No. 44
Zaterdag 30 November 1915
30e Jaargang
Bigirieni&n^.
EERSTE BLAD.
Staten-Senaraal
Dit nummer beslaat uit twee bladen
De droat© Oorlog»
Uit de Pars»
Uit de Provincie.
Uitgave van
de NaamL Venn. LUCTOR ET EMMtGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes-;
LANSJE VORSTSTRAAT 210.
Bureau te Middelburgs
FSRsfflïA F. P. DHUIJ - L. BUR©»
Drukkers:
Oosterbaan Le Cointre Goes.
reidwilligheid aan subsidie geholpen wor
den.
De zending, de geheele zaak van het
Christendom, is tenslotte aan de verach
ting prijs gegeven.
Toch genieten ook die tegenstanders
van de rijke vrachten van die kerstening.
•Wee i- ee n mi e u w e par tij;?
De Amsterdammer (Chr. Volksdagblad)
bevat eonj advertentie, waarin „alle Demo
craten van Christelijkon huize, die een
zelfstandige politieke actie kiezen boven
leen samengaan met co'nservatieve groe
pen, worden opgeroepen tot de vorming
Man 'een Christelijke Volkspartij:".
Belgische kinderen naar
A m e r i k a.
Per extra-trein kwamen dezer dagen te
Roosendaal uit België ongeveer 180 kin
deren en eenige vrouwen aan, die door be
middeling van een commissie naar Ame
rika verhuizen.
I
B e 1 a n g r ij k e c o n f e r e n t i e.
Ook met Minister Treub en daarna met
Minister Gort van der Linden heeft de uit
voerende commissie der Nederlandsclie
Overzee Trust Maatschappij conferenties
gehad, terwijl waarschijnlijk nog een on
derhoud met een onzer bewindslieden
zal plaats hebben.
De „Telegraaf" verboden.
Naar de „Tel." meldtheeft de reserve-
kapitein van het 31e bataljon landweer-
infanterie, H. J. F. Klatte, te Den Haag
zijne manschappen de lezing verboden van
dit blad.
Middelburg. Nu de winter weer in aan
tocht is en de termometer reeds om en
bij het vriespunt staat, meenen wij goed
te doen onze lezers weer eens op jde
bepalingen uit de politieverordening 'te
wijzen, waarbij het verboden wordt bij
vriezend weder aan de straatzijde een
Stoep of een huis te schuren of glazen
te wasschen en op die waarbij wordt
bevolen, da.t bij gladheid tengevolge van
ifzel of sneeuw de bewoner of gebruikter
van de benedenwoning en bij gebreke van
dezen de eigenaar of beheerder van het
gebouw of erf, onmiddelijk langs de ge
heel® lengte van het perceel ten volle
breedte van minstens een meter van de
grens' van het perceel twee mlaal daags,
voor half negen 's morgens en tusschen 4
en 5 uur 's namiddags, asch of zand strooit
of doet strooien.
Do heer J. A. L. Rouwmans, die ge
durende 14 jaar onderwijzer' in het tim
meren aan de Ambachtschool alhier is
geiweest en die nu benoehud is tot direc
teur der school te Helmond, heeft heden
Morgen afscheid genomen Van bestuur,
'leerlingen en onderwijzers. Eerst nam; de
Vertrekkende onderwijzer afscheid van de
leerlingen der derde klasse timmeren,
welke zijn klasse .was. Bij monde Man
den leerling de Klerk werd den heer
VERSCHIJNT ELKEN WERKDA&,
Abonnementsprijs
Pc? 3 maanden fr. p. postf&M
Losse nummers„1:1$
Prijs der Advertentiën
15 regels f 0.50, iedere regel meer li et.
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaard»
Familieberichten van 110 regels ƒ1.—,
iedere regel meer 10 ct.
Bouvvmans dank gebracht voor het ge
noten onderwijs en werd hem; een sou
venir, bestaande uit een photo van de
leerlingen toegezegd.
Vervolgens werd 'de heer Bouwiüans
in de bestuurskamer ontvangen door ees
deputatie uit het bestuur en werd hij toe
gesproken door den voorzitter der onder
wijscommissie, den heer dr. H. Japikfee e*
door den heer Gr. J. Krijger. Beiden wezes.
erop wat de heer Bouwmans in de 14
jaar dat hij aan de school werkzaam was,
voor de school is geweest. De heer Krijger
wees op het laatste stulc, dat onder lei
ding van den heer Bouwmans is afge
werkt, namelijk een groote kast, geplaatst
in de bestuurskamer. Wij hadden ook ge
legenheid deze hedenmorgen te bewon
deren.
Het laatst waren het de onderwijzers
"en de concierge die afscheid kwamen ne
men en die bij monde van den waarnemen-
den directeur, den heer A. Kolsters, aan
dm vertreKkenden collega dank brachten
voor do ondervonden vriendschap en hen»
in Helmond zoowel voor wat zijn werk
kring als zijn huiselijk leven aangaat heit
allerbeste toewenschte. Een photo van de
onderwijzers en den concierge werd als
herinnering aangeboden.
De heer Bouwmans dankte telkens voor
de gesproken woorden en zeide noode te
scheiden van een school, waaraan hïj 14
jaar lang met genoegen gewerkt heeft
De 17-jarige Leo Backer, leer)mg.
van de vierde klasse bankwerben der
ambachtsschool te Middelburg heeft een
rijwiel veuanderd, voor wat de voortij-
weging betreft en wel door achteraan,
het vrijwiel een houten schroef van 1.40
M. aan te brengen. Deze wordt in bewe
ging gebracht door een stang, Welke on
der het zadel eindigt en die draait doör
kamraderen, Hie op hun beurt in "bewe
ging gebracht worden "doordat de ketting
van de trapas naar die raderen gaat
in plaats van naar het achterwiel. Wij
hebben van morgen den jongen er med»
zien rijden en ons overtuigd, dat speciaal
met wind mede een groote snelheid kan
worden ontwikkeld, tegen wind in ïs dit
echter niet het geval en 'bij hevigen wind
staat het rijwiel stil. Practisclh is dus
bet rijwiel nog niet volmaakt, al kan
ook in zeer korten tijd de ketting wei-
der in gewonen stand worden gebracht
en het rijwiel gewoon worden bereden,
maar als een bewijs vanenergie van den
jongen, die ook reeds een paar miniatuur
vliegmachines gemaakt, heeft, is het ze
ker vermeldenswaard. Eén schaduwzijde
heeft de machine nog en wel dat de
draaiende schroef gevaar oplevert voor
de voorbijgangers en het is den jongen
dan ook verboden met het rijwiel in de
gemeente te rijden, alleen bij uitzonde
ring puder toezicht van den directeur
der school op het Molenwater is het
geoorloofd.
Ingekomen bij het Steuncomité te
Middelburg sedert de vorige opgave: Ba
tig saldo uitvoering Zangv. „Hosanna'-
f 11.75; wekelijksche bijdragen, week van
11 November f 138.10. Voor de 66e uit-
keering aan de familiën van militairen en
aan werkeloozen was noodig een bedrag
van f 447.75.
De penningmeester,
Herm. Boas son.
Goes. Wetenschappelijke Re-
langen. Gisteravond trad voor de Ver.
voor Algemeene Wetenschappelijke Belan
gen op mej. Dr. C. C. van de Graft
van Utrecht, met een Voordracht van
15e eeuwsche Marialegenden, bij licht
beelden naar Vlaamsche primitieven.
Spreekster begon met mede te dealen,
dat de Maria-legenden een onderdeel vor
men van de verhalen, die in de Middel
eeuwen de ronde deden. Deze legenden
droegen een specifiek Katholiek karak
ter. Dank zij de verzamelaars zijn Mj'
voor het nageslacht bewaard gebleven.
Door do innige vroomheid kan er een
groote bekoring van uit gaan, als we
er met piëteit naar weten te luisteren.
Meerendeels werden deze verhaaltjes ge
bruikt door de predikers, die ze inlaschten
in hun sermoenen, om deze daardoor
pakkender te maken.
De strekking was een zedelijk-practi-
sche „Vermijdt het kwade, doe het. goede".
Ze bevatten veelal een opwekking tot de
vervulling van kerkelijke en huiselijke
plichten, enzoovoort. De inhoud was na
tuurlijk meestal zuiver fantasie, evenals
de verhalen van Roodkapje en Klein
Duimpje. Gelijk wij nu de kinderen be
zighouden, deed men het vroeger het
volk met fantastische verhaaltjes.
Verder is een groot deel gewijld na®.
Maria, „de Koningin des Hemels". Daar
naast kwam voor de voorstelling van Ma
ria als gewone maagd onder de maag
den, b.v. als Vlaamsch meisje in een
Vlaamsche landstreek, huldigende de
Vlaamsche gewoonten.
1)e Zeeuw
Tweede Kamer.
Beneden kritiek. Alsof
het maar een gevoelskwestie
ware. De anti-clericale
gevoelens kwamen weer tot
uiting. Het oude liedje.
Mn ding we spreken nog over de
Kamerzitting van Donderdag moest
toch eigenlijk bij alle groote mannen van
eer, die aanspraak willen maken op den
naam van onpartijdig en onbevooroor
deeld staatsman, verontwaardiging wek
ken.
NL dal alleen voor de Christenzen
delingen de bepaling geldt, dat zij een
speciale toelating moeten hebben, terwijl
b.v. d© Mohammedaansche priester vrij
zijn gang kan gaan met de verkondiging
van zjjn leer in onze Koloniën.
Is dit niet een aanklacht tegen het
Christelijk moederland, dat op deze wijze
de vrjje Zending belemmert?
De heer Scbeurer wees er dan ook
terecht op, dat het een belemmering is
Van het bevél Gods tot prédiking van
het Evangelie aan alle volken.
Het antwoord van de minister was
helaas beneden critiek. Hij vindt het maar
een gevoelskwestie! Bovendien, Zeide hij,
de eisoh tot toelating wordt gehandhaafd
in het belang van de zendelingen, n.l.
ona bun veiligheid. En dan kwamen er
nog een paar dergelijke onzinnige argu-
munten, waardoor de minister weer eens
duidelqk toonde hoe weinig liberaal in
den goeden zin van81 het woord hij is.
0, minister Pleijte, hoe kunt ge zóó
doorslaan
Doch niet alleen van den „fijnen" kant
kroeg Z.Ex. verwijtingen te hooren.
Vian links en rechts stormden ze op
hem los.
Wonderlijk eenparig zijn de verwijtin
gen, die van beide zijden der Kamer
opklinken. Eergisteren zegde het de heer
Rutgers, dat men bij' het. steunen van de
zen Minister voorzichtigheid zou betrach
ten en gisteren zette de vrijzinnig-demo
cratische heer Ketelaar dit vermaan in
linfesch patois over, dat hij steeds dub
bel op de uitlatingen van dozen Minister
diende te letten om te doorgronden, wat
de eigenlijke beteekenis zijner woorden
was.
De minister wil twee heeren dienen,
on dat gaat nu eenmaal niet.
Over het onderwijsdebat men weet
het gaal voornamelijk over facultatief
stelling van het godsdienstonderwijs op
zendingsscholen teekenen we het vol
gende aan:
Voor links is de onder wijsordonnantie,
die aan bepaalde groepen van scholen
vrijstelling geeft van de facultatiefstelling
van het godsdienstonderwijs als voorwaar
de voor de subsidieering, een concessie
aan rechts. Onzerzijds beeft men tegen
die voorstelling opgetreden. Dr. De Visser
en mr. Lohman hebben het duidelijk uit
gesproken, dat de zending een concessie
deed door de facultatiefstelling als re
gel te aanvaarden.
Met instemming hoorden we dr. De
Visser den grootsten nadruk leggen op
de facultatiefstelling., Deze toch is de
hoofdzaak. In het vervolg zullen nage
noeg alle nieuwe zendingsscholen deze
facultatiefstelling hebben te aanvaarden.
Laat links verbeten aanvallen op de paar
uitzonderingen, wij hebben verder te zien
en op den regel te letten, welke de toe
komst beheerscht.
Geheel in. overeenstemming niet bet
geen we al schreven ziet de cihrisbelijk-
historisohe afgevaardigde in de faculta
tiefstelling niet alleen de hoofdzaak, maar
is hij er niet geheel gerust op, of al
dus niet een gebied betreden wordt, dat
geheel vrij moest blijven, na,mei ijk het ge
bied van het niet opzettelijk godsdienst
onderwijs. Heel het onderwijs doordron
gen van den geest van het Christen
dom is meer waard dan het eigenlijke
godsdienstonderwijs
Wat links betreft, het heeft zich weer
eens echt laten kennen als anti-clericaal.
De vrijzinnige heeren zijn doodsbe
nauwd voor Christelijk onderwijs én vree-
zen elke uitbreiding van het Christen
dom.
Gisteren heeft de heer De Meester het
weer eens goed duidelijk gezegd, dat de
zendingsscholen niet moesten dienen voor
zendingsdoeleinden. Tenminste, als ze
daarvoor dienden, dan moesten ze geen
subsidie mn den Staat ontvangen. Een
teroeniging tot veredeling van het Ja-
vftSfnacfte rund zou met de grootste fijs-
in de regee-
Bsknopt overzicht van tien toestand.
Behalve de loop der dingen op de slag
velden is ook het spel der diplomaten
van ontzaglijk grooten invloed op den
olgemeenen staat van zaken.
Terwijl de legioenen in het open veld
voor zoover men in dezen tijd van
loopgraven en bedekte stellingen daar
van kan spreken elkander bestrijden
en do grond gedrenkt wordt met het
bloed der tallooze slachtoffers, werken
de diplomaten in het geheim. Niet al
leen in de oorlogvoerende landen, maar
ook en niet minder
ringsbureaux der neutralen.
Wie zal zeggen, wat de diplomatie tij
dens deze rumoerige maanden reeds ge
wrocht heeft
De diplomatie heeft volkeren tot den
krijg weten te bewegen, enze heeft na
ties tot het handhaven van den vrede
aangezet.
Dat Griekenland nog niet in oorlog
is, is naast Koning Konstantijn voor een
groot deel te wijten, neen te danken aan
de Duitsche diplomatie, die het pleit ge
wonnen hoeft tegenover de diplomaten
der Entente.
De bekende Berlijnsohe hoogleeraar
Hoetzsch wijst ook hierop in zijn weke-
lijksch artikel in de Kreuzzeitung.
Met betrekking tot Servië wordt, zegt
hij1, zelfs in Engeland nog niet erkend,
dat de Russische nederlagen de oorzaak
zijn van den tegenwoordigen toestand op
den Balkan. Al zijn er nog geen onmiddel
lijke kenteekenen van den ondergang van
de Servische troepen, toch twijfelt
Hoetzsch er niet aan, of dit leger is
verloren en het einde van de Russo-
phile politiek, die Servië sedert 6 Maart
1889 heeft gevoerd (toen vorst Milan ten
behoeve van zijn zoon afstand van den
troon deed) is nabij.
Hoetzsch is ervan overtuigd, dat Grie
kenland ondanks alle pogingen om het
tot een verandering in zijn standpunt
over te halen, getrouw zal blijven aan
de voorgenomen onzijdigheid. Do plaats
van Griekenland in de berekeningen der
Entente woitlt echter door Italië ingeno
men, niet slechts wat' de grootte der
te verleenen hulp betreft, maar ook voor
zoover toekomstige schadeloosstellingen
in aanmerking komen.
Blijft de toestand echter onduidelijk,
zoo acht Hoetscih een ministerieel© crisis
in Italië niet onwaarschijnlijk. Engeland
ten slotte heeft, volgens den schrijver,
zijn diplomatieke krachten overschat en
het zal ook blijken, dat de militaire lei
ding van den oorlog te veel zal vergen
van de kracht van een volk.
We gelooven ook, dat de Duitsche di
plomatie bewezen heeft het knapst te
zijn-
Ware ze vóór Juli 1914 zoo mees-
terlijk opgetreden, wellicht ware de oor
log nog niet losgebarsten. 'Altijd men-
schel ijkerwijs gesproken.
Doch zóó knap waren de Duitsche di
plomaten niet.
Van het oorlogsveld weinig nieuws.
ïn het lot van Servië is nog geen
verandering' gekomen.
lederen dag meer wordt het met alge-
heelen ondergang bedreigd.
Verder hebben we slechts melding te
maken van de voorbereiding tot een
nieuw Italiaansch offensief tegen Görz.
Particuliere berichten van het Oosten-
rijksehe Isonzo-front melden, dat, niet
tegenstaande hun zware verliezen in den
derden Isonzo-slag, de Italianen met bui
tengewonen moed groote massa's nieuwe
troepen tegen de geweldig versterkte Oos-
tenrijksche posities blijven werpen.
In Görz gaat hot leven zijn gewonen
gang, ofschoon bommen en granaten da
gelijks in de straten vallen. Een betrek
kelijk 'klein aantal inwoners is gevlucht.
De café's zijn open en de markten wor
den als gewoonlijk gehouden.
Volgens een gister ontvangen bericht
lag Görz geheel in puin.
Dit blijkt dus niet weinig overdreven.
Men kan ,wel' zeggen, dat 'teen verzin
sel was.
Korte Oorlogsberichten.
D® Oostenrijksch -11 ongaars ch e troe
pten zijn voorzien van draagbare kachels.
Het vorige jaar hebben ze goed voldaan.
0$ Dujtschers staan nu op ongeveer
25 K.M. van Riga. Het groote Tiroei-moe-
ras belemmert voorloopig verdere krijgs
verrichtingen.
Het Noorweegsche comité voor den
Nobelprijs zal 30 Nov', beslissen of de
vredesprijs thans verdeeld zal worden.
Zooals men weet is de prijs van het vorige
jaar niet verdeeld geworden.
Franscho spot. Een officieel
telegram uit Parijs meidt: 4
De Russische gevangenen, gewonden
ten doodem ,g(amenteHönde, waarvan de
Duitsche agentschappen ons de getallen
hebben geleverd, komt men tot een totaal
van 6 millioen 186 duizend 750 Russen
die buiten gevecht zijn gesteld. Dit over
treft op het öogertblik 1 millioen met het
totaal der gemobiliseerde Russen. Dit is
eon van do meest zeldzame wonderein
van de Duitsche Cultuur.
Do B a 1 k an-o 0 r 1 og. Het ,Ween-
sche stafcommuniqué meldt
De Moutenegrijhen werden bij Pribaj
opnieuw verslagen. Onze troepen rukten
onder het gejubel der Mohammedaansche
bevolking het Sandjak binnen. De voor
hoeden van onze in West-Servië operee-
Tende strijdkrachten staan voor Nowa-
Warosch en in Sjeniza. Eten colonne is
over de 1931 meter hoogc Jankova-kam-
men getrokken. De Duitsche divisies van
generaal Von Kövess bereikten de streek
van Raska. Ten Zuid-Oosten daarvan strij
den aan den voet van het Kop&onik-
gebergte Oostenrijk-Hongaarsche troepen.
De opmarsch der Duitsche en Bulgaarsöhe
divisies naar het bekken van Prischtina
maakt vorderingen.
Een opstand in Syrië? De
gewezen Turkscho minister van marine,
Djemel Pacha, zou een opstand van de
Drusen in Syrië en Palestina tegen de
Turken verwekt hebben. De opstand zou
door de Arabische bevolking ondersteund
worden.
Generaal Perten Pacha, die oorspron
kelijk tegen de Serviërs zou oprukken,
is door de Turksohe regeéringi tegen Dje
mel Pacha uitgezonden.
Aan. „De Tijd" wordt uit België
bericht
Sedert ©enigen tijd hebben kardinaal
Mercier, aartsbisschop van Mecihelen, en
Msg. Heylen,bisschop van Namen, een
protest gereed gemaakt tegen het Duit
sche witboek, waarin de bekende beschul
diging tegen het z.g. Belgische franoti-
reurswezen en de .deelneming daaraan
door priesters wordt uitgesproken. Ook
andere overheden hebben aan het protest,
dat in krachtige bewoordingen is vervat,
medegedaan.
Volgens de „Times" had de „An-
cona" vier raillioen lire goud aan boord,
bestemd voor San Francisco.
Seinen b ij bet leger.
Do opperbevelhebber van lanjd- en zee
macht heeft order gegeven, dat. voortaaii
alleen maar geseind mag worden volgens
het, nieuwe voorschrift, stelsel De La;nge:.
B a j 0 11 t v e c h t e n.
In verband met het veel1 voorkomend
offonjsief, heeft de opperbevelhebber ge
last, dat vooral bet bajonetvechten moet
worden beoefend. Het scherm ge reed schap,
dat voor de mobilisatie bij het leger aan
wezig was, zal over de troepen Verdeeld
worden.
Smokkelen op groote schaal.
Hot Twentsche dagblad „Tubantia"
meldt d.d. gisteren:
Het geleek den afgeloopen nacht in de
Broekhemm© wel of er een veldslag ge
leverd werd. Geweer- en revolverschoten
knaldenenorm is er dezen nacht weder ge
smokkeld. Twee rijksambtenaren ontmoet
ten een troep van niet minder dan 80 per
sonen; alle miet een pakje smokkelwaar
op den rug. Hot mocht dezen twee amb
tenaren gelukken van dezen troep 22 per
sonen te verbaliseeren, welk .aantal nogal
groot is, in aanmerking genomen, dat het
middernacht was en de troep op het aan
roepen uit elkaar stoof jen de bosschen
invluchtten. Gok de andere aldaar ge-
stationneerde ambtenaren hebben een
zeer drukken nacht gehad. ,Niet minder
dan 100Ö" K.G. margarine, 400 K.G. ïqjst
en 300 K.G. meel ^verden in beslag ge
nomen, terwijl tegen een 60-tal personen
proces-verbaal werd opgemaakt.
Het Kamerlid Janssen,
Men meldt uit Maastricht aan „de
Tijd", dat het lid der Tweede Kamer
voor dit district binnenkort de Kamer
verlaten zal, daar hij zal worden be
noemd tot rechter in de Arrondissements
rechtbank aldaar.
19 2 1. De „Standaard" verduide
lijkt thans de bedoeling ,van haar drie
stal' „1921", waarin gezinspeeld .werd op
het niet te fel voeren van den politieken
strijd in. 1917. Het blad herinnert aan
art. 21 Van het partijprogram1, dat aan
raadt om bij eerste stemming steeds met
een eigen candidaat uit te komen. Sa-
mlenwerking met andere partijen wordt niet
als gebiedende eisch gesteld en sinds
1905 is het stellen van eigen candidate®
zoo goed als geheelbuiten praktijk ge
raakt. Maar dan lezen we verder:
„Al wat we thans bedoelden kwam
derhalve hier op neer, dat we ons .af
vroegen, of in 1917 de verkiezing zich,
in verband met de Grondwetsrevisie, niet
zoo zou kunnen aandienen, dat terugkeer
tot Artikel 21 van ons Program' geraden
scheen.
Wat is liierin nu het onduidelijke?
Motief hiervan toch was, dat het on
verhoeds optreden 11a Revisie voor Rechts,
geheel onverschuldigd, zoo nadeelige po
sitie als Regeeringsparlijl zou kunnen op
leveren, dat ze in die periode zoo goed
als niets voor den triomf van. het eigen
beginsel zou kunnen uitrichten, en dat
een optreden onder zoo uiterst moeilijke
omstandigheden, haar toekomst eer ver
spelen zou.
Met name weizen we hierbij op de Fi
nanciën. Vereiseht dit nu nader betoog?
Te meer drongen we hierop aan, om
dat na Revisie, en 11a invoering van de
Evenredige Vertegenwoordiging, toch alle
Coalitie tot zeer kleine proportion, except
in de Staten-Generaal, slinken zou.
Nog beter zal men ons1, zoo we hopen,
verstaan, zoo we hier nog bijvoegen, dat
dit vermaan tot bedachtzaam optreden in
1917, in niets staat op de provinciale
stembus van 1916. Daarop slaat Art. 21
van ons Program niet. En in die Staten
komt evenmin de Revisie aan de orde.
Mogen we hopen, thans d u i d e 1 ij fc
te zijn geweest."
