No.l Vrijdag 1 October 1915 30e Jaargang De Groote Oorlog, Binnenland. Uitgave van de ïïaainl. Venn. LUCTOE ET EMERGO gevestigd te Goes. Hoofdbureau te Goes-. LAN 'SE VORSTSTRAAT 2ï0o Bureau te Middelburg? FIRSVÏA F. P. DKUIJ - L. BÜRÊ, Drukkers: Oostei'baan Le Cointre - Goes. De Zeeuw VERSCHIJNT ELKEN WERKOArt Abonnementsprijs Per 3 maanden fr. p. post. fl.S® Losse nummersI.GS Prijs der Advertentiën 15 regels ƒ0.50, iedere regel meer li et. 8-maal plaatsing wordt 2-maal berekend! Bij abonnement voordeelige voorwaarden Faniilieb ericliten van 110 regels ƒ1. iedere regel meer 10 ct. Nadere toelichting. Met ingenomenheid begroeten wij de' verschijning van een "nieuw Standaardwerk van dr. Kuyper, namelijk „Nadere toe lichting op hel program der Antirevolu tionaire partij", van hetwelk de eerste af levering hij J. H. Kok te Kampen van de pers kwam. In een „Wioord vooraf" herinnert dr. Kuyper er aan dat ons Calvinistisch volk, dank zij de vrij ruime verspreiding van „E, Voto", „Het Werk van den Heiligen Geest", en „De Ge meen e Gratie" theolo gisch vast onderlegd is geworden. Maar het Calvinisme is niet alleen theologisch. maar ook politiek van aard, en zoo kre gen we in 1878 ons Program, met de toelichting op ons Program, die van zelf niet anders (kon) brengen dan „Neo Calvinistische politiek". Het Calvinisme zoekt echter nog meer. Het vraagt een alomvattende, centrale wereldbeschou wing. Van daar de stichting der Vrije Universiteit met haar Juridische facul teit; en van daar ook, wat „Ons Pro gram" niet geven kon, de uitgave van deze „Nadere toelichting". Het eerste van de twee deelen waar uit het Boek zal zijn saamgesteld, om vat „de beginselen". In de Inleiding herinnert dr. K. aan zijn in 1879 onder den titel van Ons Program verschenen toelichting op het program der Antirevolutionaire Partij en zegt, dat het van meet af bij hem vast stond„dat bij een denkbare verdere, ont wikkeling van de beteekenis onzer partij in het Nederlandsch© staatsleven, een vollediger, en meer stelselmatige uiteen zetting van wat do Antirevolutionaire par tij hier te lande beleed en beoogde; niet zou kunnen uitblijven. Geraakten we een maal uit ons isolement in bond, en daar door meer op den voorgrond; verhuisden we vroeg of laat tijdelijk uit de sfeer der oppositie naar den bewindshoek; en naderde het oogenblik; waarop het ons gelukken kon, de gehéele lijn van Neder- land's staatkundigen gang ten Jeele om te buigendan zou met de in 1878 ge geven toelichting uiteraard niet langer kunnen worden volstaan. Een dieper in dringen in wat tot dusver slechts aan de oppervlakte getoetst was, zou dan geen langer uitstel gedoogen." Daarop behandelt de Schrijver het Recht; cle stof in Paragrafen verdeeld; in klare en bondige volzinnen, met pak kende opschriften, behandelt de Schrij ver onder anderen: Rechtsbegrip, Rechts gevoel, Rechtsbron, Recht en Zedelijkheid, Rechtsopenbaring, het Recht dat God op ons heeft, het Rechtsinstinot, Rechtsver houdingen (jegens God, tegenover de die ren, tegenover de natuur, menschen on derling). Vooral de jongeren onder ons zullen met vrucht de lessen van den leider onzer partij kunnen volgen. Groen en frisch draagt deze boom nog rijke, rijpe vruch ten. Men waardeere ze daarom te meer. En hope dat de schrijver ook dit stan daardwerk, gelijk hij 't begonnen is, ook zal mogen voltooien. Mogen velen het lezen, hiestudeeren, be sproken, en de verwachting van den schrij ver daardoor niet ijdel blijken; „dat 't blijft bij wiat het steeds onder ons ge weest isNiet, zooals bij de Liberalen, enkele geleerden met een kudde lamme ren achter- zich, die nablaten; maar een èn theologisch èn staatkundig gerijpt volk, dat evenals in de 16e en 17e leeuw moe leeft, mee denkt, mee strijdt, en het ge heel eenig verschijnsel ten beste geeft van een groep van wel kleinen in dan lande, maai' die toch machtig zijn door zich diep te buigen voor hun God". De uitgever zorgde voor een flinke uit voering; stevig papier en frisschen druk. Gewijde Synthese. Al dpet ons blad niet aan theologie, en ia'l verklaart de redactie gaarne zich te weinig dogmatisch onderlegd om een academisch proefschrift in de, theologi sche lijn gielegen behoorlijk te bteoordete- len, toch mogen wij onze ingenomenheid niet verbergen met de bij G. J. A. Ruys te Utrecht verschenen 'recto door prof. dï. W. J. Aalde-rs uitgesproken, hij de aanvaarding van het hoog leeraars ambt aan de Rijks-Universiteit te Groningen. De rede draagt tot opschrift„Gewijde Synthese", en wijst o.p de ontzettend© ongew" - Antithese (tegenstelling) in onze dager van scheiding en onderdrukking, Welke de behoefte aan de gewijde Syn these (samenstelling), veïeeniging, orde ning, verzoening doet ontstaan of te ster ker doet gevoelen. De Synthese is de le vensvoorwaarde van het leven, van het geloof, van de Wetenschap niet 't minst. Met groote beslistheid predikt dr. Aal- ders deze verzoening, of liev'er hij wij"'1 haal" als met den vinger aan in binding van mensch en God, door Chris tus, den God-mensch (men overzie de hardheid dei' woordverbinding). Zondaar en God, de schreeuwende antithese, wordt synthese in Zondaar en Verlosser, tot stand gebracht in de vleeschwording des Wjoords. Dit is het groote dogma dat de Wetenschap beheerscht. Met groote beslistheid kiest de hoog leeraar positie tegen elke philosophie die de leerstukken verwerpt omdat zij; zie niet wleet te verzoenen, als daar zijnde pre destinatie en Gods openbaring in .Chris tus; de heiligmaking en recthtvaaïdig- making. En het doet goed in zoo kloeke taal, van dezen katheder, in het brandpunt der Groninger, richting, dezen reclhtzin- nigen, weteuschappelijken man te hooran pleiten voor de eenig goede keuze, tegen over de moderne wijsheid die slechts een ster aan den hemel ziet, de dwaasheid van de aanbidding der oude women: In Uw ltóht zien 'wij het Licht. De uitgever .zorgde voor een passiend gewaad; bladzijden met breede marges voor aanteekeningen, flinke letterdruk ver aangenamen de lectuur van deze schoon© Rede. Christendom en Maatschappij. Dit Christelijk Tijdschrift voltooide: de zer dagen zijn vierden jaargang. De. redac tie dooi- een staf van geleerde miedel- wel'kers gesteund heeft zich ©en goeden naam weten te verwerven niiet, alleen in de studeerkamers, maar ook in de lees zalen en in de verschillende kringen. waar, men de vaan van de Christelijke Cul tuur hoog houdt. Hoe kan 't anders, Drie hoogleeraren Aalders, Diepenhorst en Anema; twee benoemde hoogleerarende Moor en Wie- leng a,; twee, die meermalen voor dit hoog© ambt in aanmerking kwamen: Kroms igt en Slotemaker de Bruine; hoogst be kwame staatsliedendr. de Visser en Co- lijn leverden hunne bijdragen, tel-wijl mleer- deren, niet genoemd op het titelblad, hunne imedewerking toonden. [Hoogst belangrijk zijn in dit laatste (12e) nommer de opstellen van dr. Slo temaker de Bruine over „Christendom en Staat"; van dr. G- E- Gazelle Meer burg ove'r „Lichaam en. Ziel", en van dl'. M. Visser over Milton,. Moj. Hen rietta Kuyper behandelt op de haar eigien populaiTe -wijze „Stafrijmen". Niet het minst boeit de Economische Kroniek waar in professor' Diepenhorst de geschiedenis van ons Spoorwegwezen ophaalt, naak aanleiding van het jubileum deir Holland- sche IJzeren Spoorwegmaatschappij. PStiet minder dan deze laatste is ook onze Christelijke Literatuur voortgeschre den op de baan del' vooruitgang". Wij zijn dan ook dankbaar voor deze uitgave, en voor 't,groote aantal Cbristengeleerden dat de wetenschap beoefent 'en de vrucht van zijn studie den duizenden lezers als in den schoot werpt. Beknopt overzicht van dan toestand. Nadat hun offensief in Wolhynië mis lukt was, hebben de Russen de kans weer eens in Galicië gèwakgd. Doch ook hier was het resultaat pover. Weliswaar behaalden zij plaatselijke voordeeltjes althans wanneer men henzelven mag gelooven doch de: strijd behield z'n karakter van een Westerscb 1oopgravengevech t Ten Noorden van de moerassen wordt op verschillende punten hevig gevochten. De Russen bieden op bijna alle punten Weer hardnekkigen tegenstand, die tel kens moet gebroken. Bij Dunaburg hebben de Duitschers wederom eenige vorderingen gemaakt. Den Russen dreigt een nieuwe tegenslag te treffen voor wat aangaat de aanvulling- van hun rnunitiev oorraad Er wordt beweerd, dat de haven van Archangel niet meer bereikbaar zou zijn, daar de Witte Zee is dichtgevroren. Eeni- 1 ge schepen met munitie, voor Archangel bestemd, zouden tengevolge daarvan naar Engeland zijn teruggekeerd. Als dit waar is, dan zal het aanvullen van de Russische munitievoorraden nog krachtiger door Japan, dat tot dit doel z'n oorlogsindustrie geheel beschikbaar heet te stellen, moet worden ondersteun '- En dan blijft het nog de viw trans-Siberische spoorweg voldoende trans norten verduwen kan. 1 We hebben bier dus lang met met een denkbeeldig e^aar voor Rusland te doen. Hel kan slechts geneutraliseerd wor- door het barre winterwinter. Mei komt ons voor, dat de C'entralen meer en meer tot de erkentenis moeten kouten, dat het onmogelijk, is de Russen te verslaan. Al hun knappe omsingelings- pogingen hebben niet gebaat, de winter naakt snel en weldra zuilen de Duitsche en Oostenrijksche legers van een verdere vervolging moeten afzien en hun winter kwartieren opslaan. Het grootste voordeel, dat er voor de Centrale Keizerrijken in den veldtocht tegen Rusland ligt, is, dat zij de bedreiging van een vijandelijketn inval op eigen grondgebed voor gcruimen tijd afgewend hebben. Op bet Westerfront melden de geallieer den een tweede overwinning. Zij hadden aanvankelijk erkend, dat de tweede Duitsche linie in Champagne bij zonder sterk was, zoodat men er eerbied voor moest hebben, doch nu blijkt toch, dat ze niet onoverwinlijk was. Althans een 'bericht uit Parijs meldt ous, dat de Franschen in Champagne op verschillende punten in de loopgraven der tweede Duitsche linie Westelijk van Tahure en Hoeve van Navarin vasten voet gekregen hebben. Het communiqué meldt daarbij, dat ze deze punten definitief in bezit hebben. Op laatstgenoemd punt braken eenige Fransche troepen-afdeeiingeri door de vij andelijke linie en avanceerden, maar zij konden tengevolge van het kruis- en zeer hevig flankvuur der vijandelijke artille rie de vordering niet handhaven. Ten Zuiden van Rip out, vergrootten de Franschen hun terreinwinst, in de eerste, vijandelijke verdedigingslinie en namen een belangrijk steunpunt, dat „ouvrage de la défaite" genoemd wordt. Cijfers worden niet genoemd. Of er veel bloed gevloeid is, of er vele gevangenen gemaakt zijn, of er veel buit behaald is, van dat alles blijkt niets. We doen dus goed mei de waarde van het succes niet te overschatten, en met niet onvoorwaardelijk geloof te hechten Havas' blufwoorden, als zouden de Duit schers ondubbelzinnige 'kenen van ver moeidheid geven, eri Éi zou ér wanorde onder hun troepen zijn. Wel staat vast, dat in Champagne een der grootste gevechten van den oorlog is ontbrand. De Duitschers erkennen dit; ze beseffen dus het gevaar en zullen niet nalaten hun rijen te versterken en hun munitievoorraden ,te vergrooten. Aller oogen zijn nu op het Westerfront gericht, want daarheen is het zwaarte punt van den krijg verlegd. In de hoogste dreven. Uit Tirol: Een driehoekig!© witte kalkrots steekt zijin scherpe kanten uit boven het hoog land. Van alle zijden kan men de rots goed zien, van beneden uit het zonnige dal, van boven,, waar nog hooger aan plateau is. Van eiken berg ver in het rond ziet men dezien rotstop en wie op de rots geklauterd is, overziet een groot gedeelte van het -T'iroolsche land. Daarop had .op dezen scherpten top een klein groepje dapperte soldaten post gevat, mtefc schaar-verrekijker tem andere kijkers. Lang's een der kantten van deze rots kon men haar vrij gemakkelijk beklimmten, maar ergens op eein berg had de vijland kanon nen geplaatst en bestreek daarmede dezen gie.makkelijlk.en wieg. Niemand kon daar langs. De andere z^jide van de rots was een loodrechte' wand. Geen Italiaansch© granaatkartets kon hem hereiken. En dus moest dagelijks langs dezlen loodrechten wand alles naai- boven gebracht worden, water en ammunitie voor de Oostenrijk sche soldaten. En dikwijls moest mten ge wonden langls dezen zielfden onmogelijlken weg naar benedten transporteeren. De Ita liaan weet releds lang', dat hij! van dezen spitsen top begluurd Wordt. De ©ene zware granaat voor, de andere na vliegt naar dezen top. Dikwijls suist liet projectiel ei' over heen, Want de staalle rots is niet gemakkelijk te raken. Doch soms treft de granaat. En boven, op een plateau, zoo groot als ieen kamer, liggen mannen en wachten .op de gkanaten. Ziji hebben gaten gebroken in het steen en daarin liggen, zij dag1 ten nacht. Eén staat er aan den verre kijker en tu,urt. Een spreekt er in de tele foon: daar len daar werken de 1 aan een weg, daar sehiten graaf aan te leggen. Arm van de tdefoomte'<7/'*r fr,a j lerie-officier rim dadehjk ziet men van de witte rots ten wi_t-rood wolkje bloeien /meen de Italiaanse,he arbeiders Qf Ook den zwarten rook van eten granaat kronkelen uit de loopg'raaf in aanbouw. Kalm zegt de man het door de telefoon of het -doel gieraakt is, hoeveel het projectiel naast het, doel viel. De Italiaan weet biet en haat deze rots ,en zendt er zijln zwaarste granaten heen. Niet altijid treffen zte, en wanneer ze tref fen, Meden de rotsholen eenige bescher ming, maar Maar dezer dagen wierden alleen dooi' den luchtdruk van een 28 cjenti ine ter- granaat, die niet trof en voorbij vloog, twee jonge soldaten van den top 'geslin gerd. Zij vlogen, alsof zij zelf uit teen kanon geschoten waren, door de blauws^ zonnige lucht, diep het dal in. Waar de eene Ineen vloog, weet men nog niet. Het verpletterd© lijk van den anderen heeft men ergens gevonden. Be vermeestering van Loos. Reuters- correspondent, bij het Britsche hoofdkwartier in Frankrijk meldt bijzon derheden over de vermeestering van Loos. Hij vertelt dat bij cle eerste charge de Britsche troepen door het dorp heen den top van den heuvel 70 bereikten en Zelfs reeds den anderen kant van de hoogte. Toen werd het vuur der vijandelijke bat terijen op de hellingen van den heuvel geconcentreerd, zoodat de Britten last kregen zich ongeveer een honderdtal yards van den top in te graven. De bataljons, van het nieuwe leger hadden een groot aandeel in den aanval. De mannen, die nog niet de minste oorlogst ervaring hadden, sprongen voorwaarts op het signaal der officierfluitjes met een vermetelheid' en moed, die door niets konden worden ingetoomd. Zij drongen be hendig voorwaarts ondanks het vuur der verborgen batterijen, door de draadver sperringen heen, en in de vijandelijke loopgraven, waar ze de Duitschers met de bajonet te, lijf gingen. Allen hielden zich schitterend. De Duitschers die in kelders verborgen op de door de straten aanstormende Britten vuurden, werden uit hun schuilplaatsen verdreven en smeek ten om genade. De mitrailleurs, die door gaten in de muren der huizen vuurden, werden in charge genomen. Het was een vreeselijk spectakel. Het geknetter der geweren, het geratel der mitrailleurs, het gedonder der springende vijandelijke gra naten, de kreten der gewonden, mengden zich dooreen tot een afschuwelijk helseh rumoer, terwijl de lucht vervuld was met de ontploffende granaten. De eerste 'en tweede liniën van den vijand waren bin nen een uur vermeesterd. Loos zelf werd door een drievoudige linie van draadversperringen van buiten gewone dikte en kracht beschermd. De beide eerste liniën waren door de artil lerie vrijwel vernield; maar de derde moest doorgesneden worden door de man nen, die daarbij volkomen blootgesteld waren aan 'het vijandelijk vuur. Een der soldaten vertelde dat in de loopgraven om de plaats de Duitsche lijken op som mige plaatsen vier rijen diep lagen. Het kerkhof bij Loos was vooral sterk beves tigd, en hier waren mitrailleurs handig verborgen. De aanval op Loos was blijk baar een verrassing voor de bezetting, want vele Duitschers die in allerijl uit hun kwartieren snelden op 't alarm, misten hun uitrusting, velen zelfs hun geweren. Blijkbaar waren ze /ten zeerste gedemoraliseerd. Korte Oorlogsberichten. De 'Fransche mailboot Sidney van de Messageries jMarjtimes is- blij Malta door de Turken getorpedeerd. Oorlogsmateriaal. Een tele gram uit ffiflis meldt, da.t ©en groote hoeveelheid motoren met Duitsche offi cieren en instructeurs te Erzeroteni zijn aangekomen, alsmede granaten, kogels en andere voorraden. lOok in andere streken van Klein-Azië zijn dergelijke voorraden gearriveerd. Van het Oostelijk oorlogs terrein. De Duitsche groote generale sfc&f ïïiöldt Bij de legergroep van Von Hindenburg. Ten Zuiden van "Dunaburg is de Vijand in de meerengten ten Oosten van #yes' seclowo teruggedrongen. De cavaJe^'ge vechten tusschen het Dritswjntr"ieer '$R de streek van Postawv verliepen guns ïg voor onze divisie. Ten oosten van Smor- gon zijn Wij vijandelijke gebroken. Wij maak ten ïpoo JWahgenen, onder wjie 7 omcue- en veroverden 6 kanonnen en 4 ma- <-iiinege weien. Ten Zuiden van Smorgon duren de' ge vechten vooirt. Bij de legergroep van Leopold van Beie ren. De vijandelijke gedeeltelijke aanval len tegen Talrijke sectoren van ons front werden bloedig afgeslagen. Bij de legergroep van Von Linsingen. De Russen zijn aan de boven-Kormin in Oostelijke richting teruggeworpen. Wij heb ben ongeveer 800 gevangenen gemaakt. Twee Russische vliegtuigen zijn neer geschoten. De Franse hZ witsersche grens gesloten. Aan het „Bexl. Tagebl." wordt geseind, dat de Fransch Zwitsersche grens tot nader order voor alle verkeer gesloten is. Niemand, zelfs degene, die1 in het be zit is van geldige passen, mag de grens over. Ook is het post- en treinverkeer stop gezet. De derde Duitsche oorlogs te e n i n g. Vastgesteld is, dat de inteteke- iningen op de derde oorlogsleening nu 12.101 millioen mark bedragen, waarvan 2.169 millioen schuldboekbe wijzen. Botha heeft in een verkiexingsrede verklaard, dat, mocht er in het komende Zuid-Afrikaansche parlement een wet wor den ingediend, om de regeering te mach tigen mannen voor den dienst in Europa ■op te roepen, hij zich daartegen ten sterk ste zou verzetten. e— Galieische Joden in Sibe rië. De nood der Galieische Joden in Siberië is (onbesclrrijflijk. Volgens de Djen Leeft de Joodsche gemjeente in Tomsk een verzoekschrift gericht tot het steuncomité te Irkutsk, welke luidt: Ea) leven Mer niet honderden, maal' duizien- den Joden, die langs administratieven weg uit Galicië en Russisch-Polen zijn ver dreven ©n Mer tot het eind van den oorlog geïnterneerd blijven. Het moeren - deel dezer ongel uk'kigen is, zonder mid delen en zonder hoop om 'iets uit het vaderland te verwachten, na een. lange reis half gekleed en slecht geschoeid te Tomsk aangekomen. De vluchtelingen heb ben, met bede om hulp op de lippen, Tomsk doorgetrokken. Be strenge Siberi sche winter is in aantocht; zij hebben niets waarmee zij zich 's nachts kunnen toedekken. De beschieting van de ti thed raai van Reim.s. Éen publicatie van het Pxuisisme ministerie van oorlog meldt bijzonderheden, waardoor bewezen wordt, dat de bescMeting van den Dom van Reims door militaire maatregelen der Franschen gerechtvaardigd wordt. Aange haald wordt een bericht uit het Fran sche tijdschrift „1'Illustration". Voorts wordt een met naam en adres aange duide Engelschman genoemd, volgens wien op den kerktoren nelvaive ueRoode Kruisvlag zich een telefoon, een lalectri- sche lichtseininstallatie en soldatenb'eddten bevonden. De Parijsche correspondent van de „Ti mes" zag nabij: de kathedraal een Fransch artilleriepark met sterke infanteriie-dek- lcing. Volgens de beëedigde verklaring van dien kapelaan Pluellage, die als vrijwil lig 'ziekenverpleger in Fransche gevangen schap was geraaid, bevonden zich meer dan 150 Duitsche gekwetsten in de kathe draal toen deze op 19 September 1914 door de Duitsche artillerie getroffen werd. Het. vuur sloeg van de houten balken der kathedraal op het stroo der legers Van de gekwetsten over, die zich in allerijl op het binnenplein in veiligheid stelden, toen de soldaten de deuren afsloten, waar achter zich nog 100 gekwetsten in den verstikkenden rook bevonden. Toen Fransche geestelijken ter in slaag den de deuren te laten optenen, werden de naar buiten komende gewonden door het gepeupel mishandeld. De Engel sche gou d-p roduc- tie. In ©ene redevoering te Johannes burg gehouden, wees de voorzitter van de Transvaalsche ch a m b e r o f nes op liet groote belang dat het. Zuid-Ain- kaansche goud voor de geallieerden heelt, y De groote belangstellingen van munitie, die door de geallieerden zijn gedaan, zul len niet door Amerikaansche bankiers gefinancierd worden, maar grootendeels in goud moeten worden betaald. Deze goudbetatingen zijn mogelijk omdat het Engelsche rijk een goudproductie van 60 millioen pond per jaar heeft, wa ar va - Transvaal 38 inillioeja "nel Tover* De eeallieer^11 zullen kimmMtoH tabak op de '";t van contrabande plaat- s-eir. Amsterdam IX. De heer W. H. Vliegen heeft gisteren aan den Minister van Binnenlandsche Za ken zijn ontslag ingediend als Kamerlid voor district IX. M a i 1 b o o t o p g e h O u d e n. Men meldt uit Vlissingen; De mailboot „Mecklenburg" is gister morgen op last van de Engelsche ad miraliteit in Tilbury Docks opgehouden. Gister weid de mailboot „Koningin Re gentes" in gereedheid gebracht om he denochtend van hier te vertrekken. De „Potsdam" verkocht. De directie van de Holland-Amerika lijn deelt mede, dat zij het stoomschip „Pots dam" aan eene Zweedsche reedesrij heeft verkocht voor een bedrag, dat den öor- sprorikelijken kostprijs overtreft. Het schip werd in 1900 in de Vaart gebjracht.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1915 | | pagina 1