VAN ANDEL en
VERTREGT.
No. 331
Zaterdag 3 Juli 1915
39e Jaargang
DE STEMBUS.
De Groote Oorlog.
Uitgave van
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LAN3E VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ - L. BURG.
Drukkers:
Oosterbaan Le Cointre Goes.
De Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post
Losse nummers
ƒ1.25
.0.05
Prijs der Advertentiën
15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 10 ct
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.
iedere regel meer 10 ct.
Het gaat inderdaad verschillend.
Bij de stemming van leden voor den
gemeenteraad dwarrelen de: geesten soms
zoo wonderlijk dooreen. Zich heelemaal
zelfs niet storend aan Bestand of Gods
vrede vliegen zij' op elkaar in. In nor
male omstandigheden schalt op vele
plaatsen de krijg ski ar oen, alsof het te
gen den iVijand ging. Doch nu houdt dé
mobilisatie de handen slap en de knieën
wankel, en komt een stemming over de
menschen, Avelke aan die van de schaap
jes op de heide herinnert.
Toch heeft men zich. niet algemeen
in die voorgenomen stiltestemming ge
houden.
De vraag wie dan toch den opzet,
pleegde bl'ijiye verder onbesprokenwij
zijn geen kinderen, en behooren derhalve
niet aa,n te honden. Maar de omstandig
heden hebben :wij' in de oogen tei zien, en
te 'trachten -hen te beheerschen.
Hoe is. de stand?
In de eene gemeente rimpelt zelfs het
water niet eens; de kiesvereenigingen
lieten zich de afspraak: zitten latei*
wat zit, welgevallen, zoodat alles er
zonder ©enige stemming afliep, zeker tot
groot genoegen van de heeren op; 't ge
meentehuis, wier hoofd tegenwoordig om
loopt vanwege de velerlei meerdere be
sognes van inkwartiering' en broodlijsten,
van uitbetalingen en uitkeeringen, waar
mede de mobilisatie hen overlaadt.
Met de verminderde drukte wegens de
afgeloopen verkiezing feliciteeren wij hen,
gelijk wij het de gemeenten doen met
de hierdoor voorkomen extra uitgaven
voor stembureaux.
Op andere plaatsen evenwel zwiepen
de golven hoog op en zijn de wateren
in geweldige beroering. Daar zijn de
leden van Club en Kiesvereeniging in
volle actie. Zij sluipen bij: maanlicht de
woningen binnen of klampen op den
klaarlichten dag de vrienden aan om1
hen aan hun plicht te herinneren. Daar
is een animo of het een Kamerverkiezing
geldt. Juist zooals het moet wezen.
En daar tusschenin liggen weer ge
meenten Waar een minderheid tot stem
men dwingt, doch waar het evengoed
zonder stemming had kunnen afloopen.
Waar ieder van te voren berekenen kan
dat het, ondanks zwaren strijd om 't
tegendeel, toch blijven z'al gelijk het was.
Doch hierover praten wij niet verder.
Een man va.n anti-revolutionairen huiZe
staat altijd op het eerste appèl gereed.
Wiet zoodra heeft hij t klokgelui ge
hoord, of hij gespt zich den sabel om,
hangt het geweer op den schouder, en
spoedt zich naar de verzamelplaats.
In alle gemeenten zijn zij wakker de
geuskens der twintigste eeuw, 'om hun
plicht te doen, om, waar de strijd
moest worden aangebonden, op te trek
ken tegen de vrijzinnigheid en te ge
tuigen door .hun stembiljet tegen den
geest hunner leeuw.
Iedere stembusstrijd is een getuigen.
Ieder stembiljet is een petitionnement.
Een getuigen voor of tegen den Eenigen
Naam als gezaghebbend© ook in het
publieke leven. Een vragen aan de Over
heid, ook aan de overheid ter plaatse,
om een bestuur en een beheér in de
richting van recht en gelijk en van de
ware vrijheid.
Hierover veel te schrijven zou den
lezer die 't immers hierin van ouds met
ons eens is, verdrieten. Daarom volstaan
wij hier met een woord van bescheiden
vermaan.
Het is een drukke tijd; en er zijn onder
ons trage belijders. Met deze beide fac
toren moet (worden rekening gehouden,
zal een stemming niet in 't water vallen.
(Ondeir ons 'zijn v©rgeetachtig[en, of die
niet Aveten dat terstond bij het plaatsen
van de stembus stemrecht stem
plicht is. Die zonder het te Avillen,
slachtoffers zouden zijn van den Idruk-
ken tijd. Die het straks van schrik schier
besterven zouden, wanneer ge hun ver-
teldet dat hun candidaat gevallen (was
met slechts één stem minderheid, en dat
juist hun verzuim hieraan schuld had.
Tot dezelken gaan de vrijwilligers uit
fom hen tegen zoodanige gebeurlijkheid te
waarschuwen.
(Allicht evenwel is onder de kiezersl
een enkele die het bezwaar van overma
tige drukte zou doen gelden. Hoe moet
de bezoeker den zoodanige overtuigen?
Wij zkmiden zeggen, dat is eenvoudig,
genoeg.
(Gij geeft hem toe dat het een drukke
tijd is, dat de boer nauwelijks tijd heeft
zijn boterham op te eten. Doch dat er
van die dingen zijn, die op een oogen-
blik moeten. Slikt zijn jongen een speld
in, hij laat even zijn werk staan en rijdt
met hem naar den dokter; krijgt zijn koe
kramp, hij springt even pp de fiets en
raadpleegt den veearts. Evenzoo is er
verkiezing noodig, ijlings loopt hij naaaj
't gemeentehuis, en vervult zijn kiezers-
plicht. Dat zijn noodzakelijke boodschap
pen, waar hij niet van tusschen kan.
Dat mag niet verzuimd. Desnoods mag
een huisvader op den stemdag nog eens
verzuimen zichzelf te scheren, maar ver
zuimen naar de stembus te gaan dat mag
hij niet.
Vrijwilligers, houdt met dit argument
dien broeder in de gaten.
Nu in sommige gemeenten de can-
didaten gesteld 'zijn door de drie recht-
sche partijen, en da oandidaten zooveel'
mogelijk uit elk dezer partijen zijn bij
eengebracht, is het zaak dat onze huis
bezoekers overal aandringen op getrouw
hulpbetoon.
Hetgeen derhalve zeggen wil dat bij-
voorbeeld in Vlissingen I door alle Recht-
sche kiezers even trouw gestemd wordt
op Laernoes, die anti-revolutionair, als
in Vlissingen II op Dommisse, die Chris
telijk Historisch isdat in Ter Neuzen de
Christelijk Historische De Bruijhe even
veel' stemmen behoort te krijgen als de
ianti-revolutionatr De Jager en de Cbr.
Averkmansoandidaat Van Mijck; dat in
Goes even hard gewerkt moet worden
voor het aftredend anti-revolutionair lid
Donner, als voor den Roomseh Katholie
ken candidaat Vienings, en voor den Chr.
historischen candidaat Pl'azier even hard
als voor den anti-revolutionairen candi
daat Bfants.
Het verlamt steeds de actie wanneer
de candidaten niet ongeveer een gelijk
aantal stemmen erlangen. Terecht vraagt
in dat geval de gegriefde partij waarom
zij zooveel minder stemmen waard was.
Het is tevens een daad van ontrouw.
Wij vestigen hier bijzonder de aandacht
op van Goesche kiezlers. Zij! vooral zullen
wel hebben toe te zien dat zijl door een
der vier candidaten over te slaan, niet
de kans van den liberalen candidaat om
gekozen te worden of in herstemming
te komen, verhoogen.
Laten Wij voor den bondgenoot even
trouw opkomen als voor den eigen man.
Da.t moet zoo gaan over en weer. An
ders loopt de tegenpartij met den buit weg,
Hebt ge, ondanks onze waarschuwing,
toch nog voorkeur voor den candidaat
uwer partij, welnu maak dan het witte
puntje voor diens naam op de stern-
kaart het eerst izwart, maar doet dit
dan o n m i d d e 1' 1 ij k daarna met de
blokjes voor de namen zijner mede-can-
didaten.
In sommige gemeenten waar geen coa
litie-banden trekkten en de goede saam-
Werking alleen bëheerscht wordt door
afspraken tusschen mannen van verschil
lende kerkelijke gezindten, geldt even
zeer de eisch van eerlijk steunen van
eikaars candidaten. 1
Daarom verwachten wij dat te Wemel-
dinge evenveel' stemmen zullen ten deel
vallen aan den Chr. evangelischen vriend
Pieterse als aan den Ned. HeSrv. Jan
Dominicus. En zoo ook in meerdere
plaatsen dat met even grooten ijver de
gereformeerde als de Ned. Herv. zal
worden .gesteund.
Laat er een „ijver zijn, zonder hardig
heid of uitspruiting van eenigen Wortel
dier bitterheid. Een ijver door de bede
vergezeld, dat het Gode b'ehage ons in
de gemeenteraden meerdere mannen te
schenken, die wenschen te pleiten en te
handelen, overeenkomstig de Christelijke
beginsefen.
Zij de lteus: Heiligt den strijd!
Middelburg lil.
De Rechtsche kiezers in III 'hébben
een mooie gelegen lie id om de fout van
1913 goed te maken. Toen hebben Izij
toegelaten dat de heer Vertregt van zijn
raadszetel gestooten werd. Thans is hij
evenwel' opnieuw candidaat gesteld, en
schijnen de kansen goed te staan voor
zijne verkiezing.
Laat het vooral den anti-revolutionairen
die in III talrijk en, voegen wij er bij,
wakker zijn, ©ene: eer© wezen dezlein
bouwkundige opnieuw af te vaardigen.
Man van deege kennis en ervaring in
het bouwvak, zal hij opnieuw een. aan
winst hl'ijken in den Raad, dien hij' reeds
vroeger, zij het ook kort, met zijne ad
viezen op: dit hem bekende terrein mocht
dienen.
Aftredend is tegelijk in dat district de
heer mr. L. Van Andel. Onnoodig te
zeggen dat wij ons verblijden over zijn
besluit out- zich weer beschikbaar te
stellen. Mr. Van Andel behoort tot die
bescheiden figuren welke zich niet on
noodig uitspreken. Eqn kunst die in zie
kere tegenpartij' niet beoefend wordt.
Doch waar het moet daar is mr. Van
Andel steeds vaardig en geleed met zijn
adviezen, terwijl hij als rechtsgeleerde
in menige commissie tot nog toe met
groote getrouwheid en helderheid zijn
diensten presteerde. 1
Met een zeer groot stemmencijfer A-er-
dient ook dit Raadslid te worden her
kozen
Zij straks de bezegeling onzer noest©
vlijt en volharding, dat de ztetel ,van
den heer Verhage, dien wij danken voor
zijn velerlei getrouwe jarenlange presta
ties als raadslid en als anti-revolutionair,
en die van den heer Van Andel behouden
•blijven, en III strpks weer afvaardigt
Beknopt overzicht van den toestand.
De opmarsch der Eaitsch-Oostonrijk-
Sche troepen kenmerkt zich door groote
snelheid.
Zelfs de Times meldde, dat de wals
der verbondenen zeer snel rolt en dat
de Russen door dien vooruitgang ook
gedwongen werden het gebied aan de
Weiehsel in Polen te ontruimen.
De legers van Von Linsingen hebben
de Russische, stellingen ten O. van de
Guila Lippa en ten N. van Rohatyn
genomen.
De legers van Von Mackensen rukken
Voort naar de Boeg en de- Weiehsel',
én ten W,. van de Weiehsel, trekken de
Russen hier en daar hardnekkig tegen
stand biedend, terug. v
Dat die terugtocht niet overal in zooj
goede orde en kalmte plaats heeft, als
in sommige berichten werd aangenomen,
kan blijken uit 'de mededeeling over de
gevangen genomen officieren en man
schappen en over de buit gemaakte
artillerie.
Intusschen zint men te Petersburg op
middelen, om door een nieuwe en krach
tige organisatie van de landsverdediging
den Vijand opnieuw het hoofd te bieden.
Het volk wordt opgewekt .tot een in
tenser deelneming aan den strijd. En
men tracht bij het publiek het besluit
ingang te doen vinden, om geen moei
ten en opofferingen te ontzien, ten einde
het doei van den oorlog te bereiken.
Wat het gevolg van deze propaganda
zal zijn.
Och, geen beslissende ommekeer op
het slagveld Maar wel een rekken van
den strijd.
Trouwens ook in het Westen spannen
de geallieerden samen, om den strijd
steeds maar te rekken, hopend© daardoor
den tegenstander af te matten.
Over vrede denkt men niet; althans
men spreekt er niet over.
[Want wie van ophouden durft te
spreken, wordt Voor een landverrader
uitgekreten en aan den schandpaal ge
nageld.
Er is geen sprake van het hoofd bui
gen onder de vreeseiij'ke slagen, die
men elkaar dagelijks toebrengt. Zij prik
kelen slechts tot /grooter felheid.
Men vergeet de woorden, in de hitte
van den strijd en blikt .alleen op het
doel, ter welker bereiking men zegt be
reid te zijn, den tocht door de bl'oed-
woestijn voort te zetten, één, twee jaren
en langer nog desnoods.
Eindelijk laat de Duitsche Kroonprins
zich weer eens; hooren.
Het officieel© Duitsche communiqué
meldt, dat in de Argonnen het leger
van den Kroonprins een groot suc
ces heeft behaald, doordat de W.ur-
tembergsche troepen een Vijandelijk
steunpunt Noordwestelijk van Four de
Paris, ter breedte van 3000 M. en
ter diepte van 2 a 300 M. stormen
derhand hebben genomen, waardoor 45
officieren en 1710 manschappen van
den vijand den Duitschers in handen vie
ten en 18 kanonnen, 40 mijnwerpers en
een revolverkanon werden buitgemaakt.
Zeker een mooi succcesje, doch het
ziet er niet naar uit, dat het door een
beslissende wending op dit punt gevolgd
wordt.
De gevechten bij Achi Baba.
Na een hevige beschieting Averd de
aanval ongeveer te 12 uur begonnen.
Toen de mannen voorwaarts gingen uit
de mitrailleurs op deu linkerflank, die
zoo geplaatst waren dat ziji de geheela
lijn van den Bri.tsch.en aanval konden be
strijken.
Velen stortten neer, maar de troepen
stormden met grooten moed vooruit en
zij verlieten de derde en vierde linie
der loopgraven op den bepaalden tijd.
Wanneer een uitzondering mag gemaakt
worden dan mag het Worcester Regi
ment in het bijzonder genoemd wor
den, dat vocht met den grootsten moed
en beslistheid, zoodoende Avel groote
verliezen lijdende, maar alles voor zich
uit drijvende. Het was een gevecht tegen
mitrailleurs.
Het Turksche geschut op den rechter
flank dunde langzamerhand de Britsche
gelederen en li>et daaroverheen een re
gen van projectielen dalen, Avaaraan on
ze soldaten niet konden hopen te ont
snappen.
Een officier, de hevigheid van bet vuur
beschrijvende, zei de dat. al's. een tennis
bal' omhoog AVas geworpen hij doorzleefd
zou zijn geworden met kogels, z,oo dik
w:as de I'oodhagel die op clen Britschen
aanval neersloeg.
Inmiddels brachten de Turken verster
kingen aan van achter den Achi-Baba.
Zóó goed zijn de Turksche stellingen
voorbereid, dat de Turken de vuurlijn
kunnen bereiken onder een volkomen
dekking gedurende 2 of 3 mijl'.
Het schijnt dat een groote troepen-
afdeeling achtergehouden, werd achter
den Achi Baba-heuvel om voorwaarts te
gaan zoodra dat noodig was. De1 troepen
vóór den heuvel hebben schuilplaatsen
waarin zij in volkomen veiligheid tegen
alle projectielen kunnen verblijven.
Het transportwerk wordt gedurende
den avond en nacht gedaan 'als dé vij
andelijke zware artillerie stil is, maar
de scherpschutters die langs de kust
lijn liggen, met hun geweren op: drie-
po oten, vuren onafgebroken den gehee-
len nacht door, en zij schieten dan her
haaldelijk de muilezels dood.
Het gevolg daarvan is o.a. dat. de sol-
datenrantsoenen soms een weinig kléin
zijn. De oplettendheid van den vijland
is zeer nauwkeurig. Een officier die op
een gids wachtte hij Pink Farm 'zag
daarvan op een ochtend een staaltje.
Een troep Royal Scots werd bevolen: op
te trekken maar vóór dat sommigen dier
mannen hun holen hadden verlaten liet
de vijand zes of zeven projectielen juist
op hen vallen waardoor verschillende sol
daten werden gedood of gewond.
De troep moest direct een nieuwe
schuilplaats gaan zoeken.
De officier zelf schuilde bij een Avagen
en toen hij een half uur later die plaats
verliet, ontdekte hij tot zijn schrik dat
die wagen schietkatoen bevatte!
De Turken schijnen volstrekt geen ge
brek te hebben aan ammunitie; blijven
steeds volhouden hun avondsalvo's te
zenden; een vuur dat duurt van negen
tot 12 uur en eiken dag verschieten zij
daarbij een groot aantal projectielen.
Een interview met prins Rupprecht.
In een onderhoud met den correspon
dent van de New York Times in het
Duitsche hoofdkwartier sprak de Beier-
sche kroonprins, opperbevelhebber van
een der belangrijkste Duitsche legers aan
het westelijk front, over het buitensporige
verbruik v;an ammunitie door de Fran-
schen.
[De Franschen, zoo verklaarde prins
Rupprecht, hebben drie tot vier mil li oen
granaten in jhet offensief tegen mijn le
ger Afgeschoten. (Gedurende zes Aveken
gebruikte de [Fransche artillerie gemid
deld bijna honderdduizend granaten per
dag. Onze waarnemingen toonen, dat het
Fransche officieel rapport naar waarheid
vaststelde, dat de kanonniers op een dag
300.000 granaten afvuurden.
Voorts sprak de "kroonprins over het
laatste offensief van Joffre, dat den 9en
Mei begon met een vreeselij'k artillerie
vuur, en sindsdien voortgezet werd, met
een reeks van verwoede en bloedige aan
vatten ten ©inde de Duitsche linie to
doorbreken. De ©enige kans op succes,
verklaarde prins Rupprecht, zou een door
braak geweest wijn op een breed front
van niet minder dan 20 K.M., maar zij zijn
er zelfs qp een smal front niet in ge
slaagd. Mijn linie Werd op geen enkel
punt verbroken. /Het. geheele gevolg y'an
het offensief is slechts geweest, dat een
klein uitstekend (deel Van onze linie te
ruggedrongen werd.
De kroonprins (zei, dat de Fransoheni
met dapperheid streden, zielfs wanneet]
'hun positie vrijwel hopeloos was. Hij
dacht, dat :het offensief van Joffre voo.t
ditmaal geëindigd was, maar kon het niet
met zekerheid zeggen. De Franschen zou
den terug kunnen komen met grooten]
troepenmassa's en meer zware artillerie,,
om opnieuw een poging in 'twerk te stel
len. Sprekende iover het schitterend ge
vecht, dat izijin manschappen te Neuve
Chapelle leverden v— Avaar volgens hem
bij het (begin van het Britsche offensief
drie Duitsche bataljons aan 48 Engel-
sche bataljons het hoofd boden, tot. zij
versterking kregen verklaarde hij, dat
de Britsche verliezen grooter waren dan
erkend was geworden en vermoedelijk
meer ylan 35.000 man bedroegen.
Aangrijpend tooneelken.
Arbad beschrijft in de „Belgische Stan
daard" het volgend aangrijpend fooneel-
ken, uit onbezet België:
Hij stapte te Vo urne het postkantoor
binnen. Stug kwam hij4 binnen en zijn
hoofd zakte tusschen zijin breede schouder
ren; zijn oog schouwde wijduit voor hem',
star, verloren. Z'ijlne zware schoenen met
hunne ijzerkoppen, bij eiken stap, sloegen
zwaar op dé lichte steentjes van 't parket.
Hem volgde, stille, zijin vrouwe; zij was
armoedig gekleed, maai- net. Haar gelaat
was bleek, haar oogen gezwollen en rood,
'n beeld ivan een vluchtelinge. Twee kleine
kinderkens, hemeldiefkens, kwamen ach
ter-getrappeld len hielden zich vast aan
moeders rokken. Een o vul ere kwam mee...
met een reep nog in de: handhij! keek
met medelijden op naar vader en naar
moeder, hij! gevoelde dat het droevig was'.
De man zonder opkijken, vroeg aan zijne
vrouw het hoekje. Tranen rolden over
haar wangen, op de hare en op de handelt*
van haar taan en op het spaarbankboekje.
„200 frank as'je blief", zei de man tot
den bediende.
De bediende (sloeg 't boekje open. Er ble
ven nog: 200 frank.
„Moedje", zei een van de kleinen, „zie
wat schoon rood kruisken daar, aan het
vensterken!" „Kindje brave z'ijln", snikte
moeder. Het kleintje zag dat moeder Aveeu-
de en 't weende ook, 't weende bitter, het'
kindeke om moeder's tranen.
De bankbriefjes Werden geteld en het
kwijtschrift onderteekend.
't Ging traag en moeilSjjlk, maar 't ge
schiedde. En moeder plooide al de brief
jes samen en stak ze diepe Weg in haren-
onclerrok.
En aan de deur keek de man in de
oogen zijner vrouw en zeide: „En als 't
nog langer (duurten als we er niet ge
raken, en als we niets meer hébben, dan'
eerst zullen avo bedelen gaan. Dan gaat gij
tot -de Engel-sche dame en zegtWe hebben
't al verloren, izorg as je blief voor de kin-
ders; wij, Avij gaan niet naar den vreemde;
wij, wij blijven hier".
Nog eens de Lusitania.
]Bij het officieel© onderzoek naar de
omstandigheden, die zich hebben Voor
gedaan bij het in den grond boren van de
Lusitania, welk onderzoek te Londen was
gehouden en gesloten, doch dat Donder
dag heropend was om nog enkele getuigen,
te kunnen 'hoorien, heeft een Franschman,
die tot de geredde passagiers behoort,
verklaard, dat toen het schip getroffen
was er een ontploffing plaats vond „net
of er een maxim afratelde".
Door den president van de commissie
ondervraagd (verduidelijkte de reizig(er, zie
kere Joseph Marichal, dat. hij in het Fran
sche leger had gediend als officier, dat
hij verstand had van onplofbare middelen
en dat hij als zijn opinie te kennen gaf,
flat er bij de jading van de Lusitania
munitie was geweest.
De man had nog andere klachten: in
een hotel te Dublin was hij', na de ramp,
afgezet. Dan waren er in de reddings
boot, waarin hij zich had bevonden, wel
riemen, echter geen dollen geweest. Nog
meer: toen deze reizigers en degenen,
die met hem in dezelfde boot waren,
reeds gered waren door een visschers-
vaartuig, kwam bij die visschepsboot nog
een sloep aan met 18 of 20 man van de
bemanning van de Lusitania. Daarover
waren de Franschman en zijn medege-
iredden verontwaardigd geweest.
Hijzelf bad toen nog geroepen: „Waar
gijn de vrouwen?" Hiermede wilde ge
tuige te kennen geven dat deze 18 of
20 leden (van de bemanning hun plicht
«iet hadden 'gedaan, en enkel voor zichzelf
hadden [gezorgd.
Later kwam bij de ondervraging van
Marichal uit, dat hij van de reederiji eeni'g
geld had (verzocht, „omdat hij zich an
ders genoopt zou zien dingen qver "de
