No. 383
Donderdag 3 September 1915
39e Jaargang
Schennis van Neutraliteit.
O© Groote Oorlog»
Uitgave van
de Naanri, Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LAN JE VOHSTSTRAAT 219,
Bureau te Middelburg;
FIRMA F. P. DHUIJ - L. BURG,
Drukkers:
Oosterbaan Le Colntro Goes.
2Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG,
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. postf 1.3S
Losse nummers»0.06
Prijs der Advertentidn
15 regels /"0.50, iedere regel meer 10 et,
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels f 1.
iedere regel meer 10 ct.
Nog altijd bloedt België uit de wou
den hem door een oppermachtigen in-
tlringö* toegebracht bij de dappere Ver
dediging zjjner neutraliteit. Niet lichS zal
het heleedigd rechtsgevoel der kleine na
tiën tot zwijgen komen na zoodanig een
rechfisschennis. Indien het eerlijk spel was
van Engeland om wegens deze neutflali-
fceits schennis van België aan Duitschland
den oiodog te verklaren, dan mag did
wel bijzonder gewaardeerd worden. Doch
het kleine Zuid-Afrika is, om tot ge
loof aan de oprechtheid van Albio-ns ver
ontwaardiging te komen, nog altijd do
groote sta-in-den-weg. Bovendien hel
is wei meer dan een eeuw geleden, doch
niettemin blijft het waar dat in 1807
het machtige Engeland eveneelms van een
klein land de neutraliteit geschonden
heeft.
Wij bedoelen het kleine Denemarken.
In hot begin der vorige eeuw was Na
poleon de groote tegenstander van En
geland, of liever Engeland Was de groote
tegenstander van Napoleon. Ongeveer allio
landen van Europa waren in bondgenoot
schap tegen hem vereenigd, of aan ham
onderworpen. Tot de weinige kleinere lan
den, die hunne neutraliteit wisten te be
waren, behoorde Denemarken. Dit ver
droot, echter Engeland. De Engelsche re
geering knoopte onderhandelingen aan met
de Deensche om van haar te verkrijgen
afstand van de Deensche vloot. Dit ge
schiedde in 1807, na' den vrede van Til
sit, en uit vrees dat anders Napoleon
de Deensche vloot zou inrekenen. Zonder
linge redeneering! Opdat Napoleon de
Deensche vloot niet rooven zou, wenschte
Engeland deze vloot to bezitten!
Onnoodig te zeggen dat de Deensche
regeering weigerde, waarop de onderhan
delingen werden afgebroken, en de oor
logstoestand intrad.
Het was een heele onderneming van
Denemarken om zich een oorlog met En
geland op den hals te halen. Doch kon
het anders handelen? Het zou een staaltje
van de lafhariigste zei f wegwerping ge
weest zijn, indien het zijn kostelijke vloot
zoo maar voetstoots aan den machtigen
„vriend" had weggeschonken. En het
waagstuk was te grooter, dewijl Enge-
lands strategische overmacht vast stond
en Denemarken met zijn verdediging niet
gereed was. Het Deensche landleger toch
lag; op vredessterkte, bijna geheel in Hol-
stein, en kon derhalve niet naar Kopenha
gen. komen, wanneer de Engelsche vloot de
Sont zou binnen varen. .De vloqt zelve
was nagenoeg geheel ontwapend. Wat zou
men derhalve tegen Engeland vermogen.
Inderdaad Denemarken was Engelands
partuur niet.
Engeland evenwel geneerde zich niet
den maohtelodzen kleinen staat aan te
grijpen. Een daad te ergerlijker dewijl het
deze schenningvan het n-eutraliteitsrechit
en van het privaatbezit van dezen klei
nen staat had kunnen voorkomen.
Minister Canning had goed gezien dat
Napoleon plan had de Deensche vloot
te annexeeren en tegen Engeland te wa
penen. Doch dit had door het plaatsen
van een observatiepost kunnen voorko
men worden. Engeland beheorschte im
mers, sedert Nelson in 1805 de Spaansch-
Fransche vloot bij Kaap Trafalgar ver
nietigd had, de zee.
Dan, dit mocht zoo niet zijn.
Den 16 Augustus zette de Engelsche
.regeering zijn troepen aan land ten Noor
den en ten Zuiden van Denemarken, ver
sloeg de Deensche landweer en sloot
de hoofdstad in door batterijen. De ver
dediging was opgedragen aan een garni
zoen van 2000 matrozen, 1600 man land
troepen en 4000 vrijwilligers. De haven-
batterijen hielden den on gel ijken kamp
gedurende eenige weken vol. Den 29
Augustus lagen de Engelsche voorposten
nog slechts vijfhonderd meter van de wal-
len der stad, en werd de Vloot door den
vijand in bezit genomen. Den 2 Septembe*
begon het bombardement.
Generaal Peymann, de verdediger der
Deensche hoofdstad, had met groot be
leid geageerd, doch tegen de kanonnen
stond hij machteloos. Meer dan tiendui
zend bommen en brandkogels werden in
de stad geslingerd. Vele gebouwen stort
ten in puin. Achthonderd mensohen wed
den jjedocud. Drie dagen later, den 5 9eu>
tembar, bood Peymann aan de stad over te
geren.
Streng Waren Engelands eischen. Zij
stonden gelijk met een annexatie. Zij luid
den: uitlevering van de vloot, overgave
van het marine-arsenaal met alle munitie-
voorraden; en tijdelijke bezetting van de
citadel Frederikshaven.
Wat kon de Deensche bevelhebber an
ders doen dan de voorwaarden aanvaar
den? Hij nam sje aan; 18 linieschepen,
15 fregatten, 6 blikken en 25 kanonneer-
hooten werden aan Wellington en Cathcart
uitgeleverd.
Doch de Engelschen namen nog meer.
Wat zij niet konden meenemen, verniel
den zij. Zij beroofden de onbeschermde
Deensche eilanden; plunderden de jam-
streken van Kopenhagen; legden beslag
op meerdere koopvaarders; roofden veo
en. veel houtvernielden de bosschen
van een der eilanden; enz. Niet minder
dan zeshonderd handelsschepen, teï! waad
de van 18 miljoen thalers, waren door
Engeland reeds gekaapt vóór den eigen
lijken aanval, terwijl in den oorlog, die
spoedig daarop door Denemarken ver
klaard weid (4 Nov. 1807), et nogmaals
600 verloren gingen. Een hevel van den
prins-regent Frederik, om de schepen lie
ver te verbranden dan over te geven,
kwam den Engelschen in handen en ver
meerderde de verbittering.
Zoo boette Denemarken zijne verwaar-
loozing van vloot en leger, en daarmede
van zijn neutraliteit.
Welke gevolgen dit onrechtvaardig in
grijpen van Engeland gehad heeft op den
verderen loop van het wereldgebeuren,
behoeft niet te worden vermeld.
De politiek der omwonenden heeft
ook hier haai' uitwerking niet gemist.
Denemarken heeft lang gebloed aan de
wond, en heeft zijn rechtmatig en recht
vaardig verzet geboet met het verlies van
Noorwegen. Een doo-r Zweden onrecht
vaardig verkregen goed waarmee het niet
lang mooi is geweest en dat ten laatste nog
is toegekomen aan een lid van het Deen
sche Koningshuis. Doch ook Engeland
heeft in den loop der jaren het onrecht
gedeeltelik hersteld door (1839) een som
van 75 duizend pond sterling af te zon
deren als schadeloosstelling voor die De
nen welke bij den rooftocht Van 1807
schade geleden hadden.
Maar het heeft het kwaad niet weg
genomen.
Want hetgeen Denemarken in 1807 werd
aangedaan, ondergaat thans België. Stellig)
voor een deel ook omdat zijn landsverde
diging niet op de hoogte Van haar tijd
was gehouden.
Zij dit een les voor Nederland, om God
te vreezen en zijn kruit droog te hou
den.
Neg steeds.
Nog steeds is urgent de vraag die De
Standaard in haar no. van 4 Mei j.l.
onder het motto „Dansen bij den brand"
te berde bracht. Immers men leest daar:
Een laaie uitslaande brand heeft niet
zelden het effect, dat het de volksjeugd
vroolijk maakt. Wat donker maakt, stemt
somher. Wat oplicht in helle vlam maakt
luidruchtig. Zie 't maai' aan 't vuurwerk.
En een allesoverstalpende brand is immers
een vuurwerk in 't groot.
Vandaar verklaart 't zich dan ook, dat
zelfs de oorlogsvlam, die nu van allen
kant uit het Europeesche huis uitsloeg, be
hoefte gaf aan afleiding, en dat 't in 't
zooken van die afleiding maar al te va;ik
werd, wat men noemt een dansen bij den
brand.
Psychologisch is dit niet anders.
Soms bij begrafenissen is 't aan den
maaltijd gezien. t
Maar een heel andere vraag is 't, of
onze Burgemeesters voor dezen dans den
man met de viool moesten ontbieden.
Zij, de burgemeesters, zijn 't, aan wie
de wet opdraagt te heoordeelen, wat er
in de tenten van publiek vermaak ten
tooneele zal worden gebracht.
Ze mogen niet alleen, zie moeten
hierop toezien. Het is "hun ambtedjjjko
plicht.
Merkt men hier nu iets van?
Kan men zeggen, dat, waar afleiding
allicht gewenscht mocht heeten, er al
thans gewaakt wordt, dat in zoo ernstige
dagen het. on hei 1 i ge element niet ge
streeld wordt, en géén giftig zaad wordt
uitgestrooid?
Wat dunkt u van da kermis? Acht
ge dat daar een opbouwende invloed van
uitgaat, in kraam en tent? En toch, in
plaats na plaats werd de kermis doorge
zet. Doorgezet tegen Tt protest van een
ernstiger deel der Gemeente. En de meer
derheid van den Gemeenteraad ging maai'
al te vaak mee.
Of ook, waar soms de kennis in de
doos ging, hoe stond 't daar met de
tooneelvertooningen en scala's van allo
gading? Werd daarop ten ri rins te in zoo
verre toegezien, dat al te liederlijke stuk
ken geweerd werden? 1 i
Denk aan 'het. fatale stuk, waarvan on
langs zelfs de liberale tooneekritica schan
de riepen. 1 1
En zoo gaat 't: aldoor.
Spreekt hierin nu levensernst?
Skouwburgtrana.
Men heeft, hopen wij, met aandacht ge-
tezen in ons Persoverzicht van Maandag
het met Warmte geschreven stuk van, Pro
fessor Bodensteah aan het adres van
Botha.
Als pendant (tegenhanger) daarvan
nemen, wij als driestar een stukje over
van Het Vol'ish 1 ad, dat te Potöhef-
stroom (Zuid-Afrika) verschijnt, etn met
niet minder verontwaardiging aanvalt op
de krokodillentranen door Botha, naar
deze zei althans, geschreid op de graven
van de Boeren die gevallen waren in
Duitsch Zuid-West-Afrika.
Men moet namelijk weten: 't is weldra
verkiezing overal in Zuid-Afrika voor den
Volksraad, en dan staan de kansen voor
het kabinet-Botha, tenminste ponder Engel
sche hulp, niet zoo best. En nu gaat
Botha, dit vermoedende, den boer op. Dit
ter verduidelijking. Men \leze hoe zijuj
poging om zijn strooptocht, als hand
langer van Engeland, door bedoeld
Volksblad, naar de N. Rott. Crt.
verneemt, wordt ontvangen
Maar nog (erger, omdat generaal Botha
met 60.000 manskappe 3000 Duitsers
gjevang het, neem hif dit als bewijs dat
wat hijl deed Gods goedkeuring wegdra.
'n Man beroof 'n brandkas; om nou
maar 'n voorbeeld te noem, en als 'hem
dit geluk, sonder dat hij gevang worde,
dra dit. Gods goedkeuring weg! Gene
raal Botha maakt die Opperwese sij
Bondgenoot omdat hij die .3000 Duit
sers gevang het! Hij roep God in als
Regter oor die onwettige dade deur sij
Regering gepleeg en die beroep is nie
te vergeefs nie, dit mag ons hem ver-
seker. Die volk sal dit in Gods hande
laat
Maar Botha heeft toch tranen in zijn
oogen gehad toen hij stond hij de graven
kijiner slachtoffers
Niet "minder treffend is hetgeen hlet blad
hierop aanmerkt:
„Die eerste minister vertelde verder,
dat hij hij die grawe van 'die gesneuvel
de in Duits Z.uid-Wes met tratoe in zijin
oog voorbij ges tap het.Maar hoe met
die trane van die familie en menigte
vriende van Jopie Fourie? Hoe met die
trane van vrouwe en kinders wat hulle
eigtondomme moes verlaat, omdat dit
sou afgebrand worde te Johannesburg,
Pieterman tzbung; Durban, Oost Londen,
Port Elizabeth en Kaapstad? Hoe met
die trane van die volk bij wie generaal
Beyers, Keterse, Christiuan de Wet,
Wessel, Wessels, Conroy, Kemp, Koek
en andere geliefd is? Hoe met die
Afrikaner bandiete te Upington? Hoe
met die trane van die moeders wie sio
kindei's met alle geweld werd gedwonge
om vdr die Empaaier (het Engelsche
Keizerrijk) te veg?
„Skouwburg trane en- godsdienst viral
met die oog. op die aanstaande eleksie
(verkiezing), mag bijl die wat dit graag
wil hoor, aannemelik wees, dog als
dit op lompe wijlse oordrewe worde,
dan Word dit walgelik".
Dit zijn rake opmerkingen en vragen.
Maar of zijl ook iete zullen uitwerken op
het gemoed van dezen staatsman, die op
zoo droeve wijze bezig is zijn schoone
verleden te verdonkeren?
Beknopt overzicht van tien toestand.
De Russen hebben een overwinning be
haald.
Dit mocht wel met vette letters den
volke kond gedaan worden, want deige-
lijke tijdingen zijn den laatsten tijd wel
schaarsch geweest.
Als We ons goed herinneren dateert
de voorlaatste Russische overwinning van
9 en 10 Juli, toen de Russen den op-
marsch van de legers onder aartshertog
Joseph Ferdinand naar Lublin tegenhiel
den en ze ten Noorden van Krasnik ore!
enkele kilometers terugwierpen.
Nu zijn hef de Russische legers gewetesl,
die sedert het begin van Juli achter de
Llota Lipa en het Galicische deel van
den Bug hadden stand gehouden en die
door het krachtig offensief van de bond-
genooten op Zaterdag j.l. tot bij en achtej
de Strypa waren teruggedrongen.
Deze troepen nu hebben een tegen
offensief ondernomen en den vijand op
verschillende punten tot een „overhaasten
terugtocht", zooals Petrograd het voor
stelt, gedwongen.
Telkens bleek al uit de officieels tele
grammen van den Duitschen generalen
staf en van het Oostenrijksche persbureau,
dat de Russen nu en dan met een plaat
selijk succes de Duitsch-Oostenrijksche
aanvallen wisten tegen te houden.
Zinnetjes daarin voorkomende als dit:
„De Russen stuiten daar op enkele pun
ten onze vervolging door hevige tegen
aanvallen", hebben een dieperen' zin, dan
oppervlakkig wel lijkt. Dat kan men op
maken uit het Russische legerbcrioht,
waarin bijzonderheden over die tegenaan
vallen aan de Strypa worden medegedeeld.
„De Duitsch-Oostenrijksche troepen deden
op sommige punten acht aanvallen, maar
werden met geweldige verliezen afgesla
gen. Op verschillende punten moesten zij
ijlings terugtrekken. Ten gevolge van dit
succes werden 30 kanonnen en "24 mitrail
leurs buitgemaakt, 3000 man gevangen
genomen".
Ook hef verhaal van Eugen Lennhoff
in de „Voss. Ztg." over een nachtaanval
in Polen (men heeft de levendige beschrij
ving in „De Zeeuw" van gisteren kunnen
lezen) toont, met hoeveel taaien weer
stand de Russen telkens pogen stand te
houden, en hoeveel opofferingen en moei
te het den Oostenrijksch-Duitschen troepen
kost, om dien tegenstand te preken.
Toch valt aan het Russische succes
geen al te groote positieve beteekenis
te hechten.
De Bussen zdjn. de eerste weken toch
niet in staat zoodanig strategisch gebruik
te maken van een behaald succes, dat
een krachtig offensief ondernomen zou
kunnen worden.
Feitelijk is de beteekenis van het Rus
sische succes reeds min of meer geneu
traliseerd door de successen van de bond-
genooten ten Zuiden van het moerassen
gebied behaald.
Op het Westerfront blijven de opera
ties in de laatste dagen al binnen zoet»
beperkte grenzen.
Hebben we hier te doen met eien stilte,
die aan den storm vooraf gaat?
We wagen ons niet aan voorspellin
gen. De tijd zal 't ons leeren, welke rol
de generaals van de legers in het Westen
nog spelen zullen in hel werelddrama.
Ondanks de stilte op het Westerfront,
heeft het Fransche leger een gevoelig-
verlies geleden door het verlies van den
bekenden vlieger Pégoud, die met zijn
bijzondere capaciteiten zijn vaderland on
schatbare diensten heeft bewezen.
Nadat het bovenstaande geschreven
was, bereikte ons het bericht van een
Oostenrijksche zegepraal, fl.l. de bezetting
van het zeer begeerde L u z k.
Het 'dappere Ealsburgsche Boven-Oos-
tenrijksche infanterie-regiment aartshertog
Rainer no. 29, aldus het Weensche com
muniqué, wierp de Russen met de ba
jonet uit het station en de verschanste
kampementen ten Noorden der stad, en
drong tegelijk met den vluchtenden vij
and, de stad binnen. Eergisteravond was
deze van vijanden gezuiverd. De versla
gen tegenstander week naar het Zuiden
!en het Zuid-Oosten.
Bij Bialykamien in Noord-Oost-Gaücië
brak het leger van, Roehm Er molli over
een breedte van 20 K.M. door de vijande
lijke linies.
De op deze wijze geleden dubbele ne
derlaag dwong alle nog ten Westen van
de Styr opereerende troepen om zich ach
ter deze rivier terug te trekken.
De terugtrekkende beweging Van den
vijand breidde zich in den loop van de
zen morgen ook uit over het front bij
Zborow, dat gisteren door het leger van
generaal graaf Bothmer genomen is.
Aan de Strypa wordt nog gestreden.
Hetzelfde Weensche staibericht maakt
melding van het Russische plaatselijke
succes, waarvan we hierboven gewaag
den.
Aan de officieele stafberichten willen
we tot slot nog enkele voor zichzelf spre
kende statistiekjes antieenen:
Zoo meldt Berlijn:
In Augustus hebben de Duitsche troepen
op het Oostelijk en, "Zuid-Oostelijk oarlogs-
tooneel meer dan 2000 officieren en
296.839 man gevangen genomen. Zjj ver
overden meer dan 2200 kanonnen en veel
meer dan 560 machinegeweren. Van Kow-
no bedroeg de buit ongeveer 20.000 ge
rangenen en 827 kanonnen, bij Nowo-
georgijewsk ongeveer 90.000 gevangenen,
Waaronder 15 generaals en meer dan 1000
andere officieren, 1200 kanonnen en 150
machinegeweren
Het tellen van da mac hinogowieren ia
Noiwogeorgijewsk is nog niet voltooid en
moet in Kowno nog beginnen. Do totaal'
cjjfers zullen dus nog toenemen.
De voorraden munitie en proviand voor
menschen en dieren in do heide vesting*
buitgemaakt zijn voortoopig nog niet la
overzien.
Het getal gevangenen, dat do Duifscbei
en 0ostenrrjk-Hongaarsche troepen sedert
2 Mei, het begin van den voorjaamveld-
tocht in Galicië, hebben gemaakt, is thans
Ver over het millioen gestegen-
En Weenen:
Het aantal gedurende do laatste dagien
in Oost-Galicië en ten Oosten Van Wife
dimirWolynsky binnengebrachte krijgs
gevangenen is tot 36 officieren, 15.250
man gestegen.
In de maand Augustus werden dood
de onder 'Oostenrijk-Hongaarsch opperbe
vel strijdende verbonden troepen 190 of
ficieren en 53299 man gevangen geno
men. Verder veroverden zij 34 kanonnen
en 123 machinegeweren.
Het aantal door deze troepen sinds be
gin Mei binnengebrachte gevangenen, be
draagt 2100 officieren en 642500 man
schappen. Bij deze operaties werden ver
der buitgemaakt 394 kanonnen en 1273
machinegeweren
Inderdaad, deze cijfers spreken voor
zichzelven.
Korte Oorlogsberichten.
De Kölnischo Zedtung bevat een
mededeeling van reizigers; die uit Italië
komen, dat onder de Italiaansche troepen
in Milaan 600 choleragevallen zijn voor
gekomen. Het geheelè gjarnizolen is! ito-
geënt. 1
De infanterietroepen, die de Alpinikorp*
een, welke sterk geleden hebben, meetelt
aanvullen, lijklen ontzettend door do koude
en de hospitalen zijto overvuld met mili
tairen, wier ledematen bevroren ziijto.
Uit een beschrijlving van de stem
ming over den tegenwoordigen toestand
In Rusland, blijkt dat het voornaamste
oogmerk van de burgerlijke partijen is
de verovering van de Dardanollen. Dealö
wensch heeft thans reeds zulk een karak
ter verkregen, dat men openlijk verklaart,
dat indien de regeering er toe over mocht
gaan om een afzonderlijken vrede te slui
ten, Nicolai Nicolajewifcsj dan in de plaats
van den Tsaar op den troon zal worden
geplaatst. De li lier ale partij is ontevreden
over Rusland's bondgenootón. Zij is de
meening toegedaan, dat Rusland het groot
ste deel van de oorlogslasten moet dragen,
niettemin legt zijl er den nadruk op, dat
Rusland er niet aan denkt de rijde van, de
bondgenooten te verlaten, j -
Musolino, de beruchte rooverhoofd-
man van Calabrië, die tot 30 jaar gevan
genisstraf veroordeeld werd, heeft aan
den directeur der gevangenis verzocht,
als volontair tegen de Oostenrijkers to
mogen dienst nemen. Toen het antwoord
kwam, dat men den aanvrager onwaardig
achtte in de gelederen van het Italiaato-
sche leger te strijlden, wjard Musolino
zeer aangedaan en besloot hij een ver
zoekschrift direct tot den koning te rich
ten. Requestrant gaf daarin te kennen,
dat hij zich onmiddellijk weer in gevan
genschap zou begeven, indiejn hjj den
oorlog mocht overleven.
De Vorwarts geeft de volgende ver
gelijking tusschen de vleeschprgzen in
Engeland en Duitschland, alles gerekend
per Duitsch gewicht en in Duitsch geld,
en per pond:
In Engeland. In Duitschl.
Biefstuk 90 pf. 141 pf.
Kalfsvleesch 94 pf. 144 pf.
Schapenvleesch 89 pf. 147 pf.
Varkensvleeseh 84 pf. 188 pf.
De toestand in. Konstantto
to o pel. De journalist Galli, redacteur
van de Levant Horald, heeft kans gezien
uit zijto jmtemeering te Konstan Lino pel
te ontsnappen, lil de Gaulois vertelt hij
van den toestand in de stad als volgt:
Uitwendig bezien, is het uitzicht van
de stad sinds een jaar niet veranderd.
Stamhui is rustig en kalm, de Turk maakt
weinig vertoon: hiji loopt, zonder geluid
te maken en zonder omkijken recht voor
zich uit, kijkt naar niemand, als ware hij
alleen op de wereld. Maar men voelt het,
dat hij ongerust is. Sedert April komen
talrijke gewonden uit de Dardanellen bin
nen. De Turk ziet zwijgend de wagens
voorbij gaan. Alle Regeeringsbulletins ge
wagen slechts van zegepralen, maar niet
temin blijven de gewonden bij duizenden
aankomen. Men schat hun aantal op het
oogenblik op 100.000. Alle publieke ge
bouwen liggen propvol. De Turk kijkt en
zwijgt. Indien men echter vrienden in de
Muzelmansche wereld heeft, komt men
wel eens wat te hooien. De igen zegt: Ik
