire overheid is de geheele streek
nabij de plaats van het ongeluk afgezocht
door militairen, om de verspreide muni
tie weder bijeen te brengen. Verschillen
de bewoners, die gevlucht waren, zijn
dan ook reeds in hun huizen teruggekeerd.
A r resit a tie van den heer
Schroder.
Be heer Drion had de volgende vragen
gericht tot den Minister van Justitie, met
betrekking- tot de preventieve hechtenis
Van den heer Schroder, hoofdredacteur
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. postf 12&
Losse nummers 9.0b
Prijs der Advertentiën
1—5 regels f 0.50, iedere regel meer 19 ei,
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend..
Bij abonnement voordeelige voorwaarden..
Familieberichten van 110 regels ƒ1.9
iedere regel meer 10 ct.
'van de „Telegraaf," te Amsterdam.
1. Heeft het O. M- de toepassing der
preventieve hechtenis op den heer Schro
der gerequireerd op specialen last o£ met
voorkennis van den Minister van Justitie?
2. Zoo ja, welke bijzondere gronden
heeft de Minister dan aanwezig geoor
deeld, hetzij! van vrees voor herhaling)
door den Verdachte, hetzij van vrees voor
ontvluchting, welke aanleiding moesten ge
ven tot het verzoek, om toepassing der
preVentieve hechtenis aan de Rechtbank.
De Minister van Justitie heeft daarop
het volgende geantwoord:
I. In het dagblad „De Telegraaf' ver
scheen op 27 November j.l., nadat in de
maanden October en November verschei
dene artikelen over dit onderwerp
daaraan waren vooraf gegaan, een ar
tikel, waarin blijkbaar door de redactie
werd verklaard, dat ziji niet zoude
„ophouden een Regeering en een mede
plichtige pers te bestrijden, die pnder het
mom van een „waardige neutraliteit" door
een onverantwoordelijke uitvoerpolitiek
Duitschland voorziet van de meest noodige
levensbehoeften, het daarom in staat stelt
den strijd vol te houden en verraad, pleegt
aan eigen vaderland
Van oordeel, dat bedoelde handelingen,
gericht tegen de door Nederland gevolg
de internationale gedragslijn, het feit op
leverden, omschreven in artikel 100, ló.
van het wetboek! van Strafrecht en dus
een misdrijf vormden, met een maximum
straf van zes jaren bedreigd, en in moge
lijke gevolgen van een zeo gemeen-gevaar-
lijfc karakter in deze tijden als haast geen
ander, rekende de minister het zich tot
plicht den betrokken procureur-generaal
op te dragen de vervolging Van den ver-
moedelijiken dader aanstonds te beverde
ren. Bij die opdracht werd, ook in ver
band met diet zeer ernstig karakter Van
het misdrijf, den procureur-generaal ver
zocht, nadat uit het Verhoor zou zijn ge
bleken, wie de verantwoordelijke dader
Was, met den officier van justitie te over
leggen, of door toepassing van voorloo-
pige hechtenis herhaling van het misdrijf
niet moest worden voorkomen. Na dit
oVerleg van den procureur-generaal en.
officier van justitie heeft het parket er
toe besloten om, anders dan in gevallen
waar het uitingen tegen een der oorlog
voerende betrof, in het openbaar belang
aan ide rechtbank 'bevel tot gevangenne
ming te verzoeken, en de rechtbank heeft,
tevens den rechtsingang verleenende in
dien zin een beslissing genomen.
II. Uit de beantwoording der eerste
vraag vloeit voort op grond van welke
gewichtige redenen van maatschappelijke
veiligheid de minister oordeelde, dat ter
men konden bestaan voor een vordering
tot gevangenneming.
In hoeverre ook vrees voor vlucht kon
bestaan, kon slechts door het parket ter
plaatse in verband met den persoon en
de omstandigheden van den verdachte wor
den beoordeeld.
Door den minister is dit punt derhalve
hij het parket niet ter sprake gebracht.
Mond- en klauwzeer.
De „N. R. C." verneemt, dat weldra
de indiening te verwachten is van een
wetsontwerp inzake de bestrijding van
deze veeziekte.
Landstorm, jaar klasse 1912.
De landstormplichtigen der Jaarklasse
1912, wier geslachtsnamen beginnen met
de letters A. tot en met J., zullen wor
den indienstgesteldin de provincie
Drente op Donderdag 3 Februari 1916 en
in 'alle overige provinciën op Dinsdag
1 en Woensdag 2 Februari 1916.
Mond- enklauwzeerop Java.
De Bandoengsche correspondent van de
„Java Bode" seint d.d. 17 November, dat
de veestapel van Lembang, die heel Ban
doeng van melk voorzien, bedreigd wor
den met mond- en klauwzeer, overgebracht
door van Midden Java geïmporteerd slacht
vee. Diaarom worden de bepalingen streng
nageleefd en ziek vee op het terrein bui
ten de kotta geïsoleerd.
Gevolg daarvan is een groot gebrek
aan slachtvee te Bandoeng.
Tot heden konden de beesten op het
geïsoleerde terrein geslacht worden, doch
wegens primitieve en onhygiënische toe
standen, heeft het bestuur daaraan een
eind gemaakt, vandaar de plotselinge
noodtoestand.
Volkstellingen en bij1 ge
loof. Bij wijze van proef droeg de ge
zaghebber van Boeton (Oost-Celebes) het
districtshoofd van Sampololawa op eene
zielentelling in 'zijn district te houdem
Hoewel de telling persoonlijk door het
districtshoofd werd gehouden, had toch
iemand kans gezien de bevolking wi|j
