'VINE
Co.,
rakel
257
ng.
Dinsdag 3 Augustus 1915
29e Jaargang
ie Vaars,
ie MM,
Merriepaerd,
IO
dres wan
terke
urg,
iveren
ïor 7 jaren,
LAND
«AARD
met Tuin,
iegeiten,
tenmeid,
DE LEIDING.
D® Groot® Oorlog»
?id en Handel
noodigt alle
gen van kunst-
ijk op te geven
besteld, kan
het voornemen
jrland te laten
n voorwaarden
aarne worden
>genomen door
en TouwlhandeL
top
ii Merrie of
ngsfveulen,
arsknecht
Zeeuwsohe Stemmen.
-5»
vSTMESTRANDER
IGERD
l Goes.
M.
6STE PRiJZIEN voor
Woensdag.
Iderijlaagte
oogst 1915:
aan het Kanaal.,
25 c.A.
ins.
ichten), inSchore
Zandweg, groot
Zoeteweü Mz.
i met opgaaf van
sn 2 borgen in te
Notaris PILAAR
Biggekerke.
>OP
SE Cz.,
St. Laurens.
>OE
»7rachtbode,
Zoutelande.
>OP
rij F. DE WITTE,
)OP
CN, Sint Laurens.
[SCHRIJVING
ide aan de School-
rke (W.). Te be-
r, M. van den Broeke.
)OP
nd. AdresFirma
e 1 b u r g.
evraagd
leerling (er wordt
>f G.G. bij JOHs.
enaar, Zoutelande.
Kakebeeke, Bees-
gt met November
verrichten.
Uitgave van
de NaamL Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LAN iE VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg.;
FIRMA F. P. DHU1J - L. BURG,
Drukkers:
Oosterbaan Le Cointre - Goes.
'De Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post. ƒ1.25
Losse nummers0.05
Prijs der Advertentiën
15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 10 ct,
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.
iedere regel meer 10 ct.
II.
De afstraffing in climax-toon aan ds.
Koffijberg toegediend heeft, .vele jonge
ren geërgerdHet was dan ook wel wat
zwaar gestraft: een dreigement met een
onderzoek of hier niet tot ex-communica
tie behoorde te worden overgegaan.
Daar kwamen nog enk'ele op- en aan
merkingen hij, waarvan ds. V onken-bergj
en de heer Smeenk de objecten waren,
en 't protest tegen een en 'ander van Re
R o tterd-a m mer, het dagblad, door
twee professoren van 'de Vrije geredi
geerd. Voor een leider, wien het om den
groei der partij te doen is, en die schier
een halve eeuw Tang door zijn talent en
takt.iek, onder den zegen Gods de partij
tot grooten bloei mocht brengen, om boos
te worden. Edoch, dr. Kuyper werd niet
boos, doch greep naar de pen. en schreef
een vijftigtal korte stukskens waarin hij
den stand van het geschil belicht en
de geschiedenis der partij nog eens korte-
lijks weer ophahlt.
Wij hebben deze driestarren zooveel
mogelijk dus niet .alle bewaard.
Doch wij bezitten er in voldoenden ge
tale sin den stand der quaestie te kun
nen bepalen.
Een der eerste 'Van de artikelenreeks,
verschenen 26 April j.l., is getiteld even
als de in ons vorig" nommer aangehaalde
driestar van een jaar te voren: „Rieculer
pour mieux sauter".
Tiet bevat een 'herinnering aan de tak
t.iek der antirevolutionaire partij na
Groens dood. Namelijk 'om te „reculer",
dat wil zeggen zich terug te trekken bin
nen eigen afgepaald 'terrein, en dan voor
al niet ..sauter". 'hetgeen bieteekent voor
al geen aan- -of uitvallen te beproeven
op de regeering 'of op haar meerderheid,
doch kalm 's Heeren tijd af te wachten.
Dat was de algemeene leus. Alleen pro
fessor D-oedes wilde vooruit, altijd gereed
staan tot deu 'aanval, grijpen naar de
portefeuilles. En er :is dan ook door een
paar antirevolutionaire staatslieden naar
gehandeld. (Gra-af ATan Zuijlen v. Nije-
velt en baron (later Graaf) Van Lijn
den v. San denburg 'traden, de eerste nog
voor, de laatste na Groens dood, in een
kabinet dat vierkant tegen de antixiev.
beginselen, en de Vrijheid van onderwijs
inging.
Waarom opereeren in regeeringskringon
ongewenscht was
Om drie redenen: Kleinheid der partij,
die nimmer zelfstandig kon optreden doch
steeds met andere partijen moest samen
gaan. Gebrek aan beschikbare antirevo
lutionaire staatslieden. Te- groote verschei
denheid van denkbeelden bij dezten, oom
op een eenparig optreden in de regee
ring te mogen hopen.
Juist wat nu weer dreigt.
In een volgende driestar (29 April '15)
„Zwijgen om het Bestand", wijst dl". Kuy
per er op dat de Antirevolutionaire partij
juist daardoor zoo ongemeen© kracht
steeds ontwikkeld heeft, dat. haar orga
nisatie zoo flink was.
Nu waren wij op 1 Mei 1913 voou
de campagne flink toegerust. Op 1 Mei
1915 diende dit weer zoo te zijn; doch
het "is er zoo verre ,yan af.
In 1913 heeft onze partij een ramp
doorgemaakt als, misschien 189-1 uitge
zonderd, nooit is beleefd geworden. Nu
moet een herhaling van dat jaar ver
meden worden.
Onze Courant, het te Zwolle ver
schijnend antirevolutionair dagblad, ge
waagde van „fouten in de leiding:"; doch
het blad duidde niet aan of 'de lei
ding van het Centraal Comité dan wel
die van het Rechtsche kabinet uitgegaan
bedoeld werd.
Het Centraal Comité heeft in 1913 een
ongewone kracht ontplooid. Toc'h kan het
fouten begtaan hebben, Welnu, zlegt dr.
Kuyper, noem ze. Laten wiji ze bespre
ken.
En met name tot De Rotterdam-
in er (driestar „Om de zaak", 1 Mei 1915),
sprak hij: Spaar mij piet, als 'tmoet.
Het land gaat boven de partij; de partij
boven het Centraal Comité; bet C. C-.
boven zijn Voorzitter. Niet dus om mij
nentwil wijken. -En dan geen afdoen dei'
zaak in 't geheimmaar openhaar. D e
publieke is'aak publiek.
„Ziet men", zoo merkt dr. IC. op, „de
leiding van het Centraal Comité liere?
op een geschikter en meer doelbewust
staatsman overgaan, doe men daartoe dan
een voorstel op de Beputatenvergadering".
'In een volgend artikel (3 Mei) dringt
hij hier nader op aan: „Het behoeft",
zoo schrijft hij, „wel geen nader betoog,
dat ook de beste bedoeling feilen kan,
en dat ook 'zoo- feil in de politieke lei
ding -eeuer partij, zeer licht, zelfs, kan
voortkomenVan bijna niet één lei
dend staatsman kan gezegd dat hij niet
op -een gegeven oogenblik een averee ht-
sche keuze deed, (en hierdoor zeer we
zenlijke schade toebracht aan den meest
gewenschten gang van zaken".
Zoo is de leider, hij heeft 't. herhaal
delijk erkend, in 1894 feil gegaan.
Dr. IC. is feil gegaan, zegt .hij hierin
„dat (hij) gemeend had op den weden-
zijdschen .steun der Democraten aan de
overzij |te kunnen rekenen, en dat het
bij dfe stembus vlak omgekeerd uitkwam".
„Htet had dus gefaald aan juiste kennis
van wat er bij de tegenpartij omging".
Of de feil hierin lag, laten wij bij de
releveering van deze, trouwens veelma
lten herhaalde, bekentenis in het midden.
Onzfe meening was destijds een andere.
Maar het. beroep op 1894 achten ook
wij teen geldend motief om de disseiv
titeerende vrienden, gesteld er zij>n er zoo,
aan lie moedigen, hun critiek aan den
leider, of aan de leiding, niet te sparen.
Maar dit geschiedt niet door in een
blad plaats te verleenen aan hen die
die leiding bestrijden.
Althans dit schijnt, die bedoeling te zijn
van dr. Kuyper.
Hierover in een volgend artikel.
XLYIIt.
't Is dezer dagen al1 vele malen gezegd,
en we hebben ier telkens weer aan gedacht.
„Een jaar van oorlog- is nu voorbij.
Hoe nemen wij het op? Liepen we ge
vaar den jaardag des ooH'ogs als een
onbeduidenden herdenkingsdag te laten
passeeren, dien nog minder achtende dan
onzen zooveelsfcen geboortedag?
Of hebben wfe na een terugblik cup het
vergane tijdperk' geworpen te hebben, den
diepen ernst van dezien bijzonderen jaar
dag leeren verstaan.'
Welk een leed en ellende- is er over
Europa gekomen. We hebben er iets. van
gevoeld. Gelukkig zóu ik willen zeggen.
Hoe toch ware het anders mogelijk ge
weest te verstaan, wat er geleden werd
en nog wordt.
Op den 31.sten Juli zijn velen uit een
ongezonde.n slaap opgeschrikt. Op dien
dag is aan veel valsche ongerustheid een
eind gemaakt.
Onze mobilisatie was het spel of in
leiding tot ontzettende werkelijkheid.
We dachten niet aan comedie, want
reeds spoedig bereikten ons de berichten
van.het slagyeld. De legioenen hadden
zich aliiin een Vreeselijken strijd gemengd.
En daar gingen onz'e mannen „op hoog
bevel" naar him posten. Om' de wac-ht
te houden? Of om aanstonds gebruik te
maken van de geweren, de spitse bajo
netten of de pas geslepen zlw aarden
We wisten'het niet, doch vreesden „het
ergste", Want de lucht was zlwanger van
oorlogsgeruchten.
't Waren dagen vol' onrust en angstige
spanning.
Ons land herademde eindelijk even.
't Scheen alsof men ons voorbij wilde
gaan, alsof de ooiiogsepidemie geen vat
op ons had.
Doch wel schudde ons landje onder de
slagen, die onze naburen troffen. We
leefden onder den rook van den grooten
Europeeschen wereldbrand, welke dra zlich
over het'grootste deel der wereld zou uit
strekken.
Op vele plaatsen rinkelden de ruiten
van het kanongebulder even over de grens
en het mijnengevaar is meer dan denkbeel
dig gebleken.
Meer dan ooit werd in die dagen onzen
mannen van Tegter en vloot het „Memento
mori" (Gedenkt te sterven) voorgehouden.
De kranten stonden vol van de daden
van het slagveld, van de k'rrjgsmansdadten
in de lucht en op de zieeën.
Zou het lang duren?
Onmogelijk! zeide men. Dat kan niet
lang duren. Zoo'n slachting moest wel hei
einde verhaasten.Van oeconomisch stand
punt bezien, kon de oorlög geen half
jaar halen. IJdele hoop!
Nog ziwaait men den oorlogsfakkei en
nog woelen de duizenden jonge mannen,
da bloem van vele naties, dooreen, o.m
elkander te zoeken to dood-en.
Beseffen Wij wei vrat er gel-eden werd.
wat er nóg geiteden wordt?
"Misschien is er in Frankrijk en in
Duitschland geen woning, waar geen rouw
heerscht over hem of hen, die in ded
strijd het leven lieten, of waar niet. ge
treurd wordt om hen, die nog aan htetl
front staan in het heetst van den strijd
temidden van groole gevaren, of waar
geen droefheid heerscht over hen, die ge
broken naar lichaam en geest, als ,,on-
geschikten", als waav#looze voorwerpen
teruggestuurd zijn.
Ik las van 'een krijger, die veertien,
dagen verlof Jcreeg, maar weigerde naar
huis te gaan. 'Nogmaals afscheid te nemen
van vrouw en kinderen. Dat zóu hij niet
kunnen dragen, dat zouden ook zij: niet
doorstaan.
Hij- bleef dus waar hij was.
Misschien bleef hij gespaard en eerst
alls er vrede was, wilcle hij zijn gelieven
terug zien.
Voelt ge misschien ook wat er geleden
wordt
Ja? Misschien beseft ge dan ook >velk
een groote genade het is, dat wijj vooi'
de ellende van den krijg gespaard bleien.
Waarin toch zouden wij roemen?
Zijn wij zóó goed? Is ons land zóó
Christelijk
't Is ook door Gods genade, dat we
beter weten.
Helaas, het saamhooiigheiclsgevoel, dat
over ons als Nederlanders kwam, werd
niet geëvenaard door het saamhoorigheids-
gevoel', dat de belijders van den Christus
verbond. Nederland was een -eenheid, maar
niet één in het gebed en den lofzóng tot
den Heer der Heeren.
Nóg vraagt'men b.v. om een national'an
bede-dag. Het schijnt, dat. o-ns volk als
volk niet'-een heelen dag in het gebed tot
den God Van Nederland mag doorbrengen.
Gelukkig evenwel hebben de "meestem
onze-r geestelijk© herders Zondag j.l. mieer
in het bijzonder de weldaden herdacht,
die in het afgelo-open jaar in zoo ruime
mate over ons land zij(n uitgestort.
Er is mime dankenssfof. In ieder op
zicht verkeeren wij in een bevoorrechte
positie. We behoefden slechts geringe of
fers te brengen, terwijl van anderen goed
en bloed geëiseht werd.
No-g is het gevaar niet geweken, doch
die in de schuilplaats des Alle-rhoogsten
is gezeten, die zal vernachten in de scha
duw des Alm'achtigen.
En wat zal ons dan deren?
Geen nood, als 'het optimisme, gebaseerd
op- dezte- 'wetenschap den boventoon voert.
Maar het. is. niet dit. optimisme, dat doet
vragen naar kermisuitspattingen, en ker-
misjool. Laat ons dat toch bedenken.
Het begint mij waarlijk te duizelen, als
ik lees, dat er hier en elders stenrmeni
opgaan voor het laten doorgaan van d'a
kermis. Hoe durft men beweren, „dat wijj
toch eigenlijk buiten het krijgsgewoel
staan" en dat een „gepast vermaak" wel
toelaatbaar is!
En dan nog wel met een beroep op
Parijs, Berlijn en misschien wel op War
schau.
Ja waarlijk, het moge naiëf zien, doch
ik vermag het niet te "begrijpen.
KEES VAN DER MEER.
Beknopt overzicht van den toestand
Het oogenblik nadert meer en meer, dat
bijna geheel! Russisoh-Pol-en met de hoofd
stad en het hart Van het land in han
den van d-e Duitschers Zal' zijn-
Uit het jongste Duitsche communiqué
blijkt, dat de cerijtraJen gestadig vorderin
gen makten en maken wij, de gevolgtrek
king dat het lót van Warschau spoedig
beslist zal zijn, al Verweren de Russen
zich nóg zoo krachtig.
De spoorweg twangorodChollniK o -
wel1 is tusschen Weichsel en Bug uit Rus
sische handen- geraakt. Het front loopt nu
van Alexandra tot Leczna ongeveer recht
streeks naar het Oosten.
In de Poo-Ische hoofdstad gelooft mien
niet, volgens den Times-correspondent al
daar, dat er in de nabijheid - van Idtei stad
zal worden gevochten. Waarschijnlijk zal
er alleen een achterhoede-actie tusschiem
die vesting en de -nieuwte l'inie plaats
hebben.
De Verbonden troepen bevonden zich
eenige dagen geleden, reeds op geringen
afstand in Zuidelijke richting. De lucht
Werd 's avonds verlicht door den gloed
der brandende dorpen en Zelfs de meest
optimistische inwoners waren van oor
deel, dat de stad binnenkort door het
geheel'e leger ontruimd wordt.
De gouverneur-generaal van Warschau
heeft reeds zijn zetel naar Siedlec over
gebracht. Van de gemeentelijke organi
saties b-leVen alleen nog' de brandweer
en de politie in de stad.
De buit der centra-l'en zal weer miniem
zijn. Let maar op.
Het heet nu reeds, dat de Russen bezig
zijn al-het geschut van de oostelijke voor
steden van Warschau te demonteeren en
naar het binnenland over te brengen. Het
schijnt dat het (voornemen bestaat, liet
oostelijk deel der vestingen te slechten),
terwijl de westelijke forten in stand wor
den gehouden, om de aanvallen der Duit
schers te weren.;
In het Noorden namen de Duitschersj
Mitau.
Ze Zijn dus weder een stap verder op
het pad, dat naar Riga leidt.
Wat het geval' met d-e .„Iberian" be
treft, waarbij drie Amerikanen zijn ge.
troffen, is men .algemeen van meening, dat
het in strijd is met de -eischen in da
jongste Amerikaansohe- nota gesteld.
't ls nu (Je vraag wat Amerika zal
doen.
M-et spanning wordt afgewacht hoe het
dit antwoord-in-daad zal opvatten.
Het eerste oorlogsjaar.
Kroniek van de voornaamste feiten in
het eerste oorlogsjaar. Juli 1914Juli
1915:
(28 Juni. Moord op Aartshertog Frans
Ferdinand te Seraj-ewo).
28 Juli. Oorlogsverklaring van Oosten
rijk aan Servië.
31 Juli en 1 Au g. Mobilisatie iq
Rusland, Oostenrijk, Duitschland, Frank
rijk, België en Nederland.
1 A u g. Duitschland verklaart Rusland
den oorlög. Duitsche troepen beztetten
Luxemburg.
3 Aug. DuitseiJland verklaart Frankrijk
en België den oorlog. Mobilisatie van do
Engel'sche vlo-ot.
4 Aug. Engeland verklaart Duitschland
den oorlog. Duitsche troepen rukken Bel
gië binnen. Het Engelsche leger gemobili
seerd. v
5 Aug. De Duitschers vallen Luik aan
6 Aug. De Duitsche troepen trekken
over de 'Fransche gtens. De Russische ca
valerie overschrijdt de Duitsche grens.
Oostenrijk verklaart Rusland den oorlog,
7 A u g. Montenegro verklaart Oostenrijk
den oorlög.
13 A u g. 'Engeland en Frankrijk, verkla
ren Oostenrijk-Hongarije den oorlóg,
15 Aug. Luik gevallen.
20 Aug. Brussel' door d-e Duitschers
bez'et.
23 Aug. Japan verklaart Duitschland
den oorlog.
24 A u g. Namen en Longwy gevallen.
29 A u g. Turkije mobiliseert.
3 Sept. De Russen veroveren Lem-
berg.
9 Oct. Antwerpen gevallen.
28 Oct. Oostenrijk verklaart België den
oorlog Begin „opstand" in Zuid-Afrika.
29 Oct. Vijandelijkheden van Turkije
tegen Rusland in de Zwarte Zee.
4 Nov. Engeland verklaart Turkijie den
oorlóg en Rusland, Frankrijk!, België ent
Servië verklaren zich in oorlogstoestand
met dit rijk.
7 N o-v. Tsingtau gevallen.
14 N o v. De Turken vallen in Pe-rzië.
17 Dec. Egypte geannexeerd.
19 Dec. Kapitein Eourie terechtgesteld.
1915.
1 Jan, De Formidable (Eng. linieschip)
getorpedeerd.
4 J a. n. De Russen verslaan de- Turken
in den Kaukas-us.
24 Jan. Zeegevecht bij üo-ggers-bank.
2 Febr. Begin strijd bij- het Suezkanaal.
3 Febr. Moordenaars van Sera je wo
ter dood gebracht.
17 Febr. De Oostenrijkers bezetten
Czernowitz.
18 F e b r. Begin van de Duit sche duik
bootblokkade.
25 Febr. De D-ardanell-enforten gebom
bardeerd.
15 Maart. Afkondiging blókkade van
Duitsche havens.
18 AI aart. Drie oorlógsschepen der
geallieerden in de Dardanellen gezonken.
20 Maart. Succesvolle operaties van
generaal' Botha in Duitsch Z.W,-Afrika.
22 Maart. De Russen veroveren Prze-
myisi', en ontruimen Mem-el.
28 Maar t. De Duitschers veroveren
Tauroggen.
25 A p r i 1De troepen der geallieerden
op Gallipoli geland.-
29 April. Bombardement van Duin-
kerkten.
28 Mei. Het front der Russen in
West-Galicië doorbroken.
4 Mei. Breuk tusschen Italië en Oos
tenrijk.
7 Me i. Ultimatum van Japan aan China.
De Lusitania getorpedeerd.
8 Mei. De Duitschers bezetten Libau.
16 Mei. De Russen trekken uit de
Karpathen terug.
23 Mei. Oorlogsverklaring van Italië
aan Oostenrijk.
27 Mei. De Italianen bezetten streken
in Trent© en Triest.
31 Mei. ,,Zeppelin"-aanval op Londen.
3 J u n i. Przlemysl' door de Oostenrijkers
heroverd. Terugtocht der Russen in Ga-
licië.
9 Juni. Monfalcone door de Italianen
beztet.
19 Juni. Begin van het krachtig
Duitsoh-Oostenrijksch offensief aan het
Oostelijk front.
Juni. De Wet veroordeeld.
22 Juni. Lemberg door de Duitsch
Oost-enrijksche troepen heroverd.
27 Juni. De Du i tsc h-0 os I enrij-ksche
troepen dringen tot de Bug door.
9 Jul i. D-e Duitsche iegermacht in
Duitsch Zuid-West-Afrika capituleert.
16 J ul'i. De Duitschers trekken de Win-
dau oVer.
24 J u I i. De Duitsche troepen force©ren
den o-vertocht over de Naref.
30 Juli. De Russen kondigen de ont
ruiming aan van 'Novo-Georgiewsk, War
schau en Iwangorod.
31 Juli. Lublin wordt door de Oosten
rijkers bezet. De Duitsch-Oostenrijksche
troepen trekken de Weichsel' over.
In een bailon-captif.
...De ballon langzaam omhoog laten!
schreeuwt de kapitein.
Met één sprong is de luohtvisch van
den grond. [Hij boort den kop in den-
wind, rukt aan het touw en spartelt ver-
gtenoegd zoodat het schuitje slingert. Dan
echter glijdt hij rustig cle hoogte in, hij
is in' zijin elemlent. Snel gaan we omhoog.
Aldus- begint Kellermann in he-t Berliner
Tageblatt de beschrijving van zijln opstij
ging in een ballo-n captif.
Merkwaardig "deze nation, gaat hij vor
Niemand heeft -e-r zich veel' van yavve J-''a
gesteld voor den [oorlog. In de manoer
diend-e hij o-m het signa-al1 „Alles
te geven. Dat was vrijwel zijnm Baas 8—9
Hij wa-s slechts figurant. De..>puitjes 8—12
moesten het werk doen. H ct., Heeren peer
verouderd ding, dat men slyamot 58 ct.,
hot veld sleepte, omdat menSuikerpeer 67
maal had. In dezen oorlog roegle Koolappel
stel'lmgoorlog, is hij onverw. 68 ct., Lord
zien gekomen. Overal langsrleen 8—10 ct„
front ziet men hem aan de oode Astrakan
Met dapperheid en verstand 11 ct.. Zomer
bij een gevreesd wapen. Paradïjls 910
Men stijgt met fotografie-toejucherje d'Ol-
ho-og en fotografeert d-e- kleinsr K.G.; Per-
in het gezicht van den vijand. U-rellen 20—
nier gaat met een snelheid van iet., Kruis-
kil'ometer en m-e-er. En heeft niet zkte) 20—
tijd al's de man in den ballon. De biboonen
staat stil. Uren lang, dagen lang staat1 5—6
daar. En al' Wordt de bestuurder ook ai bos
ziek, hij bl'ijft boven. De ballon is hei.
'oog van de artillerie. Hij neemt colonnes
waar, bewegingen van den vijand, het
blik-se-men van vijandelijke kanonnen en
hij bestuurt het vuur van het eigen ge
schut.
Omdat hij zoo gevaarlijk is, heeft hij
zijn vijanden. Shrapnels en granaten zoe<
ken naar hem, treffen hem echter zelden.
De ballon daalt of stijgt of gaat er zelfs
met zijn zes paarden van door. Een kri
tiek oogenblik is de landing. Z,ijin ver-
bitterds-te vijanden echter zijn de vliege
niers, de concurrenten. Zij komen ir»
heelte ziwermen aan. Mijn begeleider, de
luitenant is onlangs door 3 vliegtuigen
tegelijk aangevallen. De kapitein kreeg
onlangs bezoek van een eskader, dat 54
bommen naar hem wierp. D-e officieren
blijven dan echter in de- lucht.
Wij stijgen en stijgen en de wind
fluit hierboven, dat mijn .oogen er vars
tranen. Het landschap groeit, de wereld
is plotseling veel grooter geworden.
Het heelte landschap daar beneden, van
noordwest tot zuidoost, is één enkel
reusachtig slagveld.
Het licht is koud als in September.
Grijze wolken jaren voorbijl. Vermoeien
de zonneschijn wisselt af met donkere
schaduwen van wolken. Bij strooken ziet
het landschap er uit als door een geel
achtig glas bekeken. Oud geworden, murwt
en gerimpeld. Als het gezicht van een
sl'apelooze. Bij strooken echter ook weer
vreedzaam en onbekommerd. In de verte
rooken schoorsteenen. Mijnen, die de
Franschman nog in handen heeft. Vreed
zame plekken -en dorpen, door de zwakke
zon verlicht. Plotseling echter danst een
grijze wolk boven de daken. Nog een
daar en nog een. De Franschman beschiet
zijn eigen dorpen.
In het midden ligt, breed, de Lorette-
hoogte, de vtervlóekte. Het Bois de Bo-
vigny staat er op, al's de kam van een
haan. Het bosch is donker. De hoogte
zelf licht geelgroen, als heide of onbe
werkt veld. Van het hoogste punt van het
bosch gaat dwars over de hoogte een
breede, leemkleurige, kronkelende streep
tot in heit dal1. Een open wonde in dep
heuvel1. Het zijn onze loopgraven, die de
Franschen in Mei stukgeschoten hebben.
Meer naar beneden, het dal volgend, gaat
een smallere-, nieuwe kronkeling. Dit zlijn
