Woensdag 4 Augustus 1015 20e Jaargang A o. 258 DE LEIiDING. De Groote Oorlog. De Zeeuw Uitgave van de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO gevestigd te Goes. Hoofdbureau te Goes: LAN iE VORSTSTRAAT 219= Bureau te Middelburg: FIRMA F. P. DHUIJ - L. BURG. Drukkers: Oosterbaan Le Cointre - Goes. III. Dr. KuypeH komt er tegen op dat be- zwaren tegen de leiding worden uitge sproken in ©en der bladen van de bij de partij aangestoten pers. Wij maken dit op uit bet artikel Mal- cont enten in 110. 45 van De Standaard, Waar wij scherp aan 't adres van 'De Rotterdammer gefor muleerd vinden de navolgende klacht: Merkt men dat een serieus Pers orgaan er op uit is aan alle oppositfo die een aanval op de partij waagt zeker écdat te geven, ter aller aan dacht voor te vragen, en van ziekend sympathie er v,oor té doen blijken, zoo dat men er schier ,op uit schijnt om hij de malcontenten een wit voetje te erlangen, dan blijkt hiér ten stelligste uit dat gelijksoortige oppositie het blad zelf drijft. Gaat dit drijven - nu. stelselmatig en rusteloos door, dan kan het niet anders of het moet ten slotte o>p botsing en scheuring der partij uitloopen.Daar om mogen we niet nalaten er op aan te dringen dat wié ook als advocaat 'der malcontenten optreedt, de normale grenzen, die het perk om ielk'e georga niseerde partij uitstippelen, niet te Vaak en niet té ver overschrijd©". I i i Aan dezfen teisch nu, zoo oordeelde dr. Kuyper, was De Rotterdammer ontrouw gebleken. „Wie" zoo schrijft hij in zijn „Post scriptum" - iets tegen De Standaard had, moest wat hij had, aan ons h e h- hen ingezonden, en niet aan Die Rotterdammer. Zoo doet men op de 'hoogel'te sport van het léven niet. (Jok, had De Rottier dammer zich hiertoe (nimmer' moeten leenen. Juist in dien samenhang van de proclamatie (van den oud-minister Heemskerk) met D e Rotterdammer, en dan in De Rot terdammer (met de juridische facul teit =(der Vrije Universiteit) broeide het kwaad. Het was geen complot, ge'en con spiratie (samenzwering), maar bet nader de soms den schijn er van. Vandaar dat took nu dé vraag niet was te ont wijken: Zoo de beieren op scheuring en afscheiding mochten aansturen, moest dan niet |0ok de juridische 'faculteit met de a.-r. partij breken. Gelukkig schijnt 'tnu daalpp ni'et te willen uitloopen...." Deze .geruststelling moge vast een plaats vinden, met des te meer genot leest men clan d'e volgende artikelen, waarin hiet een en ander uit de belangrijke star,- renreeks van De Standaard zal wor den opgegaard. In zijn no. van 7 Mei wraakt dr. Kuy per het stelsel van „vertrouwensmannen" Dit stelsel is Groen van Prinsterer slecht bekomen. Zijn eigen dusgenaamde „aanhang" liet hem telkens, zoo in als buiten de Kamer, in den steek. Ten, slotte moest hij bij ©en Kamerverkiezing zee in m'et een stelletje van slechts drie can didaten voor het .geheelo land: het be kende trio Kuyper, Keuchenius, Van Ot ter loo. Alleen dé toenmalige kerkelijke bladen Wiek stem (hoofdréd. Doaner) en Ba zuin (eind-redacteur prof. Brummel- kaïnp) stonden hem ter zijde. En ook het zoogenaamde volk achter de kieizelrs bleef hem trouw,. .Doch de vertrouwens mannen, de op goéd gel'uk ter Kamer afgevaardigde geestverwanten bleken steeds in trouw .aan het beginsel te "kort te schieten. Een foutievte uitlegging van het Grondwetsartikel 86 bood hun hierbij steun. ,Ei' mocht geen band aan de kie zels (zijn. Groen liet zich hierdoor eyenwel niet van 'zijn stuk (brengen. Een formeelen hand vroeg niemand. Maal' tjen zedelijke band m'oest er rijn. Doch daar wilden de hoe- ten Kamerleden niet aan. En toen is er strijd gekomen, een strijd welke hierop uitliep dat ten slotte Groen wel veldheer bleef, maal" zonder leger. 'Zoo vertellende komt dr. Kuyper aan de „geboortegeschiedenis van ons Pro gram (no. 8 tvian zijne asterisken, 11 Mei (1915)". In 1874 werd1 dr. Kuyper voor Gouda tot lid der Tweede Kamer gekozen [in de vacature ontstaan dool! het overlijden van den conservatief De Brauw, hij1 herstemming mét 1504 stem men tegen 1252 op den liberaal ,mr. Ver niers (van der Loieff). Dr. Kuyper werd door de kleine antirevolutionaire Kamor- clnh met groote welwillendheid ontvangen en genoot de beste medewerking van den president dier club: 0. baron van Wasse- naer van Catwijck, lid voor Leiden, neef van Groen. Doch voor een program voelde slechts een enkele: Van Loon, die ech ter in 1875 reeds stierf, en Schimmlel- penninck van der Dye van Nijonbcek, (thans oud-Commissaris der Koningin in Utrecht). Met hen, én vooral met Groen van Prinsterer hesprak dr. Kuyper de punten van een program. „Zoo werd er als van zelf zekér verhand gelegd tusschen club en leider huiten de club. En toen .welhaast de steml/us naderde, zag men langzaam- aan ook een soort Centraal Comité opkomen". Doch het was een klein begin. Dei eer ste Deputatenvengadering telde slechts 40 personen Zwarte wolleen dreven echter al spoe dig over de partij. Groen stierf, meerdere getrouwen o.a., Doedes en Van Loon stier ven ook; Kuyper zelf werd, zenuwkrank, na,ar |de Riviera te Nice vervoerd, en D e S t a n d a a r d moest gedurende ander half jaar door anderen geredigeerd wor den. Be heer Lobman had de leiding. Ook dl1. Bronsveld schireef toen wel hoofd artikelen. In dien tijd stond de liberale partij in het 'zenith van haar macht. Kappeyne dreef de schoolwet dodr: de scherpe re solutie. Het volkspetitionnement wierd af gewezen. Alles scheen verloren. Toch begon in deze periode de her leving (Ier partij. Het volkspetitionnemenit, door honderdduizenden geteekend, .werd de grondslag van de actie voor de vrije school; de R.-K. begonnen, zonder eenig accoiord, met ons saam te gaan. Opkoms/t van het partijleven in Centraal Comité en Ue p ut ate n ver g ad er i ng en De Goesche Raadsverkiezing. Wij1 stellen met genoegen vast, dat de heer Brants ook candidaat gesteld is dooi de Roomseh Katholieke Kiesvereeniging. Gelijlk men wéét had bedoelde Kiesver eeniging Mji de herstemming in de -vorige vacatures besloten zich haar houding! bij de verkiezing in de- vacature-Tempennan voor te behouden. Het had derhalve kunnen zijn, dat de R.-K. Kiesveree-nigjing ditmaal een eigen candidaat gesteld had. Zijl beeft echter, en da,t nog wol met zoo goed als algemeen© stemmen, hij! een bevredigende opkomst, den heer Brants gecandideerd. Het is niet onze gewoonte pluimpjes te Üeelen aan Kicsvereenigingen voor be sluiten, die in den grond van zelf spre ken. Doch hier is een uitzondering nood zakelijk. De R.-K. Kiesvereeniging kwam saam onder den verschen indruk van een te leurstellende Raadsverkiezing. Zijl zag de beide overige Reolitsche candidaten sla gen, terwijl haar eigen candidaat, zij het ook al met een voor de toekomst moed gevend cijfer, in de minderheid bleef. Een teleurstelling, die niet voor de eerste maal kwam. Immers reeds vroe ger, de verkiezing en herkiezing van den heer De Paauw, en de verkiezing van den heer Van de Ven uitgezonderd, was haar candidaat in stemmendijifer achter gebleven bijl de overige candidaten van Rechts. E,n allicht had deze herinnering, in den jongsten tijld verlevendigd, op de gemoedsstemming der Roomseh Katholie ken kunnen reageeren. Ï5'EL z*e' heeft 't niet gedaan. Wtij waardeeren deze kloeke holding onzer bondgenoot, de zelfverloochening, de ruimte van blik, het besef van het gewicht van den aanstaanden stembus- strijd die biji dit besluit van de Roomseh Katholieke Kiesvereeniging hebben voor gezeten. Laten nu alle mannen van Rechts zich beijveren, dat de candidaat der drie Kies- vereenigingen er komt. Het voorbeeld der Roomseh Katholieken vinde ernstig navolging bij alle Antirevo lutionairen en Christelijk Historischen. Beknopt overzicht van den toestand. De om trekking van Warschau gaat lang zaam, maar gestadig voort. Duitsche vliegers, echte haantjes de voorste, zouden reeds een blik in de stad geworpen en geconstateerd hebben, dat zé door de Russische troepen ontruimd wordt, en dat de troepen in Oostelijke richting wegtrekken. Een bew'ijs voor de systematische ma nier, waarop de Russen uit Warschau en van de Weichsel-lini© terugtrekken, vormt het bevel van deij Russischen grootvorst- opperbevelhebber, om alle bezittingen, die voor. militaire doeleinden zouden kun nen dienen, te verwoesten. Deze order sluit zich ge-heel aan bij do tactiek, die -het Russische leger, naar het voorbeeld uit de dagen van Napoleon, nu op zijn terugtocht weer schijnt te gaan toepassen, door systematisch alles mee te nemen of te vernietigen, Wat .den vij and voordeel izlou kunnen geven. Intusschen trachten de Russen nog steeds zooveel mogelijk; tijd te winnenj door den Vijand krachtig tegen te- houden. De tactiek kan alleen dan systematisch toegepast worden, als de terugtocht niet overhaast geschieden moet en niet be dreigd wordt Idoor het gevaar van af snijding. "Vandaar, dat de Duitschers op ver schillende punten een tegenstand vinden), waarmede niet tic spotten valt, en die. veel van hun 'kracht en energie eisoht. .Van daar, dat -ze, ofschoon ze gestaag vorde- ren, niet op een s-ucoes kunnen .wtjjjizletn, waardoor de terugtocht der Russen ern stig bedreigd zou worden.. De halve ring om IWangorod is al vér toegeknepen, doch niet zoover, of tie mogelijkheid blijft nog voor de Russen o-pen hun 'terugtocht uit deze meest be dreigde streek .voort te zetten. Het lot der Polen is wel zeer tragisch. De Russische regeering beloofde hun reeds mee-r dan eens „zelfbestuur". Doc.b wat hebben zij aan deze beloften? ,Ze weten niet eens wat straks hun vaderland zal zijn. Mogen ze van Keizer Wilhelm uitkomst verwachten? Er doen reeds geruchten de ronde, volgens welke Z. M. hij, rijn in tocht in Warschau aan de Polen een ver rassing van historische beteekenis z'our brengen. Hij zou dan optreden ;üs de hersteller van het ouda Polen en hel; veroverde land volledige autonomie toe kennen. Intusschen gaat het gebukt onder veler lei ellende-, welke in deze dagen van' terugtocht niet Weinig vermeerderd wordt. De onmiddellijke schade bedraagt meer dan li/a (milliard gulden. Vijf duizend dor pen zijn totaal verwoest. Talloozé boerderijen, hoeven en kasten- len zijn verbrand, meer dan 100 kérken vernield, meer dan 1000 beschadigd. Al de voorraden van graan en voeder wer den in beslag genomen, 2.000.000 stuks hoornvee en 100,000 paarden werden ge- requireerd of kwamen om door gebrek aan .voedsel. Zelfs de- bodem werd niet gespaard: tengevolge- van de reusachtige graafwerken alsmede door de zlware pro jectielen werd de vruchtbare bodemlaag weggevaagd en zioo onder zand en kiezel begraven, dat zelfs de beste landerijen der gouvernementen Radom en Lublin voor langen tijd onvruchtbaar zijn. De geheele landbouw, ©en jaarlijksche opc brengst vertegenwoordigende van ruim 1 milliard gulden, is voor onbepaalden tijd vernietigd, doordat zaad en vee gei- heel ontbreken. De plattelandsbevolking der verwoeste gouvernementen (7.000.000 menschen) verkeert in een bittere ellem de. De zwaarst beproefden onder hen, diegenen, wier totaal vernielde dorpjen in de vuurlinie gelegen zijn, sterven hij duizenden van honger en koude. Moge straks voor Polen een nieuw, tijdperk aanbreken, een zonnige periocte van vrede en welvaart. Yperen. Een dagbladschrijver in een klooster te Yperen, het eenige nog overeind ge bleven gebouw, gelogeerd, geeft aan dé „N. R. Ct." ©en beschrijving van den wieg tusschen dezte stad en een haier voor steden: bet tot een Volslagen puinhoop geschoten Sint Jan.- Wij hadden, zoo schrijft hij, den 'last te trotseeren Varu „een zlwaren (walm, die om de opgehoop te paardelijfcen OVer den wég hing en cle tot barstens toe door Weelderige gistin gen opgeblazen en gespannen lijken, waarvan de huid, onder de lagen luigezo- gen vliegen, -glinsterend als een meer van gitten schilfers schuivend bewoog." Van de stad zélve zegt hij: „Te Yperen in een ons van tevoren aaageduiden kel der vonden wij 'het heel© archief der stad Ihourout. En verder 'mochten wij nog ver schillende manden oud-porselein volkomen gaaf aantreffen en redden. Overigens riet men er geen sterveling. Puinhoopen van ingestorte huizen versperren de stra ten. Van geheele huizenrijien zijln de ge- Veis weggeschoten. Van het huis dat ik hier roet -een Engelsch generaal bewoond heb, zijn geen tW;ee steenen staande ge bleven. Overal zwerven honden rond. Vaak zijn zij dol, vliegen u brommend aan. Ge weert zie echter makkelijk, daar zij zwak en schuw geworden zijn. Alleen d© katten zijn aan de verwoesting onver schillig. Op lage muurtjes gezéten, laten zij zich de zomerzonnestralen ikzuchtig welgevallen. Maar de woede van de Duit schers blijft (die verlaten puinhoopen teis teren. De bommen vallen nog steeds. Er wordt mij verzekerd dat liet aantal ,ge- doode burgers vijfhonderd bereikt. Wie een oogenblik de hoeveelheid verspilden schietvoorraad nagaat, zal toegeven dat het een prijzig spel is burgers te dooden. En nu is de bevolking tot den laatsten sterveling uitgeroeid, en wij haasten ons dit oord te verlaten."1 Het slot van 's mans schrijven is een verzuchting met een subjectief-liberaal bij smaakje, doch'overigens diep gevoeld. Hij toch schrijft: „Mijn jeugd heeft In dat hoekje van België geleefd, dat nu goo hevig voor de oogen van mijn geheugen wordt opgeroepen. Het ligt in een streng katholieke streek, vrij van allen stedelijt ken invloed, en de vroomheid benauwde mij, die, ook buiten de kerk, de hoofden mijner tantes deed bukken en hun blik doffer maakte.'Nu is het in het bezit Van den Duitse her' gevallen. En' niet alleen jzal er de gemoedelijke oude luchtkring door gestoord rijn, maar het uitzicht der din gen is onder de bevelen van den over weldiger gaan lijden. Het bosch van bleeke honken is op de hellingen van den dier baren heuvel geveld, het land is er kaal geworden, de (rust .onder het loover ;z'al er niets me^r dan een weemoedig© herinne ring wezen'." Een brief van een, die sterven gaat. Na de jongste gevechten bij Metzeral is de daarbij gesneuvelde reserve-luitenant Malavieille, een jong onderwijzer, in een dagorder eervol vermeld. Tegelijk met het doodsbericht kregen de ouders den laatsten brief van hun kind. Hij schreef daarin o.a. .Morgen zal het gebeuren; Mijn com pagnie is aangewezen voor een aanval en naar men nooit weet wat geschieden kan, heb ik van allen afscheid willen nemlen, Vóór het .onbekende tegemoet te gaan. Ik ben heel bedaard, zelfs vol vertrouwen. Ik heb u reeds drie -of yier zulke brieven geschrevfen als deze, maar géén enkele behoefde verzonden te- worden. Maar je kimt nooit weten, niet waar'? Vanmorgen kwam de brigadegeneraal. ITij heeft den troep toegesproken. En in strijd met alle discipline hebben de sol daten hem toegejuicht en geroepen„Bra vo, generaal, wij zullen overwinnen, u kunt op ons rekenen". De oude viefwij'- derde (zich met tranen in de oogen en riep .ons toe: „Au fevoir mes enfants et merci Ook ik had de tranen in mijn oogén Oh, het was een gr-ootsch oogenblik. En de ouwe zal over ons tevreden zijn, dat verzeker ik u. Wij hebben volkomen ver trouwen in hem. Trouwens, de voorbe reiding is g-oed geweest en het oogenblik is geschikt v-oor den aanval niette genstaande jde kerels veertig dagen in touw zijn geweest, is hun moreel prach tig. (Wij zullen met één sprong er op zitten en den vijand klein krijgen. Ik ben zeer kalm. Ik zal als steeds mijn plicht doen. Sneuvel ik, dan kunt u gerust zijn: ik zal vallen als een goed soldaat u zult aan mij. kunnen den ken met rust in dé ziel. Indien ik val, dan zal ik vallen mét het gelaat naai' den vijand gekeerd, zonder klacht, in het volle bewustzijn van mijn kracht, en met mijn wil. tDe oorlog, dien wij voeren, is wel waard, dat men op die wijze sterft. Lk reken erop, dat mijn broers Robert en Henri mij zullen wreken. Drama's der luchten. De Fransche vlieger A. C. verhaalt in de „Pa.tit, Piarisien" „Mijn vlucht rekt zich, steeds moei zamer. Alleen in mijn onbewapend vlieg tuig', dat ik aan den sitaf van. de nieuwe formaties der zWar© artillerie moet bren gen, dwaal ik sedert uren te midden tljer vochtige, sombere nevelslierten, gezweept door de gierende slagen der rukwinden. Zoo daal en stijg ik, verloren in deze doodsche duisternis; heen en weer ge nikt door 'den storm, terwijl ik dien grojid niet zie dan gedurende korte poozen van verheldering, zonder steunpunt, om daar naar de drift van mijn toestel te kunnen berekenen. Spoedig verlias ik mijn wég, nu ik alleen op mijn compas hen aan- gcwez'en, en als ik uit de wolkenbank te voorschijn schiet, -zweef ik boiten onbe kend land. Dian valt de avond, die met zijn droefheid mijn ongerustheid komt vermeerderen. Ik moet landen. Zonder den motor af te zetten, begin ik te dalen en mét gie rende vaart splijt ik het gordijn van klef- VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG, Abonnementsprijs Per 3 maanden fr. p. post. f 1.25 Losse nummers0.05 Prijs der Advertentiën 15 regels 0.50, iedere regel meer 10 ct. 3-maaI plaatsing wordt 2-maal berekend. Bij abonnement voordeelige voorwaarden. Familieberichten van 110 regels f 1. iedere regel meer 10 ct. natte nevels, dat opnieuw den bodem voor mij verbergt. Ineens, met waanzinnige snelheid, doet zich een schouwspel voor, verbijsterend in zlijn onvermoeidheid. Alle begrip dooft, alle zinnen verstompen onder de hevig heid en den spoed der indrukken, een buitensporig instinct beheerscht de reflex bewegingen. Nauwelijks ben ik: door het mistgordijn gedrongen of een vaaig bélijnd gebied vertoont zich en dadelijk zie itt lange vuurschichten uitschieten en rosse ontploffingsvlammen sidderen. Rookïlar- den rekken zich en met den wind meel buitelen kleinei granaat wolkjes elkaar ach terna: onder mij woedt een élagj! Zon der nadenken, met een werktuigelijke, maar nauwkeurig'handelend© snelheid zet 5k de gaskraan (wijd open, en; uit alle jmlacht tracht ik door de vleugels scheluw Ite trek ken en bet dwarsroer .om te gooien, op de plaats 'keert te .maken. Op hetzelfde oogenblik bemerk ik een grooten vijand© lijken dubbeldekker, die recht op miij! af komt. Op het oogenblik dat de wending volbracht is en ik den vijand uit het oog verlies, geschiedt het onherstelbare, iij een storm van loeiende geluiden. Het naar voren geworpen toestel drukt mij de len denen, de linker vleugel versplintert, de roer- en vleugoldraden voel ik slap fwordefl in mijn' handen, dan een schommeling1 als van. een schoot gaanden vlieger, ondanks mijn vruchteloos 'geworstel met scheluwinlg en hoogteroer, dan het voorover kippen de val. D© .aarde stormt naar mij op. En dade lijk grijpt het afschuwelijk, denkbeeld vaiï den brand na den Val mij hij den strot, en ik stoot kreunend verwarde woorden uit; ik "weet niet meer wat. Neen, dat niet dat. niet;! Met woedende haast zet ik den motor stop, laat 'meit één hand een der stuurhef- boomen los en tracht de riemen los te maken, die mij aan het toestel binden. Ik heb er den tijld niet toe. Het toestel bereikt den grond. Eerst barst de schroeit in splinters en dadelijk daarop volgt een onbeschrijflijke verwarring van bewegin gen en 'geluiden. 'Mijn riemen .snijden wreed in mijn lichaam, scheuren, en ik val ge hurkt tusschen' allerlei trekkenden en bui genden rommel, spanten en draden, met in mijn hersens nog het schimmig lièr- voelen van een woedenden ren door de ruimte. Ondanks die verbijstering en die ver warrende indrukken tracht ik, gehoorza mend aan een dwingend instinct, mij vriji te maken uit het warnet van 'gebroken- pianosnaren. Maar een. dreunende stem stijgt uit de aarde: „Ga liggen. Ze schieten op je!" Pas op dat oogenblik bemerkl ik. dat de slag de ruimte met zijn woest getier ver vult, en dat de grond beeft onder del herhaalde losbarstingen. Op eenige passen af stands loopt een ondiepe greppel; ik'laat mij er in rollen. Een buitengewone gewaarwording (Van rust en veiligheid vervult, onmiddellijk mijln her sens, mijn hart klopt met zWare slagetri in mijn borst, die als ledig aanvoelt. Mét het gelaat naar den hemel gew|end. krijg ik eensklaps het gevoel, dat mijn blik ver duistert en dat een kleverig ziwéet op mlijjni gezicht plakt; bij' het betasten geeft het den afschuwelijken indruk' van stukgereten vleesch, en mijn vingers kleven aan elkaar door bloed. .Machinaal tracht ik mij op een elleboog te steunen, maar juist op dat oogenblik' klapt op den ,steen, die mijn hoofd beschut, de matte slag Van een kogel, die ricocber toerend terugvliegt, in een waaier van) vonken. Hij stoot een zoo gillend, zoo krij.sehend gefluit, een zoo wanhopigen, doodschen klaagtoon uit, dat iki, hewégingi- loos, weer terugval op den bodem! van de greppel. De duizeling wordt sterkjer; ik heb den vagien indruk, dat alle geivoel uit mijn lichaam wegz'akt. Dan komt de bewusteloosheid. Hoe lang die duurde? Ik Weet hot niet. Een voor een komen de gewaarwor dingen weder terug, eerst flauw eh ijï, als ineen droom, dan krachtiger.- Ik open de oogen: de dageraad breidt een grauw licht over het landschap uit, het geraas Van den slag schijnt rich, te verwijderen, de sarrende mitrailleurs heb ben de overhaaste maat van hun droog en mat gehamer Vertraagd. Een verward stemmen-geluid bereikt mij. Han voel ik, dat men mij bij de voeten trekt, en eensklaps val ik mlet een weeken plof in een kjuil. Vier of vijf .soldaten staan om mij heen, die me delijdend naar mij kijken. Ik ben weder hij zinnen, maar een onzeglijke mach teloosheid maakt mij onbewegelijk: ik kan zelfs mijn oogleden, mijn tong, niet verroeren. Wel bereiken de stemmen der soldaten mij1 verzwakt, als van heel ver, en zonder toonval, maar ik begrijp met gemak en zeea- nauwkeurig den zin van wat zjj zeggen en zelfs vermaak ik' mjj

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1915 | | pagina 1