i\'o. 223
Donderdag 24Juni 1915 29e Jaargang
VRIJE CONCURRENTIE.
De Groote Ooriog.
Zeeuwsche Stemmen.
1Zeeuw
■«IBMialMIL II■•11*1 ««.LI
Uitgave van
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LAN 'IE VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ - L. BURG,
Drukkers:
Oosterbaan Lo Cointro - Goes.
BERICHT.
Zij, die zich met ingang van I Juli
a.s. op „De Zeeuw" abonneeren,
ontvangen de tot dien datum ver
schijnende nummers kosteloos.
Ieder zoeke zijn eigen belang is het
gr oo te grondbeginsel der oud-Liberale
staathuishoudkunde geweest. Hieruit
volgde vanzelf de leus der vrije mede
dinging op de wereldmarkt.
Eer men aan de opheffing dezer leus
loe kon komen moest, worden opgeruimd
wat die vrije mededinging belemmerde,
en tegelijk een ieder worden aangespoord
alleen zijn eigen voordeel te zoeken door
op eigen hand aan 't werk te gaan.
Die belemmering was naar men lee
raarde 'het gildewezen. Dit werd als met
één pemiestreek weggevaagd. Ieder die
wilde kon lach van toen af vestigen, als
specialiteit in welk vak ook zich aan
dienen, en onbeperkt het vak uitoefe
nen zijner keuze. Op die wijze zouden
alle in de maatschappij aanwezige
krachten zich vrijelijk kunnen ontplooien
en de gulden tijd zou voor den arbeid
aanbreken.
Daarbij werd evenzeer vastgesteld het
dogma, van den privaten eigendom, met
onbeperkte vaststelling van het recht om
dat privaat bezit uit te breiden en, de
persoonlijke welvaart desnoods tot in
het schier oneindige te vergrooten.
Natuurlijk gevolg van de vrije mede
dinging moet ook zijn de splitsbaarheid
an het privaat bezit. Een groote boeren
hofstede moet desnoods in nog zoovele
deeltjes verdeeld worden als liet groot
aantal' kinderen bedraagt, ook al staat
dezen daardoor geen of slechts halve
verdienste te wachten.
En zoo vordert zij ook vrijheid van
rentevordering. Geld, kapitaal, evenzeer
als arbeid een middel om geld te ver
dienen; het moet rendabel1, productief ge
maakt worden. Het moet zijn bezitter
verrijken, zelfs in zijn slaap; en het
recht van den bezitter blijve onverlet
om rente te vorderen zoo hoog als hij
zelve zal willen vaststellen.
In dit stelsel wordt echter de enkele
persoon geheel aan zichzelf overgelaten,
wordt hij een individu apart, valt hij
uit, uit het maatschappelijk geheel, hij
houdt op makker te zijn, en wordt
eenling. Het organisch verband is bij
een dergelijke regeling geheel teloor ge
gaan. De menschen komen los van el
kander te staan, wel bij elkander, doch
zonder verband of samenhang', zij wor
den gelijk liet 'Zand aan den zeeoever,
en als lucifers in een doosje; terwijl
toch de maatschappij behoorde te zijn
de organisch uit eenzelfde levenskiem'
gegroeide bloem, wel met haar samen
stellende doelen, doch die allen saam 'uit
een beginsel leven en opwassen.
Het is het oude beeld van da Costa:
een hoop zielen op een stuk grond.
Alle menschen zijn nu geworpen in
denzelfden stroom; en nu is het een
algemeen gespartel en geworstel, waarbij
de stelleste de zwakkeren wegtrapt en
zelve boven blijft. (Wat er van°die weg-
getraptcn terechtkomt of .overblijft moet
ieder van hen maar voor zichzelf weten.
Komen züji 'boven, goed; komen zij er
uit, des te beter; maar hinderen, doet
't ook wanneer zij onder gaan en onder
blijven. De vrije mededinging. Het oude:
Ieder voor zich en God voor ons allen!
Gevolg van dit systeem is dat de ster
ken, de geWiksten, de meest energieken
■er Boven op komen, terwijl1 anderen, die
deze gaven missen, achteraan komen of
beelemaal ondergaan in dezen stroom.
Zïj zijii tegen dien stroom van vrije
mededinging niet opgewassen. De over-
blijvenden produceeren dan des te beter
en des te meer, en des te goedkooper.
Elk toch voelt zich verplicht het beste
te leveren, en het publiek vaart er
wèl' bij.
Nu is. er in dit stelsel veel waars.
Het valt toch niet tegen te spreken, dat pr
langs dien weg steeds beter en meer
zal worden voortgebracht, en dat de
consumenten, het koopkrachtige publiek,
betrekkelijk goed en goedkoop geholpen
worden. De knappe mannen die de nij
verheid, de voortbrenging, den handel
hebben op te voeren, ontwikkelen een
groote kracht, die velen ten goede komt.
Maar er is achter dit licht een don
kere schaduw, en die schaduwkant wordt
te grooter naar mate de lichtzijde in
krimpt.
Wat de predikers der vrije mededin
ging leeren is slechts theorie, de prak
tijk is anders. Het is immers een feit dat,
wanneer men met goed gevolg concur-
reeren zal, het geenszins alleen op> ijver
en bekwaamheid aankomt, maar ook op
het bezit van kapitapl. Wie kapitaal heeft
is den niet-bezitter Ver vooruit; en wie
een 'groot kapitaal heeft, steekt zijn met
minder kapitaal' gezegende» .mededinger
de loef af. De man van het groot kapitaal,
zoo is de regel', is of wordt zoo ook do
man van het grootbedrijf, de man van
het klein kapitaal, ook hier de uitzon
deringen daar gel'aten. blijft de man van
het kleinbedrijf, meermalen gaat een zoo
danige zelfs in dit kleinbedrijf nog terug
tot de positie van den proleet, den man
uit de onbemiddelde volksklasse, wiens
schat uitsluitend bestaat in het bezit
zijner kinderen.
Wie geld heeft koopt de grondstoffen
goedkooper in dan wie 't niet heeft;
deze laatste' toch moet leenen, en kan
zich ook geen contante betaling veroor
loven; wie veel geld en derhalve groote
koopkracht heeft, kan zich meester maken
van het grootbedrijf, waarin alles veel
sneller en goedkooper geleverd wordt dan
in het kleinbedrijf.
Hier komt nog de machine bij'. De
eigen arbeid door menschenhand is reeds
lang verdrongen door den arbeid der ma
chine. En steeds verder slaat dit machine
wezen zijn vangarmen uit. Steeds meer
dere verbeteringen worden aangebracht.
De menschel'ijke geest schijnt onuitput
telijk in het vinden van nieuwe wegen
tot „hef geluk", nieuwe middelen om te ont
komen aan den steun van de menschen
hand. Wat al' wordt er niet door de ma
chine in korten tijd verricht, wat tot voor
weinige jaren, in langer tijd, slechts dooi
de hand kon gewrocht worden.
Ziedaar een concurrent, waartegen nie
mand op kan. Terwijl' de hand van den
arbeider eiken avond moede neerzinkt,
werkt de machine dagen en nachten on
ophoudelijk en i'n niet te stuiten vaart
voort; rusteloos razen de draaiende ra
deren en toelachen met hun verhonderd
voudigde productie de inspanning van de
menschelijke hand.
En om dit alles te kunnen doen is ka
pitaal noodig. Zoo omvat het kapitaal
ten slotte alle bedrijf, en spot in 'zlijn
grenzelooze mededinging met do poovere
resultaten van onzer handen werk. Het
fc'eeld van de automobiel en de hondenkar
Het kapitaal' beheerscht. den toestand;
het breidt zijn invloed over de gansche
wereld uit; het omvat schier alle bedrij
ven. En gelijk alle water van beteekenis
naar de zee loopt, zoo zuigt ook het
kapitaal' alles naar z.ich toe. Al meer
stroomt het bezit, nadat alle vastigheden
zijn weggenomen, en alles splitsbaar en
verkoopbaar is gemaakt, in de zakken dei-
Beursmannen. Geen boerenhofstede komt
te koop, of het kapitaal' legt er beslag
op. De kleine hoer kan dezls worsteling
niet volhouden, en al meer zinkt hij
terug tot den rang van loonarbeider. Van
mededinger wordt hij knecht.
Ziedaar clan inu de theorie van de vrije
mededinging. Door de praktijk is zij! in
haar tegendeel verkeerd. Doel was allen
vrijelijk te laten concurreeren, cl© uitkomst
is dat duizenden bij: duizenden van de
mogelijkheid tot concurreeren ziijn uitge
sloten en het aantal concurrenten zich
steeds meer gaat beperken tot enkele
uitgel'ezenen.
Zoo wreekt z;ich de fout van de oprui
ming der gil'den, zij het al vanwege de
gebreken die het gil'denstelsel aankleef
den, maar zonder er iets beters voor
in de plaats te geven. Want het kan niet
ontkend, het gil'dewez'en beschermde den
werkman, den enkelen arbeider, den
enkelen, de gel ijk'en vakman, den man
met het geslaagde proefstuk. Nu staat
niet zelden de bekwame werkman den
geheelen dag, weken aaneen, ledig, en
gaat de totaal' niet-bekwame kapitalist
strijken met de winsten van het bedrijf.
En een nieuw gil'denstelsel ontwikkelt zich
waarbij 'de bekwame „het loon naar be
kwaamheid" zlich veelszins ziet ontgaan,
en de onbekwamen niet zelden den buit
deelen. De trusts en syndicaten clen toon
aangeven en dooi- hun docdende mededin
ging vele onzer nijversten en besten af
dringen'van de wereldmarkt.
XLIV.
,,'t Zijn droeve tijden, als de oorlog loeit;
Als menschen men slacht lijk dieren,
Als mensc.henbloed bij beken vloeit.
Als vrede en liefde liggen geboeid.
Als haat
En kwaad,
Als nood
E,n dood,
Grijnzen en yïpeken en lieren".
Allerlei- yragen rijzen in ons op.
Hoe was 't mogelijk, dat er een tijcl aan
brak, waarin 't beest in den mensch op
den voorgrond treedt?
Aan wien de schuld?
Aan 't militaristisch Duitschland?
Aan 'tperfide Albion?
Is 't Oostenrijk, dat door al te sterke
begeerte geleid van Servië te1 veel eischte
en .zoo den wereldoorlog ontketende?
Of was 't Rusland, dat door zijn Vroeg
tijdige mobilisatfe de lont in 't kruit
wierp?
Is 't Germanië's-zucht tot expansie, of
uitbreiding van grondgebied, of Fransch
chauvinisme, dat _de volkeren tegen el
kander in 't harnas joeg?
Wat al vragenAls uien daarop nu eens
antwoord kreeg. Doch de antwoorden wor
den in nog grooter verscheidenheid ge
geven dan de vragen gesteld.
Vraag niet aan de resp. diplomaten
om opheldering, want dan bereikt ge zfe-
kier uw doel niet. Ieder tracht zijn han
den in onschuld te wasschen. En schier
niemand zal tot u zeggen: „Ik bten de
schuldige, mijn zonden zijn oorzaak, dat
er zooveel ellende op aarde is!"
Helaas, schier niemn "d!
Die waarheid is denmenschen al te
eenvoudig. De oorzaak wordt „dieper"
gezocht. Bekwame staathuishoudkundigen
worden aan 't werk gesteld om den ver
meenden wortel van het kwaad to zoeken,
niet om dien uit te roeien, maar om
op den ouden stam het stekje van een
nieuw internationaal stelsel te enten.
En dan, hoopt men, z:al het goed marchee-
r,en; met de oorlogen zal 'tclan vooir goed
uit zijn.
Zoo redeneeren de arm© - stumperds in
hun onverstand.
Het spreekt vanzelf, dat thans, nu het
grootste deel van de wereld door oor
log wordt geteisterd, er reeds lieden zijn,
die zich 'bezig houden met het overwe
gen van de vraag, hoe in de toekomst
oorlogen kullen kunnen worden voo-rko-
men.
Nu kan men dergelijken arbeid op
zichzelf lofwaardig heeten, docllv naïef
is 't op Z;'n minst, t© meenen, dat er
spoedig een oplossing te vinden zal zijn.
Daar hebben we den "Amerikaanschen
schout-bij-nacht G had wiek.
Deze gaat uit van cle stelling, dat de
voornaamste aanleiding tot oorlogen te
zoeken is in de zucht tot 'handelsvoer-
deelen.
Nu wil hij die aanleiding wegnemen
en stelt hij voor, dat alle volken weeï
afstaan, wat zij b.v. sinds 1880, hebben
verworven, genaast en min of meer mei
geweld zich hebben toegeëigend.
En dan: gelijke rechten aan handel en
nijverheid van alle volken.
Weg met het hinderlijke stelsel van
douanegrenzen. Weg met 'beschermende,
rechten! En de hescihavende invloed, die
dan van den handel ,z'al uitgaan, zal elke
oorlogszuchtige neiging onderdrakkken.
Zoo meent meneer Chadwick, doch wie
voelen, het valseh optimisme ligt er al te
dik 'op. i. 1
'De zaak is Voor den 'zich schuldig
wetenden Christen eenvoudiger. Wel ont
zettend, maar geloovende in de voorzie
nigheid Gods, waardoor Hij' alle dingen
leidt en bestuurt, wanhoopt hij niet.
Zelfs niet, al pakken ook 'boven ons
vaderland izich donkere wolken samen.
Ik las dezer dagen in een onzer dag
bladen een stukske, waarin een treffend
beeld van den algemeenen toestand en
van des Christens roeping werd gege
ven.
Menigmaal tracht men een schip, dat
in de branding zich bevindt of door on
stuimig© zeeën dreigt onder te gaan, te
behouden of het zijn rustige vaart t© hei-ge
ven door olie op "de woeste baren uit te
storten.
Olie op de wateren dus.
Ja, dat mag ook wel rondom het
scheepje van ons volksbestaan. Woest
slaan de golven omhoog. Er zijn ele
menten, die ons in de wereldb'randing
willen .werpen. Ik behoef ze u niet na
der aan te duiden.
Breng das olie aan, mijn vrienden 1
Werpt ze niet in het vuur, maar stort
ze uit óp de wateren.
Ge weet toch welke olie?
'tis of elke dag ons weer toeroept:
„Vest op Prinsen geen vertrouwen".
Als we 't van de menschen moesten
hebben, zouden we zeker bedrogen uit
komen.
Alleen als eerst het Koninkrijk Gods
gezocht wordt, zal jer wat meer maat
schappelijke 'rechtvaardigheid gevonden
worden, wat, mind<eu twist en krakeel.
KEES VAN DER MEER.
Beknopt overzicht van den toestand.
In Weienen steeg de jubelende geest
drift (tien top, op het vernemen van het
lot van Lembierg.
Aan de betoogingen kwam schier geen
einde.
Te luidruchtiger: Was men hier, waar
de hoogste lof nan het tweede Oosten
rijkse he leger toekomt.
Nog vóór het ltericht door de extra-
bladen bekend werd gemaakt, ontving het
publiek de tijding van het ministerie van
oorlog, diat de vlag uitstak, en wéldra
ging het nieuws als een loopend vuurtje
door de stad. Van af halfacht verza
melde zich een steeds grooter wordende
menschenmenigte voor het ministerie van
ooriog, wiaar onafgebroken patriottische
betoogingen plaats vonden. Na 't volks
lied werd „die Wacht am Rhein" gezon
gen en ten slotte klonk uit duizenden
monden het marschlied „Der Gute Ka,-
merad".
Tot laat in den nacht trokken groote
menschengroepen met vaandels en lam
pions door de stad, nog laat in den nacht
wapperden van alle huizen de nationale
kleuren.
Een groote menigte trok ook naar het
Duitsche gezantschap, waar de Vader
landslievende betoogingen herhaald wer
den.
Op vele plaatsen waren de vensters
der huizen verlicht. De klokken werden
geluid.
'Ook uit d© provincie-steden kwamen
berichten omtrent vaderlandslievende be
toogingen.
J>e val van Lemberg is dan ook uit
tweeërlei oogpunt van hooge beteekenis
voor de centralen.
Uit strategisch oogpunt en uit moreel
oogpunt.
Voor de Russen is het verlies grooter
dan de afstand van de hoofdstad van
Galicië alleen. De terugtocht uit Lemberg
moet noodzakelijkerwijs den terugtocht uit
geheel jZuid- en Oost-Galicië tengevolge
nebben. De frontlijn aan de Dnjester kan
niet worden, gehandhaafd, nu het streun-
unt van die lijn is gevallen. Daar blijft
et niet eens bij'. lOok het front aan de
Tanef kan niet worden behouden, wan
neer de Russen tot over de grens wor
den teruggedreven.
Aan Duitsche zijde verwacht men nu,
dat het teïugtochtsgeveüht voor de Rui
sen door gebrek aan phvsieke kracht met
ontreddering, gedeeltelijke vernietiging en
een catastrophe zal eindigen. ,D'0©h op
dit punt is er weinig eenstemmigheid,
zelfs onder de bondgenooten niet. Uit
verschillend© berichten blijkt, dat de bond
genooten een taaien en dapperen tegen
stander tegenover zich hebben, die voort
durend tegenaanvallen deed, en herhaal
delijk zeer harde en gevoelige klappen
uitdeelde.
Een vijand dus, die nog niet physiek
„op" is.
Trouwens de verbondenen kennen hun
tegenstanders heel goed.
Wees niet de Frankf. Zeitung er op,
dat Frankrijk zijn behoud aan de over
weldigende actie der Russen te danken
heeft
Waar zouden Frankrijk en de anderen
thans zijn, indien de Russen niet, in
gevechten, welke enorme offers van hen
eischten, den vasten wil hadden getoond,
om het offensief van de Duitschers en
Oostenrijkers te keeren?
Ook de bekende jDuitsche majoor Mq-
raht onderschat den vijand niet. Hij erken
de in het Beri. Tagebl., dat Rusland
getoond heeft de kunst te Verstaan, om
zijn reusachtige legerinachine te gebrui
ken, zelfs in de ongunstige omstandig
heden van een terugtocht.
Poch om op "Lemberg terugtekomen,
de beteekenis van den val is ook van
groote moïeeie beteekenis.
Het is een herhaling van het gebeurde
bij Rrzemysl.
Een Rritsche correspondentie dd. 20
Juni uit Petrograd verzonden, verzekert,
dat d© Russen feeds met ©en opgeven
van Lemberg rekenden en dat zijl slechts
beoogen hun terugtocht zóóveel mogelijk
te vertragen. Van een ook maar gedeelte
lijke omsingeling of vernietiging1 der Rus,-
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post1.2S
Losse nummers,0.05
Prijs der Advertentiën:
15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 10 ct,
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend,
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.
iedere regel meer 10 ct.
sische millioenenlegers vernamen wij
niets. Blijkbaar willen de 'Russen zich
kalm, ver achter het front, opnieuw oiv
ganiseeren en met de intusschen uit En
geland ontvangen voorraden opnieuw uit
rusten.
Intusschen duchten zij een nieuwen vij,-
andelijken aanval op Warschau. Vermoe
delijk zullen de Duitschers en Oosten
rijkers de achtervolging van den vijand
niet voortzetten, maar him taak met de
zuivering van het Galicisohe gebied als
geëindigd beschouwen. Want een even
tueel© achtervolging der Russen en een
poging pm hen op eigen gebied te ver
pletteren zou onder heel wat ongunstiger
omstandigheden plaats hebben dan de
strijd in Galicië.
Spoorwegverbindingen zijn ei' weinige,
het terrein is onvruchtbaar en moeilijk'
voor groot© operaties, terwijl ©en gordel
van vestingen den Russischen! leger
massa's steun biedt.
'tls dus niet onwaarschijnlijk, dat Von
Hindenburg zich straks opmaakt naaf
Warschau.
Korte Oorlogsberichtf n.
Do operaties in Bel'gië en
Frankrijk. Het Duitsche hoofdkwartier
meldtGisteren namen wij de vesting
Duinkerken alsmede de troepenconcentra
ties bij de plaatsen Be rules, Hondschoot©,
Veume on Kassei' onder vuur.
Bij Givenchy ten Noord-Westen van
het La Bassée kanaal en bij Neuville wer
den aanvallen door ons artillerie-vuur in
het begin gestuit.
Ten Zuiden van Souchez; gingen wij
in de gevechten in de loopgraven goed
vooruit.
Op de hoogte van de Maas zetten de
Franschen hunne pogingen om door to
breken zonder het. geringste succes voort-
Alle aanvallen werden onder zlware ver
liezen voor den vijand afgeslagen. Tot
nu toe namen wij' 280 niet-gekwetst©
Franschen, waarbij drie officieren gevan
gen en maakten zieven machinegeweren
en 20 mijnwerpers buit.
De voorpostengevechten ten Oosten van
Lunéville duren voort.
In de Vogezen namen wijl bij! bestor
ming de den omtrek beheersehende hoogte
631 bij Ban de Sapt, waarom maanden
lang hevig gestreden was. Wijl namen 193
gevangenen en maakten drie machinege
weren, één mijnwerpcr en ander materiaal!
buit. vijandelijke pogingen om d© hoogte
te heroveren hadden geen succes.
Ten Zuiden van Lunéville deed een
onzer strijdende vliegtuigen een vijande-
l'ijken vlieger omlaag storten.
Het officieel© Fransobe bericht, dat de
Belgen ten Zuid-Westen van St. Joris een
Duitsche loopgraaf veroverden, is een
voudig verzonnen.
Onder voorbehoud plaatst het Ber
liner Tagjeblatt een bericht, dat het langs
een omweg uit Göteborg heeft ontvangen,
volgens hetwelk de Biargensfjord, het
stoomschip (waarmee Domburg: de [rteia
naai' Europa maakt, 'door |een Engelsch
oorlogsschip is aangehouden en naar Kirk
wall opgebracht. Zooals men weet, reisde
Dernbuirg' onder vrijgeleide. De Bergens
fjord moest heden te Bleirg!ein aankomen.
Men zal1 zich herinneren, dat leen
officieel Engelsch bericht 'een paar Weken!
geleden melddje, dat 'een Engelsch vlieg
tuig bommen had geworpen op de lucht-
schipiooids te St. Evère bijl Brussel, maar
hot niet bekend was- of ler een luchtschip
in was. De London Gazette meldt nu,
dat luit. J. Ph. Wilsion en onder-luit. J. S.
Mills, van het marinevliagkorps, het ©ere.
kr-uis hebben ontvangen, omdat ziij[ op 7
Jluini na ©ein lange vlucht in het donker
o-vei' Vijandelijk gebied in dia loods met
bommen een Zepplejin vernield hebben.
D1 e wedropbouw van Oost-
pruisen. De Pruisische Staatsregeei'u.g
heeft voor den wederopbouw van Oost-
Pruisen 400 millioen mark beschikbaar
gesteld. Van deze som is reeds meer dan
de helft uitgegeven: 125 millioen mark
komen hiervan tot herstel' van gebouwen;
19 millioen mark werden besteed tot on
derhoud der ca, 350.000400.000 vluch
telingen, van wie thans verreweg het
grootst© deel1 naar zijn, Heimat is terug
gekeerd. Dan üjh cirCa 30 millioen mark
uitbetaald als premiën voor de bebouwing
der door de Russische Roepen verwoeste
akkers, berekend naar een premie van
30 mark per morgen.
WEENEN, 23 Juni. Het staf-commuhi*
qué mleldt: j
Het Noord-Westelijk en Westelijk
front van den Lemberg gordel waren in
de Russische verdedigende stelling Zol-
kiewMikolajow door sterke Russische
troepenmachten bezel, Om vijf uur in den
morgen van 22 Juni nam de Weensche
landweer bijl bestorming het Rzcrina-ver-
dedigingsiwerk a.an den straatweg Janovv—
Lemberg. Van het Noord-Westen uit dron-