30e Jaargang
No. 48
Donderdag ^5 November 1915
D© Groote Oorlog»
DE KERKBOUW OP
„VREDERUST".
Binnenland.
■I in II"i"
Uitgaye van
de ïïaaml. Venn. LUCTOR ET EM.iiAi.GO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes;
LAN a£ VORSÏSTRAAT ZW,
Bureau te Middelburgs
FIRMA F. P. DHUU - L.
Drukkers:
Oosierbaan Si Le Cointre - Goes»
De Zeeuw
Het bestuur der Vereenigmg tot Chris
telijke verzorging van Krankzinnigen in
Zeeland heeft dezer dagen, op zijne wijze,
een poging gedaan om onze Zeeuwsche
Christenheid te mohiliseeren v0or een
liefdearheid, die ongetwijfeld aller sym
pathie wekken zal. Hij zond aan de
zestig afdeelingen in onze provincie, die
meer direct met „Vrederust" leven een
circulaire die ten doel had gaven te vra
gen om gemeenschappelijk een doelmatig
en passend kerkgebouw op onze stich
ting te doen verrijzen.
Ik 'zal die circulaire niet herhalen,
want behalve aan afdeelingen en oorpo-
ratiën is ze ook bekend gemaakt door
alle organen der Christelijke pers in Zee
land.
Verondersteld mag dus worden, dat al-
gemeene bekendheid haar deel is geweest.
Mij zij het slechts vergund in het hoofd
orgaan onzer provincie deze circulaire
eenigszins nader te belichten.
„Vrederust" telt op dit oogenblik ruim
450 patiënten, en het laat zich aanzien,
dat, door voortdurende aanvragen en nieu
wen bouw van Paviljoenen, weldra het
maximum-cijfer (600), dat de ontwerpers
zich hadden voorgesteld, bereikt za.1 zijn.
En nu mogen de meeningen over de wen-
schelijkheid of noodzakelijkheid der ge-
stichtsverpleging boven gezinsverpleging
verschillen ik weet dat ze uiteenloo-
pen maar over gestichtsverpleging bij
.krankzinnigheid bestaat zeer zeker geen
geschil en geen voorkeur. Ieder is over
tuigd, dat waar gevaar voor den pa
tiënt of voor zijne omgeving bestaat, ver
wijdering uit de vrijs samenleving èisch
is en voortdurend toezicht noodzakelijk.
En behalve deze zijn er nog anderen
voor wie het gemeenschappelijk leven óf
'voor henzelf óf voor hunne omgeving
hoogst bezwaarlijk is.
Daar zijn menschen wie kent ze
niet? die door den strijd des levens
lichamelijk of geestelijk zijn ondergegaan.
De rampen en de zorgen des levens zijn
hun te zwaar geweest, en nu wijst de
naald of het kompas hunner toekomst
onveranderlijk naar het Noorden. Hun is
geen lente en geen zomer meer beschoren.
Geen zonnestraal kan door dien mist,
die hun geest als een duistere nevel om
ringt, meer doordringen.
Nog anderen en wie kent ook deze
niet? zijn door eigen of anderer ver-
waa.rloozing voorwerpen van smaad of
belaching geworden. Mogelijk voorwerpen
van zonde en misbruik. Menschen ont
zonken aan de bestemming waartoe ze
geroepen zijn. Neergevallen van de hoogte
.waarop de mensch van Gods geslacht
geroepen is, en ook recht heeft te staan.
De maatschappij bant hen uit, de sa
menleving laat hen niet toe. Straatjon
gens strekken hun tot geleide. In één
zij het dan vreemd woord, paria's,
wier opneming buiten het normale leven
eisch wordt geacht te zijn.
'Op welke wijze zal nu kunnen be
proefd worden in die duistere geesten,
die gelijk geworden zijn aan de rookende
vlaswiek, de levensvlam weer te doen
gloren?
Ook hierop wordt verschillend geant
woord* Door arbeid, door ontspanning?
Voorwaar, goede hulpmiddelen, die ook
op de Christelijke stichtingen niet ver
geten of verwaarloosd worden.
Maar voor Christelijke slichtingen wordt
het zwaartepunt voor geestelijke behande
ling toch op iets anders gelegd. Op de
Christelijke stichting komt men ook tot
de beklagenswaardige patiënten met de
boodschap, dat hun één ding ontbreekt,
diat één ding noodig is, en dat daarom
slechts één ding begeerd moet worden,
en dat dit ééne slechts te vinden is bij
dien Eenen die hulp bieden kan, ook
in de diepste smart, genezing ook bij
het grootste lijden, rust ook aan bet meest
geschokte hart. Indien er om zegen kan
gebeden worden, en zegen kan gehoopt
worden, dan, zoo belijden alle Christe
nen, alleen door Hem in Wien we een
barmhartig Hoogepriester mogen zien en
aanbidden.
Die levensvlam aanteblazen, waar nog
slechte een sprankje te vinden is, aoht
de Christelijke stichting hare roeping,
daarom bouwde haar bestuur van liet
eerste oogenblik van het bestaan harer
stichting een houten hulpkerk, en daar
om wenscht. zij deze, gevestigd en tot
vollen wasdom gekomen, met een duur
zaam kerkgebouw de stichting te ver
rijken.
f
In welken vorm dit kerkgebouw zal
worden opgetrokken? Ongetwijfeld aan
passend aan de geschiedenis en de om
geving.
Het Godshuis was van oude dagen af
het ideaal waarom zich alle gemeenschap
pelijk leven groepeerde, en daarbij dekten
geestelijke en aesthetische idealen elkaar.
Frissche actualiteit wordt gebouwd op
den bodem der geschiedenis en wortelt
in het verleden.
En als de vrienden van „Vrederust"
straks, als de kerk daar staat als mid
delpunt, waaromheen de elf Paviljoenen
zijn gespreid, de koninklijk breede laan
opgaan, die tot de stichting leidt, zul
len ze niet alleen de kerk en de pavil
joenen en de woningen van dit dorp
in wording zien, maar, zich herinneren
de de stuivende woestijn die Vrederust"
op den dag der opening, 5 Mei 1909 te
zien gaf, nu getuige kunnen zijn van
hetgeen bouwkunst en cultuur hier heeft
gewrocht. En dan zal vermoedelijk de
indruk tweeërlei zijn.
Daar zullen er zijn die, als de wel
bekende uit de Schrift zeggen zullen:
Kon deze zalf niet duur worden ver
kocht en den armen gegeven of voor meer
genot besteed? Met andere woorden: is
het gewettigd zooveel talent, zooveel
werkkracht,zooveel geld te besteden aan
menschen wier productie-vermogen in 't al
gemeen genomen op een minimum kan
worden geschat
En daar zullen anderen zijn die zeggen
zullen: dat het beste niet te goed wordt
geacht voor beklagenswaardige lijders, is
door hen, die niet meer of beter zijn
dan zij, en van zoodanig lijden ver
schoond, ferecht begrepen.
De Christelijke barmhartigheid viert
hier triumf.
De vraag welke,van die twee indrukken
het edelste is en het hoogst staat be
hoef ik niet te beantwoorden.
Middelburg. P. J. DE KRUIJTER.
Bsksiapt ovorzichi van dsn tonatasis?.
Mitrowitsa 'en Prisjtina zijn reeds aan
de Serviërs ontnomen, gelijk we gisteren
reeds konden mededeelen.
De Serviërs ontplooien nog steeds niet
al hun krachten, doch bepalen zich er
toe strijdend hun terugtocht te dekken.
Aanvankelijk dacht men, dat op het
historische Lijsterveld een beslissende slag
zou geleverd worden, doch nu blijkt, dat
dit niet in het voornemen der Serviërs
ligt. Trouwens de omstandigheden zijn
voor hen wel zeer ongunstig.
Het Lijsterveld is op het oogenblik een
plaats van onbeschrijfelijke wee en' ellende
door het groot aantal hulpbehoevende
vluchtelingen, die daar zijn opgehoopt en
aan alles gebrek hebben.
De Bulgaarsche generaal Bojadjef heeft
aan een Duitsch journalist verklaard, dat
het Servische leger een, volledige ont
binding ondergaat. Het beeft nog maar één
enkelen uitweg, naar Monteegro, door den
moeilijken bergpas tusschen Mitrowitsa en
Novibazar, maar er zal waarschijnlijk
slechts een alleen uit officieren bestaand
Servisch leger in Montenegro aankomen.
„Na de versnippering van het Servische
leger zullen wij, aldus deze Bulgaarsche
vuurvreter, met vereende krachten naar
Macedonië gaan om met de Kaffers en
andere negers af te rekenen. Weliswaar
landen de Franschen voortdurend troe
pen, doch wij' hebben het klaargespeeld
met 300.000 Serviërs en zullen het ook
spoedig mèt deze Franschen klaar spelen.
Daar is wel een beetje humbug bij.
De 300.000 Serviërs zijn wel overwonnen
maar niet verslagen en het is best mo
gelijk dat het met de verdere afrekening
daar in het Zuiden niet zoo glad zal
gaan. Er zijn zelfs berichten, dat de Ser
viërs de Bulgaren op de linie Vele»
Monastir weer geklopt hebben en Prilep
bedreigen. Maar 't lijkt wel wat op een
loos gerucht.
De Entente moet nu Griekenland wel
verloren achten voor hun zaak.
De duimschroeven zijn de laatste da
gen dan ook niet aangehaald.
De houding van Griekenland is nog
een sphynx-houding, doch in ieder ge
val mogen de geallieerden blijde zijn te
weten, dat het niet de wapenen tegen
hen zal opnemen.
Door de buitengewoon strenge censuur
is het praktisch onmogelijk om eenig J
nieuws te krijgen uit Athene, behalve
geïnspireerde perscommentaren, die ver
zekeringen inhouden van de goede betrek-
kingen tusschen Griekenland en de geal
lieerde mogendheden.
De bestaande toestanden in Grieken
land spreken echter deze verzekeringen
tegen, sedert de Duitsche sympathieën
van 'sKonings ministers niet langer ver
borgen worden gehouden. Er wordt geen
geheim meer gemaakt van de overtuiging,
dat Duitschland ten slotte volkomen zal
overwinnen. Duitsche officieren te Athene
leggen thans veelvuldige bezoeken af bij
den koning. Deze officieren vertoonden
zich opzettelijk in de straten in vol uni
form, begeleid van Oostenrijksche, Bul
gaarsche en Turksche makkers, de ka
rakteristieke brutaalheid van hun bevoor
rechte kaste ten toon spreidend.
Intusschen zijn buitengewone militaire
voorzorgsmaatregelen te Athene getroffen
met het doel indruk te maken op de
burgerij. Detachementen infanterie met de
bajonet op, patrouilleeren dag en nacht
door de hoofdstraten en houden voor
name .punten bezet op de hoeken der
straten. Wachten zijn opgesteld voor de
openbare gebouwen, het Koninklijk Pa
leis is geheel omringd van schildwachten.
Ondanks financieele moeilijkheden 'gaat
de mobilisatie voort. Nieuwe klassen re
servisten zijn opgeroepen en naar Salo-
niki gezonden of naar de Servische grens,
terwijl de Bulgaarsche grens geheel onbe
waakt ligt.
Een lesje aar» de wufte Parijzonaars.
In de groote bladen lezen we onder
staand satyrisch stukje, dat ook voor me
nig Nederlander een goede les inhoudt.
Parijsohe couranten hebben zich onlangs
tot tolk van een hoos publiek gemaakt,
dat. er over klaagde, dat-er 's avonds l>ij
het uitgaan 'van de schouwburgen geen
auto's - te vinden waren en de menschen
over de soms natte straten moesten loo-
pen. Een Franscbe soldaat aan het front
heeft nu aan het Journal liet volgende
briefje gezonden:
„Het hart van de poilus wordt door
'een onuitsprekelijke ontroering beklemd.
Een paar dagen geleden heeft het Journal
ons zoo maar, zonder voorbereiding, zon
der omzichtigheid bericht, dat de Parijize-
naars, die uit de komedie kwamen, ge
noodzaakt zijn geweest te Voet naar huis
te gaan, omdat er geen auto's waren.
En het regende, mijnheer!
Hoe is 't mogelijlk, dat die censuur zulke
berichten laat passeeren! Ziet zij dan niet
in hoeveel kwaad ze doen, in wat voor
diepe ontreddering die afschuwelijke, be
proevingen, die aan de Hoofdstad zijn
gelegd, ons starten.
Zulke dingen zijn dus, mogelijk?
Waar denkt de'regeering dan toch aan?
Er was toch gezegd, dat Briand energie
bezat en dat Galliéni pootig was
Neen, mijnbeer, dat kan niet voortdu
ren! Wij willen iets doen. Sommigen spre
ken er van oen trein miefc benzine naar de
Place de la Concorde te sturen. Anderen
willen afstand doen van hum vijf sous. Wij
moeten onze ongelukkige landgenooten te
hulp komen!
Geen tuffen 'snachts 'om twaalf uur?
En kletsregen! Maar hoe wil men dan,
dat die slachtoffers het uithouden tot het
einde?"
Parijizenaars, mijn broeders, zegt (de Van-
dag-tot-dag-schrijver in liet Journal, die
dezen brief mededeelt, Paxijzermars, mijn-
- broeders, laat ons tot ons zelf inkeeren!
Wanneer wij lust krijgen mis eigen lot te
beklagen, laat ons dan denken aan hen,
die daar ginds zijn en die nog den moed
hebben om te lachen zelfs te onzen
koste. Laat ons hen bewonderen en ons
wfefcen op hun ironie door hun mut
sen te zenden.
Korts Oopjoystariohisti.
Griekenland. Naar de corres
pondent van het Wolff-bureau verneemt,
is de Grieksche regeering geneigd de
Quadruple Euteute zoover tegemoet te ko
men, als met de waardigheid en de neu
traliteit van het land te vereenigen is.
De gemeenschappelijke nota der Ver
bondenen aan Griekenland werd overhan
digd. De koning deed een gunstige ont
vangst der nota doorschemeren.
De nota is in vriendschappelijken geest
opgesteld en vraagt in het algemeen aan
Griekenland een bevestiging der reeds ge
geven verzekeringen betreffende den toe
stand der verbonden troepen in Grieken
land. Het document stelt geen tijd vast,
doch vraagt zoo spoedig mogelijk ant
woord.
Het „Berl. Tageblatt" ontleent aan de
„Stampa", dat de Quadruple Entente dan
Griekenland de volgende eischen heeft
gesteld: lo. demobilisatie; 2o. terugtrek
king van de Grieksche troepen van de
grens; 3o. verplichting om de Servische
troepen hij eventueel overschrijden van
de grens niet te ontwapenen; 4o. ver
plichting om het leger van de geallieerden
nooit te zullen aanvallen.
De Aurirali he regeering besloot
de hulptroepen, <ffe reeds gevormd zijn
met 50.000 man te vermeerderen, hui
ten de reeds vastgestelde versterkingen,
waardoor de hulp van Australië in Juni
hij benadering tot 300.000 man zal zijn
gebracht.
De Duitsch-Zwitsersche grens is
voor ieder verkeer gesloten.
De billijke maatregel der Belgische
regeering, strekkende om de jongelingen
van 18 tot "25 jaar te verplichten zich
bij het leger te vervoegen, heeft bij ze
kere Belgische bloodaards in Nederland
en ook in Engeland, waar er zich nog
verborgen hielden, opschudding verwekt.
Er wordt ons verzekerd dat een industrieel
van een West-Vlaamsche stad, achter de
Duitsche linie, die met zijn gezin'in En
geland de gastvrijheid genoot, met zijn
tien kinderen naar België is teruggekeerd
om hen aan den dienstplicht te onttrek
ken. Hoe dit mogelijk was, wordt ver
klaard als volgt: cle vader liet voor het
groot geld, zijne zonen als kajuitjongens
verkleed aan boord van een Hollandsch
schip brengen en op die wijze zouden
zij Nederland hebben bereikt.
(Belg. Dg'bl.)
Een „B o c h e"-b el eed i gings-
proces. Dezer dagen is te Bern een
proces gevoerd tusschen den Duitscher
Wagner en een vrouw Buergi, een ge
boren Fransclie, die in een cinema al
daar ruzie gekregen hadden, wijl de vrouw
bij het zien van een film den Duitscher
met het woord „Boohe" toegesproken had.
Van woorden was het tot daden gekomen
en beiden moesten ten slotte met 'bloe
dende neuzen geseheiden worden. Wiagner
werd t:ot 20 dagen gevangenisstraf èn
40 francs boete veroordeeld, vrouw Buergi
tot 70 francs boete wegens beleediging
en lichamelijke mishandeling. Beide par
tijen verklaarden, dat zij uitgedaagd waren
en gedurende het proces kon hierop 'geen
licht geworpen worden.
V e r i o f s r e g e 1 i n g.
Aan allen tot het kader behoorenden,
zoowel beroeps-, militie-, landweer- en
reserve-onderofficieren, alsmede aan did
officieren, die vast of tijdelijk bij de depóts
geplaatst zijn voor de instructie van de
militie of landstorm, wordt ongeacht hun
particuliere belangen en in afwijking van
de voor het geheele leger geldende bepa
ling omtrent de periodieke verloven, alleen
maar verlof verleend óp Zondag.
Ateor zoover de dienst het echter toelaat
en er niet onder lijdt, is er bepaald, dat
de vergunning tot terugkeer op Maandag,
voor het ongehuwde kader en officieren
per laatste, reisgelegenheid, voortaan twee
maal 's maands kan worden toegestaan
„B>o ndsblad".
We ontvingen het eerste nummer van
het „Bondsblad", Orgaan van den Bond
van Christelijke Drukkerspatroons in Ne
derland, gevestigd te Amsterdam.
Dit Bondsblad bedoelt uit den aard dei-
zaak niet te zijn technisch vakblad, doch
wenscht in den Bond, Bestuur en Leden,
zoowel' als' de Leden onderling, met elkaar
in contract te brengén.
Het Bestuiur zal in dit Bondsblad mede-
deelingen doen aan de Leden en voor de
Leden zal gelegenheid ter onderlinge ge-
dachtenwisseling worden gebodein.
Liet Bondsblad zal vooralsnog op onge
regelde tijden verschijnen.
Aan de Leden en aajn de Hoofdbesturen
der verschillende organisatiën wordt het
gratis toegezonden, terwijl ook voor be
langstellenden een aantal exemplaren be
schikbaar zullen zijn. Het Moderamen van
het Bestuur treedt op ais Redactie.
Genoemde Bond werd 18 Januari 1915
te Utrecht opgericht.
Moge de arbeid van den Bond en z'n
Orgaan velen ten goede komen!
„Patrimoniu m".
Maandagavond voerde de heer A. Zijl
stra van Groningen in de jaarvergadering
van Patrimonium het woord over „Pa
trimonium en vakvereeniging".
Aan deze rede willen we nog een en
ahder ontleenen
De verhouding van de Chr. vakorgani
satie tot Patrimonium en de andere al-
gemeene bonden, den Chr. Nat. Werk
mansbond en het Luthersch Werklieden
verbond, is een vraagstuk, dat de le
den onzer organisaties ten zeerste be-
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG
Abonnementsprijs
Peï 8 maanden fr. p. posti.3H
Losse nummers,0.31
Prijs der Advertentiën
1—5 regels ƒ0.50, iedere regel meer 10 et
3-maal plaatsing wordt 2-maal bereken
Bij abonnement voordeelige voorwaarde®
Familieberichten van 110 regels ƒ1.--
iedere regel meer 10 ct.
z.ig hpudt, omdat de oplossing daarvan
een levenskwestie is voor de al gemeente
bonden en naar sprekers overtuiging ook
voor de vakvereenigingen. Spr. stelt zich
voor slechts weer te geven wat er teofli
onder die arbeiders, die meenen dat Pa
trimonium en de Chr. vakorganisatie nauw
verbonden moeten blijven. De Chr. arbei
dersbeweging is een zaak van groot ge
wicht voor heel ons volk. Zij zal den
zwaarsten strijd in heel de Christelijke
actie moeten voeren. De revolutionaire
vakactie wordt steeds sterker en zal zich
allereerst tegen de Chr. vakactie keeren,
als deze in de goede banen zich blijft
bewegen.
De strijd voor de Chr. vakactie mag
daarom geen belijdend Christen koud la
ten.
Spr. schetst eerst de Christelijke arbei
dersbeweging in het algemeen in korte
trekken. Hij' wijst er op, dat langzamer
hand de vakbeweging den. voorrang ver
krijgt en de algemeene bond op den ach
tergrond komt te staan en dit is te be
treuren.
Voor de Chr. sociale beweging is noo
dig, dat zij' haar oorsprong nimmer ver
geet. In de eerste plaats moet het be
ginsel hooggehouden worden en moet wor
den opgewekt tot een ernstige studie der
sociale verschijnselen bij het liidht van
Gods Woord. In de tweede plaats moet
er zijn een open oog voor de realiteit
van het leven, een praclisch optreden.
In de derde plaats behoort er te zijn
eenheid van allen die op den Christelij-
ken grondslag staan.
De algemeene bonden hebben een alge
meen doel, de reformatie der maatschap
pij in Christelijken geest, maar ook een
bijzonder doel, het pleit te voeren voor
een gerechte plaats van den loontrekkende
in ons maatschappelijk leven. Dit tweeër
lei merkt men in elke Chr. sociale be
weging. Soms staat het Christelijk alge
meen streven, soms het bijzonder maat
schappelijk streven op1 den voorgrond.
Naar spr.js meening moet heider streven
samengaan.
De vakvereenigingen nu letten uitslui
tend op de verbetering der maatschappe
lijke levenspositie. Zij moeten daartoe een
macht vormen en zetten daarom de deu
ren zoo wijd mogelijk open. Zij erken
nen dat zij in het streven naar lots
verbetering voor de arbeiders, binnen de
grenzen der Christelijke consciëntie
moeten b 1 ij' v e n, maar wat voor den
algemeenen bond doel is, is voor do vak
vereeniging slechts toetssteen.
Dit leidt er licht toe dat het Christelijk
meer en meer op den achtergrond komt en
dat men, door steeds grooitere uitbrei
ding, zonder op de keuze der beginselen
te letten, slechts wordt een anti-socialis
tische vereeniging. Dat zou de dood der
Christelijke vakactie zijn, terwijl ook de
algemeene bonden zonden worden ont-
zi eld.
Men kan misschien dadelijk niet tot
zoo groote uitbreiding der vakbeweging
komen, maar de Christelijke vakbeweging
zal er door gesterkt worden. De vakver
eniging moet zich louter bepalen tot hel
behartigen der vakbelangen. De algemeene
sociale arbeid moet blijven voor de al
gemeene bonden. Spr. wil daarom dat
elk lid der vakvereeniging ook lid zij
van den algemeenen bond. Dat zal er
toe lijden, dat er ook meerdere samen
werking komt tusschen de algemeene bon
den en zoo zal men op sociaal gebied
grooten invloed kunnen uitoefenen en het
vertrouwen van het Christelijk volksdeel
veroveren.
Spr. stelde voor een commissie te be
noemen uit den algemeenen bond en uit
het Chr. Nationaal Vakverbond, om de
regelen voor het nader verband tusschen
algemeenea bond. en vakvereeniging nader
te omschrijven.
Op deze rede volgde eenige gedachten-
wisseling
De heer Baas (Zaandam) achtte een
direct verband, als de inleider zich voor
stelt niet. gewenscht. Hij is echter van
meening, dat, als Patrimonium niet al
leen de Christelijke beginselen hoog houdt,
maar ook deze beginselen in daden om
zet, Patrimonium vanzelf op de vakver
eenigingen zal inwerken. Hij vreest ver
der, dat een gedeelte der arbeiders, die
niet positief Christelijk zijn, maar toch
in de Christelijke Vakvereenigingen) blij
ven, door de maatregelen, die de heer
Zijlstra wenscht, uit de Christelijke vak
vereenigingen zullen treden en naar de
moderne vakvereenigingen zullen overloo-
pen.
Nog eenige sprekers zeiden wel iets
te gevoelen voor een zedelijken band tus
schen Patr. en de vakvereenigingen, maar
een soort patronaat van Patrimonium over
de vakvereenigingen niet te kunnen aan
vaarden.
Een der aanwezigen keurde het af, dat
de inleider zoo een scherpe scheiding
