No. 36
Donderdag II November 1915
30e Jaargang
De Groote Oorlog.
Binnenland.
Kortgene en Veere.
Staten-Generaal
Onze Vrije Universiteit.
Uitgave van
de Hxaaü. Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LAN 'IE VORSTSTRAAT 210.
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ L. BURG.
Drukkers:
Oosterbaan Lo Cointre - Goes.
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post
Losse nummers
ƒ1.35
Wij zoeken voor Kortgene en voor
Veere actieve Berichtgevers.
Red. „De Zeeuw".
Eerlijke ruil.
Reeds hebben enkele anti-revolutionaire
bladen hun meaning gezegd over de grond
wetsvoorstellen in verhand met onzen
eisch in zake de Vrije School.
In ons Persoverzicht van gisteren vindt
mèn dien eisch zoo kras en zoo duidelijk
mogelijk door De Standaard gefor
muleerd.
Wij gaan met dien eisch accoord.
De financieele gelijkstelling van Staats-
en Vrije School dient in de Grondwet
te worden vastgelegd. Zij mag niet aan
den gewonen wetgever worden overge
laten.
Waarom niet'?
Staat er in de Grondwet dat deze gelijk
stelling in oen gewone wot, bijvoorbeeld
in de "Wet op het Lager Onderwijs zal
worden uitgesproken, dan kan er met iede
re volgend© periode een minister opstaan
die, steunende op een vrijzinnig© of nog!
erger meerderheid, het desbetreffend arti
kel weer schrapt of wijzigt. En hiertegen
nu dient gewaakt te worden.
Het moet derhalve in de Grondwet
staan. In de Grondwet, die immers om te
kunnen gewijzigd worden, twee derden
van het aantal stemmen der gezamenlijke
Kamers noodig heeft.
En dan mioet. het niet vaag in de Grond
wet staan, niet voor tweeërlei uitlegging
vatbaar. Maar duidelijk, in besliste for-
muleeiing.
Zooals De-Standaard .reeds aangaf
Uit de publieke kassen zal
aan de vrije school per 1 eer-
li n g g e 1 ij k bedrag wo rden uit
gekeerd als van overheidswe
ge per leerling aan de o pen-
bare school besteed wordt.
Dit is de conditio sine qua non, de
Voorwaarde zonder welke de ruil: gij al
gemeen kiesrecht en wij de gelijkstelling,
miet mag doorgaan.
En .zulks te minder omdat wij van
het principieel© algemeen stemreclit zeer
alfkeerig zijn.
Tweede Kamer.
Treub krijgt niet zijn zin.
"Weer die ééne stem!
Een zout- en oliestel. Mi
nister Pleyte zit voor een
moeilijk vraagstuk.
"Ons Lagerhuis heeft gisteren eerst de
zoutkwestie opgelost. Men herinnert zich,
dat de minister vrijdom van accijns wilde
verleenen voor verpakking van goederen,
die naai- het buitenland gaan.
Maar er was een lid Gerretson, dat
amendeerde, en den vrijdom voor slechts
3/4 wilde verleenen. En zoowaar, dit lid
won het tegenover Z.Ex.
Toen het amendement in stemming ge
bracht werd, stemde een deel van links
mede en zoo kwam het, dat Treub zijn
zin niet kreeg.
Een paar socialisten stemden afwijkend
en hadden bijna (de stemming viel met
3332 vóór het amendement uit) de stem
men van al hun overige partijgenooten
ongedaan gemaakt. Hoe zit het daar in
den rooden hoek met de discipline?
Verder is lang gedelibereerd over de
Djamhi-ooncessies. De minister kwam met
een contract met twee maatschappijten,
die ontginning der petroleum-Velden in
Djambi (Z.O. hoek van Sumatra) Voor
haar rekening zullen blijven nemen.
Doch naast en over het regeeringsvoor-
stel heen gaat het debat over den besten
vorm, waarin de Djambi-ontginning kan
geschieden en de besprekingen, die ge
houden werden, zijn niet zonder perspec
tief op het geheele vraagstuk .van de
petroleum-ontginning (het verluidt b.v. dat
Noord-Sumatra nog veel rijker oliehou
dend moet zijn dan Djambi) en op de
kwestie der Staatsexploitatie.
tWas minister Plerjte's kortzichtigheid,
die hem belette dit vooruit te zien.
Nu zit hij met de gebakken peren en
dreigt zijn wetje gekelderd te worden.
Bossevain wil particuliere ontginning,
Albarda én De Meester willen staats
exploitatie.
[Wat nu?
Gisteravond had in de Gereformeerd»
Deelt te Roes de aangekondigde bijeen
komst plaats, waarin prof. dr. P. A. E.
Sillevis Smitt, hoogleeraar aan de Vrije
Universiteit, te Amsterdam, een rede uit
sprak in het belang dezer Vrije Hooge-
school.
Nadat de heer Iv. Ie Cointre, die aan
vankelijk de vergadering leidde, had la
ten zingen Psalm 751, 4 en 6, en ge
lezen had Spr. 8t14, opende -prof.
Sillevis Smitt de bijeenkomst met gebed,
waarop hij zijn rede aanving.
Wat we hedenavond gaan doen, aldus
spr., druisoht in tegen den geest van
den tijdbidden voor de wetenschap. Het
lijkt wel op beleediging Van de weten
schap, tot welke men het liefst miet,le
dige handen nadert.
Welk verband kan er bestaan tusschen
een school van wetenschappelijke mannen
en een biddend volk?
Welnu, juist in het verband hiertus-
schen ligt onze grootste kracht.
Een wetenschap, die de door God ge
legde banden doorsnijdt, leidt tot de groot
ste dwaasheden.
Doch er bestaat gevaar voor ons. God
heeft aanvankelijk ons gebed verhoord.
AVe hebben onze Iioogeschool gekre
gen, onze, die van het vrije, Gerefor
meerde volk. Daar staat ze als een vrucht
dragende boom! Maar hoezeer zijn we
geneigd tot traagheid in het opmerken,
tot verslapping in het hidden. We verla
ten zoo licht de eerste liefde. AVe heb
ben verlevendiging noodig, geestdrift voor
alles waarbij de eere 'Gods betrok
ken is.
Nooit kan onze School buiten de wijs
heid der kinderen Gods zijn.
Spr. bepaalde na het laten zingen van
Ps. 111:2, 5 en 6, zijn gehoor bij Tred.
913—18.
Het zijn sombere tonen, die ons uit
dit gedeelte van Prediker tegenklinken.
Maar er is één lichtpunt. Koning Salomo
heeft de wijsheid behouden. Zijn oog is
voor de ware wijsheid opengegaan. Hij
verhaalt daarvan in een gelijkenis. De
kleine stad waardeerde de wijsheid van
den armen man, ook al gedacht geen
mensch hem. Zij bedacht, dat wijsheid
beter is dan kracht, en daarom werd
zij verlost uit de handen van den grooten
Koning.
:Ook wij zijn een kleine stad; er zijn
maar weinige geloovigen, die ontzag heb
ben voor Gods majesteit. Wij1, die belijden
met het hart en de daad, zijn maar
'n kleine stad. Er is wel een toenadering
van de Christenen van verschillende'rich
ting.
Op 't gebied van Staat en Maatschappij
gaan we vooruit, Pers en Tribune begin
nen meer en meer mede te werken, maar
wanneer we gaan zoeken naar de geestes
kinderen van Calvijn, naar de echte zo
nen der reformatie, dan zijn we maar
een kleine stad.
Dit moet ons niet verdrieten, want 'tis
iets zeer gewoons, naar den wil van
onzen God. Het is naar den regel van
het Koninkrijk Gods, dat zijn uitdrukking
vindt in het mosterdzaad en -het zuur
deeg.
Een tweede gedachte is dezewij wor
den ernstig bedreigd. Daar is een groot
Koning, de Vorst der Duisternis,' wiens
rijk is een groot rijk der schandedie
arbeidt in de wereld, tot welke hij door
den mensch komt. In het menschenhart
klopt het hart der wereld. Velen in onze
kleine stad bevroeden dat niet, omdat
zij door dwaasheid bevangen zijn. Het
eerste, dat geschieden moet, is wakker
schudden, de blinddoeken wegnemen.
Wie ernst maakt met de dingen, zich
rekenschap geeft van de vraagstukken,
die zich aan ons opdringen, die ziet de
gevaren, die het volk des Heeren be
dreigen.
In allerlei gestalten treedt de zonde
óp; valsche godsdienst, ijdele philosofie,
ruw geweld, verfijnde beschaving, brutaal
imperialisme, verlengende diplomatie, ge
huichelde vroomheid, enz. enz. Hoe vree-
selijk wanneer we de werken der onge
rechtigheid gadeslaan.
De theologie losgerukt uit z'n voegen,
het recht ontwricht, de taal tot onheilig
gebruik omgesmeed, de historie losge
maakt van God, ons lichaam aangemerkt
als ontzielde stof, de fundamenten zijn
losgewoeld, onze stad is ondergraven.
Onze literatuur is een uiting van den
diep verdorven geest. Indien hier-werden
samengebracht de boeken, bladen en pren
ten, die op 'één dag otts volk verpesten,
hoe zou de rook boven dit gebouw op
stijgen.
Die producten van lager 'allooi zijn
uiting van den geest die in hooger sfe
ren de wetenschap beheerscht. 'tls een
uitvloeisel van de wetenschap, die tegeh
Gods ordinantiën ingaat. Inderdaad, onze
kleine stad wordt ernstig bedreigd.
De derde gedachte is dezenu is er
taaar één middel tot redding! Want de
kleine stad wordt gered. Vreest niet,
klein kuddeko. De God des Xredes zal
den Satan welhaast verpletteren. Staat
dus in het Geloof. Niet gered door een
macht gelijksoortig aan die van den vij
and. Onze wapenen zijn niet vlceschclijk.
Do ecnigo redding ligt in de wijsheid,
die heter dan kracht is. De door velen
miskende wijsheid.
Die wijsheid, die ons redden moet, is
niet aan te loeren, ze is als een schij
nende lamp in do ziel.
Er zijn van die eenvoudige lieden, in
wie men dadelijk wijze menschen her
kent, die op eenmaal de dingen doorzien.
Die wijsheid is de naflikkering van wat
de mensch in hot Paradijs bezat. De wijs
heid treedt in de Heilige Schrift nooit
op buiten worlelverband met de vreeze
des Heeren. Bij dat licht ziet ze het
licht. De vreeze des1 Heeren js het ont
waren van de tegenwoordigheid Gods,
ze is het besef, dat, God rondom en in
ons is; het trillen van de snaren der ziel
voor den adem des Almachtigen. Die
Vreeze des Heeren is van de wijsheid
het beginsel. Der wijzen blik dringt door
in heel de -schepping Gods.
Om-dat de ware wijsheid midden in
het leven staat wordt de mensch gerijpt
door ervaring.
Zoo speurt de wijze al wat onder den
hemel geschiedt. Zijn ziel is bereid in
de Schepping de groote gedachten Gods
in zich op te nemen. Hij behoeft de
gaven niet te hebben om het opgemerk
te wetenschappelijk te verwerken, maar
hij heeft een klare notie van het begrip
der dingen. Als hij ziet naar bergen of
in zeeën, dan zegt hij Looft den Heere
en Zijne' werken; Looft den Heere mijn
ziel. Hij heeft zijn vast oordeel over
zonde, schepping en genade, zoodat niets
verandering lean brengen in zijn ziels-
overtuiging.
AVadr hebben we nu die wijsheid te
zoeken? Spr. wijst op do antithese, die
er altijd geweest is en waarvan ons ook
de Bijhei verhaalt. .Maar ook reeds vroeg
wist men in AVien alle wijsheid gecon
centreerd is, n.l. in onzen Heere Jezus
Christus, in AVien alle schatten der ken
nis verborgen zijn. Hij stort zijn wijs
heid uit in Zijn gemeente.
Bij dien éónen man, die de stad ver
lossen zou, denk ik aan de genade-gaven,
waarnaar Gods volk heeft te staan.
Die wijsheid, die God in zijn gemeente
gelegd heeft, die behoudt de kleine stad,
die wijdheid moet onze School dragen
en voeden. Onze V. U. zou er niet geweest
zijn zonder die wijsheid. Moge onze school
nooit de banden verbreken, die haar bin
den met het volk van God. Het zijn geen
geleerden die de School hebben gesticht;
allen hebben het gedaan in hun qualiteit
van geloovigen.
Hoe werkt nu die- wijsheid?
Ü.a. ook door het bouwen aan den
tempel der wetenschap. Wijsheid en we
tenschap moeten we niet met elk ver
warren. 'tZijn twee gaven van Gods- ge
nade.
De wijsheid is het spontane, het in
stinctieve. Dat kan de allereenvoudigste
onder ons bezitten. De wetenschap gaat
uit dit beginsel doordenken, moeilijke ave-
gen bewandelen, langzaam bouwen. Ze
heeft een taak Van eeuwen. De wijsheid
is de blik van den architect, de weten
schap is de taak der bouwliedende man
van wetenschap moet dus een wijze zijin.
De wijze behoeft daarentegen niet we
tenschappelijk te zijn. De ware wijsheid
geeft aan de wetenschap haar beginsel.
AVie ©en dusgenaamde onbevooroordeel
de wetenschap wil, die niet uitgaat van
een dogma, die houwt zonder fundamen
ten, het zij zonder de bedoeling om te
krenken, gezegd.
De moderne wetenschap verwerpt het
geloof. Arm© jongelingen, die zelf moeten
kiezen, welk fundament zij zullen nemen.
Zij mogen slechts hun Overtuiging mee
nomen. De twijfel blijkt dan hun funda.
d anient.
Daar mioet een luisteren zijn naar do
faal van God uit het AV.oord. AVij brengen
onze jongelui naar een school, waar zij
niet behoeven te zoeken, maar waar zij
vinden. AVij beoefenen de wetenschap niet
om de- wetenschap, maar wij wenschen ter
school© te gaan hij Jezus Christus. O, de
tijd van studie is voor onze jongemannen
zoo'n gewichtige tijd 1 Zij leven in den tijd
Van het zaaien. In die gevaarlijke jaren
moet in stilheid gehoord worden naar het
Woord der Wijsheid.
Di© wijsheid werkt dan in het leiven,
ze staat midden 111 de wereld. De weten
schap is er V001* het leven, dat God heeft
geschapen. Onze Universiteit is daarom
ook voor het leven.
AVie is nu wijs onder ons door de
genade Gods? AV.ie wijs is, die strijde miet
ons ook Voor de V. U. miet z'n geestelijke
wapenen, maar ook mot zijn stoffelijke
gaVen. Laten de wijzen, die strijden in den
Naam des Heeren. niet zijn als de stem
des roependen in de woestijn. Laat ons al
ler hart zich hemelwaarts- heffen, want,
als 't er op aankomt, is or Eén, die de
stad behouden kan, Christus, de Wijsheid
Gods, clie in knechtgestalte gewandeld
heeft op de aarde. We weten hoe onze
Heiland de wereld verlost heeft, door
het Kruis. Het AVoord van Christus' Kruis
is het eenige middel der behoudenis. Geve
God de genade om hij allen arbeid der we
tenschap in stilheid te hooren naai' het
Kruiswoord der wijsheid van Jezus Chris
tus, en de stad zal behouden zijn.
Nadat gezongen is Ps. 43 1, gaat spr.
voor in dankgtehed, waarop als slotzang
wordt aangeheven Ps. 66 3 en 10.
Het getal der aanwezigen wordt op
120 geschat, o. w. ook enkelen uit nabu
rige gemeenten als Ierseke en Heinkens-
zand. De minder gunstige weersgesteld
heid was wel oorzaak, dat niet meer be
langstellenden waren opgekomen. Zij, die
er waren, zullen intusschen geen spijt
gehad hebben van hun wandeling, want
het professorale betoog was hoogst belang
wekkend, helder en logisch, onderrichtend
en overtuigend.
Beknopt overzicht van den toestand.
't Is wel eentonig iederen dag weer het
zelfde te moeten schrijven, doch de fei
ten zijn nu eenmaal niet anders.
Er zijn nog steeds geen dingen te boe
ken geweest, die van beslissend karakter
waren. Geen oorlogsfeiten, die op een
naderend einde wijzendie aan vrede
doen denken.
AA"el leven er in de strijdende partijen
talrijke kleine idealende verovering van
die stad, de vermeestering van dat le
gerkorps, de vernieling van dat brugge-
hoofd; doch als ze in vervulling gegaan
zijn, ziet men, dat men nog evenver van
het einde af is als vroeger.
Wanóeër het groote doel de ver
nietiging van den vijand bereikt is,
kan niemand zeggen.
En wat er gebeuren moet, om over
vrede te kunnen spreken, wil niemand
zeggen.
Vandaar die ontzettende eentonigheid
in het krijgsgebeuren, die wanhopen doet
aan een spoedig einde.
In Servië waar het belangrijkste
drama zich afspeelt ontwikkelen de
gebeuitenissen zich nog in het nadeel
van de Serviërs.
AVat zioh ten opzichte van den Harti-
mansweilerkopf op het AVestelijk front
heeft afgespeeld, speelt zich op het Zui
derfront af ten opzichte van den Col
di Lana
Beide partijen beweren in het bezit van
den berg te zijn.
Straks zal wel blijken, dat elk een
deel van den Col di Lana in bezit -heeft.
Zij, die het Tiroolsche grensgebied be
reisd hebben en in de Dolomiten geen
vreemdeling meer zijn onder de Zeeu
wen zullen er niet velen zijn, vermoeden
we zullen zich dezen 2464 M. hoo-
gen berg zeker herinneren.
Helaas, het is niet de tijd meer, om
van natuurschoon te genietenDe oor
logsfakkel wordt er thans gezwaaid de
dood waart er.rond...
De Russen zetten op het Oostelijk oor
logsterrein hun offensief tot bescherming
van Riga en Dunaburg niet zonder suc
ces voort. Ze weten verschillende klei
nere voordeelen te behalen, waardoor zij
niet alleen de verdediging van de Duna
en haar steunpunten, welke men wel den
Russiscben Yser zou kunnen noemen, [aan
zienlijk verstèrken, maar ook de moge
lijkheid tot een hernieuwd offensief voor
bereiden. Vooral aan de monding van
de Aa, waar ook het meer genoemde
Schlock gelegen is, maken de Russen vor
deringen.
Zouden dit vorderingen zijn op 'den
weg, aan het eind waarvan de vredes
palm prijkt
AVe twijfelen
Korte Oorlogsberichten.
Het op de uitreis zijnde Engelsche
transportschip „Mercian" (4066 netto-toms)
is in de Middellandsche Zee door het ka
nonvuur van ©en vijandelijken onderzeeër
aangevallen. Het schip zonk niet en kon
die haven behouden bereiken. 23 Man
-aan boord zijn gedood en 50 verwond.
50 Personen worden vermist.
Gemeld wordt, dat het gouverne-
meintsjacht „Irene" gezonken is. Dertien
leden der bemanning zijn gered; 22 wor
den venriist. 1
Gemeld wordt, dat in Damascus
een legermacht van 90.000 man TurkSche
troepen samengebracht wordt, die tegen
de Engelschen in de streek van Bagdad
zal vechten.
Prijs der Advertentiën
15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 10 ct,
3-maaI plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.
iedere regel meer 10 ct.
De „Imparcial" en de „Heraido"
melden, dat er in Gibraltar hardnekkige
geruchten loopen, dat Engelsche kruiser*
twee Duitsche onderzeeërs in de Straat
van Gibraltar tot zinken gebracht heb
ben.
De U-booten in actie Ee«
Lloydstelegram meldt, dat de Engelsche
stoomboot „Clan Macalister" (3065 ton)
gezonken is.
Een Lloydstelegram meldt, dat de En
gelsche stoombooten „Californian" (4038
ton) en „Moorina" (3159 ton) gezonken
zijn.
Uit New-York wordt gemeld, dat
de stroom van goud, die New-York! is
binnengevloeid, om de oorlogsrekemingen
van do geallieerden te betalen, zoo groot
is, dat de regeering geen raad weet. boe
zij al dat goud moet versmelten an er
Amerikaansche munt van slaan. Aan de
bankiers is medegedeeld, dat de essay
eurs van den staat voorloopig geen groote
goudzendingen in behandeling kunnen ne
men.
Mr. van Bercke 1 f
Te Nijmegen is op 68-jarigen leeftijd
overleden mi'. A. H. M- van BerCkel,
oud-kantonrechter en oud-lid van de
Eerste Kanter voor Gelderland (1903
1908).
Chr. Nat. Vakverbond.
Het Chr. Nat. Vakverbond hield Dina-
dag te Utrecht een buitengewone ver
gadering met d© beambten der Chr. vak
beweging en de Hoofdbesturen der Chr.
VaM>ondien.
De voorzitter, de heer H. Diemer van
Rotter daan, herinnerde er in zijn ope
ningswoord aan, hoe hij, nadat hij had
bedankt als Verbondsvoorzitter, op ver
zoek. van het Bestuur zich bereid ver
klaarde nog tot Januari 1916 aan te
blijven.
Spreker memoreert, hoe de Chr. vak
beweging in 1909 slechts vijf beambten
had. Thans zestien, terwijl twee bonden
tot aanstelling besloten, en twee gedeel
telijk vrijgesteleden.
Van d© zijde der mtoderne vakbeweging
bestreed mien eerst onze beginselen. Nu
niet meer, thans valt men onze tactiek
aan, en neeanlt ons kwalijk, dat dikwijls
onze maatregelen gelijk de hunne zijn.
Een en ander is voor- Spr. reden te
meenen, dat de Chr. vakbeweging èn wat
beginsel èn wat tactiek betreft, op den
goeden weg .is. AVij leven in crisistijden.
Daarom zullen sociaal-democraten en wij
dikwijls komen tot gelijke maatregelen.
De omstandigheden leiden als vanzelf
daartoe.
Is er stof tot dankbaarheid, toch roe
pen enkele belangrijke Vraagstukken nog
steeds om oplossing. Spreker noemt de
verzorging der werkloozen; hoe Verdere
'prijsstijging van onmisbare levensmidde
len kian worden Voorkomen, en hoe naar
Verlaging moet Avorden gestreefd; en ein
delijk de vraag, of bij eventueele demo
bilisatie de arbeidsmarkt niet zal wor
den overvoerd met groote getallen werk
loozen. Het is tot bespreking hiervan,
alsmede van de propaganda, dat deze
vergadering zal dienen. Spreker hoopt.,
met goede resultaten.
Hierna verkrijgt de heer C. Smteenk
van Arnhem'het woord tot het behande
len van het onderwerp „Crisismaatrege
len".
Na alle genomen en te nemen crisis
maatregelen besproken te hebben, spreekt,
de heer Smteenk de hoop uit, dat de
Christelijk'-sociale beginselen in cleZe cri
sistijden steeds krachtiger zullen door
werken, opdat veel ellende verzacht mag
worden, en onze volkskracht straks niet
verzwakt te voorschijn zal konten.
Na een breed debat werd de volgende
conclusie door de Vergadering aange
nomen
Conclusie.
Het Christelijk Nationaal Vakverbond,
in vergaderirlg met de Besturen der aan
gesloten organisaties te Utrecht bijeen,
spreekt waardeering uit Voor tal van
maatregelen in dezen crisistijd genomen,
zoowel door het particulier initiatief als
door Staat en Gemeente";
acht noodzakelijk, dat vele militaire Ver
goedingen worden Verhoogddat bij klein -
verlof en eventueele demlobilisatie door
de autoriteiten en ondernemers groote
zorg worde besteed aan arbeidsbemidde
ling, aan het Verschaffen van passenden
arbeid en bevordering van nieuwe in
dustrieën, dat aan werk] 00 ze verlofgan
gers en gedemiohiliseerden, die Vóór de
crisis tegen werkloosheid verzekerd wa
ren, het recht op uitkeering krachtens de
noodregeling, zonder wachttijd, niet worde
onthouden;'
