No. 38
Zaterdag 13 November 1915
30e Jaargang
EERSTE BLAD.
De Groote Oorlog.
VERLIES EN WINST.
Binnenland
Uit de Pers.
Landbouw en Veeteelt.
Uitgave van
de ISaaml, Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes*.
LAHiSiE VORS7STR A&T 21©,
Bureau te Middelburg?
FIRWA F. P. DHUIJ - L. BÜRfi,
Drukkers:
Dos verbaan Le Cointro - Goes,
Dit mummer bestaat uit twee bladen
De oorlogstoestand heeft in ons land
duizenden en over heel Europa miljoenen
gezinnen in geldelijke zorg en maatschap
pelijke moeilijkheid gebracht.
In ons land met name zijn tal van
gezinnen gedupeerd door de stijging der
prijzen, en de onmogelijkheid van eenige
kans op wat men toeslag noemt.
Er wordt bezuinigd en beknibbeld op
allerlei mondbehoefte, deksel en kleedij,
velerlei noodzakelijke inkoopen, herstel
lingen of onderhoudswerken worden uit
gesteld. Men spaart het uit zijn mond,
men dekt zich lichter, men loopt voor
spot, zooals men dat met een weinigje
overdrijving noemt, wanneer men het
kledingstuk wat al te lang draagt; en
toch men gaat financieel achteruit.
De belasting-ontvanger stelt ook niet uit;
de jaarlijfcsche bijdragen voor Kerk en
Zondagsschool en Philantropie mogen
evenmin wachten; de verschillende dage
lijks, wekelijks, maandelijks, driemaande
lijks ierugkeerende posten moeten betaald
wat wonder dat in al deze huisgezinnen
zuchten en klachten worden geslaakt, om
dat men het hoofd niet op kan houden,
niet buiten schuld kan blijven; en ledig
daarheen dreigt te gaan, terwijl men voor
vol wordt aangezien.
Ambtenaren krijgen toeslag, hier en daar
worden faciliteiten aan arbeiders toege
staan; predikanten worden met een gra
tificatie verblijddoch het rheerendeel van
wie daar huiten vallen, de-menschen -die
tot den degen, solieden middenstand be-
hooren, moeten het met hun gewone in
komsten doen; en dit drukt, vooral de
groote gezinnen op buitengewone wijze.
Het spreekt van zelf, dat wie in waar
heid den Naam van Christus noemt, zich
wel wachten zal voor zondig klagen.
Het zijn de goedertierenheden des Heeren,
dat. wij niet vernield zijn. Dat ons land
van den oorlog vrij bleef, is een niet ge
noeg te waardeeren bewijs van Gods goefie
gunst over ons. Velen erkennen dan ook
dankbaar, dat er nog honig is aan de roe.
bet men op de arme natuurgenooten in
België, in Servië, in Galicië, in Polen,
in Oost-Pruisen, in Noord-Frankrijk, en
waar niet al, dan verstomt de klacht op
de lippen, omdat 't Nederlandsche volk
zoo genadig verschoond bleef.
Doch al deze dingen mogen wel eens
overdacht worden, wanneer daar voor een
bepaalden stand met name om billijk of
billijker loon geroepen wordt.
Wij steunen gaarne iedere eerlijke po
ging om loonsverbetering voor onze veld-
arbeiders, wanneer dit loon niet is over
eenkomstig den gepresteerden arbeid.
Doch wij wenschen hierbij den blik al
zijdig te houden. Ook de middenstand
tobt, de winkelstand, de •nijverheid, de
handel, de niet-ambtenaren met vast trak
tement, zij allen hebben te worstelen met
tekorten. Ook zij moeten de tering naar de
nering zetten. Ook zij hebben zich ont
beringen te getroosten. Ook van hen geldt
clat zij zich hebben te vernederen onder
de krachtige hand Gods.
Wij wenschen hiermede dan ook ernstig
rekening te houden. Doch dan vragen
wij ook met des te grooter vrijmoedigheid
aan allen die, op wat wijs dan ook en
door welke omstandigheid, buitengewone
oorlogswinst gemaakt hebben, dat zij hier
in ook voor een zeker procent hunne)
onderhoorigen doen deelen. En zulks voor
al, wanneer dezen door hun arbeid tot
het. binnenhalen van deze extra verdien
sten hebben meegewerkt.
Het valt niet tegen te spreken dat zeer
velen al zijn die „velen" dan ook
uitzonderingen mooie oorlogswinst ge-
maait hebben. Het kan, zoo zegt men
worden uitgerekend dat er minstens twee
miljard in ons land aan den oorlog ver
diend is geworden. Enkelen fluisterden
zelfs van zes miljard dat is zesduizend
miljoen gulden. Een vreeselijke som. Laat
het nu maar de helft van dit bedrag
zijn, dan nog mag vastgesteld, dat ons na
tionaal vermogen met drieduizend mil
joen gulden is toegenomen.
Wiet men nu maar, waar dat geld
zit, dan kon de regeering al dadelijk op
een deel er van beslag leggen in den
vorm van oorlogsbelasting. Doch dit zal
wel onmogelijk zijn. Trouwens deze
verdiensten hebben zich -opgehoopt ten
bate van, betrekkelijk, slechts enkelen,
en ten nadeele weer van anderen, zoo
dat de vermeerdering van het nationaal
vermogen niet zóó groot kan zijn als men
zegt.
Doch, ook hiermee rekening houdende,
blijft de winst, door sommige industrieën,
in den dienst der oorlogvoerende landen
gemaakt, nog groot genoeg. Het is nu
maar de vraag, waar zal al dat geld
blijven? En dan mogen wij onze vrees
niet verbergen, dat er van dit geld heel
wat naar Amerika zal gaan. Immers in
Nederland speculeert men gaarne, en in
Amerika zitten de verleiders. Men kan
daar geen werkkrachten genoog vinden
om de bestellingen van munitie en. an
dere oorlogsbehoeften afgeleverd te krij
gen. Daar zijn industrieën wier winsten
in de miljoenen loopen. Vandaar dat som
mige „papieren" zoo oploop-en. Met name
de „steels", ten gevolge van de drukte
in de staalfabrieken, staan prachtig. En
juist dat rijzen der koersen maakt de
Nederlanders, wicn het speculeeren, bet
dobbelen! laten wy het kind bij zijn
naam noemenin het bloed zit, begee-
rig naar huns naasten goed en de specula-
tiewo-ede breekt los. Men koopt aandeelen.
men maakt zoete winstjes, men waagt nog
Sneer, tot ten slotte de daling intreedt,
en duizenden met groote verliezen 'ge
slagen worden ót' met w-aardelooize pa
pieren blijven zitten. Dit nu is geen
praatje, maar de volle waarheid. In een
onzer groote dagbladen werd dezer dagen
vanuit New-York geschreven, dat niet al
leen oorlogsmateriaal wordt geleverd
o.a. een firma te Pittsburg "kreeg een
bestelling van vijftien miljoen doEar!
maar dat ook miljoenen verdiend worden
met de levering van kunstledematen. Welk
een onnatuurlijke toestand! Wat moet dit
worden, wanneer straks de normale toe
stand weer intreedt, dergelijke sinistre be
stellingen uitblijven en de industrie, wat
haar aantal werkkrachten, en de quali-
teit barer loonen aangaat, weer op peil
gebracht zal zijn?
En dat de koersen onnatuurlijk óm-
hoog .springen, tengevolge van dez!e
schreeuwende toestanden blijkt wel uit
enkele cijfers die we hier ter vergelijking
afdrukken. Het betreft aandeelen van fa
brieken en ondernemingen, di© oorlogs
materiaal leveren, en daardoor in waarde
zijn gestegen:
1 Juli 10 Oct.
1914
1915
Actua Explosives
35
151
Atlas Powder
108
260
Canadian Carand Foundry
45
111
Canadian Explosives
88
400
Colts Arms
165
400
du Pont Powder
120
888
Electric Boat (onderzeeërs)
15
480
Savage Arns
120'
380
.Winchester Arns
1190
2600
Laat Nederland derhalve voorzichtig
zijn. Laten onze handelaars en industriee-
len, onze landbouwers en renteniers, on
der welke er velen izijh die speculeeren,
met deze gewoonte breken. Er zijn solie-
der geldbeleggingen dan deze. Ook van
de door Nederland behaalde winsten is
't rekenschap verschuldigd. En die zal het
niet kunnen geven, wanneer het na ge
geven overwinst aan de begeerte heeft
voedsel gegeven om, op de meest ge
makkelijke, tevens hoogst berispelijk© ma
nier van speculeeren nog meer winst te
maken.
Veeleer betrachte het 's Heilands woord
Wie twee rokken heeft, geve er een aan
wie er geen heeft.
Beknopt overzicht van den toestand.
Prof. Fabius wijst in een zijner jongste
geschriften -op het ontzetlende Bal'kan-
tooneel.
Terecht merkt hij op hoe aller blik
zich in deze dagen naar het Balkanschier-
eiland wendt.
Doch met weinig verheffend gevoel.
In het spel met Bulgarije hebben de
Centralen gewonnen.
Maar nu Griekenland?
„Het is, zegt de geachte hoogleeraar,
het is alsof de schacherij hoe langer hoe
minder bedekt geschiedt. Cyprus werd
openlijk Voor den GrieksChen mond ge
houden. t
Zelfs gingen er geruchten, alsof de
Entente-miogendherlen zicih mengen wilden
in Griekenlands opvatting van zijn trac-
taat met Servië.
Voorts lijkt het lol van dezen Staat
wel zeer rampspoedig.
Servië werd het eerst tot oorlogsveld,
en wel nadat het geweigerd had voor
Oostenrijks ultimatum te buigen. En thans,
na een rustpoos Van ongeveer een jaar,
ziet het de Duitsch-Oostenrijksche leger
scharen in bond met die van Bulgarije
in groote overmacht zijn gebied binnen
dringen, welke overmacht het bedreigt
met schier g-eheele veiwoesting.
Er ligt iets tragisch in. dat, naar te
duchten valt, België en Servië betrekkelijk
het zwaarst door den oorlog zullen ge
troffen worden.
En dit, terwijl dit lot voor den einduit
slag wellicht weinig me-detelt.
Juist dit is het yreftselijikste.
Ziet naar Servië; hef is er bijna onder.
Pas is de zetel der regeering verplaatst
naar Kruseh-cwo, diep ju het nieuw Ser
visch gebied, een 25 K.M. ten W. van
Prilep gelegen.
Den Serviërs rest, gelijk den Belgen,
nc-g slechts -een klein Mokske grond, doch
wie staat er op, -om „halt" te gebieden
en de vredesbesprekingen in te leiden?!
Uit Sofia wordt geuaeld, dat de terug
tocht van het Servische leger ontaardt
in een wilde en onordelijke vlucht. De
nauwe paden in de moerassen, die naar
het rotsgebergte leidon en waarvan het
Servische le-ger vo-or den terugtocht nog
gebruik zou kunnen fnaben, zijn bezet
door -de achtergebleven* trein en de Servi
sche bevolking, die met haar gebeelen
huisraad -gevlucht is. Militaire critici te
Sofia gelooven niet, dat het Servische le
ger gelegenheid zal hebben den laatsten
beslissend-en slag te leveren.
Men kan dus niet inieer zeggen, dat in
Servië het pleit niet 1©slecht is.
Toch meene men niet, dat de vrede
nu aanstaand© is.
De Tsaar en de veteranen.
De bijzondere correspondent van de
Exchange Telegraph Company" te Minsk'
meldt
Gedurende een bezoek aan deze stad
vernam ik iets omtrent de jongste be-
.zoeken van den tsaar aan het front, waar
bij hij in de vuurlinie kwam.
Bij zekere gelegenheid ging de tsaar in
de vooruitgeschoven loopgraven op een
oogenblik, dat een hevig geweervuur aan
den gang was. De eenige voorzorgen die
genomen werden waren die, welke ge
woonlijk in toepassing worden gebracht
door een staf- of inspectie-officier, wan
neer zijn taak hem naar de loopgraven
brengt. De soldalen weigerden te gelooven,
dat dc bezoeker de tsaar was, en be
spraken het feit, dat hij een eenvoudige
soldaten-overjas droeg, zonder welk© ver
siering ook. Z. M. sprak een veteraan
a,an uit de Orel-provincie, en vroeg hoe
veel gevechten hij' gezien had.
„Zeven", was het antwoord. De soldaat
had gevochten te Port Arthur, en iu den
tegenwoordigen oorlog -nam hij deel aan
de gevechten van Lodz, en Gorlice-Tar-
now.
„Hoeveel kinderen hebt gij?" vroeg do
tsaar.
„Zeven, kapitein", zei de soldaat, die
nog weigerde te gelooven, dat het de
tsaar was.
„En hoeveel wonden hebt ge opgeloo-
pen?"
„Zeven".
„Dan moet ge ook zeven hoofden heb
ben", zëide de tsaar.
Een spreekwoord in het Russische le
ger zegt namelijk, dat een sergeant zeven
hoofden heeft, en de tsaar bevorderde
den veteraan aldus tot den rang van
sergeant.
Korte Oorlogsbsriohten.
De Engelsche credietaanvraag van
400 millioen p. s. is met algemeene stem
men toegestaan.
Een industrieel te Avignon, de heer
Denis Soulier, nam 2 Aug. 1914 het be
sluit, geen dag voorbij- te laten gaan, waar
op hij' niet ©enig goed werk voor de slacht-
offersf van den oorlog; verrichtte. Hij- hield
volgens d-e Figaro, trouw woord en eiken
dag stelt hij aan d-en prefect van Vau-
cluise een aanzienlijk bedrag aan geld ter
hand. Verder hield hij met verlies zijn
fabrieken aan den gang.
Scheepsbranden. Uit Halifax
wordt gemeld: Bij het lossen van het s.s.
„Rio Lages", dat met brand in de lading
suiker alhier aankwam, heeft men een
voorwerp gevonden, dat men voor een
stuk van ©en tijdlont houdt.
Het Italiaansch© tankschip „Livietta"
(1790 ton) Werd door een brand, ontstaan
door een ontploffing in het ruim, vernield.
De ontploffing wordt aan een bom toege
schreven.
fn „Vrij-België" vonden we de vol
gende proeve van loopgraaf-poëzie
K ogel's.
Daar zijn er, die zingen verleidelijk fijn
Een liedje van minnen. Vergeet niet kozijn,
Al is maar hun minnen een minnen in
[schijn
Beloften; heel valsch en hun 'trouwe steeds
[klein.
Baar zijn er, die snorren als hommelen
[doen
Maar 't brommen is kort en met haaste ze
[spoên;
Met haaste wreedaardige plannen aan 't
[broèn
Want zeg, is een hommel' geen vuige ka-
[poen?
Daar zijn er, die komen geruis-ebloos, als
[bood
Niets hindernis him in hun boodschappen
[snood;
Ze zwijgen, maar komen en geven één
[stoot.
Geruischloos en stil komt de kogel der
[dood.
Eind October is Keizer Wilhelm
in Antwerpen geweest.
Het Engfelsche schip Califomian, dat
gezonken is, vermoedelijk door een Duit-
sehe duikboot getorpedeerd, is nog he
k-end -uit de geschiedenis van de schip
breuk van de Titanic. Toen de Titanic
den ijsberg- had aangevaren en [noodseinen
uitzond, was de Califomian slechts van
5 tot 10 mijl verwijderd. De noodseinen
werden aan boord ontvangen, maar de
Califomian kwam niet te hulp.
De burgemeester der Belgische ge
meente Sint-Laureyns kwam gisteren op
Nederlandsch' gebied gevlucht. Zijn vrouw
en dochter zijn gevangen genomen.
In Ierland was men zich aan het
oefenen! in het bomwerpen, toen een bom
ontplofte. Er waren één doode en vele
gewonden, o. w. officieren.
De Duitschers gebruiken thans aan
het Rig-afront geweren, waarmede 25
schoten in de minuut kunnen worden
gelost.
De Engelsche regeering zou nog
100.000 man naar Egypte zenden.
Churchill. De Engelsche Minister Chur
chill is afgetreden.
De reis van Kitchener. De
„Associated Press" te New-York meldt
tot aanvulling van het bericht van gis
teren uit [WashingtonDoor den dichten
sluier, dié de Engelsche oensuur -ovei;
de gebeurtenissen in Indië en Egypte
wierp, 4ring* de tijding, dat de Nizam
van Hayderabad, een trouwe vazal van
Engeland, door het volk is afgezet.
Deze gebeurtenis, die het hoogtepunt
is van verschillende onlusten en opstan
den, moet de hoofdreden zijn van Kit
cheners vertrek uit Engeland.
Hier ingekomen berichten melden, dat
het in ingewijde kringen in Londen be
kend is, dat, ofschoon Kitchener zich naar
den Balkan moge begeven, het einddoel
van zijn reis Indië en Egypte 'is.
Eerepenning.
Bij Koninklijk besluit is als blijk van
goedkeuring en tevredenheid de zilveren
©erepenning voor naenschlievend hulpbe
toon en een loffelijk getuigschrift toege
kend aan J. P. Remijnse, luitenant t. z.
der 1ste klasse, wegens de door hem
met levensgevaar verrichte redding van
een drenkeling uit het water van de Straat
van Madura, ter hoogte van den vuurto
ren van Sembilangan, op 5 Juli 1915.
K o p e r.
De „Tel." had gemeld, dat de Engel
sche regeering den geheelen invoer van
koper naar ons land zon stop zetten,
ivijl de Nederlandsche regeering bdj de
Skoda-fab-rieken een groot aantal kanon
nen zou besteld hebben, waarvan de be
taling voor de helft in gou-d en voor ,de
helft in koper zou moeten plaats hebben.
Het Reuter-bureau te Londen verneemt
nu, dat de bewering van de Telegraaf',,
dat de Engelsche regeering. een dergel ijken
maatregel overweegt, onjuist is.
Aan 't Fransche front.
Ds. F. J. Krop, predikant bij de Ned.
Herv. Gemeente te Rotterdam, bevindt
zich sedert enkele dagen aan bet Fran-
sche front.
He'mi is door Fransche Protestantsche
soldaten verzocht hen in de gevechtslinie
te .komen bezoeken en ds. Krop heeft
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG,
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. postƒ1.26
Losse nummers0.05
Prijs der Advertentiën
15 regels f 0.50, iedere regel meer 10 ct.
3 maal plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels f 1.
iedere regel meer 10 ct.
drie weken verlof gevraagd, om! aan dat
verzoek te kunnen voldoen. „R. N."
Het jongste lid i
van de Tweede Kamer isi de heer Kosten-,
die deze week is toegelaten.
De Kamer-verslaggever van de „Tel."
schertst er als volgt ine©:
In de elf jaar dat wij de heldendaden
Van het parlement verslaan, hebben wij
nog nooit zoo'n jeugdig lid zien inzwe
ren. Het was of er een lentewind binïuea-
waaido! Want de heer Koster is toch wel
héél jeugdig. De grijze bode, die hem! z'n
bank wees en de laden van z'n lessenaar
opentrok, was op het punt om te zeggen:
„En dit is de plaats van uw lei, (en dit
van uw sponzen-doos, en laat uw griffel
koker niet onbeheerd, want ze snaaien."
Maar hij zei het nieit, en keek alleen een
beetje ironisch met z'n oudgediende
oogen. De heer Koster zij. getroostjeugd
pleit niet tegen iemand.
Verdraagza amiheid.
Eén der redacteuren van „Het Onder
wijs" sprak onlangs van. „de onver
draagzaamheid, dié tot het we
zen der rechtzinnigheid ble-
h oor t."
Dit kon goed worden opgevat, zoodai
we er niet de minste aanmerking op
maken.
Het Christendom! dient zich aan als de
vera religio, de ware godsdienst. Het is
exclusief in de hoogste mate, in absoluten
zin. Het duldt geen andere religie naast
zich. Het eiseht allen, elk mensoh, ieder
individu, voor zich.
Het „predikt het evangelie aan alle
creaturen" moet ieder Christen als een
lastbrief van zijn Zender beschouwen.
Dat is de onverdraagzaamheid, ten top,
maareen eigenaardige soort van on
verdraagzaamheid. Zij is er één, die alle
recht tot dwang finaal uitsluit.
D-at is veelszins niet begrepen noch
betracht.
De Christenen zijn slechter dan het
Christendom-, dat in zijn wezen, allen
dwang uit den booze Verklaart! God wil
een vrijwillig volk. Het „dwingt zo ons
in te gaan" Wordt evenzeer door de vrij
zinnigheid misverstaan als het dikwijls
door de rechtzinnigheid niet is- begrepen.
Maar overigens is het waar, dat ieder
Christen getuigen moet van Christus;
trachten moet te bewegen tot het geloof,
ieder met wien hij in geestelijk contact
komt. Doch, langs den weg Van over
reding, overtuiging, verstandelijk inzicht
en toestemming1 des harten.
Een Christen mioet zijn een geboren
propagandist in den meest edelen zin van.
het woord.
Vandaar de groote .verdraagzaamheid
van den waren Christen, indien hij for
meel hetzelfde ontdekt bij: zijn tegenstan
der.
Materieel bestrijdt hiji diens mteeningen,
overtuiging, geloof of ongeloof. Maar Wat
het feit dier overtuiging en het karakter
aangaat, daar moet hij diep respect voor
gevoelen.
In dezen gunt hij zijn tegenstander Vol
komen hetzelfde, wat hij voor zich zelf
eischt. l
Als D-r. Kuyper zegt: wij hebben niet
te rusten vóór, niet één derde noch twee
derden, maar d-e drie derden van ld© kin
deren onzes Volks op- d© schoolbanken
onder de beademing, komen van het Evan
gelie van Christus, dan gunt hij even gul
fen even rond het recht to-t propaganda aan.
de neutralisten, om heel de Nederland
sche jeugd op te e-ischen voor zich.
De B-o-de van 29 October 1.1. doet dit:
„De schoolstrijd mag onzer
zijds pas rusten zegt ze als
het onderwijs' allerwegen ge
zuiverd zal zijn van godsdien
stige en politieke dogma's."
Vrije, onbelemmerde concurrentie al zoo
in dezen.
Volkómene pnv-erdraagzaamheid.
Gaat Het Onderwijs in dezen met De
Bode accoord? i
Zoo ja, spreekt ze dan ook voortaan
van de „onverdraagzaamheid, die tot het
wezen der ^vrijzinnigheid -behoort?"
Dan kan men ophouden met verwijtin
gen en kount er misschien de gewenschte
verdraagzaamheid.
School mJ. d. Rjjb'el".
Naar Wij vernemen bestaan er ernstige
plannen, gesteund door voornam© land-
li ouw-autoritei ten dezer provincie, oori een
provinciale vereeniging te stichten tot ver
betering der Zeeuwsche vaïkensfofckerijj.
„t. ct."
