No. 53
Dinsdag 30 November 1915
30e Jaargang
De Groote Oorlog,
Binnenland.
Landbouw en Veeteelt.
Uitgave van
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LAN SE VOHSTSTRAAT
Bureau te Middelburgs
FIRMA F. P. DHUIJ - L. BUftfc.
Drukkers:
Oosterbaan Le Cointre - Goes.
School en Leven.
Neen, de school past zich niet aan
bij het 'leven, en dit wreekt zich overal
en telkens op allerlei manier.
Deze klacht hoorden wij al voor ruim
veertig jaar uiten.
Wij hoorden eens een Christelijk insti-
tuteur op een afdeelin gsvergadering te
's Gravenhage, nn veertig jaar geleden,
van de Vereeniging van Chr. Onderwij
zers, na een beloog van den heer Rnm-
S'cheidt in bovengenoemden" geest de op
merking makenik beu 't met u eens,
maar wanneer ik mijn leerstof en leer
plan in de dooi' u aangegeven richting
kies, dan zakken al mijn leerlingen voor
de toelatingsexamens op de hoogtere in
richtingen, en dan kan x k m ij 11 school
wel sluiten.
Bedoelde hoofdonderwijzer gaf toe, dat
volgens de methode-Buinscheidt de kin
deren beter zouden gevormd worden voor-
het' practische leven; doch hij handhaaf
de met honderden anderen het oude af
richt- en klaarmaaksysteem volgens het
welk men geleerde domkoppen kweekt.
Deze opmerking'moest ons uit de pen
naar aanleiding van de volgende zeer
juiste opmerkingen die wij uit De Rot
terdammer afdi'ukkfen.
„Wonderen van geleerdheid worden aan
het jeugdig kroost bijgebracht. Verbaasd
staat men over de vele en velerlei dingen,
waarmee de jonge hersens geplaagd wor
den. Kleine kleuters klampen u aan met
vragen, die eigen domheid tegenover der
kinderen veelweterij' pijnlijk belichten, Het
blijft voor- ons echter twijfelachtig of in
dit opzicht slechts winst is te boeken.
Ongetwijfeld zijn er teekenen die wijzen
op een systeem van inpompen, dat de
hersenen bederft en friscbheid van geost
onderdrukt. Met name lijkt het bedenkelijk
de groote plaats die in ons uitgebreid
lager onderwijs aan het Fransch wordt
toegekend. Het is geen uitzondering dat in
de derde klas reeds met het onderricht
in de Fransche i aal wordt aangevangen.
Dat het vruchtdragende van dit. onderwijs
belemmerd wordt, doordien genoegzame
kennis van de Nederlandsche taai ont
breekt schijnt niet te hinderen. Maar
wat wel hindert, wat ons althans hin
dert is dit: door do veelweterij; door 'de
overdreven belangstelling aan het Fransch
gewijd, komt de Nederlandsche taal in
het gedrang.
Erbarmelijk is het hoe door velen, die
de lagere school verlaten, met het Ne-
deriandsch. wordt omgesprongen
Ongetwijfeld dragen de hoog© eischen,
die Gymnasium en H. B. S. voor de toe
lating stellen, schuld aan dit euvel, en een
radicaal geneesmiddel zou zijn indien ge
hoor werd gegeven aan het alleszins recht
vaardig verlangen dat het Fransch als
examenvak verviel.
Maar ook al wordt aan dit verlangen
niet voldaan, dan toch hebben onze pae-
dagegen toe te zien dat het Nederlandsch
weer zijn eereplaats bekomt.
Vergeet vooral het Nederlandsch niet!"
Ach waRtteer?
Wanneer 't ministerie Heemskerk aan
gebleven was, dan was ook Talma minis
ter gebleven.
Dan waren de Invaliditeitswet en Ziek-
tewet uiterlijk met één jaar ingevoerd.
't Heeft evenwel niet zoo mogen zijn.
Wanneer komen ze nu?
•fa, wanneer.
De wetsontwerpen zijn er.
Maar Grondwetsherziening gaat voorop.
En ïxa Grondwetsherziening volgt ont
binding van het Parlement. Dan konft
een heete stembusstrijd.
Allereerst is dan direct noorlig een nieu
we kieswet.
En dan gaan de vrouwen, die naar
stemrecht snakken, op haar achterste bee-
nen staan, om onverwijld vrouwenkies
recht te hebben.
Daarop krijgen we Wellicht een Minis
ter, die weer anders denkt dan Treub.
Deze gaat Treub's wetten „verbeteren".
De maatschappelijke toestanden zijn
sinds ook weer gewijzigd.
Invaliden en zieken moeten zich maar
redden.
Wanneer zullen niet meer de politici,
maar de rechtstreeks belanghebbenden
van deze wetten eens genieten?
tZiet er donker uit voor de arbei
ders.
Maar ze hebben dan toch bet stembil
jet. roept de socialist triomfantelijk nit.
Daar heeft een invalide en een zieke
verbazend veel aan.
Misschien kan hij, wegens zijn invalidi
teit en ziekte, er niet eens gebruik van
maken.
De beteekenis der nederlaag in 1913
wordt hoe langer hoe duidelijker.
N. M.
De Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG
Abonnementsprijs
Per 8 maanden fr. p. postf lüS
Losse nummers
Prijs der Advertentiën s
16 regels ƒ0.50, iedere regel meer 18 ci,
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend,
Bg abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels
iedere regel meer 10 ct.
Tweede Kamer.
Een minister ad interim
aan 't woord. Principes
op den achtergrond. Was
zwjjgen hier wol goud
Gisteren is de behandeling van de In
dische Begrooting voortgezet geworden,
nadat de heer Rambonnet zich bereid
verklaard had voor zijn zieken ambtgenoot
van koloniën de verdediging op zich te
nemen.
'Het is begrijpelijk, dat het pikante van
het debat af is. Immers alle principi-
ëeJIe punten bleven buiten het debat, zoo-
dat de minister zich alleen bepaalde tot
het géven van inlichtingen en het onder
de aandacht van den beer ^Pleyte bren
gen van verschillende zaken.
Trouwens, de heer Rambonnet had
vooruit gewaarschuwd, dat men niet te
'veel van hem moesst verwachten. Hij
Is dus slechts voorwaardelijk in de voet
stappen van zijn voorganger getreden.
Veel konden de geachte sprekers duJ*
van de regeer in gst are 1 niet vernemen. Ver
schillende vonden in de afwezigheid van
Minister Pleyte da.11 ook maar reden om
hetgeen ze anders zouden hebben ge
zegd, thans maar niet of gedeeltelijk to
zeggen. Anderen praatten echter hun re
glementair half uur (we zijn namelijk aar
ile onderafdecl'ingen der Indische Begroo-
t.ing) vol. Tot het laatste half minuutje
woi'dt de officiëele tijd volgobabbeld door
de rood© sprekers.
Salines sprak over koeliewerving, koe
liebehandeling en. koelieordonnantie, Mon
deis over de vermeende rechtelooshid van
den inlander en Ter Laan wil belangstel
ling kweeken voor indië.
De minister heeft inderdaad niet veel
gezegd. Zijn beanlwoordingsrede ovèt de
onderafdieeling Justitie zal in de Hande
lingen een vijftal regels beslaan. De voor
naamste mededeeling was deze, dat het
nieuwe. Wetboek van Strafrecht voor In
dië niet zal worden ingevoerd, vóór dat
de invoering'sverordening gereed is.
Wat, het nieuwe wetboek betreft, na
dat men al zoo lang gewtens'cht heeft,
dat het ingevoerd zou worden, en nu
het dau eindelijk de Indische -strafrechts
praktijk zal gaan b'eheerschen, nu staan
er lieden op om den minister te verzoe
ken, dat hij de invoering nog wat zal! uit
stellen. Niet dat het geen deugden heeft.
Prof. Van Hamel vond het hier en daar
nog beter dan het Nederlandsche. Fou
ten zijn er echter ook ontegenzeggelijk.
Vóór dat het ingevoerd is, of zelfs nog
bekend gemaakt, heeft minister Pleyte
reeds een wijziging aangekondigd. Die no
velle zal dienen 0111 ide laatste resul
taten dei' Nederlandsche wetgeving in hef
Indische wetboek te verwerken. Prof. Hee-
res wil die novelle nn maar liever in hel
wetboek zelf zien opgenomen. Daarom
wat uitstel.
Maar ook heeft hij nog andere redenen
om dat uitstel te bepleiten. Er bestaat
b.v. ook in het nieuwe strafwetboek nog
de doodstraf. Nu moot men volgens den
heer Heeres er toch nog eens over den
ken, of dat vree se lijk bewijs van geringe
beschaving niet kan worden opgeheven
De heer Bogaard t heeft echter krach
tig gewaarschuwd tegen afschaffing van
de doodstraf voor .inlanders, in verband
met hetgeen hem omtrent de toestanden
in Indië bekend is.
's Avonds is er onder Schaper's lei
ding vergaderd.
We teekenen slechts het volgende aan:
Bij onderafdeeling 149 sprak de heer
Scheurer (A.-R.) over de volksbibliothe
ken. Opmerkingen makend over de in
Indië verspreide volkslectuur, noemde hij
daarbij enkele boekjes welke z.i. bezwaar
lijk verspreid mochten worden. Er zijn
daarbij werkjes welke niet kunnen strek
ken tot verheffing yan het zedelijk be
wustzijn. Hij vroeg of de minister be
reid .zou zijn door andere personen toe
zicht te doen uitoefenen.
Do heer De Visser (C.-H.) toonde zich
telcurges'teld door 's ministers houding in
deze zaak. Van hetgeen spr. verlangde is
niets gebeurd. Hij zal zich op1 die wijze
niet gerechtigd achten voor dezen post
te blijven stemmen. Er zijn nog zeer on
gunstige en onzedelijke werkjes gepubli
ceerd en daartegen kwam spr. op. Intus-
schen zal hij' zijn oordeel opschorten tot
een volgend jaar. Hij vroeg óf dergelijke
geschriften niet meer te publioeeren, óf
de tegenwoordige commissie door een an
dere te vervangen.
Ook de heer Bogaardt (R.-K.) 9efen.de
critiek nit over deze zaak. Over het ver
weerschrift van de commissie voor de
volkslectuur had ook deze spr. zich ver
baasd, wat betreft de argumenten door
haai' gebruikt.
Jammer, dat de minister zoo koud bleef
voor deze klachten.
Waarom geen ondubbelzinnige toezeg
ging gedaan, dat het gevaar want
dit. is er toch tegengegaan zou wor
den!
De Muralt, Bongaerts, Fock en Albar-
da achtten zich in den laten avond geroe
pen de „burgerlijke openbare xverken" te
verdedigen tegen het rapport van de z.g.
Havencommissie, clie den landvoogd zou
inlichten over de uitvoering van lands-
werken.
Doch, zooals gezegd, 't pikante was er
af. Tot overmaat van ramp volhardde
Rambonnet in een diep stilzwijgen.
Om wanhopig te worden!
Beknopt overzicht vasv den toestand.
In weinige woorden zijn de feiten te
noemen, die aan de gevechtsterreinen een
veranderd aanzien, hebben gegeven.
Met andere woorden: er gebeurt, zoo
goed als niets van belang.
Gisteren hebben we ggzien, hoe de groo
te Duitschc generale staf balans opmaakt
van do krijgsverrichtingen in Servië en
aantoont, dat de veldtocht als geëindigd
^beschouwd kan worden; laat ons thans
zien hoe de geallieerden er over denken
„De opsomming van de legers, aldus
de Times, die gebruikt zijn tot verplet
tering van het kleine Balkanvolk, dat
Oostenrijk meende alleen te kunnen tuch
tigen, tot een. wreede ervaring het anders
leerde, vermindert den roem van de krijgs
verrichtingen eenigszins, hoezeer zij er
op Iterekend mog'e zijn aan andere Balkan-
staten vrees aan te jagen.
De samenwerking der groep van Mac-
kensen en het Üostenrijksche. .leger van
Kovess, versterkt door de Duitschers xran
het leger van Gallwitz en txvee Bulgaarséhe
legérs in dé Servische flank, is noodig
geweest om de Serviërs naar het ge
bergte te drijven. Men acht het blijkbaar
minder raadzaam, om ze daar te volgen.
Men beroemt ér zich nu' op, dat de taak
xtelbracht is, ofschoon het Servisch© le
ger nog in stand is gebleven."
Zeker, de verplettering van Servië be
wijst nog niet den heldenmoed der cen-
tralen.^ Daar zijn wij het mee eens. Ech
ter niet met de voorstelling, alsof het
Servische leger nog in stand is gebleven,
want de rest, die zich in het Albaneesch
gebergte heeft teruggetrokken, is „karig".
De igroote hoeveelheden gevangenen van
de laatste dagen geven te denken. En
ook, dat er achter het front telkens ver
strooide manschappen worden gevangen
genomen.
Uit het militair overzicht van de Temps:
,,In Frankrijk bespieden, de heide te-
•genstanders elkaar en bestoken elkaar met
hun kanonnen: het is de stilte voor het
onweer."
Dit klinkt tamelijk ongerijmd.
Vooral op de bewoners van de Zuide
lijke provinciën, die dagelijks het kanon
gebulder Van. het Westerfront hooren,
maakt -dit een vreemden indruk.
Toch wordt de toestand ©r juist in
geteekend'Wel dagelijks kanonnades, doch
van Aveinig uitwerking.
Maar, wil de Temps nu zeggen, het
is nog maar zwak gerommel, dat een
ontzettend onweder voorafgaat.
We zullen zien of 'txvaar is.
We' geloovén eer aan een algemeen
voorjaarsoffensief.
Zestig uur onder den grond.
Den 30n October sprong in Artois een
Duitsch© mijn tusschen de linie van de
Fransehen en hun tegenstanders. Daar
door geraakte een onderaardsche gang
verstopt, die de Fransohen vair hunne
loopgraven naar de Duitschers hadden ge
boord. Op dat oogtenblik bevonden zich
twee geniesoldaten uit Bretagne daarin
Op 28 meter van den ingang.
Na een sterke beroering, gepaard met
een xrerblindend schijnsel, konden zij vast
stellen, dat hun twee en een halve meter
in de lengte was overgebleven om zich
te bewegen. Hun kaars was n.l. blijVen
branden.
Ze begonnen toen terstond met pogin
gen aan te wenden, den beganen grond
te bereiken. Zij vorderden iets, terwijl
ze dezelfde ruimte trachtten in stand te
houden. De aarde, samengedrukt door de
ontploffing; bleek evenwel dl barder om
te doorgraven. Daar de ademhaling boven
dien moeilijker werd, veranderden zé van
tactiek en probeerden ze de Fransche
linie te bereiken. Daartoe moest langeï
worden uitgeboord, hetgeen lastiger was
dan zich een wég naar den vijand te ba
nen, maar dit laatste verkozen ze niet.
De lucht werd iniusschen zoo slecht,
dat de kaars uitging en lucifers niet wil
den branden. In het pikduister groeven
ze toen voort, terwijl de een op den
rug Istond va.11 zip. kameraad, die ge
knield lag. Ze zongen zacht onderwij]
Bret arische liedjes.
Eindelijk zagen zo den nachthemel. Een
glimworm had aangekondigd, dat ze de
oppervlakte naderden. Toen bemerkten zé
echter, dat zij bij een Duitschen loopgraaf
waren uitgekomen. Ze groeven toen ter
stond een onderaardschen gang naar den
anderen 'kant. In den nacht van 31 Oc
tober op 1 November bereikten ze op
nieuw de open lucht, maar de lichte nacht
verbood hen xve.g te loopen. Eerst in
den derden nacht, dien van 1 November,
kwamen ze uitgeput bij hun vrienden
terug.
Korts Oorlogsberichten.
De Petit Parieten vertelt van een
armen ouden boer uit de buurt van
Chalon-sur-Saórxe, van wiens zes zonen,
die hij uit zijn eerste huwelijk had, er
vijf in het Fransche leger zijn, de oudste
is een man van twee-en-veertig jaar, de
laatst vertrokkene een jongen van twin
tig. De zesde zoon zal binnenkort acht
tien jaar zijh en wacht zijn oproeping
Verder heeft deze boer, die behalve zes
zoons ook dochters had, zijn zes schoon
zoons allen in het leger en de vrouw
met wie hij voor de tweede maal ge
trouwd is telde onder de zeven kinde
ren, die zij uit haar eerste huwelijk had,
vier jongens van wie er drie dienen en
de mannen van haar drie dochters zijn
allen in dienst.
Een redacteur van. de Petit Parisien
de oude menschen in hun armelijke en
stille woning, buiten op het land, opge
zocht. Ze hebben niet veel huisraad,
alleen het hoogst noodige en dan hangt
er een groote boerenklók. En de twee
oudjes- zitten maar stil ten luisteren. Luis
teren naar het tikken van de klok. Eens
in de week onderneemt de oude vrouw
de xierre wandeling naar St. Usuges om er
een postpakket weg te brengen voor Eu
gene, een van haar eigen jongens, die
te Cassel gevangen zit.
Een niet-r00kersdag. Ter ge
legenheid van den verjaardag van de Duit-
sche keizerin, is te Danzig een niet-
rookei'sdag gehouden. Volgens de afreke
ning, heeft li-et comité een netto-bedrag
van 60.800 Mk. aan het Roode Kruis
en de Vaderlandsche vroiiwem-ereeniging
afgedragen.
Generaal Sasonof. f Men ver-
neemt, dat het lijk van den in Duitsch-
land overleden generaal Sasonof, die bij
den slag aan de Masoerische meeren dooi
de Duitschers werd gevangen genomen,
te .Stockholm js aangekomen, om naar
Rusland te worden vervoerd, waar het
ter aarde zal worden besteld.
Kitchener is te Parijs aangekomen.
Keizer Wilhelm is gistermorgen te
Weenen aangekomen om. een intiem be
zoek aan keizer Frans Jozef te brengen.
Op het station werd hij door den aarts-
hertog-troonopvolger Karei Frans Jozef en
de aartshertogen Frans Salvator en Karei
Stefan ontvangen. De keizer reed onder
een onbeschrijflijk enthousiasme der sa
mengestroomde menigte naar het slot van
Schoenbrunn, waar hij de gast Was van
den Oostenrijkschen keizer.
Het bezoek droeg een zeer hartelijk
karakterde heide monarchen konden hun
ontroering nauwelijks meester blijven.
Keizer Frans Jozef geleidde zijn door
luchten gast naar de vreemdelingen-appar
tementen.
Spoedig na aankomst had een intiem
déjeuner plaats, waarbij slechts de beide
keizers en den aartshertog-troonopvolger
aanzaten.
In de geheele stad, welke eerst gister
morgen kennis kreeg van het bezoek van
den Duitschen keizer, heerscht de groot
ste geestdrift en vreugde. Overal zijn de
vlaggen uitgestoken.
De Handelsoorlog. Het Fran
sche s.s. „Algerien" (1084 ton) is ge
zonken; acht personen en een lijk zijn
opgepikt29 man xvorden vermist.
Het Fransche s.s. „Omara" (235 ton) is
gezonken, evenals liet Engelsche s.s. „Ta-
nis" (2270 ton). De equipage is door
twee reddingsbooten geland.
De houding van Grieken
land. Het Grieksche antwoord is in
vriendelijke termen vervat.
In Grieksche officieele kringen is men
van meening, dat het antwoord den .weg
baant voor de gewenschte overeenkomst,
alsmede voldoet aan den wensch der Grie
ken om neutraal té blij'ven, terwijl het
niet ingrijpt in de bedoelingen dér geal
lieerden.
Een 'vervolging.
De- Tel. meldt
De Minister' van Justitie heeft het par
ket te Amsterdam opgedragen om ver
volging in te stellen tegen De Telegraaf,
naai' aanleiding van hetgeen dat blad in
zake het melkschandaal srlxreef over mi
nister Posthuma, in hot: nummer van 12
Nov.
De met verlof gaande landweer.
De Minister van Oorlog heeft met be
trekking tot het verlof aan de landweer
er de aandacht op gevestigd, dat d» ge
legenheid, aan de dienstplichtigen gebo
den, om voorloopig in xverkelijken dienst
te blijven niet opengesteld is voor hen
die in vasten dienst zijn van staat, provin
cie of gemeente.
Strenge vorst,
In den lioclit van Zaterdag op Zon
dag heeft het in het noorden van ona
land sterker gevroren dan sinds langje ja
ren in November was voorgekomen, in
den Helder daalde de temperatuur tot
11 gr. Celsius onder nul; de laagste se
dert 1849 aldaar in November opgeteeken-
de temperatuur was 8.5 gr. op 27 No
vember 1890. 1
- De laagste in ons land in November
waal-genomen temperatuur is waarschijn
lijk 13.0 gr. te Tilburg op 27 November
1890. Ook de vrij sterke vorst, die Zon
dagmiddag nog op den middag overbleef,
is merkwaardig.
R ijk s- en B ij z o n d e r e Hooge 1- 1
Burger Scholen.
Stel het getal leerlingen van Rijks- en
Bijzondere II. B. S. is volkomen hetzelfde,
dan is de financieele verhouding naar
in het Voorloopig Verslag op Hoofdstuk
V wordt meegedeeld aldus
Rijks H. B. S. Bijz. H. B. S.
Totaal: 11 tou Totaal: 3 ton
Per klasf 5000 Per klasf 1500
Per leerling: 300 Per leerling: 90
Toch klagen de leeraren aan de Rijks
H. B. S. steen ,en been over de lage
bezoldiging en niet zonder grond.
Maar, vragen, wij, hoe moet dan de Bij
zondere H. B. S. rondkomen? Of hier
ook werk te doen is voor- de „Bevre-
digingsoommissie"
Vermoedelijk zal gezien het V. V.
de bespreking in de Kamer over 't
onderwerp: H. B. Schollen, uitvoerig zijn.
Wat uitmuntend is.
Voor de Bijzondere H. B. Scholen is
er pericuhim in mora (gevaar bij uit
stel). (Tijd.)
Afd. Kruiningen Z. L. M-
Zaterdagmiddag werd in Hotel Koren
beurs onder voorzitterschap van den
heer J. Welleman, een vergadering ge
houden van de Afd. Kruiningen der Z.
L. M. Bij de Opening der vergadering werd
een stille hulde gebracht aan de nage
dachtenis van den overleden secretaris
der Mij., den heter Vorsterman van Oyen.
Uit de mededeeling- van den Voorz'.
bleek, dat de in de vorige vergadering
behandelde aardappel-kwestie tot geen
bevredigende resultaten heeft geleid. De
open brief in de Kruiningsche Courant
aan den Voorz. gericht aangaande die
kwestie zal' van deze plaats niet meer
beantwoord worden. In een andere cou
rant is daarop van antwoord gediend,
zoodat de briefschrijver niets meer van
zich heeft doen hooren. De heer P. Vo
gelaar vraagt nui, hoe 'de Min. aan de we
tenschap is gekomen dat de aardappel
oogst in die mate is tegengevallen, dat
voor de inwoners slechts genoeg is ver
bouwd, zoodat geen uitvoer kan wor
den toegestaan, zooals in verschillende
couranten is vermeld. Aan het einde der
vergadering wordt deze vraag beant
woord door den heer P. Lindenbergh, lid
van de Aardappelvereeniging voor Zee
land. Hij zegt daaromtrent, dat binnen
kort tijdsverloop door den Min. van
Landb. bekendmaking zal worden gege
ven van het resultaat der gehouden be-
spekingen. Meer kon heden niet gezegd
worden. Het vroeger gegeven couranten
bericht xvas slechts geput uit voorloo-
pige uitslagen en vroegen uitvoer. De
heer Vogelaar wordt hiermede tevreden
gesteld zonder voldaan te zijn.
Uit een ontvangen schrijven van de
Afd. Goes blijkt, dat zij van het Dag. Be
stuur der gemeente Goes bericht heeft
ontvangen, dat tijd en plaats zullen wor
den aangegeven om over de marktzetting
te Goes te onderhandelen.
De Voorz. deelt verder mede dat,
om gevolg te geven aan den wensch
tot stichting van een huldeblijk ter na
gedachtenis aan den heer van Oven, een
oommissie is benoemd, bestaande uit de
heeren Mol en Welleman.
Verder xvordt ter kennis gebracht, dat
de heer J. v. d. Broek zijne sollicitatie
voor het secretariaat van de Z. L. M.
beeft ingetrokken.
