Vrijdag' 'i>7 Augustus 11)15 «9e «laargaug A o. 27H DE LEIDER. SJit de Pers- De Csfoote Oorlog. m M lltTIT—I II WIMIM1W UJ [■■MIMI Uitgave van de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGU gevestigd te Goes. Hoofdbureau te Goes; LAW 'iE VORSTSTRAAT 21Ö_ Bureau te Middelburgs FIRMA F. P. DHUIJ - L. BURGL Drukkers: Oosterbaan L© Coïrttre Gees. III. Het slotartikel, no. 53 van de brieede reeks S t a n d a a r d-artikelien is een per soonlijk woord van den gleachten leider onzer parffijl, en draaft tot opschrift: „Ver trouwd of ontslaglen." Het onderstaande zijl ier aan ontleend Dat de politieke verhoudingen in onze Antirevolutionaire partij sinds 1907 steleds meer in het oniglereede zïjjn geraakt, acht ik niet voor tegenspraak vatbaar. Er heeft zich, onder voortgang Van den sinds 1908 destijds opgetreden Minister-President, a', meer eein streven geopenbaard, om mijn leiderschap (tj e ondermijnen, en feitelijk te: niet te dolen, en „De Rotterdammer" beeft, bedoield of niet bedoeld, hierbij fei telijk dienst 'gtedaan als orgaan. Mag' nu1 als bekend verondersteld, wat ik sinds 1870 gledaan heb, om onze Anti revolutionaire partijl te organisCeren en tot parlementaire krachtsuiting te bekwa men; alsmede ho|e ik steeds het mijlne deed, om e|en Antirevolutionaire pers te helpen sfehepplen, die thans een kracht in 'tland bleek; en daaitenboven hoe jik voor de hoogere leiding een Universiteit in het leven hielp roepen en voor de juri dische faculteit dier stichlingi deu ef foe tus civilis wist te veroveren, die zal 't verstaan, wat hittere teleurstelling* het mij berokkende, toen ik ontwaarde hoe dit nooit onderbroken werk van bijna een halve ieeuiw thans in gevaar geraakte. Eerst heb ik toén glepoogd, zonder na men te noemlein, t-egén dit dreigend gevaar te waken en te waarschuwen, maar niets hielp. Dit noodzaakte mijl tenslotte namen te noemetu en op feiten te wijzen. Hiertoe ben ik dan ook in deze drie- etarrenreeks ovtergtegaan, :©n wel, gelijk van meet af duidelijk Werd uitgesproken, met het ©lenig doel om voor wat achter ons ligt verzoening te zoleiken, e|n uitsluitend op waarborg' voor de toekomst bedacht te zijn. Zekere gjrolesp in onze partijl heeft blijk baar tegen mijl opgetreden als leider aller lei grief. Welnu, dat men die grieven dan noeme, duidelijk omschrijve, jen precieselijk aan- geve, holö men de roeping van een leider in onze partij wemsCht tie: verstaan^ Gepaard zal hiermlede moeten gaan de poging, om ten deCle een reorganisatiei van onze parfijl' in het JteVen te roepen. Zelf wefes ik in De Standaard reeds oip deze noodzakelijkheid. Ook ons Program zal zekere revisie moeten ondiergaan., En vermoedelijk zal het den weg op moeten, dat we een Raad van advies instellen, waarin de ver schillende ielementen telken jare over de hangende vraagstukken en opkomende ge schilpunten van gedachten kunnen w.is- s'elen. Tot |elke schikking; in dien trant, die onze partij! ten goede kan komen, ben ■ik niet alleien van harte bereid, maar ik wil er zelf htót initiatief toenemen. Op dit oogenbiik kan ik tot mijn leed wezen hierop niet verder inggan. Ik mag de kuur in Lahmann's Sanatorium niet overslaan. Wat ik dezle 50 jaren deed, heb ik alleien kunnen doen door mijl 's zo mers een niet te korte vacantie te gttn-, nen, en de kuur in Weiszer Hirsch mag' ik daarom niet prij(sg;evten. Doch ben ik straks terug', dan» durf ik vertrouwen, dat'deze poging om tot accoord en tot verzoening te geraken, zal kunnen .slagen. Ik zou het schade voor den Christen- naam achten, zoo dez|e verwachting mijl teleurstelde. Laat mij klaar en duidelijk zlegfgbn, wat men als plicht en roeping! van den leider in onze partiji beschouwt. Zooveel ik voor God geoorloofd acht, ben ik dan bereid hierin toe tel geven. Maar ook, mocht men bedinglein stollen, die, naar rnijln iinnig'e overtuiging, mlet het oog op het beginsel en de toekomst van onzo partij, niet door mij mogen aanvaard Worden, dan zal ik niet aarzelen, del Deputatenvergadering in de; gelegenheid te stellen, mijl te vervan ge n. De keuzia staat tusschen vertrouwen of ontslag. Het zou mijl toch efen conscientiezaak worden, zoo ik ooit oorzaak van tweespalt in den boeztem onzer partij! bleek te zijn. Het is mij meter feed dan ik zeggen kan, dat het niet mieier onder ons is ,gelijlk het in de jaren van 18701900 ondier on* bloedde, aóó bloiedde, dat zalf» cfe bod ten wacht eten Amen gaf op 't woord van den Psalmist„Ai ziet, hoe goed, hoe lief lijk is 't, dat zonen van 't zelfdle huis als broeders samtenwonen, waar 't liefde vuur niet wordt gedoofd." Kon die broederzin nu onder ons niet herleven, tenzij de druk van Kappeyne terugkeert, dan moet Wat Groen van Prin- sterer is aangedaan, mij zeer ernstig ter wlaarsc huwi ng zijn Ook tegen Groen Van Prinsteïer's lei derschap kwam van 1869 af gelijksoortig verzet op. Wie, gelijk het mij' te beurt viel, in die zes laatste jaren van Green's leven, zijn vertrouwelijke uiting over deze smar telijke ontrouw beluisteren kon, voelt on verbiddelijk, dat bij terugkeer van gelij ken jammer, tijdig 'terugtreden voor mij1 onafwijsbare plicht zou, zijn. Men liet Groen tenslotte met zijn drie tal candidaten: Keuchenius, Kuyper en Van Otterloo, alleen staan. Niet onder de „kleyme luyden", maar wel onder, hen die den toon aangaven. Beets voorop. 'Groen heeft zich toen met zijn N e- derlandsche Gedachten zoo goed als geheel uit de Binnen landsohe poli tiek moeten terugtrekken en is zich gaan bezighouden met breede vertoogien vlan hfetoïischen aard en over buitenlandsche politiek. Maar 'hoe weinigen zijn ze ge weest, die het zielelijden van Grole® ver staan hebben, dat in deze pijnlijke reti rade lucht zocht. Tenslotte zelfs heeft W(at Groen hier onder leed, hem derwijs overmeesterd, dat hij niet zoolang vóór zijn sterven zelfs de vrije school prijs gaf en. sprak van terugkeer tot de openbare school, mits ingedeeld naar de gezind heid. Denk u nu in, hoe zeer G-roen over mand moest zijn, om niet in 1850, mieen, maar in 1875 bij de toenmalige veldwinning van het modernisme in de Hervormde Kerk, weinig anders zóu gegeven hebben dan nu de door Minister Bosboom ontworpen veldpitediking' onder de gemobiliseerden gaf. Het wjas jammerlijk, Groen's klacht des tijds aan te hooiren en niet minder jam merlijk het iaan te zien hoe Groen zelf tenslotte zich geheel 'terugtrok. Een dacapo hiervan is thans ondenk baar. Is men in de Anti-revolutionaire partij van oordeel, dat een ander Staatsman de verkoren© moet zijn, aan wien thans de leiding zal zijn toe' te vertrouwen, dan ben ik aanstonds bereid om plaats Ite maken. Vertrouwen is voor een leider volstrekt ■onmisbaar. 'Heb' ik dit verbeurd, laat men van mij dan geen hinder voor de toekomst duchten. Dan trek ik mij met mijn blad op particulier erf terug- Opbouwende c|ri- tiek zal dan mijn taak worden. En slaagt mijn opvolger er dan beter in, de een heid, en door de eenheid de kracht van pnzte partij 'te sterken, 'zoo rekene hij vastelijk op mijn steun, mits hij nim mer de grens overschrijd©, welke door de lijn die van ons beginsel uitgaat, om heel ons partijleven moet getrokken blijven. KUYPER. 's Ginavenhage, 3 Juli 1915. fliet zoo, maar andera. In ons no. van gister namen wij in de rubriek Ingezonden stukken een op roep aan de Vrouwen op; de schrijver de heer Douwes Dekke'r Vroeg ongewij zigde opneming. Die is hem dan ook toegestaan; doch om van deze plaats, in het redactioneel gedeelte van ons, blad, onze diepe afkeuring uit te spreken over de dolle adviezen waarmee de schrij ver de vrouwen, nog wel van alle lan den, tegen „het militairisme" tracht pp |te 'zetten. Zijn artikel w;as in vier talen gesteld, en heeft derhalve' de strekking om een internationale beweging tagten den oorlog in hef leven te floepen. Ook wij deelen zijn en veler afkeek (tegen den oorlog, meer nog tegen de zon de 'der regeeringen, welke tot den oorlog voert, de zucht naar machtsuitbreiding, den haat en de onoprechte staatkunde die ook in den oorlog welke thans de volkeren beroert, een rol speelt. Maar de weg om aan dezen gruwel leein einde te maken, mag niet zijn dia der revolutie. Want revolutie is 't, die <Ie vaders opwekt hunne zonen thuis te houden, en de moeders om zioh voois de paarden te werpen. Alle verzet tegen Oorlog en Expansie politiek moet beheerscht door eerbied voor het gezag der Overheid. Der Overheid die het zw,aard draagt, van Godswege daartoe .geroepen, om de goeden te be schermen en de kwaden te straffen; mi daartoe de beschikking heeft o-veT onze geldmiddelen, onze zonen, onze vrijheid, tot zelfs o-ver ons leven. Al wtat daar buiten gaat is wartaal, ook al wordt zij niet geuit lin zoo dolle volzinnen, als in 't bedoelde ingezonden stuk „aan de vrouwen" is voorgezet geworden. Willen de vrouwen profes teeren tiegl&n den oorlog, tegen dezen oorlog, zij doen het niet laags den misdadigen weg van dadelijk verzet. Er is een veel betere: die van het stille gebed in de binnenkar mer, die van het petitionnement, waarbij aan Hare Majesteit onze 'Koningin dank betuigd en zedeljjke steun geboden wordt voor hetgeen Zij doet in het belang van den vrede, steun ook aan die vrouwen, welke zich gieiroepen achten om aati de hoven der Koningen de smeekbeden ook der Nederiandsche vrouwen om een spoedigen VTede af te geven; doch bovenal ja eenig en alleen verwachten wij' leien goede uitkomst op een algemeen boetvaardig en ootmoedig openbaar gebed tot den Kot- Ining der Koningen en den Heete dier Heerten, een bidstond waartoe alle Vrou wen en lalle mannen van Nederlandmodel werken. Dit zullen dan wel geen „drom men" zijn „machtiger dan het zonlicht", Imaar er zal toch kracht van uitgaan, want hes Heilands belofte gaat er bij voor, welke men leest in Matth. 18:19. Boerenbedrijf en oorlogswinst. Billijkheidshalve geven we hier ook een overzicht van hetgeen de heer Ebiels, sect. van de Gr on. Mij. van Landb. en Nijv. onlangs betoogde over bovengenoemd on derwerp Men heeft hiervan, zei hij, veelal teen overdreven voorstelling. Vooral in dezen tijd wordt er door het groote publiek gedacht, dat het boerenbedrijf enorme winsten oplevert. 't Is voor een deel de schuld van de hoeren izielf, dat er zoo gedacht en gesproken wordt. Want wat doet de boer in den regel Hij geeft tegen vrien den en bekenden, tegen zijns gelijken en anderen, hoog op van de groote bruto- opbrengsten van zijn pex- ceelen; van de minder goede- en slechte spreekt hij weinig, of in 't geheel Üet. En eveneens wotrdt de buitenstaander weinig gewaar van de stee ds stij gende uitgaven. Zóó wordt de indruk gevestigd bij' den burgerman, dat het b'oerenbedr. ©en winstgevend bedrijf is, en in dien ^raan wordt hij thans vooral versterkt, nu alles wat van den boer komt, 'zooi duui' betaald moet worden: „Wat een win sten! allemaal in den zak van den hoer!" Maar zoo erg, zoo- mooi is het niet. Het publiek kent niet de meer de re exploitatiekosten. Daal' heeft het geen kijk op, dus geen begrip van. Ook naar dezen toon willen wiji luiste ren. Er is voel waars in. Evenwel, de prijzen van thans strekkenom de goede tijden, althans del' laatste paar jaar, nog te verbeteren. Tot hen die ©en goed jaar hadden behooren ook de land- en tuin bouwers, en wie met hen door htin be drijf annex zijn. Theorie en practijik. „Wie een kopstuk der sociaal-demo- kratie befcaeren wil van zijn utopistische neigingen, make hem burgemeester", zoo .schrijft de (unie-liberale) Vaderlan- d e r. „Er zijn (merkt D e Neder lande r op) niet zoo heel veel „kopstukken" in Nederland, en er zijia v-ele gemeenten, Zijn het er niet 2100 of zoo iets? De kans dat ons land van burgemeesters uit de S. D. A. P. wordt overstroomd, is dus gelukkig niet zoo heel groot, waardoor het -gevaar, in do raadgeving van de Vaderlander getogen, vrijwel tot ©en minimum wordt beperkt. Trouwens, ware dat niet het geval, wlij zónden het nogal bedenkelijk vin-den ©ene theorie van bur gemeesters-benoemingen te distelleeren uit de Zaandamsche practijik'. Maar de Vaderlander is "ge-lijk mien Weet 'met hare theorieën over burgtemeesters benoemingen wiel eens meer ei' naast; men herinnere 'zich het Boskoopsch© ge- Val! Intusschen schenken wijl gaarne aan dacht aan de feiten die haar tot dezle opmerking brachten." Zijl verhaalt die als Volgt: tn Zaandam werd op 19 Juli 1.1. een© vergadering van de „Vrijen" door cte politie uit elkaar geslagen. En toen liet P. A. S., de organisatie der Vrijien, daartegen ©ene protestmeeting belegde, heeft. Burgemeester Ter Laan militai ren gerequireerd, om zeker te zijn, dat hij de orde zou kunnen handhaven, als deze bedreigd werd. Ja, zelfs was verbod gegeven aan de in Zaandam ingekwartierde militairen om 's avonds uit 'te gaan, en den vrijlvvilligen land- stormers was aangezegd zich niet in uniform op straat te begeven. De V ad e r 1 a n de r- ziegt dat dit al les haai- veel genoegen doet als een nieuw bewijs, dat het gleschikste middel om de menschen uit Utopia te verlossen is, hen zeiven voor de bestuurstaak te zótten. En ieder, die bestuurt, komt en kan niet anders konim dan tot de over tuiging, dat er publieke orde moet ■zijin, dat de willekeur van deu éénling, ook al is deze voor zichze-lven bewust, dat hij door de hoogste ethische mo tieven geleid wordt, niet toelaatbaar is. Wij (denken er niet aan hier den bur gemeester van Zaandam ook maar in de verste verte te verdenken, dat hij in dat geval tegen de gehate „vrijen" met andere maat z'o-u hebben gemeten dan hij tegenover anderen zou hebben aangelegd; daarvoor is zijn eerlijk ka- rakter, dat Wij sinds lange jaren hebben kunnen waardeeren, ons waarborg. De zaak staat Voor ons zoo: De heer Ter Laan heeft gevoeld, dat door de pro- testmieeting, die het P. A. S. te Zaan dam aankondigde, -de mogelijkheid ont stond van een gisting, die hij mtet de gewone tam ten dienste staande midde len niet zou kunnen bedwingen, ten toen hij terecht niet op zijne verant woording durven nemendat hij in een© positie zóu kunnen komen, die het hem- onmogelijk zou maken zijn eersten plicht als burgemeester in z.o-o'n geval te vervullen, d. i. de handhaving van de publieke- orde. I t - Het blad wijst er dan verder op-, dat door de sociaal-deniokrateii elk handlia- Ven der publieke orde gedoodverfd is als een „kapitalistisch" partijtrekken „tegen de rechtmatige eischen van het prole tariaat." Een 16-jarig sociaal-demokraatj-e- kent, oinï zöo te zeggen, ons zondenlijstj-e in dezte .reeds van buiten, dat in de hem als evangelie ve-rstrekte litteratuur be gint, als wij ons niet vergissen, Malet het requireeren van, de militairen onder liet minist-erie-PiersoinBorgesius tegen over het toenmalig anarchistisch op-tre den van de bootwerkers te Rotterdam, en dat samengevat wordt in dte scham pere aantijging, dat wij1 de bescher mers, ja, zelfs de aanbidders zouden zijn van Koning-Onderkruiper. Dat is natuurlijk alles ineeting-op- ruierij. De staker en de onderkruiper hebben zielfs bij de meest gerechtvaar digde staking, dus in het geval, dat do onderkruiper onsympathieker is dan ooit, precies dezelfde vrijheid, de één om niet te werken, de ander om wèl te werkien, en niet „omdat hij onder kruiper is", maar om de publiekje orde moet hij beschermd worden, ook preventief, als dat noodig is, tegen sta kers, die aan hem hun recht willen voltrekken. Zelfs als iemand zich aan- de grootste- -misdaden schuldig heeft gemaakt, die het menschen hart in op roer kunnen brengien, laten Wij de-z©n niet over aan de opgewonden volks menigte, die liefst maar direct vonnis aan hem zou willen voltrekken, maar beschermte-n wijl htem daartegen, en dat niet omdat wij zijne misdaad goedkeu ren, maar om de handhaving der pu bliek© orde, die als eersten eisch stelt, dat niemand eigen rechter zal zijn. Het blad hoopt, dat de S. D. A. P. op dit punt de opvoeding harer jongleren zal herzien. Misschien, dat de preventieve- maat regelen, die burgemeester Ter Laan nam om de orde in elk geval te kimmen - handhaven, de partijgenooten ook tot overdenking kunnen brengen van| de vraag, of het wel aangaat de legend© te colporteeren, dat het juist die bij zondere maatregelen onThef gezag te handhaven zijn, die de opstootjes ver oorzaken. Dat had'nog eenige kans van inslaan, toen alle burgemeesters in ons land behoorden tot de veelgesmade „boerzWaasie", maar nu de heer Ter Laan, één der kopstukken der S. D-. A. P., zoo op den Ixsganon grond kwam, dat hij precies hetzelfde deed, is the VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG* Abonnementsprijs Per 3 maanden fr. p. postf 1.26 Losse nummers0.06 Prijs der Advertentiën 1—5 regels f 0.50, iedere regel meer 10 ct. S-maai plaatsing wordt 2-maal berekend. Bij abonnement voordeelige voorwaarden. Familieberichten van 110 regels f 1.—s iedere regel meer 10 ct kans verloren. Wat leven we toch snel! Als iemand twee jaar geleden had ge zegd, dat één van de kopstukken der S. D. A. P. ©ene politieke vergadering door de politie zou doen uiteenjagen, en tegen een protestvergadering, daarover belegd, extra-hulp van militairen eóu requireeren, om d-e orde te verzekeren, dan zou men hem uitgelachen hebben. Beknopt overzicht van don toestand. De reuzenWorsteling op het Oostelijk oorlog'sterrein is thans wel vol spannen de momenten. Schier eiken dag heeft een front.wijzi ging plaats, en blijkt, dat de Russen on danks de haar hun zeggen goed versterk te „reserV'e"-lini-es tegen den alles over weldigenden opmarsch der central®, niets vermogen. De D-uitsch-e stoomlwals is niet te stui ten in z'n duizelingwekkende vaart. Gisteren kregen wiji bericht, dat ook Brest-Litowsk, de laatste dagen het groot© bolwerk van het Russisch© leger, gevallen is. Het succes der Duitsch© en Oosfcen- rijksche cavalerie bij Kowel is hiermede voltooid. De cavalerie-aideeling, welke Kowel nam, is blijkbaar langs twlee wegen naar het Noorden opgerukt ami de terugwegen van Brest-Litowsk (slechts één spoorlijn en een grooten straatweg) af te snijden. Een gedeelte der ulanan opereerde in ijl tempo langs de spoorbaan KowelBrest- Litowsk, terwijl cle rest zlioh den straat- Weg KowelRjatnoLitowsk tot operatie- terrein koos. Met het bekende resultaat. Het plan om in Brest de offensieve bewteging te hervatten is; zoo het al een oogenbiik bij den grootvorst hoeft be staan, alzoo opgegeven moeten worden. Het Zou ook dwaasheid geweest zijn, wa.ii' het -gevaar voor omsingeling met den -dag dreigender werd, d© positi© Van Brest vast te houden. De groptvor.st heeft wtel degelijk over wogen, dat hij! met deze dwaasheid voort gaande, zijn leger aan groot gevaar zou blootstellen. Brest is nu weliswaar opgeofferd, doch de Duitschers vonden dan ook slechts een achterhoede, die Wat schermutselde, terwijl de hoofdmacht den terugtocht volbracht. „In de streek van Riga is de toestand onveranderd. In de richting ten Westen van Jacobstadt en Dünaburg duren de gevechten ongeveer op hetzelfde front Voort." - Aldus draadfoericht uit St- Petersburg. Ook op dit gedeelte van het Oosterfront speelt zich een geweldig drama af. Wat hier het resultaat van het Duitsch© offen sief zal zijin, is niet te zeggen. Er valt slechts naai' te raden. Tal Van strategen zijn d© meening toege daan, dat de Russen zich niet zoo mak kelijk over de Dnna z'ullen lat-en terug duwen. I-si de Duna prijsgegeven, dan staat het Duitsch© leger feitelijk dart weg naar Petersburg open, en hoewel die tocht vooral in den winter zi'n gevaren voor de Duitschers zóu hebben (de kans om afgesneden te worden van de hoofdmacht in Polen Zou tamelijk groot zijh), zou het voor Rusland toch verre van aangenaam wezen. Aan de Duna liggen o-.a. Riga, Duna- münde, Frederiksstad, Jacobsstad, en ein delijk', tamelijk ver stroomopwaarts, op de plaats, waar d& Duna zich van West naar Noord buigt, Dunaburg. Dunaburg" is een stad van bet-eekenis, vooral uit militair- strategisch oogpunt. Zeven spoorlijnen ont moeten er elkaar, en eveneens komen er belangrijk© straatwegen samen. Zou Duna burg in Duitsch bezit zijh, dan zou de hcele Duna-linie moeten worden prijsge geven. De berichten, dat Dunaburg reeds zou worden verlaten door een groot ge deelte van de bevolking, mogen waarheid bevatten, aan den anderen kant wordt ge loofd, 'dat de Russen bij Dunaburg den slag niet zullen ontwijken. Over enkele dagen zullen er zich misschien groote ge vechten ontwikkelen ,en mogelijk wordt het daar d-e langverwachte beslissende slag. Dunaburg', sedert 1893 officieel Dwinsk geheeten, 'ligt aan den rechteroever van -de Duna. Het 'is een tamelijk groote fa- brieks- en handelsstad. In 1897 had Duna burg 72000 inwoners. De bevolking nam| sedert snel toe, en bij het uitbreken van den oorlog bedroeg het aantal zielen ver boven de 100.000. l Eerst in den lateren tijd werd Duna burg Versterkt, enj op het oogenbiik wordt het Voor een der sterkste vestingen ran West-Rusland gehouden. Het is omringd door lal van forten, ©e aan den linker-

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1915 | | pagina 1