bruine Merrie,
Maandag 9 Augustus 1915
29e «laargang
kenmeid.
RKENS,
i\o. 262
ectenkantoor.
3URG,
Menwagen
OKNECHT
ersknecht
loTTIER BEUN,
ikomende Knecht
erancier
leisje,
|nstbode.
ie Meid
lienstbode.
loudster,
e tijd.)
l8 20
1
1
lüüffiiy
opzegbaar 4 °/0.
tOOP:
iggekerke.
OOP:
|J. KOPPEJAN C.Jz.,
Zoutelande.
COOP
lelgisch ras, bij
|enhof, Oost-Souburg.
ÏEVRAAGd
iiggekerke
htober
iEIJNIERSE, Bree-
jienstplicht
|met October
LORIER, Abeelsche
[beele).
lovember
iter Melk per dag.
prstraat, Vlissingen.
in een net burger-
lleeftijd 1824 jaar.
iNieuw-Terbregtsche
]en Vrachtrijder,
Rotterdam.
lOEK te Kloetinge.
Ir HARST—Peters
It, vraagt tegen 1
|en
ÏTERMAN KLzn., in
pkerke (W.)
DRS, Herv. Pastorie
f, vraagt begin Nov.
in een gezin van
1. AdresJ.
v. d.
ersek e.
344
D86
182
1—3
1—3
1—3
U 50
610
746
5
756
5 06
514
5 21
5 29
817
5 37
5 43
828
5 48
5 57
6 03
836
615
16 24
857
6 83
16 42
715
910
835
10 44
H
914
1127
10 27
12 36
17 24
9 42
K19
825
12 40
fe 58
11 37b
10 00Ö
11 35
10
34
12 28
--
Uitgave van
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes;
LAN i.E VORSTSTRAAT 2!9-
Bureau te Middelburg;
FIRMA F. P. DHUU - L. BURG,
Drukkers:
Oosterbaan Le Cointre - Goes.
GOES.
Voor de Raadsverkiezing op Maandag
16 dezer beveelt „De Zeeuw" gaarne
aan den candidaat der drie Rechtsche
partijen, den heer
K. BRANTS.
Onvoldoende erkenning.
De rechtsche partijen te Goes hebben
voor de gemeenteraadsverkiezingen, in
7I<* laatste jaren vooral, steeds een mild:
standpunt ingenomen. 1
in 1895 telde de Raad van Goes 7 vrij
zinnige en 6 Rechtsche leden. Deze laat
stee waren Den Boer, De Jonge, Quist,
Faberiji de Jonge, Adam en v. Asperen
Vervenne. Door het overlijden van laatst
genoemde en de periodieke aftreding van
drie anderen, verloren de Rechtse hen op
eenmaal, met een minderheid van 1 a 3
stemmen, vier zetels aan de liberalen.
Twee jaren daarna heroverden zij één
dézer zetels en nog twee jaar later weer
één, beide in een vrijzinnige vacature.
In 1903, toen een der Rechtsche leden
een bezoldigde gemeente-betrekking aan
vaardde, ging een van deze zetels wteer
verloren; sinds bleef het aantal Recht
sche Raadsleden staan op drie.
Hoe dit kbmt
Stilletjes aan werd het gewoonte om
de zittende leden niet te bestrijden, ook
al tengevolge1 van 't feit. dat de vrijzinnigen
bij de verkiezingen steeds in de meer
derheid 'waren, en bij, Vacatures nimmer
een zetel aan de Rechtschen wilden af
staan.
Vrijzinnig onrecht en Rechtsche zacht
moedigheid wérkten Jiiier derhalve saarnl
om dezte (minder gewenschte verhouding)
te bestendigen.
Eindelijk, in 1913, wérd besloten omi
te trachten, hetgeen door de vrijzinnigen
jiit zichzelf ons niet werd gegund, door
middel van de stembus te veroveren. De
poging mislukte volkomen, dank zij de
honderd en meer rechtsche stemmen op
Temperman, v. d. LeeuW en Von Schmidt
uitgebracht.
Thans, schoon niet direct gewild, we
gens het Bestand, werd de poging her
haald, miet 't gevolg dat een zetel van
links naar rechts overging. In 't oog ge
houden, worde hierbij dat tot dit laatste
andere oorzaken hebben medegewerkt.
Thans is besloten,, iWederomi in een vrij
zinnige 'vacature, een Rechtschen candi
daat te stellen..'En hiermee voort te gaan,
tot het cijfer in den Raad is bereikt dat
krachtens liet stemmencijfer bij de stem
bus behaald, in Verband met de even
redige vertegenwoordiging, aan de Recht
sche partijen toekomt.
Daarna hopen deze recht te zullen doen
aan de overige: partijen.
Een standpunt, waar niemand iets te
lgen kan hebben. ITet is toch een feit dat
de vrijzinnigen in Goes zich van ouds
hebben .schuldig gemaakt aan onvol
doende e r k e n n i n g van de rechten
der minderheden.
Een zonde 'waaraan elders ook de Recht
schen zich schijnen schuldig te maken.
Althans wij lazen dezer dagen dat het
vrijzinnig Comité te Vlaardingen bij het
openvallen van'een anti-revolutionairen ze
tel aangezocht omi den in deze vacature
gestelden Roomschen candidaat niet te
bestrijden, geantwoord had „zich ver
plicht (te achten) aan iedere tusschentijd-
sche verkiezing deel te nemen zoolang
aan de Vrijzinnigen het onrecht Wordt
aangedaan van o n v o 1 d o e n d e' e r k e n-
ning in het stadsbestuur."
Welnu, ditzelfde motief drijft de Goe-
sche Rechtsche partijen om, ook bij deze
tusschentijdsche verkiezing op te komen
Inet een eigen candidaat, met den hier
reeds voldoende bekenden heer -
K. BRANTS.
Min-ede!.
De M i d d e 1 b. Courant stootte zich
aan onze noot onder 't Raadsverslag van
Vlissingen in 'zake de benoeming buiten de
aanbeveling om, Van, den heer v.. Rossem,
tot gemeente-secretaris. Wie inet de voor
geschiedenis dezer benoeming bekend is,
behoeft zich evenwel heusch niet te erge
ren over onze opmerkingen.
Het is nu eenmaal een feit dat op de
aanbeveling voor gemeente-seeretarisi door
het overwegend liberale dagelijksch be
stuur van Vlissingen geplaatst was als
no. l iemand, naar wiens politieke rich
ting bij den betrokkene zeiven was geïn
formeerd, waarop, door dezen, naar wijl
destijds in De Standaard lazen, eer
lijk wasi geantwoord,'dat hij zich met geen
politiek bemoeide, doch dat hij, indien
Uren hem toch wenscht© in te deelen,
het naast stond bij de Christelijk histori
sche richting.
En het is ook een feit dat op voorste!
De Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
van den lieer v. Raalte, die Reform-Jood
lis het zal toch 'wel geen beleediging
geacht worden, wanneer mien een Jood eea
.1 oo d i), en een niet orthodoxen Jood,
overeenkomstig eigien opvatting en spraak
gebruik der Joden, Reform-Jood noemt!
na het bekend worden van deze, naar
't schijnt door liberale raadsleden ontlok
te verklaring, de benoeming is aangehou
den.
Wat is natuurlijker dan dat wij over
deze benoeming buiten de aanbeveling om,
pa hélt gebeurde, bet onze gezegd, en den'
nadruk gelegd hebben op- de tegenstel
ling, door de Middelb. Courant ge
wraakt. 1
Is het dan niet waar dat de Jood van
ouds de grootste vijand van den Christus
is, en in beginsel ook van het Christendom1,
en hij voorkeur niet aan een Christen 'zijn
stern geven kan voor eenige liooge be
trekking? i
De Middelb. Courant is van ouds
de fanatiek© vervolgster geweest van de
Christenen op politiek gebied, derhalve be
schouwen wij haar'als de minst bevoegde
om hetgeen wijl schreven (of schrijven) te
„qualificeeren". Maar wij qualificeeren het
geen rónder aanvoering vandhï. v. Raaltlei
ten opzichte van de aanbevolen candida-
ten geschied is als min edel. Is hier vol
gens de M i d d e 1 b. Courant een woord
te veel, Wtelnu,,fzij hebben dan het laatste,
dan houden Wij ons aan het eerste.
En wat nu het geval zelve betreft, de
M i d d e '1 bCourant moge schrijven
,,De hoofdzaak is echter, zooals ons reed.s
d a d e 1 'ij k bij het verschijnen van de voor
dracht ter oore kwam, dat verschillende
raadsleden bezwaar maakten tegen de
Voordracht, omdat daarop geen meester
in de rechten voorkwam, hoewel die zieker
te krijgen Was",trouwens van ©en v'O'Oir-
draeht Was heelemaal geen sprake; daar
'mag een Raadslid niet buiten gaan: het
was een aanbeveling wij zoeken da
oorzaak dezer beslissing meer dan Iziji
(op den achtergrond, en mee non dan.
dichter dan zij- bij' de waarheid te zijn.
Dat men rechtsgeleerde moet wezen om
een knap secretaris' te zijn, zullen althans
de vrijzinnige 'leden van den Vlissingschen
gemeenteraad wel niet allen geloovfen.
Althans wij m'eenen zieker te Weten, in
dien niet een hoogst bekwaamt sollicitant
naar deze betrekking zich had teruggetrok
ken, en bijl diens besluit had gepersis
teerd, wat voor de gemeente welke hij
dient, een bonheurtje mag geacht Wor
den, de Vlissingsche liberale gemeente
raadsleden, om dat predicaat meester in
de rechten niet zooveel zouden gemaald
hebben.
Waarom mag men toch in ons goede
Zeeland. Waar de naklank van het bijna
Verstorven „Goed rond, goed
Zeeuwseh" nog een weinig natrilt,
niet altijd hef kind bij Izïjm naami noemen
De naam Jood beteekent God-lover.
Het tooneel en wij.
Wat Kvïj omtrent het Tooneel overnamen
als 't gevoelen van dr. De Moor heeft vrij
algemeen instemming gevonden.
Wij zeiven hebben ons altijd gehouden
aan (den regtel: haat zelfs den rok die van
het vleesch bevlekt js.
Daarom stemmen wij; in met het beloog
van dr. De Moor, maar niet minder met
onderstaande zeer juiste opmerkingen van
ds. 'Rullmann in F r i e s c h Weekblad,
Waar hij inog een istap verder gaat dam
eerstgenoemde.
1
Of er dan in 'n onnoozele samenspraak
niet óók al gevaar steekt?
Ongetwijfeld; want ze voert ons zoo
licht op den weg naai' het tooneel. Dat
is nu wel' duidelijk gebleken.
En al kan men nu; met een beroep op
Calvijin beweren, dat ook het tooneel in
/zichzelf nog, niet verkeerd is,, lateri we
toch (bedenken ,dat wé geen heilige, maar
zondige memschen zijin. Waren we heilige
meinschen, dan zouden [we, zelfs uit de
meest zondige omgeving, pog, weer even
onbezoedeld te voorschijn komen als ea-
rarisch marmer pit het slijk. Maai- nu
we zondige menschein zijin en de zonde óns
lichtelijk omringt, zullen we ook den rok
haten die van het vleesch besmet is, en
zullen we toezien, dat we de Christelijke
vrijheid (niet. misbruiken tot een dekmantel
voor het vleesch. t
Dat ons hedendaagsch Christendom ciaar
groot gevaar voor loopt is buiten kijf. Laat
men maar eens onderzoeken hoeveel vol
wassen, .belijdende leden der Gereformeer
de ,Kerk al gteen kwaad meer zien in'
schouwburgbezoek. Inderdaad, de wereld-
gleljfcvorrnigheid |neemt in onze gerefor-,
meerde kringen (schrikbarend ,toe.
Vooral' bij feestelijke gelegenheden voert
men met zekere voorliefde allerlei weréld-
sche usantïes in. Getrouwde mannen vee
wisselefti dan hup vrouwen. Heereh pre-
senteeren dan aan dames cigaretten. Ook
ontbreekt haast ,op geen partïjijtje meer
een tooneelstukje. L
En terwijl men voor al zulke pretjes1 tijd
noch geld noch moeite ontziet, is men in
godsdienstige aangelegenheden zeer
laksch. At men vroeger 's Zondags bij!-
tijids, omdat men 's avonds nog naar de
Kerk wou, tegenwoordig kan men niet in
ere avondbeurt komen, omdat men laat
dineert. Bovendien acht men het veel1 te
vermoeiend 'is Zondags tweemaal ter Kerk
te gaan. Ook .raakt de huiselijke gods
dienstoefening op Zondag al meer in on
bruik. Men bidt dan 's morgens niet ipper
aan (tafel, tomdat tóen op( Zondag in de kelik
toch al zoo dikwijls bidt. En als er een
jong .paartje in 't huiwelijjk treedt is er
voor de trouwpartij! zoovéél noodigl, dat
er bij de (kerkelijke huwelijksbevestiging
voor Ide collecte ten hoogste nog een rijks
daalder overschiet.
Wijst dit alles niet op een afnemen van
de godsvrucht en pen zinken v'an hei)
geestelijk leven tot pen lager peil?
't Hoeft ons dan '(ook heusch niet te
verwonderen, dat er in onze gereformeerde
kringen pu en idain dingen aan het licht
komen, Waarover zelfs de wereld schande
spreekt, omdat ze .nog heel wat erger zijn
dan een tooneelvoorstelling' als de leerlin
gen Van het Gereformeerd Gymnasium be
sloten te géven. s
Deze Was slechts één symptoom van de
ziekte der Wereldgelijkvormigheid, '.die door
heel het lichaam van onze gereformeerde
samenleving' woelt. Want het gansche
hoofd is krank, en liet gansdhe hart is piat
van de voetzool af tot het hoofd toe ip er
niets geheel' aan.
En radicale glenezing kan er niet komen
tanzlijl wij eindelijk eens ophouden te roe
men in onze eigen voortreffelijkheid, om
de waarheid onder (de oqgen.te zien dat wé
ernstig krank zijn'. N
Dan zullen we ook gaan breken met al
die wereldsche gewoonten, die we onszelf
hoe langer hoe oneer hebben aangewend,
en zóó onder (Gods zegen het kwaad in
■zijln beginsel aantasten.
Kermiskwaad.
Uit een naamlooz© briefkaart, heden
door ons ontvangen, blijkt dat. Zaterdag
de uitgiaanspPet wegens gemis van
de Middelburgsch© kermis o.a. is bezocht
door kinderen van „kerkelijke mensehen"
van de Walchersche dorpen, en dat die
daar „vreeselijk te keer hebben gegaan".
Indien dit Waar is de schrijver sehijht
den moed te missen' zijn klacht met zijn
naam te dekken dan kunnen wij; niet
anders dan dit ten Zeerste betreuren en
afkeuren.
Het is best mogelijk dat de schrijver
gelijk heeft. In dit geval is dit een ern
stige aanklacht tegen de ouders, en tegen
de Christelijke opvoeding der „kerkelijk©
menschep"; 'en een niet minder ernstige
waarschuwing tot zelfbeproeving waar de
schuld ligt van deze uit den-band-springing
der Christelijk opgevoede jeugd. Genade
is geen erfgoed, maar fatsoen en zelf
respect mogen van iedereen, ook van vie
genade nog niet kennen, verwacht worden.
De Middelbupgscihe Overheid, die dit)
jaar .ge'en kekmisviering toestond, 'heeft
aan deze 'dingen geen schuld.
Zij maakt een goed figuur tegenoveïl
meerdere plaatselijke besturen elders in
puzfe provincie.
Wij verklaren het niet te kunnen be
grijpen, hoe nog ééne plaatselijke over
heid in ons land, in deze benauwde en
benauwende tijden, het voor haar ver
antwoording durft te nemen de kermis
te faten doorgaan; en hoe nog één jong-
mensch dat er nog zoo iets als een cons
ciëntie op na houdt, hij zij den „kerkelijk"
„pagamstisch" opgevoed, het durft on
dernemen aan dergelijke' „feesten" deel te
nemen.
Wanneer Uwe gerichten op de aarde
zijn, zoo leeren de inwoners der inwo
ners der wereld gerechtigheid, zegt de
Profeet (Jesaja 26:9).
Helaas, dat het daar nog zoo ver van
daan is!
De wetenschap en de oorlog.
Dr. J. H. V. schreef dezer dagen onder
bovenstaand opschrift het volgende in de
„Standaard"i
(Het is bekend, hoe in gkootetre, Staten
bijna alle takken ,van wetenschap zijin
dienstbaar gemaakt aan de nationale idea
len, doch de vraag rijst, hoe het verder
gaan zal met de internationale gedachten-
wisseling, congressen eft studentenveri
'Mij dunkt, de gedachtenwisseling op
papier zal wel spoedig, na den oorfogl
zijn hersteld, want zij' grijpt in aller be
langen izlonder dat persoonlijke tempera
menten bij ontmoetingen tot wantoestan
den aanleiding behoeven te géven. De
internationale congressen zulten daaren
tegen voorloopig wel tot het Verleden be-
hooren, de animo zal niet spoedig terug
komen, nu men allerwegen elkander als
mogelijke spionnen zal gaan beschouwen.
Vooral geldt dit vooir de internationale
congressen vwa,araa.n excursies zijn ver
bonden.
Voorloopig zullen dus de nationale con
gressen v,an grooter belang worden, doch
zbo'n toestand is natuurlijk het nadee-
ligst voor die staten, waar het weten
schappelijk leyen minder ontwikkeld is.
Minder bekend is, dat, behalve in het
kleine Zwitserland, geen land ter wereld
aan zóóveel vreemdelingen wetenschap
pelijke gastvrijheid verleent als Duitsch'-
land en 'Oostenrijk, en na den oorlog
kal hierin een groote verandering kun
nen plaats vinden. In het Duitsehe Kei
zerrijk en in de Dubbelmonarchie stu-
deeren, zoowel aan 'de, Hoogesciholen als
laan de .academies en middelbaar tech
nische scholen, een groot aantal vreem
delingen, voor wie het onderwijs even
goed wordt gegeven als voor eigen lands
lieden, terwijl de studiekosten voor de
vreemdelingen slechts voor een klein deei
grootel' zijn dooir 'de hoogere collegegel
den. 1
Evenals overal eldérs zijn de college
gelden bij lange na niet voldoende voor
het dekken der studiekosten, die uit de
Staatskas moeten vloeien. Alleen bij de
Zoogenaamde particuliere technicums of
academies, zijn de collegegelden op mieën
fecononiisciben jgrbudslag berekend.
Een grooter :aantal studenten brengt na
tuurlijk wel meer vertier ©n bandel, doch
dit kan moeilijk voordeelig zijin, wanneeïl
de vreemdelingen (paet een zéér gëring
inkomien anoeten uitkomen, zooials bet
meestal ,met de vele duizenden Russen,
die in jDuitschland studeeren, bet geval
is. Deze wonen dikwijls z'elfs als Ooster
lingen in groepjes bij elkander en verté
ren een minimum voor hun levensonder
houd.
Slechts hier en daar maakt men da
toelatingsvoorwaai'clen zoo, zwaar, dat het
aantal vreemdelingen, vooral Russen,
daardoor kunstmatig w'ordt beperkt.
Niet alleen komen de vreemde jonge
lieden in Duitschland de klassen vergroe-
ten, de laboratoria en praktica bezetten,
doch zelfs leerz'ame assistentsplaatsen
wórden aan vreemdelingen gegund, en
er ontstaan voortdurend eischen van uit
breiding der instituten,terwijl bet aan
tal geschikte docenten wél niet 'altijd, even
snel kan vermeerderen, waardoor het gé-
halte van het onderwijs moet Verminde
ren.
Zoodna ,nu die honderden hunne dege
lijke Oipleiding. hebben gienoten, vestigenj
Zij' zic'h overal in de wereld, doch zij
treden daarna dikwijls op' als concurren
ten van hunne vroegere gastheeren. Aan
gezien Duitschland en Oostenrijk in den
laatst en tijd (bij' de verdeeling (verove
ring) van niet EUropeesche landen tame
lijk achteraf werden gehouden en de we
reldmarkt daardoor voor een belangrijk
,deel onder controle van concurrenten
kwam, werd de toestand voor de Duitsehe
'handel en nijverheid nadeelig. Datgepn
wat de leeraren aan dei onderwijsinrich
tingen niet inziagen, kwam langzamerhand
de nationale politiek verontrusten. In
sterke mate was dit het geval met de
Russische en Japansc'he industrie én
techniek.
Daar Werden Europeesche (ook veelal
Duitsiche) methoden toegepast bij' arbeids
toestanden onder een personeel, da.t veel
minder ontwikkelde behoeften had dan'
de West-Europeesche arbeidershetgeen
van belang ié bij. onzle tegenwoordig so
ciale beweging der onverzadigbare! (mate
rieel© eischen ©ener zich zelf souverein
beschouwende massa, als wrange vrucht
der vervreemding van de Christelijke
plichten van het meer gezegende deel
der burgerij', wien dit aangaat.
De honderden Russen, Italianen en de'
tientallen Japanneezen, die jaarlijks de
Duitsehe onderwijsinrichtingen bezoeken,
zullen denkelijk voorloopig wel thuis Moe
ten blijven of verderweg eenc gelegenheid
opzoeken, en zooVer politieke redenen,
kosten of plaatsgebrek hen van de studie
afhouden, zullen zij; zich met minder vak
kennis moeten tevreden stellen. Ik ver-
Woed, dat in de naaste toekomst Rusland
jaarlijks eenige honderden Duitsch opge
leide technici en medici 'zal missen en
cTat niet spoedig een Hata bij! een Ehrlich
tot belangrijke resultaten zal komen. Wij
krijgen nu misschien een tijd, dat de
wetenschap op het katheder wel inter
nationaal blijft, doch dat de wetenschap
der praktijk,die de eigenlijke factor der
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post
Losse nummers
125
0.05
Prijs der Advertentiën
15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 10 ct.
S maal plaatsing wordt 2-maal berekend»
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels 1.
iedere regel meer 10 ct.
welvaart uitmaakt, weer zal worden gena
tionaliseerd, ook in de andere landen. Het
internationalisme in het voortbrengen der
nijverheidsproducten zal vermoedelijk
Weer voor een tijd verbrokkelen tot typisch
nationale 'industrieën. Het. volk. dat de
beste eigenschappen in karakter en op
voeding ontwikkelt, zal zich dan ook het
snelst in welvaart en economische macht
van andere volkeren onderscheiden.
In dezen oorlog komen de medische
Wetenschappen zeer sterk op den voor
grond, daarna volgen de materiaal- en
Wapentechnisobe kennis alsmede de staat
huishoudkunde en financieel© politiek'.
Voor den Tweeboncl is ook de landbouw
kunde en de kennis der voedingsmiddelen)
van waarde, terwijl tenslotte zelfs die geo
logie en mijnbouwkunde een rol vervullen
kunnen bij den aanleg van springmijnen
en vestingwerken, of bij/ 'het maken van
Waterputten en het bouwen en drooghou-
den van loopgraven in of nabij' daartoe
geschikte aardlagen. Niet het minst belang
rijk Wordt de laatstgenoemde kennis bij
het gebrek aan metaal in de midden-Euro-
peescbe Staten of aan koten in Frankrijk
en Italië. In vredestijd bleven wet de
jaren vele Europeesch© mijnen dooi' voor-
deeliger huitenlandsch aanbod verlaten, of
werden de bedrijven sterk ingekrompen.
In oorlogstijd vervallen evenwel de nor
male omstandigheden, zoodat nieuwe
Vondsten kunnen worden benut of oude
mijnen weer kunnen worden geopend.
Het sterkste staaltje treffen wij in de
alom bekendgemaakte aanstaanden koper-
nood voor den Tweebond. Degenen die bij
deze berichten belang hebben, weten blijk
baar niet dat hun hoop- ijldel is, omdat
er in Duitschland en Oostenrijk, bij1 de
tegenwoordig© prijsstijging, nog! enorm veel
kopererts, kan worden ontgonnen. Hetzelf
de zial' mogelijk gelden voor de benzine-
surrogaten, die de techniek nu tot in
yoldoende hoeveelheden tracht te pror
duceeren. In de andere, niet geblokkeerd©
landen, zijn de toestanden niet zoo nij
pend als in midden-Europa, doch de zleer
lastige steenkoolnood in Rusland. Frank
rijk en Italië werd, deels door gebrek aan
vervoermiddelen', nog niet verholpen, ter
wijl al het andere materiaal door de En
tente-partij' voor geld kan Worden ver
kregen. i
Het onverwacht groote belang der geo
logie met da kennis, der ertsen ligt dn
de oorzaak van vele oorlogen en de eco
nomische en taktische doorzetting van den
krijg, terwijl zelfs bij het sluiten van denj
Vrede ;uet deze kennis somtijds wordt
rekening gehouden.
Wij1 kennen uit de geschiedenis de oorlo
gen door het goud, door het zout (in
Zwitserland bijv.) en oorlogsgeruchten
door de algemieene mijnbouwbelangen
(Marokko).
Nu zien wij duidelijk hoe de midden-
.Europeesche machten te land op vijtande-
lij(k gebied staan tot over de belangrijkste'
steemkoolproduceerende igewesten en ik
vermoeid, dat zijl in Rusland zich niet de
finitief tot het defensief zullen bepalen,',
voor zijl de Zuid-Russisch© graan- en
steenkooiigebieden hebben bezet, tenzij te
voren de vrede komt.
De ooiiogjsstaktjek gaat nu gedeeltelijlk
om de steenkool' jm aardolie, want uit
sluitend deze producten bezorgen den
dwensch de natuurlijke energie, die tot dei
hooglste materieele welvaart aanleiding
g'af. Mogelijk zal de mensch later de stroo-
mende energ|i© der wateren, winden, zon
en danïpkring'-electricileit beter kunnen
benutten, doch nu hangt onze materieele
w"©lv,aart aan de steenkool en de aardolie
als; fossile energie ujit de schepping Gods
aan dit geslacht toebedeeld. Zonder dit
zwart© (goud, geen miRioenen paardekraoh-
ten en geen grootbedrijven met klein pro
ducten, geen kleine machines met "groote
arbeidsmachten. Terwijl vroeger landbe
zit, slavenbezit, goudbezit, transportmid-
delenbezit of het bezit van kennis tot
schier provinciale economische ontwik»
keldngleji staatsmacht aanleiding gaf, daar
zien wijl nu de fossile energiebronnen!
als' voornaamste welvaartfactor verseiiiij'r
nen Welke dus in den krijlg, en de oorlogs
tactiek een rol vervullen. L
De zegepraal gloort niet meer voorname
lijk over lijken, noch over een uitgehon
gerd volk, doch over een economisch on-
houdbaren toestand: De oorlog tussehen
Groot-Brittannië en. Klein Zuid-Afrika valt
natuurlijk buiten beschouwing.
Ook onze natie bezit rijke ertsen in
het moederland en de koloniën. En al
schuwt de m'ijhbouwpolitiek der regeering
sinds ©enige jaren de ontginning dezer
onderaardsch© bronnen van welvaart,
daarom blijft de aanwezigheid ervan niet
verborgen voor de deskundigen en voor
de overheid onzer buren in Oost en West
Achter Welke theorie onze regeering
zich ook moge verschuilen, ter motïvee-
ring van haaf gedragslijn ten deze., zoo
kon een waarschuwing .toch haar nut