ISo. «69 «9e «laargang DE LEIDING. De Groote Oorlog, Uitgave van de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO gevestigd te Goes. Hoofdbureau te Goes; 4.AN iVORSTSTRAAT 219 Bureau te Middelburgs FIRSWA F. P. DHU3J L. EURS Drukkers: Oosterbaan Le Cointre Goes. VIII. In no. 44 e. v.v. laat dr. Kuyper in bet geding tusschen eenheid en vrijheid dp .wetenschap een woordje meespreken. Gesteld al, aoo schrijft hij, dat men andere Staatslieden nog aan zlokelite af spraak, aan zeker pro-gram binden mocht, toch geldt dit ,niot voor hoogleeranen. Men moet de drie rechtsgeleerde hoogj leeraren aan de Vrijiei Universiteit defflhalve laten begaan in hun verzet tegen of ori. tiek op -de leiding. Zoo, let wel, leeraart men onder de Pleitbezorgers der liberale wetenschap. Deze regel gleldt dan ook aan de vier openbare Universiteiten. Maar hieruit volgt niet dat hij o-ok mag gelden onder Chris tenen, (zoo bijvoorbeeld aan de Vrije Uni versiteit. Ook niet om de mogelijke ge volgen. „Het getal van Juridische studenten aan de Vrije Universiteit is nog uiterst gering. Onze groep in den lande mag op teen achtste van de gehetele bevolking worden gesteld. ..Onze 'totale blevolking is nog geen 6'i/2 miljoen. In de Gerof orm'eerde Ker ken huizen 510 duizend zielen, die toch .bijna geheel op onze paden wandelen. Reken nu dat er van andere kerken 400 duizend bijkomen, dan klimt 't totaal waar op wij rekenen mogen tot 900 duizend, wat een achtste -der bevolking uitmaakt. Vermenigvuldig nu de 38 Juridische stu denten der Vrije Universiteit met 8, dan geeft dat nog maar 304 voor heel het land. En vergelijk daarmee nu eens het volle cijfer dat feitelijk aan de vijf Juri dische faculteiten studeert, bijna 900 steïk, en ge voelt dan aanstonds hoe droief wij nog ten achter zijn". Nu hebben wij sinds 1905 den eftec- tus civilis, dat wil zeggen dat men op ©en graad aan de Vrije behaald evenzeer als door een aan de Staatsuniversiteiten behaald in alle rechtskundige ten rechter lijke betrekkingen benoembaar wordt. Daarom had men een toenteming van het aantal Juridische studenten aan de Vrijlo mogen verwachten. Dat is niet geschied. Dat komt allicht omdat de critiek van de zijde der Rechtsgeleerde faculteit op do a.-r. partij met de beginselen der Vrije Uni- de geestdrift dooft. Maar op |een andere omstandigheid dient gjewezen. „Het is niet waar dat onze hoogjetera- ren .geroepen feijn om -als vogeltjes in de lucht te klapwieken. Voo-r do Vrije Universiteit geldt htee-1 ander beginsel. In art. 2 der Statuten staat: „De Veroeni- ging staat voor alle ondegwijs dat in haar scholen gegeven wordt gteh-eel en uit sluitend op den grondslag der Geïiej- foTmeerde beginselen". Nu is de vraag of de beginselen der a.-r. partij met beginselen der "Vrije Uni versiteiten al dan niet saamstéonmen. Bij de stichting dei" Vrije Universiteit en bij het opmaken van hare statuten is el' mee gerekend dat onder anderen Voor de Universiteit te Leiden, wtit de theologische faculteit betreft, gebonden heid aan de 1-eer van do belijdenis der vaderen voor elk hoogleeraar in de The ologie verordend wias, en hole zelfs moderne Theologen dte desaangaan.de vast gestelde verklaring onderteekenden, niet tegenstaande zij ganschelijk van dte Be lijdenis der vaderen waren vervreemd. •Daarom werd jn de sti-chtingsvtergade:- ring deï Vrije Universiteit in 1878 in de Statuten de zoo sterke uitdrukking ingelegd welke overeenstemming met de Gereformeerde beginselen eisehte- g e- heel en uitsluitend. Of nu, Wat de Juridische vakken be treft, aan dezen eisoh altijd voldaan is, betwijfelt dr. K. Neem bijvoorbeeld den eed van getuigen. Onze Vaderen verzetten zich krachtig tegen het pogen der DoopePs otm zlooda- nige-n eed door een verklaring te vervan gen. Thans stond men Voor de quaestie of men nog verder zou gaan dan de Doopers deden, en eedontsl-ag ook geVen zou aan -wie zelfs van het woord van den Christus niet gewaagde. Is nu gevraagd of de Gereformeerde beginselen, „gebleel en uitsluitend geno men", in zulk een geval loslatingl van den eed gedoogden? Nog meer. -Steeds boteide ons Chris tenvolk de leusGode alleen de eer. Groen pjrotes-teeirlde tegen de onheilige voorstel ling alsof wij men sob-en het waren, die recht en waarheid te bestellen hadden In God werd onzerzijds steeds bet uit gangspunt. gesteld, v.an onzen God zou de leiding ook bij alle studie ons toeko men. Gods wil en ordinantie stond op den voorgrond. Is dit nog z'oo? „Ook toon het eedsvraagstuk aan de orde kwam, had men uiteraard te doen met de vierschaar als niet loos product van puur menschelijke vinding maar als instelling geroepen 'om in den naam de-s Heer en het recht, dat Godes is, te hand haven Gee.n mensch mag, 'eeniglijk op menschelijke -autoriteit afgaande, zijn naaste do-oden, van zijn vrijheid beroov-cn, of zijn goed ontnemen. Aan de Over heid kunnen deze drie aJzoo nooit an ders Vrijstaan, dan voor zoover zij door God hiertoe gemachtigd is; doch is dit zoo, dan moet o-ok de vierschaar en den aangeklaagde èn den getuige v-oor Gods aangezicht roepen. Vandaar de eed ook in 't recht". En nu is hierop niet door „alle onze mannen" de nadruk gelegd in het geding dat de publieke opinio en de volks vertegenwoordiging bezig hield. No-g meer. Onze vaderen hielden, staan de dat het beginsel voor Staats- beh-oud ons van God toekwam. Doch daartegenover werd het streven openbaari om de religie apart te zetten, zoodafi men op staatkundig gebied niet met de religie rekende. Gevolg hiervan was dat sommige Staatslieden Orthodox en mo- dem tegelijk waren, het eerste in de kerk, het laatste in de politiek. Het is deze onnatuurlijke .toestand dio eerst Bilderdijk, daarna Groen van Prin- sterer bewoog, om tegen deze stemming der geesten op te treden. Hieruit is de Antirevolutionaire partij- opgekomen. Daarom is de Wortel van haar bestaan er mee gem-oeid, dat we de conservatieve idee van een religie n-aas t onze po litiek o-p geen manier wtee'r onder ons laten opkomen. Hetgeen .ook bij de stich ting der Vrije Universiteit is begrepen. Vandaar haar leuze dat niet alleen voor de Theologische, maai" ook voor de 'Ju ridische faculteit in haar school alle on derwijs zou hebben uit te gaan, geheel en eeniglijk, van de Gereformeerde be ginselen. 'Wordt dit in heel onzen kring ge voeld en gehandhaafd En eindelijk. Dr. K. klaagt mr. Heems kerk -aan dat hij een enkele maal zich over vraagstukken van principieel'e-n aard uitlatend, -principieel bleek voor te staan, wat door onze partij steeds als onhoud baar bestreden Was geworden. Met nam© g-old ditde theologische faculteit aan do Rijksuniversiteiten. 1 „Dat men niet dadelijk deze faoiüteit kan laten verdwijnen, oi wijzigen naar den eisch van ons beginsel, sprak van zelf. Dr. Kuyper zelf zag zich verplicht die nadere oplossing naar een latere pe riode van drie jaren te Versohuiven".' Dat nu mr. Heemskerk ook dezle oplos sing niet wist, mag niemand hem kwa lijk nemen. Maai" wel, dat hij de bepa ling door dr. K. in de wet gebracht, kortweg introk, en dat nog- Wel, kouder hem hierover vooraf te hebben geraad pleegd; en later heel de quaestie die 't hier gold, als feitelijk niet meer be staande op- zij schoof. Hier werd de -oud-minister genegeerd èn de leider. Brants gekozen. pe Goescibe Raadsverkiezing had een gelukkigen uitslag. Wat nauwelijks mocht gieihoopt, geschiedde: da heer IC. Brants werd in eenen geko-z'en. Het mag met dank aan den Heere, die de harten neigt en do vingeren be^ stiert, o-ok van onze kiezers, worden vast gesteld, dat do-or de leiders der verkiezin gen, en niet het minst door de jongte vrienden van de R.-K. club Pius X met een ijver boven o-nzien lof is geweijk't om deze verkiezing te- doen slagen. Iets, Wat van deze laatsten nog meter, mag wbrden gewaardeerd, dewijl zij de eigen geestverwanten hadden te waarschuwen tegen den vrijzinnigen candidaat, dite toch, wijl hij „zijn kerk getrouw" bleef nog sympathie genoot bij velen hunnier; en niet jminder omdat zij- de ontstean|m:ing in eigen kring hadden tegen te gaan, Over de niet-verkiezing van hujn- eig'eu uitnemenden candidaat op 22 Juli j.l. Deze niet-verkilezing werpt een slag schaduw op de adtie der laatste wieken. Hjopein wij dat deze coalitie-trouw' der Roomscbe bondgenooten zal herdacht wor den door die Ghr. protestantsehe kiezers, welke to-t nu toe door antipapisme zic-h lieten leiden om hun stem aan den Room- schen candidaat te onthouden. Wat het stemmenc'ijfer op Brants aanr gaat, dat is meegevallen; clo-ch ver ove'f de meerderheid is 't niet. Kiezérs, die- er express-elijk voor over kwanten om te Stemmen, hebben daar dan clok Verstan dig aan. gedaan. Zij geloofden met ons dat het op één stem zou aankomen. Wij oonstateeren dankbaar dat van de Vleluw© en uit Gaasterland, uit Utrecht en Bra bant, uit Brussel zelfs kiezerte zich ge haast hebben weer thuis tte k'o-men, ando ren hun vacantiereis of klantenbeizloek er om hebben uitgesteld. 'Dit alles getuigt van vermeerderd po litiek meelevten bij do Reohtsc|hie par tijen. Er is aan die zijde sedert 1913 een 'reuzensprong vooruit gedaan. Door dit. alles is onze voorspelling-, in den vorm eener Waarschuwing uitglei- drukt in ons no. van Donderdag j.l., de waarheid aardig nabij gekomen. Immers wij schreven: „Onze candidaat heeft bij.de stemming op 9 Juli 422 stemmen gehad. Maar be denkt nu wel: op 16 Augustus moet hij er minstens 70 meer hebben; anders kfonit hij ei" niet. De volstrekte meer derheid was o-p 9 Juli"510, het zal op 16 Augustus allicht slechts enkele cij fers er onder zijn". Welnu: de' volstrekte meerderjhèid was 496 ien de 'heer Brants haalde- juist de 510. Wij feliciteeren de burgerij van Goes met deze stemming, welke naar' wij: stel lig mogen hopen, 'in het belang van Goes zal zijn. Wij feliciteeren ook de leiders van alle partijen met den goeden indruk dien deze strijd op alle weldenkende- mensahen gei- maakt heeft. D-e strijd is wederzijds no bel gevoerd. Alleen 'Het Volksblad bevatte in zijn laatste editie een en an der waarop het epitheton „onwaar, on waardig" past. Bskno-it overzicht van den toestand. De terugtocht der Russen is bijina ge heel volvoerd. De Russen zijn bijna, ge-hc-el achter de Bug teruggetrokken. De hardnekkige gevechten, die nog ge leverd worden, zullen wel achterhoede gevechten zijn, ten doel hebbend om den ordelijken terugtocht van de laatste Russische afdeelingen over de- Bug te verzekeren. Daarbij blijven die gevechten zic-h in de voor de Russen nog meest gunstige: voor waarden ontwikkelende Duitschers vor deren het snelst in het centrum en du Russen trekken dus het snelst daar terug, terwijl aan de flanken de Russen het krachtigst nog tegenstand bi-eden. Toch dient men zich voor te bereiden op de ontruiming van Kofno, OssoWieo, Dünaburg en Revel, en andere plaatsen, omj nog niet te spreken van de havenstad Riga, die eiken dag reeds 'n twaalf dui zend inwoners minder telt. De D-uitsche aanvallen worden nu met groote kracht vooral tegen Kofno gericht, teneinde deze stad, die een steunpunt vain de lijn KofnoGrodnoBrest z!ou moe ten vormen, te nemen. Drie forten van de stad werden reeds genomen en ook de bevestigde wal van Do-minikanka vóór Kofno is in handeu der Duitschers gevallen, z.oodat de Russen niet veel hoop- meer behoeven te koeste ren omtrent het lot van bedoelde stad. De 'zaak der Russen is dus wel aan het wankelen. Het moet Wel spoedig tot een ontknoo ping1 komen, die van beslissender! invlced is op het verdere- verloop van den strijd. De vraag is gesteld, van wi-en nu de eerste vredesvoorstellen behoorden uit te gaan, en er is- geantwoord, dat alleen Duitschland met vredesvoorstellen kan ko-men. Hoe dit zij, we geloov-en wel, dat het prestige van Germania niet geschaad z'ou Worden, als het nu met billijke vredes voorstellen kwam. Ongetwijfeld Zouden de vijanden van dit land zeggen en het luide op de straten uitroepen, dat Duitschland uitge put is en daarom! een einde aan den oor log .wenstoht. Maar wie z|ou dat werkelijk gel ooven? Heel de wereld ziet het toch en de vijanden van Duitschland hebben het aan den lijve gevoeld, (dat dit land niet ten onder is te brengen, dat het na een strijd van langer dan een jaar tegen -een overstelpende meerderheid nog fier overeind staat en in het uiter- j ste .geval, als ?jjn vijanden het Willen, nog langer zal doorvechten, tot het bit terste -einde toe. In Engeland, Frankrijk en Rusland zal men tocli zeker -eens moeten inzien, dat het militair niet verslagen kan worden. Duitschland bezet -een deel van Frankrijk, zoo groot ongeveer als België, het heeft België bijna geheel in de macht en maakt met z-ij:n legerscharen reusachtige vorde ringen in Rusland. Geen ernstig, v-erstandig mtensoh Zou eigenlijk de gevolgtrekking kunrten mak-e'n, dat Duilschland op is. Integendeel, urn zo-u eerder den hoogten moed der Duitsche regeering prijzen en in al dte n-eutrale landen zou wellicht allerwegen ïr.tet vreug de haar poging, om aan den gruwel der verwoesting c-en einde te maken, begroet worden. Natuurlijk zouden do Duitsche voorstel len niet klakkeloos aangenomen Worden zeer waarschijnlijk zelfs onmiddellijk verworpen, maar dan zou Duitschland voor het verdere van -den oorlog vrij uit gaan en zijn vijanden zouden op- den duur de sympathie de-r 'neutralen verspelen en zeker na verloop van korter-en of lan goren tijd in hun eigen land mieit een steeds sterkeren geest van wrevel en verziet on der de eigen bevolking 1-e do-en krijgen. De positie van Turkije. Men schrijft uit Sofia aan de „Neue Ziiricher Ztg." over den toestand aan de Dardanellen. Volgens het oordcel van on partijdige correspondenten, die lang in Konstanlinopel gewoond en Gallipoli in alle richtingen doorkruist hebben, is het Dardanellen-gehied van de zeezijide uit beslist onneembaar. Zij schetsen de kleine kuststrook, door de Engelschan en Fran sehen bez-et, als een onherbergzaam vlak land, dat maar al te zeer aan het vuur der Turksche batterijen blootgesteld is, en nergens dekking biedt. Wijl het overi ge terrein heuvelachtig is, eigent dit zich bij-zonder voor een defensief optreden. Dank zij deze te-rr-e-ingesteldheid en ge steund door hun zlwaar-gewapende batte rijen, heb-b-ein de Turken een zeldzaam gunstige positie. Dit is dan ook door de geallieerden ten slotte ingezien en men wil het nu van de landzijde uit be proeven. Langs dezen weg is echter alleen wat te bereiken, via Bulgarije. En dit verklaart dan ook de gewteldig-e moeite, die de geallieerden doen, om Bulgarije tot een aanval op Turkije te bewegen. Do Duitsch-Oostenrijksche politiek' doet daar tegenover natuurlijk al het moge'ijke om Turkije te bewegen, Bulgarije door gebteds- afstand in Thracië te bevredigen. Intusschen dreigt nu Turkije een nieuw gevaar in de Russische heerschap-ij' op de Zwarte Zee. Het is een niet meer te loochenen feit, dat Turkije aan munitiege brek begint té lijdenReeds zond Duitsch land eenige duizenden vaklieden (naar Konstantinopel, om daar eein paar munitie fabrieken in te richten. Met het toenemien der Russische heerschap-pij' op de Zwarte Zee baatte -echter o-ok deze hulp weinig. Want voor de bereiding van munitie- is behalve metaal ook steenkool noodig, ten die moet den Turken over de Zwarte Zee worden toegevoerd. Het is dan ook fei telijk het gebrek aan steenkool, dat de beide schepen „Goeben" en „B-reslau" dwingt werklo-os toe te zien. Dit gebrek aan steenkool zou Turkije ten val kunnen brengen, en daarom stellen de Centrale mogendheden alles in het werk, om Roe menië te bewegen den doorvoer van mu nitie en wapens vrij te geven. Men w-eet nu, dat de druk op Roemenië in den laat sten tijd een ernstig karakter tegint aan te nemen. Het zal spoedig blijken, welt© groep de sterkste is. Intusschen wordt de toestand in Turkije met den dag nijpender. De strijd om Lomza. Dr. Stefan Steiner, de oorlogscorrespon dent van de „Lokal Anzeiger", verhaalt in een op 10 Augustus uit Rydrewo ge zonden schrijven eenige bijzonderheden over de inneming van Lomza door de troepen van generaal von Scholtz. De vijf dagen voor de verovering der vesting aldus genoemde correspondent kenmerkten zich door een buitenge woon verwoeden strijd. Acht-en-veerti,g uur lang werd de door de Russen bezette stel ling SzablakSlanrec—Tarnowa onafge broken door de Duitsche artillerie onder vuur genomen, maar niettegenstaande het hevige vuur hielden de Russen stand en verweerden zich met den moed der wan hoop. Toen de artillerie haar werk gedaan had, rukte de infanterie op voor den stormaanval, maar de vijand hield nog steeds stand en in alle loopgraven kwam het tot een moorddadig- gevecht van man tegen man. Ten slotte was de stelling ech ter in ons bezit en waren de Rassen geretireerd naar de vesting Lomza. De Russische artillerie had het ons gedurende 2 dagen vrij lastig gemaakt, en onze VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG Abonnementsprijs Per 3 maanden fr. p. postf 1.2S Losse nummers0.0S Prijs der Advertentiën 15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 10 cl 3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend. Bij abonnement voordeelige voorwaarden. Familieberichten van 110 regels fl,— iedere regel meer 10 ct. troepen te Nowogrod hevig onder vuur genomen. Laatstgenoemd stadje ligt thans geheel in puin. Den 7en Augustus werd het bosch van Tarnowa van vijanden ge zuiverd. Wel deden de Russen nog een verwoeden tegenaanval, doch zij slaagden er niet in het verloren terrein te her overen. Den 8en viel het sterke steunpunt Kectzkof, waarna een heete strijd ont brandde om het bezit van Lomza. Do zware Duitsche mortieren openden het vuur op de stelling der Russen, zoodat dezen genoodzaakt waren hoogte 131 te ontruimen. Vervolgens werd Jprt vier in puin geschoten en door de Duitschers bezet. Op den avond van den 9en trok ken de Duitschers de vesting binnen. Op hun terugtocht vernielden de Russen al les en lieten een ware woestenij achter. Om een belangrijken spoorweg. Rolf Brandt beschrijft in de „Nord- deutsche Allgaineine Zeitung" het forcee- ren van de spoorweglijn Warschau Ostrolenka door de Duitschers. Hij schrijft d.d. 5 Augustus: Gisteren om' 11 uur begon de krachtig.© beschieting van de Russische stelingen, die Om half één tot stormbeschietingj werd. Het heele bosch van Rozan scheen granaten te spuwen en tegelij kertijd werd de hemel hedekt met witte shrapnelwolken, omdat Duitsche en Rus sische vliegeniers verkenningen wilden doen en de wederzijdseh© alweerk'anon- ne in 'werking traden. Om half -een btegoin de storm- van de infanterie. Ondanks het zware artillerievuur, dat urenlang op de Russische stellingten. gericht was, bood de vijand hardnekkigen tegenstand. Zijn artillerie mein-gde zich met kracht in hei gevecht. Spoedig brandden aan Duitsche en Russische zijde de dorpen en hoeven. Plotseling springt de z'wartgrauwe Duit sche linie oV-er het roggeveld. Mét ra ttende Snelheid gaat het voorwaarts. Nu zijn ze in den do-oden hoek van den spoor» wegdijk. D-e Russische artillerie schiet on» o-phoudelijk met volle salvo's. Een korte, drukkende pauze, dan zijin zij op de hoogte en duiken weer naar beneden, Liclitkogels stijigen omhoog als een tee- ken voor de Duitsche artillerie, om haar vuur meer naar voren te verplaatsen. Toch vermindert het verwoede geknetter, dat als -een branding aanzwelt, niet. In de kromming van den spoordijk hand haven de Russen zich met wanhopige dapperheid. Zij weten ook' waarom: het gaat, hier valt mede de beslissing ovier Warschau -en over het Russische leger, want geen 30 kilometer in vogelvlucht Van hier loopt de voornaamste terugtochts-- lijn der Russen, de spoorweg Warschau— Petersburg. liet is geen toeval, dat tege lijkertijd met het gelukken van dezien aanval het bericht komt van den Val van de Blonie-lij'n. Deze aanval langs den weg. RozanOstrow bedreigt de Russi sche Verbindingslijn zoo- sterk, dat nog slechts de keus overblijft tusschen een Wanho-pigen strijd of het opgeven van Warschau. Dat weten de Russen exen- goed als de aanvallers en de anders 'zloo spaarZaa.ru 'werkende Russische artilleri© is nu zeer verkwistend met ammunitie. Ondanks alle energie der Russen is de stelling echter om vijf uur in handen van de Pruisische regimenten. Aan den spoo-rwegdijk ziet het er Vree- selijk uit. Russische .geiwonden jammeren en dooden liggen verstijfd met het ge zicht tegen de glooiing gedrukt. Duit sche: gewonden worden weggedragen. Nog steeds Vliegen de kogels, zioodra men 'zich laat 'Zien. Kruitdamp en een dikke walm hangen over het terrein. Tegen den avond verflauwt het gieVecht nog ;ni-et. Machinegeweren hameren voort durend en zlelfs bov-en in de lucht begint een strijd op levten en dood. Een van de groote Russische vliegtuigen tnlet tw©e schroeven begint -een Duitsche machine te beschieten. Tegelijkertijd bestoken de Russische ballonkanonnen hevig d-en Duit- schen vliegenier, die boven den Russi- schen tracht te komen. Spoedig stijigen ook' Duitsche shrapnels omhoog. De beide vliegtuigen verwijderen zich van elkaar en gaan in een grootein boog ieder huin kant uit. Onafgebroken rolt het infanterievuur als ik biji het invallen van den avoind terugkeer. De onzen zijn aan het op rukken tegen een Van de gewichtigste punten Van dit aan gewichtige punten niet bepaald arme o-erlogsterrein. Korte Oorlogsberichten. De „Franf. Ztg." meldt uit Kon stantinopel, dat zich aan boord van het getorpedeerde Engelsche transportschip ongeveer drie duiziend man versche troe pen voor de Dardanellen bevonden. Het schip werd in de nabijheid van het eiland Kos getorpedeerd en z©nk in eenige minuten. Een Duitsche onder'zjeeëï bombardeert Engelsche kuat-

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1915 | | pagina 1