No. 384
Vrijdag 3 September 1915
39e Jaargang
Zeeuwse ine Stemmen.
De Qrooie Ooriog»
Binnenland.
Uitgave van
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes-.
LAN E VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburgs
FIRMA F. P. DHUIJ L. BURG,
Drukkers:
Oosterbaan La Cointre Gaas.
'De Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post1.25
Losse nummers0.06
Prijs der Advertentian
15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 10 ct.
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.
iedere regel meer 10 ct.
Nederland voor de liberalen.
Een merkwaardig staaltje van liberale
partijdigheid en onverdraagzaamheid is
dezer dagen- door een vrijzinnig professor
aan het licht gebracht.
Enkele dagen geleden stierf te Drie
bergen, Mr. van der Poorten Schwartz, een
Nederlander, die als Engelsc.h schrijVer
groote vermaardheid verwierf.
Oppervlakkig schijnt het Vreemd, dat
deze gevierde schrijver zich bij voorkeu»
van de Engelsche taal bediende.
prof. Van der W ijck' deelt echter in heil
„Doomsche Weekbl." mede, dat daairvool
gegronde redenen bestonden.
Vooreerst, dat Jhr. Schwartz als kind in
Engeland zijne opvoeding genoot.
Maar dan was er nog iets anders.
„Aan die Utrechtsche Universiteit stu
deerde hij op zoo schitterende wijze, dat
hij, ter nauwernood gepromoveerd, 'toen
zrjn leermeester Prof. J. P. Fruin ziek
was, wierd aangewezen om in diens
plaats college te geven. Stellig zou hjj
professor zijn geworden,' als in die da
gen de staatkundige en kerkelijke rich
ting, waartoe Mr. Schwartz door fami
lie, opvoeding en overtuiging behoorde,
niet soms onrechtmatig in den
hoek ware gedrongen.
Aan die onbillijkheid hebben wij
het te danken, dat ..Schwartz, die tot het
einde toe een man van rechts is ge
bleven en zeker cien eervolle plaats
op staatkundig gebied had kunnen in
nemen, indien hij niet van politiek wars
ware geweest, zich op de letterkunde
heeft geworpen en zijn romans en no
vellen geschreven, die door ontelbaren
gelezen zijn geworden".
Terecht tcekent de „Rottepd." hiietrbij
aan:
Prof. van der Wijk was eertijds hoog
leeraar aan de Rijksuniversiteit te Gro
ningen, daarna jaren lang aan die te
Utrecht.
Hij is alzoo ten volle tot oordeelen be
voegd en het geeft te denken dat diözia
veteraan moet verklaren dat Mr. Schwartz
„s t e 11i g" professor Zou zijn geworden,
indien de antirevolutionaire richting,
waartoe hij behoorde „niet soms on-
rechtmatiginden hoek wate ge
drongen".
Nog slechts zeer ten deele is bekend
wat de liberale Monroe-IeeT: „Neerland
voor de liberalen" voor ons land heelt
uitgewerkt.
Ld.
De geest, der eeuw is een geest van
lichtzinnigheid en spot.
Dit is „oud nieuws", doch het feit
klemt te meer, nu we leven in dagen,
die meer dan andere vergankelijkheid
prediken.
De 'vrijzinnige pers verraadt den in-droe-
vigen toestand beer op beer, door op do
ernstige waarschuwingen van andera rijde
te reageeren op een wijze, die het Chris
telijk deel van ons volb tegen de borst
moet stuiten.
Men lacht om de Waarschuwingen, lapt
zie aan z'n laars en men tracht dan zin
tegenstander te prikkelen en aan eigen
zijde eanige lichtzinnige lachers op z'n
hand te .krijgen miet satirieke versjes en
andere grove spotternijen, waarin God
gelasterd en de rechtzinnigheid gesmaad
Wordt.
Zoojuist krijg ik de Goesche Courant in
handen. Men had mij gevraagd, of ik
„het vera" al gelezen had.
„Van 'n halve kolomjleuk hoor
wel een beetje krasnog een vloek
er in, da's jammermaar Goes krijgl
er toch lekker van langs!"
"k Moest 't prul dus ook wel lezen.
Helaas, dacht ik, hoevelen zullen zich
laten verleiden deze rijmelarij-a-La-Speen-
hoff „leuk" te vinden, hoe weinige Goe
sche Courant-lezers zullen zich verstou
ten voor deze satire en profanie den
neus op te halen.
't Is te Vreezen, dat wat die zekere
„Goesenaar" in elkaar zette, en wat
„Koos" op muziek en Speenhoff ten ge-
hoore bracht, de vertolking is van wat
er in de harten van een groot deel der
burgerij leeft, zij het gelukkig niet het
grootste deel.
Met grond, want de liedjeszanger had
„veel bijval".
„Aan de zaal werd door menigeen ge
vraagd, of het liedje, waarin Goeschie
toestanden bezongen werden, ook in druk
verkrijgbaar was."
£h „op verzoek van velen" heeft de
„G. Ct." het misselijke stub afgeschre
ven en Zoowaar afgedrukt. Dan kunnen
haar lezers immers nög eans gsnietan( I).
Bepaalde nu de „dichter" rich er alleen
toe den Raad eens te hekelen om het
besluit tot het niet doen doorgaan van de
kermis, het ziou al erg genoeg zijn, en
heusch niet pleiten voor het Goesche
liberalisme, dat blijkbaar in de personen
Van haar vertegenwoordigers in den Raad
niet eens haar weerspiegeling vindt.
Doch hij gaat nog verder. De belijders
van den Christus in 't bijzonder moeten
getroffen Worden, het Christendom ver
dacht gemaakt.
Uitdrukkingen als': „knijp de kat gerust
in 't donker! Buiten Goes: geneer je niet!"
zijn doorzichtig genoeg en Van diepen
haat vooi" wat anderen heilig is getuigt
ook dit couplet
Koffiehuizen moeten sluiten.
Weg met bioscoop-, festin!
Zingen wordt alree verboden,
Of bet moeten psalmen zfijn.
En het laatste is behalve als oen per
soonlijke hatelijkheid aan ,het adres van
een achtenswaardig ingezetene; bedoield
als een aanval op hen, die op bet, kWaad
der Godslastering duif den wijzen.
Omi m'n, lezers den lust te benemen het
„Loflied" in z'n geheei te gaan lezen,
zal ik die laatste vier regels nog afschrij
ven:
Vroolijkheid die moet er komen,
'tGaat niet langer zooals 'tgaat,
Daarom bracht men, potverblomme,
Jan Plazier maar in den Raad!
Moest men rich niet schamen dergelijke
café-chantant-„aardigheden" mooi te vin
den?
Doch een groot deel van het liberale
Goes is zoo kieschkeurig niet en blijkbaar
heeft de Goesche Courant dit deel achter
zich. Haar „kunst"-verslaggever toch vindt
Speenhoff's platheden al heel gauw „bij
zonder fijn geVceld", en hij prijst de
charme van Mevrouw, „welke het oude
steeds weer nieuw maakt."
Het soirée-publiek zegt hem dit ze-
kor na, te meer als het tegen do fijnen
gaat, die psalmen ringen.
't Zijn misselijke vertooningen, al die
Speenhoff-avondjes, en de nawerking er
van wekt ergernis.
KEES VAN DER MEER.
8«kriopi overzicht van den toestand.
Naar den vrede? j
Wapenstilstand tusschen Duitschland
en Rusland?
Zelfs al is men Zeer sceptisch gezind
tegenover opschriften of vragen als dezie,
toch oefenen ze groote bekoring uit en
leveren ze overvloedig stof voor kranten
artikelen en gesprekken.
En het simpelste vredesberichtje wordt
haarfijn ontleed, oin te zien of het geen
aanwijzingen voor een blijde toekomst
inhoudt.
Zoo heeft indertijjd het in die. „Msb."
roorkomend© bericht omtrent 'een in ver
band met -een eventueelen wapenstil
stand op Duitsche militaire passen ge
plaatste aanteekening veel bespreking uit
gelokt.
Het heeft zelfs in Duitschland de aan
dacht getrokken en nu komt een Berlijinscb
correspondentiebureau met een opmerking,
bedoeld als rectificatie.
De korrespondenz Norden zoo heet
bedoeld bureau seinde het volgen
de n.l.
„Het Petfograder telegraafbureau Ver
spreidt en spreekt tegelijk tegen -een be
richt in de „Maasbode" te Rotterdam, vol
gens hetwelkvrede tusschen Duitschland
en Rusland in het zicht is, aangezien
op de verlofkaar ten der Duitsche soldaten
de aanteekening is aangebracht, dat de
houder der kaart in geval van een wapen
stilstand rich giiet bij den troep miaar aan
de garnizoensplaats heeft aan te melden."
„Naar wij kunnen mededealen," aldus
Vervolgt de Korrespondenz Norden, „zijn
de slotconclusies van de „Maasbode" on
juist. Indien de clausule op de kaart juist
miocht Irijn, dan heeft ze geen politieke
beteekenis en is zie enkel als een voor
zorgsmaatregel Van de legeraanvoering te
beschouwen, daar bij den tegenwoordige!)
stand Van ziaken, ondanks alle hoogdra
vende dementi's van Pet rograd een ver
zoek van Rusland om een wapenstilstand,
geheel in de lijn der mogelijkheid ligt-"
Het is dus juist, dat bovenstaande clau
sule op de passen der officieren voorkomt.
Niet sinds enkele dagjan, doch reeds van
de eerste dagen in Augustus van dit
jaar af.
In Duitschland trok men begrijpelijker
wijs daaruit de conclusie dat een wapen
stilstand aanstaande was.
Geloofwaardige Duitsicbers verklaarden
begin Augustus reeds
„Der Krieg ist jetzt bald aus, deun .'t
(„De oorlogjs nu gauvV uit, wanten
dan volgde do aanteekening, welke op
de verlofpassen was aangebracht.
In ieder geval mag dus uit het geval
geconcludeerd worden,- dat Duitschland
reeds sinds een maand op de mogelijkheid
rekent, dat Rusland, eieren voor rijn geld
kiezende, miet een verzoek om wapenstil
stand komt.
DeZe conclusie zegt ons sceptici.
niet veel, ma .ar (och wel iets.
Onderwijl duurt de reuzeworsteling in
het Oosten met. onverminderde kracht
voort.
Volgens getuigenis der Entente-mogend-
heden zielven tot schade van Rusland.
Maar, ztogt een EngeLsch blad, de Russen
Vechten in de tegenwoordige phase van
don veldtocht in de eerste plaats omi tijd
te winnen, want het Russische leger bezit
niet de noodige kracht hetzij door ge
brek aan goed uitgeruste manschappen
of aan kanonnen en granaten, of ten deele
misschien, door een zekere mate van ont
reddering en demoralisatie om op duur
zame wijze tegen de aanvallers stand to
houden.
Groote pogingen worden in Rusland in
't werk gesteld, zegt hot blad, omi deze
ongelijkheid te herstellen. De volle uitwer
king daarvan kan echter bezwaarlijk nu
reeds worden gevoeld. De kritieke periode
is die van de volgende twee maanden,
als het koude weer de Russen te hulp
komt en de voortzetting van den snellen
opmarsch van hun vijand zal verhinderen.
Alle hoop is dus op de koude gevestigd,
doch we hebben reeds getracht aan te
toonen, dat do Ccntralen hierop berekend
rijn en, niet zoo spoedig in den val zullen
loopen, als wijlen Napoleon en zijn man
netjes hef in 1812 deden.
Het bericht van den val van Luzk, een
der Vestingen van den vestingdriohoek
LuzkRofnoDubno, mag wel als zeer
belangrijk aangemerkt worden. Immers
genoemde vestingdriehcok beschermde do
terugtochtswegen van de Russische legers,
die zich sedert den val van Lamberg
hadden vastgezet in Oost-Galicië, tusschen
do Dnjester, de ZlotaLipa en de grens
van Bessarabië.
De Oostenrijkers hebben met de bezet
ting van Luzk een belangrijken stap verder
gedaan naar het doel, dat zij: waarschijn
lijk nastreven. 'Dat doel bestaat vermoe
delijk in het uitvoeren van een flankbewe
ging ten Zuiden van de moerassen, i'n
samenhang met een dergelijke beweging
ten Noorden van het moerassengebied, om
de splitsing tusschen belde groote Russi
sche legergroepen tot een feit te maken
en met elk afzonderlijk te kunnen af
rekenen.
Wil echter de vermoedelijke opzet sla
gen, dan zullen de bondgenooten met
kracht en vooral met vlugheid de bedoel
de beweging moeten uitvoeren. Het meeste
succes hebben de Oostenrijkers tot dus
ver in het Zuiden van het moerassenge
bied gehad: het forcceren van de Strype
en de bezetting ,van Luzk brengen hun
'n aanmerkelijk stuk Vooruit. Echter kun
nen 'de Russen achter de volgende Zijrivier
van de Pripet, de Goryn, met Rofno als
steunpunt, een krachtigen tegenstand nog
bieden en pogen den dreigenden opmarsch
der Oostenrijkers, tegen te houden.
Noordelijker, aan het front bij Wilna en
Grodno vorderen de Duitschers langziaam
maar zeker.
Op het Westfront van Grodno is do
de buitenste fortenlinie reeds gevallen.
Grodno wankelt dus reeds.
Mag men de Züricher Post gelooven,
(men herinnert zich het betreffende tale
gram in ons vorig nummer) dan hangt
hot lot van Wilna Zeer nauw samen met
dat van, Grodno en het lot van de ge hoela
linie even nauw met het lot van West-
Rusland.
't. Wordt dus inderdaad hachelijk voor
de Russen. t
De papieren oorlog tusschen Duitsch
land ien Amerika loopt ten einde.
De onderzeeërs-oorlog zal 'dan toch op
eenigszins „humaner" wijze gevoerd wor
den.
Om den kroon op het werki 'der bemid
deling te zetten heeft de Duitsche gezant
in Washington Bernstorff Woensdag een
bezoek gebracht aan het Staatsdeparte-
ment en aan den staatssecretaris Lansing
medegedeeld, dat Duitschland alle Ameri-
kaansche eischen betreffende de besprekin
gen van den onderzeeërs-oorlog aannam1.
Later overhandigde Bernstorff de volgen
de geschreven nota aan den staats-secxe-
taris: „Naar aanleiding van ons gesprek
van heden heb ik de eer u mede te doe
len, dat mlijn instructies betreffend© ons
antwoord op uwe laatste Lusitania-nota de
volgende passage bevat: „Liners" zlullen
niet door onZe onderzeeërs tot zinken
gebracht worden, zonder dat rij gewaar
schuwd zijn' en voor de veiligheid van de
levens der non-combattanten gezorgd is,
vooropgesteld natuurlijk, dat rij niet tracht
ten te ontsnappen of tegenstand te bie
den."
De Amerikaansche bladen rijn nogal
tevreden over de concessie van Duitsch
land. Zo verklaren, dat president Wilson
een groote diplomatieke overwinning heeft
behaald, maar zij wijzen er op, dat de
resultaten niet uit de woorden, doch uit
de daden blijken moet.
Korte Oorlogsberichten.
Een An ti-Z eppiel'i n-Lujeh t-
schip. Volgens de „Sun" tlel New-York
heeft de voorzitter van de Amerikaansche
luchtvaartmaatschappij! een luchtschiptype
uitgevonden, dat geschikt is om de Zeppe
lins te bestrijden. Reeds zoui de Engel
sche regteering verscheidene dezer sche
pen bijl de door Macinlechen bestuurde
fabriek hebben besteld.
De Handelsoorlog1. Men ver
neemt uit Helsingborg, dat het te Stock
holm thuis behoorendie stoomschip Morick
op zijn reis van Rotterdam naar Narvik
op 26 Augustus in de Noordzejal door een
Zeppelin werd aangehouden.
Nadat het luchtschip cenige malen over
het stoomschip had gekruist, daalde he(_
ter hoogte dier masten.
Aan den commandant van de Morick
werd naar het doel zdjlner reis gevraagd.
Na bevredigend antwoord te hebben ont
vangen, verdween het luchtschip in Weste
lijke richting.
Duinkerken gebombaü-
deer d. Naar uit Parijs gemeld wordt,
is Duinkerken wederom door verdragend
geschut beschoten. Verscheiden granaten
veroorzaakten veel schade binnen de stad.
De burgemeester van Duinkerken heeft
een bekendmaking gepubliceerd, dat huis-
en kelderdeuren na een bepaald alarm
niet meer gesloten mogen worden, opdat
voorbijgangers zich eventueel direct in
Veiligheid kunnen brengen.
Bijtij ds gered-. Het Journal be
vat een verhaal, betreffende de redding
van 600 Fransche soldaten, Qp een mor
gen verschenen twee Duitsche soldaten
voor de Fransche loopgraven. Zij riepen
reeds van verre „Wij zijn Elzassers" en
spraken ook werkelijk met het accent van
die landstreek. Zij raadden den bevelvoe-
renden officier, de eeTsto twee loopgra
ven direct te doen verlaten, daar deze
binnen vijf minuten zouden worden op
geblazen. De officier aarzelde: misschien
was dit een truc van den vijand.' De
Elzassers echter maakten een zoo be-
trouwenswaardigen indruk, dat hiji besloot
hun raad op te volgen en de loopgraven
liet ontruimen. Juist had de laatste man
de loopgraaf verlaten, toen een ontzetten
de ontploffing volgde; 600 man zijn al
dus den dood ontkomen.
Dat er hij het bombardement van
Zeebrugge meer. s lachtoffers onder de mi
litairen zijn geweest dan het Duitsche
communiqué heeft gemeld, blijkt uit de
aankomst van ongeveer 100 gewonden
Van Zeebrugge in de ambulance te "Brugge.
(Vlaamsche Stieui.)
Van hot 0 o stel ijl k Oorlogs
terrein. Uit Berlijn.Bij den legergroep
van von Hindenburg.
Aan dear spoorweg Wilna-Grodno werd
het fort Czarnokowale stormenderhand be
stormd. Bij Meresj maakt onze aanval
goede vorderingen.
Op het Westfront van. Grodno is de
buitenste fortenlinie gevallen. De Noord-
Duitsche landweer bestormde gisteren het
ten Noorden van den weg naar Grodno
gelegen fort 4. De bezetting van 500 man
werd gëvangen genomen.
Laat in den avond werd ook het meer
Noord-Westelijk gelegen fort 4A met 150
man bezetting door Badensche troepen
veroverd.
De andere forten van het vooruitgescho
ven Westelijk front Werden daarop door
de Russen ontruimd.
Ten Oosten van 't woud van Bjelowjesh
werden de overgangen over de Swielocz
en de Makarowez (ten Z.uid-Oosten van
Odelsk) stroomopwaarts na gevechten
door ons bezet.
Gisteren namen deze troepen 3070 man
gevangen, en veroverden zijl eenzwaar
kanon en 3 machinegeweren.
Bij Ossowiec werden nog* 3 door den
vijand in het moeras geworpen zware
kanonnen uitgegraven.
Bij den legergroep van Leopold van
Beieren.
De uitgangen aan den Noord-Oostrancl
van het bosch van Bjelowjesh werden gis
teren door ons veroverd.
Door een overval bemachtigden, wij des
nachts de Jasiolda-overgjangen in het moe
rasgebied ten Noorden van Prushany;
1000 gevangenen werden gemaakt.
Bij den legergroep van von Mackensen.
Pe Muchawez is |op het heeie front iq de
achtervolging overschreden.
-3
In het Zuid-Oosten vielen gisteren bij
de vervolging meer dan 1000 gevangenen
en een machinegeweer in handen1 der
Duitsche troepen.
De actie bij de Dardanelles.
Offieiëel wordt uit (Parijte gemeld, dal
lie Engelschen in de Noordelijke zone van
Gallipoli gelukkige gevechten geleverd
hebben, waar-door zij in het bezit kwamen
van de hoogte tien Westen van Rrynk Ana-
forta, waarom hevig gestreden wonl.
BehalVe het transport-schip, dat 22 Aug.
door een Fransche vliegmachine op de
reede van Achashiliman tot zinken ge
bracht werd, rijn nog 4-schepen getorpe
deerd door een Engelschen onderzeeër,
twee op dezelfde hoogte en twee tusschen
Gallipoli en Nagara.
De kanonnen der oorlogsschepen trof
fen verscheidene schepen, die in de straal
voor anker lagen.
Volgens de „Politische Korrespondenz"
gaat in Konstantinopel het gerucht, dat
in de Tugksche Wateren tusschen Adalia
en Mersina verscheidene Italiaansohg oor
logsschepen zijn verschenen.
Griekenland en Servië. De
door het Berl. Tageblatt naar Griekenland
gpzonden bijzondere correspondent Velr-
meemt te Athene, dat de Gricksche regee
ring aan die van Servië verklaard heeft,
dat zijl geen bezwaar heeft tegen den aan
haar medegtedeelden afstand van grond
gebied door Servië aan Bulgarije; alleen
zou het gebied om Doiran en Gergeli, om
redenen van strategischen aard, niet aan
Bulgjarijlo mogen komen. Ook zou de direc
tie verbinding tusschen Griekenland en
Servië in het gebied van Monastir gehand
haafd moeten blijven.
De Italiaanscho Minisiter-
raad. De Stampa te Turijn bericht, dat
de terugkeer van Salandra eerstdaags vetr-
wacht Wordt. In politieke kringen te Rome
wordt, aangenomen, dat de Ministerraad,
welke daarop zal bijeenkomen, gewichtige!
besluiten zal nemen in zake de oorlog
voering van Italië tegen Oostenrfjk-Hon-
garijle on Turkije. Deze besluiten zulleW
een officiëelè kennisgeving behelzen be
treffende het deelnemen, von Italië aart
de operation aan de Dardanellon, waar
voor, naar het heet, 200.000 man klaar
staan.
Nog een verlies. Behalve Pé-
goud, die bij Petit Croix op een hoogte
van 1000 meter een kogel door rijln hart
kreeg van een' Duitschen vlieger, weid
ook een andere goed bekende Fransche
vlieger, luitenant Miohoux, gedood.
Vloeken in het leger. I
Onder dit opschrift schrijft Wi. in Hot
Centrum:
„Hoe js 't nu eigenlijk met 't vloeken
bij u?" vroegen we een onderofficier.
„Bij de Landweer wordt weinig of niet
gevloekt. De militie vloekt meerjong
volk, dat denkt „groot" te doen".
Wanneer hoogere officieren bij' iiedieren
zin een vloekwoord moeten voegen, zie
dan wordt de uitdrukkelijke wensch Van
H. M. de Koningin, van Haren Minister
en van heel het christelijk volk bespot
telijk gemaakt.
Kan daar niets tegen gedaan worden?
Door wie? De soldalen kunnen niet te-
clameeren, want dan worden ze „gene
gerd". De publieke opinie moet worden
gewaarschuwd. Zouden we zulke hoeren
niet in de krant kunnen zetten
Wij kennen een kolonel, die zoo ra
zend vloekt om de minste kleinigheid,
dat alle soldaten hém belachelijk vinden.
Hij vloekt, „als er een knoop aan dén
broodzak niet precies in 't knoopsgat
zit". I
Hij vloekt altijd, behalve als de
generaal er bij isof de Minister
op bezoek.
Als andere kranten dit stukje ztauden
overnemen, kreeg bedoelde officier bet
misschien ook onder de oogenen zou
hij weer vloeken.
Wat een flink woord ver mag, hoorden
we met genoegen. Een soldaat durfde
zeggen: „Luitenant, ik verkies niet uit
gevloekt te worden". Sinds dien vloek!
die luitenant niet meer. Maar wie durft
zoo spreken tegen een meerdere op gje-
vaar af, de provoost ingevloekt te wor
den?"
Wij nemen het bovenstaande met in
stemming over. Wij zijn dankbaar vooi!
iedere geslaagde poging om het vloeken
in het leger te doen verminderen; maar
de kwaal moet reeds in de burgersamen
leving worden ftegengegaan. Er zijn tal
van menschen die vloeken zonder hei
te weten, of zander het te willen Weten,
of zander toe te stemmen dat zij 'tdoen.
Zonde» het te weten, dal z^jn de m©»-
