No. 53
Woensdag 1 December 1915
30e Jaargang
De Groote Oorlog.
Staten-Generaai
Uit de Pers.
Binnenland.
Provinciale Staten van Zeeland'
Uitgave va»
de NsumL Venn. LUCTOR ET EMERGG
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LAN -SE vorststraat 210.
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ - L. RU ROS.
Drukkers:
Oosterbaan le Cointre Gom.
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post
Losse nummers
f136
.0.05
Prijs der Advertentfdn t
15 regels f0.50, iedere regel meer 10 ct.
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels f 1.—
iedere regel meer 10 ct.
S
Tweede Kamer.
De Marine specialiteit en
de poitefeuille van Kolo
niën. Groot in bet de-
batteeren. Hoe is de
politieke toestand nu
De Indische Begrooting is dus zt. h. s.
-aangenomen, ondanks het aanvankelijk
ewijgen van minister Rambonnet, doch
dank zij zijn welsprekendheid inzake het
Marine-onderwerp
Zeker, tegenover deze afdeeling stond
hij natuurlijk officieel niet anders dan
tegenover de andere afdeelingen van de
Indische Begrooting, maar terecht kon hij
«eggen, dat hij over Marine-zaken geacht
«aag Worden een woordje mee te kunnen
spreken.
Daarom ging de behandeling dan ook
vlug in zijn werk en was het conflict
met Bichon van IJsselmonde spoedig bij
gelegd, echter niet dan nadat Z.Ex. diens
amendement had overgenomen.
Het liep over een duikboot voor Indië,
die reeds lang klaar had moeten zijn.
De heer Bichon, die van meening. was,
dat de afhouw zelfs in 1916 niet meer
mogelijk zou zijn, wilde de aangevraagde
gelden nu maar afvoeren tot later order.
Ten slotte was de minister hiertoe te
bewegen.
Tot ons genoegen hebben we intussohen
de verzekering gekregen, dat de booten-
houw niet verwaarloosd wordt. De heer
Bichon is wat al te sceptisch geweest,
is wat te gauw van Stal geloopen. Hij
had moeten bedenken, dat er verschil
is tusschen wat men wil en wat men
fchn.
Wanneer het geld is toegestaan, heeft
men wel de teekeningen, maar nog niet de
bestekken, die de basis moeten vormen
v.oor het bouw contract. Dan moet wor
den onderhandeld en men weet nooit voor
uit, hoe lang dat duur*. Een groote reden
tot verdraging is ook de in deze dagen
moeilijke aanvoer van. materiaalhet eene
oogenblik stroomt alles toe, dan weer
krijgt men niets. Tal van onderdeden
moeten uit het buitenland komen en dat
hij dozen verschrikkelijken eeonomischen
oorlogWanneer de heer Bichon wist,
hoe veel er reeds is gedaan om spoed
te betrachten, zou hij geen wantrouwen
hebben getoond in de voortvarendheid
van de regeering.
Inderdaad, 's heeren Rambonnet's
speech was duidelijk en bevredigend.
En, mocht er al eens getalmd zijn,
dan zal men nu toch zeker spoed be
trachten.
In den namiddag zijn de algemeene
beschouwingen geopend over Hoofdstuk
I van de Staatsbegrooting.
Maar, o tijden, o zeden! Nummer drie
is nog niet aan het woord kunnen ko
men. Zoo verschrikkelijk is er gebabbeld
en geciteerd.
Schaper's speech was er heelemaal op
berekend, om heden voortgezet te wor
den. Citaat volgde op- citaat en de spre
ker werd er heersch van.
Meneer Schaper, zeide de voorzitter ten
slotte, ik meen aan uw stem te bemer
ken, dat u gaarne de rede wilt afbre
ken.
En Schaper: Ik dank u wel, meneer
de voorzitter, dat u het eindelijk ziet.
Zoo krijgt de lezer een indruk van
de wjjze, waarop de kostbare nationale
tijd wordt volgebabbeld. Inderdaad, waar
in ons volk klein moge zijn, het is groot
in het dehatteeren.
De heer De Meester, die de rij opende,
begon met zeker dagblad aan den tand
te voelen.
Spr. wist wel, dat hij geen nieuws
vertelde, doch het is noodig, dat het
telkens weer gezegd wordt, omdat in het
buitenland te dien aanzien er zooveel
misverstand bestaat. Op enkele uitzon
deringen na is de pers uit eigen over
tuiging met de Nederlandsche regeering
en de groole meerderheid van het Neder
landsche volk beslist neutraal. Het aan
tal lieden, die op dezen regel een uit
zondering maken, is gelukkig zeer gering.
De wijze waarop het dagblad de „Te
legraaf' de regeering aanvalt en ver
dacht maakt wordt zeker door deze Ka
mer afgekeurd.
Stemmen: „Zeer juist,".
Wo kunnen verder kort zijn over het
inleidende debat. Er is nog geen licht
opgegiaan over den verwarden politieken
toestand (misschien zal rechts op klaar
heid moeten aandringen), noch zijn we
te weten gekomen, hoe het „Bestand''
op te vatten.
Zoowel de heer De Meester, als de
heer Schaper drong aan op een oomité-
generaal. Vele leden van verschillende
parijen schijnen zulk een geheime ver
gadering te verlangen. Reeds deed de
regeeriog in de stukken Wijken, dat zjj
aan dat verlangen «iet zou weerstaan.
Maar wel.... aan de begeerte om veel te
weten te komen.
Schaper besprak nog de grondoorzaken
van den oorlog. Hij ■ml een minder be
perkte Grondwetsherziening, opdat ook
oa. ten aanzien van het recht van oor
logsverklaring ©en andere regeling getrof
fen wordt.
De Meester vond de ouderdomsrente
het hoofdpunt. Nochtans wil hij ook aan
dacht, besteed zien aan de financieele wet
ten.
0e anti-revolutionaire partij,
De Standaard schrijft het volgende naar
aanleiding van de brochure van de hee
ren Anema, Bavinck, Diepenhorst, Heems
kerk en De Vries:
Ten deele als repliek op de Starren-
tritsen van Dr. kuyper, gaven de H.H.
Anema, Bavinck, Diepenhorst, Heemskerk
en de Vries een vlugschrift uit onder
den titel Leider en leidi'ng in de Anti
revolutionaire partij: verschenen bij W
ten Have te Amsterdam.
Althans voor een gedeelte is hierin
Van antwoord gediend op de onzerzijds
gestelde vragen en gemaakte opmerkingen.
Toen hechten we 'niet hieraan de meesto
waarde, te minder daar juist hoofdpun
ten geheel stilzwijgend zijn voorbijge
gaan. Verdere publieke discussie hier
over zou dan ook tot niets leiden. Wie
de Starrentritsen en dit vlugschrift naast
elkander ltegt, heeft al Wat hem van
noode is, om over het gerezen geschil
een eigen oordeel te vellen.
Van al zulk dispuut nu geldt het Li-
tesfiniri oportet. We denken er dan ook
niet aan op dit persoonlijk dispuut voors
hands nader in te gaan.
Wat daarentegen wel aanleiding kan
geven tot verdere besprekingen zijn de
denkbeelden, die de heeren Anema c.s.
aan de hand doen, om de ook huin toe
lachende denkbeelden van eenheid en vrij
heid, in onderlinge verzoening tot krach
tige gisting te brengen.
Het nader ingaan op deze denkbeel
den kan echter beter in mondeling ge
sprek, dan in schriftelijke gedachtenwis-
seling tot 't bereiken van het gewenschte
doel leiden. Iets wat te gereeder kan,
daar men nu weet met welke politieke
mannen zulk een samenspreking zou kun
nen plaats hebben.
Te meer kan dit doel treffen, inu de
kring van deze politieke woordvoerders
biet te groot is. Ze zijn niet meer dan
vijf in aantal.
Het zal nu slechts de vraag zijn, of
deze broeders bereid zullen worden ge-
om zich tot zulk een zaakrijke saam-
spreking te lèenen.
Zoodra de Tweede Kamer weer op reces
gaat, eif de gedachtenisvieringen aan 't
eind van 't jaar. achter ons liggen zal
zich voor zulk een saamspreking als van
zelf het gereede oogenblik kunnen aan
dienen.
Van Dr. Kuyper vernamen we, dat hij
't voornemen heeft voor het houden van
zulk een saamspreking het initiatief te
nemen.
Beknopt overzicht van den toestand.
Ofschoon de oentralen het er voor hou
den dat in Servië hun voornaamste taak
is vervuld, wordt in het Zuiden de strijd
tegen de Bulgaren, die de toegangen naar
het noorden afsluiten, voortgezet.
Natuurlijk tracht men nog een veree-
nigLng van de geallieerden met het Ser
vische leger te bereiken. Doch dit zal
nu moeilijk gaan, waar het Servische
leger de Albaneesche grens is overge
trokken.
Bij Tsjerna zijn de Franschen "dan ook
maar teruggetrokken.
De druk der Bulgaren in de richting
Van Monastir wordt krachtiger en van
ententezijde worden weder de meest sen
sationeel© berichten omtrent dein toestand
in die plaats gemold. De toestand zou er
volgens de berichten zeer kritiek zijn;
de plaatselijke autoriteiten zouden de stad
verlaten hebben.
Mogelijk zullen de Serviër-s, van do
terreingesteldheid gebruik makend, nog
©enigen tijd hier stand kunnen houden,
maar lang zullen zij het tegenover do
krachtige overmacht wel niet kunnen uit
houden. Daarmede begint dan de kwes
tie van de houding van Griekenland te
genover de terugtrekkende Servische troe
pen en het entente-leger een zeer acuut
Karakter weer te krijgen en een beslis
sing in deze van Griekenland voor do
entente van het hoogste belang te wor
den.
Het is nog niet bekend, of' alle kwes
ties tusschen de geallieerden en Grie
kenland nu zijn geregeld.
Het belangrijkste punt, de verzekering,
dat de geallieerden, als zij moeten wij
ken, in geen geval zullen worden ont
wapend en geïnterneerd, is vastgesteld.
Doch de Entente zou nog drie andere
eischen gesteld hebben, welke Grieken
land tot nog toe niet heeft willen inwil
ligen.
De lezer kent ze reeds.
De tijd zal lecren, of de opstellers van
dit. bericht de waarheid gediend hebben.
De ervaring doet ons op het punt van
„oorlogsnieuwstijdingen" o zoo gereser
veerd zijn!
Op het Oostelijk oorlogsterrein hebben
de Russen Noord-Westelijk van Dunaburg
weer een succes behaald. Illuxt, dat de
Duitschers ten koste van veel offers voor
eenigen tijd bezet hadden als een be
langrijk steunpunt voor het eventueel©
foroeeren Van de Duna ten Noorden van
Dunaburg, is gedeeltelijk weer door do
Russen heroverd.
De Duitsche stellingen rond Dunaburg
zijn dus weder een weinig afgebrokkeld.
De vredes-beweging.
De Engelsche „Westminster Gazette"
bespreekt de vredesbewegingen. Het blad
wijst op het merkwaardige feit, dat er
in de geallieerde landen geen enkele vre
desbeweging bestaat, welke waard is deze
naam te dragen.
Wij verlangen slechts een vrede, zegt
het blad, op voorwaarde, dat onze kin
deren en de generaties, die later zul
len komen, gespaard zullen blijven van
de huidige gruwelen.
Wij hebben dezen oorlog niet gemaakt;
wij hebben niet deelgenomen om kalm
en koelbloedig het plan op te zetterH,
waardoor Europa in dit ongeluk werd
gestort.
Wij kunnen geen zekerheid voelen in
een vrede, die in centraal-Europa een
militaire kaste laat, v. !ke, wanneer zij
van oordeel is dat haar geheime voor
bereidingen heter zijti dan die van haar
buren, opnieuw begint.
Wij voelen dat alle beschaving be
dreigd wordt door de leer dat onbeperkt
geweld gerechtvaardigd wordt door staats-
of militaire noodzakelijkheid, een leer
stelling, welke de Duitsche regeering bij
het begin van den oorlog opzette er?
zonder medelijden of zelfverwijt door den
Duitschen generalen staf werd toegepast.
Wij meenen dat wij! door onzen strijd
om een einde te maken aan deze dingen,
ook de zaak van de neutrale wereld
dienen.
Wij zijn bereid nog grooter offers te
brengen dan wij reeds gebracht hebben.
Hoe vredelievend
Een arm koning.
Een Italiaansch journalist heeft uit Mo
nastir aan zijn blad enkele bijzonder
heden geseind oiver het droeve lot van
koning Peter van Servië.
Hij vertelde o.m.
Koning Peter dan was tegenwoordig
bij den slag van Pirot, die vijif dagen
duurde. Te paard gezeten en ondersteund
door twee soldaten, die naast hem liepen,
begaf de oude Koning, zich met het
zwaard in de hand, in de vuurlinie, om
zijn soldaten aan te moedigen. Aan het
einde van den dag was hij uitgeput en
viel hij 'flauw. Al de verzoeken, tot hem
gericht, om naar Prizren te gaan, waren
vergeefsch. Hij bleef in de Kossowo-
vlakte, waar hij als een geest onder zijn
volk rondwaarde. Daar staat een een
voudige oude kerk, gebouwd in de
Derde Eeuw. Naar luid van de legende,
had de Servische keizer Lazar, aan den
vooravond van den slag van Kossowo in
1389, in die kerk gebeden. Koning Peter
vertoonde zich dikwijls in die kerk. Ver
scheiden dagen lang verklaarde hij plech-
tiglijik, dat hij zijn troepen niet zou ver
laten en op de vlakte het laatste
bolwerkdes vaderlands zou sneven.
Slechts nadat prins Alexander daarop
meermalen met kracht had aangedrongen,
vertrok de Koning naar Prizren.
Korte Oorlogsberichten.
Een oproep van. Koning Ni-
kit a. Koning Nikita van Montenegro
heeft een krachtigen oproep tot zijn volk
gericht, waarin hij het vraagt kalm te
blijven tegenover het gevaar, dat Monte
negro bedreigt. De koning zegt: Het Ser
visché leger is genoodzaakt geworden in
de bergen van Montenegro terug te trek
ken, waar de troepen der twee Servische
koninkrijken, vereejtigd tegenover huinne
gemeenschappelijke vijanden, dapperen te
genstand zullen bieden. Getrouw aan zijne
tradities, zal Montenegro weerstand bie
den tot dein dood.
Aan esein brief over oorlogsfolklore,
uit Bglgië aan de Vlaamsehe stem ge
schreven, ontleenen wij het. volgende:
Over kinderliedjes, uit Holland binnen
onze wallen gebracht ware een studio
te schrijven.
Dan zijn daar de duizenden en duizen
den anekdoten, moppen, en vaak legen
daries© oorlogsverhalen, die vliegensvlug
zich over de stad en het land verspied
den. Die IJzer speelt daar natuurlijk een
overwegende rol in.
En de uithangborden: In Oorlogstijd,
in de Schrapnel, in 't Geschut, in 't
Vliegmachien... Te Lier zag ik op een
houten huisje boven een kelder:
Wij zitten er onder,
Maar bedienen hoven,
en te Duffel dragen de herlevende resten
van huizing, stalling en schuur het ge
zamenlijk opschrift:
Uit de puinen verrezen.
Met een paar planken en wat nagels
werd daar weer een woning van gemaakt
„In 't Machiengeweer" en „in de Loop
gracht" zijn ook niet zeldzaam. Het laat
ste las ik op een achterhuis dat tussen
stapels puinen te bereiken is.
Voor de invaliden, die een been
in den oorlog verloren hebben, heeft
een Neurenburgsch fabrikant een nieuw
soort van rijwiel' bedacht. De kracht van
het ontbrekende been wordt vervangen
door de kracht van de hand aan dien
kant. Aan het stuur is namelijk een hef
boom aangebracht, dien de eenbeenige
na korte oefening zoo goed kan bedienen,
dat hij langs den vlakken -weg en bij
lichte stijgingen even regelmatig kan rij
den, als wanneer hij' twee pedalen ge
bruikte. Voor het op- en afstappen be
dient de wielrijder zich van een korto
kruk, die hij in een houder aan het bal-
hoofd meevoert,
Gisteren is een speciale wagen
met veldpostzendingen, bestemd voor het
Westelijk front, tusschen Osnabrüc-k en
Munster in brand geraakt, vermoedelijk
door het onvoorzichtig omgaan met lu
cifers of and ere licht ontvlambare stof
fen. Van de 30.000 pakketten, die in den
wagen waren geborgen, verbrandden er
circa 5000.
De houding van Grieken
land. De verklaringen dooi' Skoeloedis
aan de gezanten der Entente afgelegd, om
vatten het antwoord van Griekenland op
de jongste collectieve nota.
De basis van het Grieksche antwoord
is de neutraliteit, welke welwillend zal
blijven jegens de entente, zoolang de sou-
vereine rechten van Griekenland niet ge
schonden worden en geen beperkingen
van militaire orde geëischt worden.
Er is geen enkele aanduiding van een
bedoeling der entente om de oorspron
kelijke eischen te wijzigen.
In regeerings- en diplomatieke kringen
heeft men goede hoop om tot een vol
doening gevende oplossing te komen.
Kenneth Friest, een jongen van 19
jaar, destijds te Londen gevangen geno
men onder verdenking een Duitsch spion
te zijn, is, tengevolge van de tusschen-
komst van oud-president Roosevelt, die
de bemiddeling van het AmerikaanscÈe
gezantschap had ingeroepen, aan de dood
straf ontkomen en in vrijheid gesteld.
Hij' is nu weer in de Vereenigde Staten
bij zijn vader, een gegoed Amerikaansch
ingenieur. De jongen had uit Londen een
brief geschreven aan een oom te Berlijn,
waarin hij meldde, dat hij kostbare'gehei
men had voor het Duitsche departement
van oorlog. De Engelsche overheid heeft
echter de verklaring van Roosevelt aan
genomen, dat de jongen geestelijk over
spannen was. i
Koning George van Engeland gaat
goed vooruit, maar hij kan zich toch
nog niet zoo vrij bewegen als hij wel
wenschte. Intus-schen presideert de ko
ning reeds weer geregeld vergaderingen
van den Pivy Council ten paleize.
De koningin van Engeland heeft
Dinsdag voor den tweeden keer nadat de
koning van zijn paard is gevallen, in
zijn plaats troepen geïnspecteerd
Skoetari. De Albaneesche stad
Skoetari, waarin, zooals men weet, de
Servische regeering zich terugtrok, is aan
genaam aan het meer van dien naam
gelegen en gemakkelijk verdedigbaar. Men
zal zich uit den Balkanoorlog herinne
ren dat de citadel van Rosapha zich
lang verdedigde tegen den Montenegrijn-
schen aanvaller, die zich op den berg
Taraboch genesteld had.
Skoetari 'heeft goede verbinding met
het omliggend land en de zee.
Skoetari heeft op het oogenblik onge
veer 35000 inwoners. Het was in den
Turkschen tijd de hoofdplaats van heft
vilaject Skoetari. Het heeft goed aange
legde straten en goedgebouwde huizen,
zoodat de Servische regeering daar een
voortreffelijk onderkomen kan vinden.
Kitchener is in Engeland terug. Don
derdag zal er bijeenkomst van het Ka
binet zijn en Kitchener zat de zitting
bijwonen.
Het Engelsche s.s. „Dotterel" (819
ton) is gezonken.
'n Subliem idee
noemt Hagenaar in de „Tel." het denk
beeld van mevr. dr. Aletta Jacobs, die
op de vergadering van den Vrijz.-Dem,
Bond voorstelde, het recht van oor
logsverklaring te geven aan de Staten-
Generaai, onder voorwaarde, dat de le
den, die vóór den oorlog stemmen, on
middellijk zelf naar het front worden ge
zonden. Dit is zegt genoemde op
merker zeer zeker een origineel denk
beeld. En het opent stralende perspec
tieven. Ik ben er sterk voor om deze
methode uit te breiden. Men stelle de
Kamers voor de vraag: geheelonthouding
of niet? en wie tegen stemt, wordt ver
plicht een kroegje op te zetten. Uitvoer
van levende.varkens, ja of neen? 'en wie
ja zegt, moet beginnen met zichzielf voor
uitvoer aan te geven. Drooglegging van
de Zuiderzee? en de voorstander moet
op ^lag heihaas worden.
Verstrekking van reuzel.
De opperbevelhebber van land- en zee
macht lieeft bepaald, dat ter vervanging
van het ration rundvet of plantenvetten
behoeve van de soldatenmenages, geheel
of gedeeltelijk reuzel kan worden ver
strekt. (Avp.)
Bezoek aan de fabrieken van
Anti Jurgens te Oss.
Donderdag, 23 November, brachten 28
leerlingen van den Landbouw-Huishoud-
cursus te Valburg hij Heeteren, onder
geleide harer leerares, een bezoek aan
de fabrieken van Ant. Jurgens te Oss.
Het doel van dit bezoek was om in
dit groote bedrijf de bereiding te zien van
plantenboter. Onder deskundige leiding
werden de dames groepsgewijze door de
fabriek geleid, waar haar in de groote,
moderne en hygiënsch ingerichte £a-
brieksloknlen de fabricatie en de nieuw
ste vindingen tot bereiding der planten
boter werden gedemonstreerd. In het hij
zonder interesseerde de dames de melk
bereiding en de zuivere en zindelijke
behandeling, en waren zij verbaasd over
de reusachtige hoeveelheden plantenbo
ter, welke in deze fabriek gefabriceerd
worden. Voor deze meisjes uit den boe
renstand, die van huis uit met dit be
reiding van melk en boter ongetwijfeld be
kend zijn, moet dit bezoek zeer leer
zaam geweest zijn.
Kamerzetel N ij m e g e n.
Te Nijmegen gaan stemmen op om aan
oud-minister Kolkman een candidatuur
aan te bieden.
Na jaars zitting.
Vergadering van Dinsdag 30 November
des avonds te half acht.
Voorzitter de heer mr. H. J. Dijck-
meester, Commissaris der Koningin.
Aanwezig 39 leden. Afwezig de heer
Van der Vliet, die kennis heeft gegeven
deze geheele zitting wegens ziekte niet te
kunnen bijwonen en de heeren Gerlach
en Wondergem, die hetzelfde voor deze
vergadering hebben bericht.
-Mededeeling wordt gedaan van de inge
komen stukken w.o. een dankbetuiging
van het Bestuur der Ver. tot Chr. ver
zorging van krankzinnigen in Zeeland
voor de inwilliging van het verzoek tot
wijziging van de tusschen de provincie
Zeeland en de vereeniging bestaande over
eenkomst.
En vervolgens een mededeeling van het
comité tot bevordering wan de totstand
koming van een tramweg van Breskena
naar Sluis met zijlijnen en den heer mr.
P. Ddeleman als gemachtigde van den
heer E. Huijghebaert, dat tusschen hel
comité en den heer Huijghebaert eener-
zijds en de stoomtrammaatschappij Bres-
kensMoldeghem anderzijds overeenstem
ming is verkregen omtrent den aanleg
en de exploitatie van genoemde lijn.
Deze heide stukken worden voor kennis
geving aangenomen.
Verder is ingekomen een verzoek van
het bestuur der Ver. de Ambachtsschool
te Middelburg om in verband met da
stijging van de prijzen der materialen'
enz. over 1916 een extra-subsidie vaa
f 1000 te mogen ontvangen.
Dit adres wordt gesteld in handen van
Ged. Staten om daarover in de zomierzit-
ting een voorstel te doen.
Ten slotte nog een adres van het uit
voerend comité voor de totstandkoming
van een verharden verbindingsweg tus-
