i\'o. 223 Donderdag 24Juni 1915 29e Jaargang VRIJE CONCURRENTIE. De Groote Ooriog. Zeeuwsche Stemmen. 1Zeeuw ■«IBMialMIL II■•11*1 ««.LI Uitgave van de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO gevestigd te Goes. Hoofdbureau te Goes: LAN 'IE VORSTSTRAAT 219. Bureau te Middelburg: FIRMA F. P. DHUIJ - L. BURG, Drukkers: Oosterbaan Lo Cointro - Goes. BERICHT. Zij, die zich met ingang van I Juli a.s. op „De Zeeuw" abonneeren, ontvangen de tot dien datum ver schijnende nummers kosteloos. Ieder zoeke zijn eigen belang is het gr oo te grondbeginsel der oud-Liberale staathuishoudkunde geweest. Hieruit volgde vanzelf de leus der vrije mede dinging op de wereldmarkt. Eer men aan de opheffing dezer leus loe kon komen moest, worden opgeruimd wat die vrije mededinging belemmerde, en tegelijk een ieder worden aangespoord alleen zijn eigen voordeel te zoeken door op eigen hand aan 't werk te gaan. Die belemmering was naar men lee raarde 'het gildewezen. Dit werd als met één pemiestreek weggevaagd. Ieder die wilde kon lach van toen af vestigen, als specialiteit in welk vak ook zich aan dienen, en onbeperkt het vak uitoefe nen zijner keuze. Op die wijze zouden alle in de maatschappij aanwezige krachten zich vrijelijk kunnen ontplooien en de gulden tijd zou voor den arbeid aanbreken. Daarbij werd evenzeer vastgesteld het dogma, van den privaten eigendom, met onbeperkte vaststelling van het recht om dat privaat bezit uit te breiden en, de persoonlijke welvaart desnoods tot in het schier oneindige te vergrooten. Natuurlijk gevolg van de vrije mede dinging moet ook zijn de splitsbaarheid an het privaat bezit. Een groote boeren hofstede moet desnoods in nog zoovele deeltjes verdeeld worden als liet groot aantal' kinderen bedraagt, ook al staat dezen daardoor geen of slechts halve verdienste te wachten. En zoo vordert zij ook vrijheid van rentevordering. Geld, kapitaal, evenzeer als arbeid een middel om geld te ver dienen; het moet rendabel1, productief ge maakt worden. Het moet zijn bezitter verrijken, zelfs in zijn slaap; en het recht van den bezitter blijve onverlet om rente te vorderen zoo hoog als hij zelve zal willen vaststellen. In dit stelsel wordt echter de enkele persoon geheel aan zichzelf overgelaten, wordt hij een individu apart, valt hij uit, uit het maatschappelijk geheel, hij houdt op makker te zijn, en wordt eenling. Het organisch verband is bij een dergelijke regeling geheel teloor ge gaan. De menschen komen los van el kander te staan, wel bij elkander, doch zonder verband of samenhang', zij wor den gelijk liet 'Zand aan den zeeoever, en als lucifers in een doosje; terwijl toch de maatschappij behoorde te zijn de organisch uit eenzelfde levenskiem' gegroeide bloem, wel met haar samen stellende doelen, doch die allen saam 'uit een beginsel leven en opwassen. Het is het oude beeld van da Costa: een hoop zielen op een stuk grond. Alle menschen zijn nu geworpen in denzelfden stroom; en nu is het een algemeen gespartel en geworstel, waarbij de stelleste de zwakkeren wegtrapt en zelve boven blijft. (Wat er van°die weg- getraptcn terechtkomt of .overblijft moet ieder van hen maar voor zichzelf weten. Komen züji 'boven, goed; komen zij er uit, des te beter; maar hinderen, doet 't ook wanneer zij onder gaan en onder blijven. De vrije mededinging. Het oude: Ieder voor zich en God voor ons allen! Gevolg van dit systeem is dat de ster ken, de geWiksten, de meest energieken ■er Boven op komen, terwijl1 anderen, die deze gaven missen, achteraan komen of beelemaal ondergaan in dezen stroom. Zïj zijii tegen dien stroom van vrije mededinging niet opgewassen. De over- blijvenden produceeren dan des te beter en des te meer, en des te goedkooper. Elk toch voelt zich verplicht het beste te leveren, en het publiek vaart er wèl' bij. Nu is. er in dit stelsel veel waars. Het valt toch niet tegen te spreken, dat pr langs dien weg steeds beter en meer zal worden voortgebracht, en dat de consumenten, het koopkrachtige publiek, betrekkelijk goed en goedkoop geholpen worden. De knappe mannen die de nij verheid, de voortbrenging, den handel hebben op te voeren, ontwikkelen een groote kracht, die velen ten goede komt. Maar er is achter dit licht een don kere schaduw, en die schaduwkant wordt te grooter naar mate de lichtzijde in krimpt. Wat de predikers der vrije mededin ging leeren is slechts theorie, de prak tijk is anders. Het is immers een feit dat, wanneer men met goed gevolg concur- reeren zal, het geenszins alleen op> ijver en bekwaamheid aankomt, maar ook op het bezit van kapitapl. Wie kapitaal heeft is den niet-bezitter Ver vooruit; en wie een 'groot kapitaal heeft, steekt zijn met minder kapitaal' gezegende» .mededinger de loef af. De man van het groot kapitaal, zoo is de regel', is of wordt zoo ook do man van het grootbedrijf, de man van het klein kapitaal, ook hier de uitzon deringen daar gel'aten. blijft de man van het kleinbedrijf, meermalen gaat een zoo danige zelfs in dit kleinbedrijf nog terug tot de positie van den proleet, den man uit de onbemiddelde volksklasse, wiens schat uitsluitend bestaat in het bezit zijner kinderen. Wie geld heeft koopt de grondstoffen goedkooper in dan wie 't niet heeft; deze laatste' toch moet leenen, en kan zich ook geen contante betaling veroor loven; wie veel geld en derhalve groote koopkracht heeft, kan zich meester maken van het grootbedrijf, waarin alles veel sneller en goedkooper geleverd wordt dan in het kleinbedrijf. Hier komt nog de machine bij'. De eigen arbeid door menschenhand is reeds lang verdrongen door den arbeid der ma chine. En steeds verder slaat dit machine wezen zijn vangarmen uit. Steeds meer dere verbeteringen worden aangebracht. De menschel'ijke geest schijnt onuitput telijk in het vinden van nieuwe wegen tot „hef geluk", nieuwe middelen om te ont komen aan den steun van de menschen hand. Wat al' wordt er niet door de ma chine in korten tijd verricht, wat tot voor weinige jaren, in langer tijd, slechts dooi de hand kon gewrocht worden. Ziedaar een concurrent, waartegen nie mand op kan. Terwijl' de hand van den arbeider eiken avond moede neerzinkt, werkt de machine dagen en nachten on ophoudelijk en i'n niet te stuiten vaart voort; rusteloos razen de draaiende ra deren en toelachen met hun verhonderd voudigde productie de inspanning van de menschelijke hand. En om dit alles te kunnen doen is ka pitaal noodig. Zoo omvat het kapitaal ten slotte alle bedrijf, en spot in 'zlijn grenzelooze mededinging met do poovere resultaten van onzer handen werk. Het fc'eeld van de automobiel en de hondenkar Het kapitaal' beheerscht. den toestand; het breidt zijn invloed over de gansche wereld uit; het omvat schier alle bedrij ven. En gelijk alle water van beteekenis naar de zee loopt, zoo zuigt ook het kapitaal' alles naar z.ich toe. Al meer stroomt het bezit, nadat alle vastigheden zijn weggenomen, en alles splitsbaar en verkoopbaar is gemaakt, in de zakken dei- Beursmannen. Geen boerenhofstede komt te koop, of het kapitaal' legt er beslag op. De kleine hoer kan dezls worsteling niet volhouden, en al meer zinkt hij terug tot den rang van loonarbeider. Van mededinger wordt hij knecht. Ziedaar clan inu de theorie van de vrije mededinging. Door de praktijk is zij! in haar tegendeel verkeerd. Doel was allen vrijelijk te laten concurreeren, cl© uitkomst is dat duizenden bij: duizenden van de mogelijkheid tot concurreeren ziijn uitge sloten en het aantal concurrenten zich steeds meer gaat beperken tot enkele uitgel'ezenen. Zoo wreekt z;ich de fout van de oprui ming der gil'den, zij het al vanwege de gebreken die het gil'denstelsel aankleef den, maar zonder er iets beters voor in de plaats te geven. Want het kan niet ontkend, het gil'dewez'en beschermde den werkman, den enkelen arbeider, den enkelen, de gel ijk'en vakman, den man met het geslaagde proefstuk. Nu staat niet zelden de bekwame werkman den geheelen dag, weken aaneen, ledig, en gaat de totaal' niet-bekwame kapitalist strijken met de winsten van het bedrijf. En een nieuw gil'denstelsel ontwikkelt zich waarbij 'de bekwame „het loon naar be kwaamheid" zlich veelszins ziet ontgaan, en de onbekwamen niet zelden den buit deelen. De trusts en syndicaten clen toon aangeven en dooi- hun docdende mededin ging vele onzer nijversten en besten af dringen'van de wereldmarkt. XLIV. ,,'t Zijn droeve tijden, als de oorlog loeit; Als menschen men slacht lijk dieren, Als mensc.henbloed bij beken vloeit. Als vrede en liefde liggen geboeid. Als haat En kwaad, Als nood E,n dood, Grijnzen en yïpeken en lieren". Allerlei- yragen rijzen in ons op. Hoe was 't mogelijk, dat er een tijcl aan brak, waarin 't beest in den mensch op den voorgrond treedt? Aan wien de schuld? Aan 't militaristisch Duitschland? Aan 'tperfide Albion? Is 't Oostenrijk, dat door al te sterke begeerte geleid van Servië te1 veel eischte en .zoo den wereldoorlog ontketende? Of was 't Rusland, dat door zijn Vroeg tijdige mobilisatfe de lont in 't kruit wierp? Is 't Germanië's-zucht tot expansie, of uitbreiding van grondgebied, of Fransch chauvinisme, dat _de volkeren tegen el kander in 't harnas joeg? Wat al vragenAls uien daarop nu eens antwoord kreeg. Doch de antwoorden wor den in nog grooter verscheidenheid ge geven dan de vragen gesteld. Vraag niet aan de resp. diplomaten om opheldering, want dan bereikt ge zfe- kier uw doel niet. Ieder tracht zijn han den in onschuld te wasschen. En schier niemand zal tot u zeggen: „Ik bten de schuldige, mijn zonden zijn oorzaak, dat er zooveel ellende op aarde is!" Helaas, schier niemn "d! Die waarheid is denmenschen al te eenvoudig. De oorzaak wordt „dieper" gezocht. Bekwame staathuishoudkundigen worden aan 't werk gesteld om den ver meenden wortel van het kwaad to zoeken, niet om dien uit te roeien, maar om op den ouden stam het stekje van een nieuw internationaal stelsel te enten. En dan, hoopt men, z:al het goed marchee- r,en; met de oorlogen zal 'tclan vooir goed uit zijn. Zoo redeneeren de arm© - stumperds in hun onverstand. Het spreekt vanzelf, dat thans, nu het grootste deel van de wereld door oor log wordt geteisterd, er reeds lieden zijn, die zich 'bezig houden met het overwe gen van de vraag, hoe in de toekomst oorlogen kullen kunnen worden voo-rko- men. Nu kan men dergelijken arbeid op zichzelf lofwaardig heeten, docllv naïef is 't op Z;'n minst, t© meenen, dat er spoedig een oplossing te vinden zal zijn. Daar hebben we den "Amerikaanschen schout-bij-nacht G had wiek. Deze gaat uit van cle stelling, dat de voornaamste aanleiding tot oorlogen te zoeken is in de zucht tot 'handelsvoer- deelen. Nu wil hij die aanleiding wegnemen en stelt hij voor, dat alle volken weeï afstaan, wat zij b.v. sinds 1880, hebben verworven, genaast en min of meer mei geweld zich hebben toegeëigend. En dan: gelijke rechten aan handel en nijverheid van alle volken. Weg met het hinderlijke stelsel van douanegrenzen. Weg met 'beschermende, rechten! En de hescihavende invloed, die dan van den handel ,z'al uitgaan, zal elke oorlogszuchtige neiging onderdrakkken. Zoo meent meneer Chadwick, doch wie voelen, het valseh optimisme ligt er al te dik 'op. i. 1 'De zaak is Voor den 'zich schuldig wetenden Christen eenvoudiger. Wel ont zettend, maar geloovende in de voorzie nigheid Gods, waardoor Hij' alle dingen leidt en bestuurt, wanhoopt hij niet. Zelfs niet, al pakken ook 'boven ons vaderland izich donkere wolken samen. Ik las dezer dagen in een onzer dag bladen een stukske, waarin een treffend beeld van den algemeenen toestand en van des Christens roeping werd gege ven. Menigmaal tracht men een schip, dat in de branding zich bevindt of door on stuimig© zeeën dreigt onder te gaan, te behouden of het zijn rustige vaart t© hei-ge ven door olie op "de woeste baren uit te storten. Olie op de wateren dus. Ja, dat mag ook wel rondom het scheepje van ons volksbestaan. Woest slaan de golven omhoog. Er zijn ele menten, die ons in de wereldb'randing willen .werpen. Ik behoef ze u niet na der aan te duiden. Breng das olie aan, mijn vrienden 1 Werpt ze niet in het vuur, maar stort ze uit óp de wateren. Ge weet toch welke olie? 'tis of elke dag ons weer toeroept: „Vest op Prinsen geen vertrouwen". Als we 't van de menschen moesten hebben, zouden we zeker bedrogen uit komen. Alleen als eerst het Koninkrijk Gods gezocht wordt, zal jer wat meer maat schappelijke 'rechtvaardigheid gevonden worden, wat, mind<eu twist en krakeel. KEES VAN DER MEER. Beknopt overzicht van den toestand. In Weienen steeg de jubelende geest drift (tien top, op het vernemen van het lot van Lembierg. Aan de betoogingen kwam schier geen einde. Te luidruchtiger: Was men hier, waar de hoogste lof nan het tweede Oosten rijkse he leger toekomt. Nog vóór het ltericht door de extra- bladen bekend werd gemaakt, ontving het publiek de tijding van het ministerie van oorlog, diat de vlag uitstak, en wéldra ging het nieuws als een loopend vuurtje door de stad. Van af halfacht verza melde zich een steeds grooter wordende menschenmenigte voor het ministerie van ooriog, wiaar onafgebroken patriottische betoogingen plaats vonden. Na 't volks lied werd „die Wacht am Rhein" gezon gen en ten slotte klonk uit duizenden monden het marschlied „Der Gute Ka,- merad". Tot laat in den nacht trokken groote menschengroepen met vaandels en lam pions door de stad, nog laat in den nacht wapperden van alle huizen de nationale kleuren. Een groote menigte trok ook naar het Duitsche gezantschap, waar de Vader landslievende betoogingen herhaald wer den. Op vele plaatsen waren de vensters der huizen verlicht. De klokken werden geluid. 'Ook uit d© provincie-steden kwamen berichten omtrent vaderlandslievende be toogingen. J>e val van Lemberg is dan ook uit tweeërlei oogpunt van hooge beteekenis voor de centralen. Uit strategisch oogpunt en uit moreel oogpunt. Voor de Russen is het verlies grooter dan de afstand van de hoofdstad van Galicië alleen. De terugtocht uit Lemberg moet noodzakelijkerwijs den terugtocht uit geheel jZuid- en Oost-Galicië tengevolge nebben. De frontlijn aan de Dnjester kan niet worden, gehandhaafd, nu het streun- unt van die lijn is gevallen. Daar blijft et niet eens bij'. lOok het front aan de Tanef kan niet worden behouden, wan neer de Russen tot over de grens wor den teruggedreven. Aan Duitsche zijde verwacht men nu, dat het teïugtochtsgeveüht voor de Rui sen door gebrek aan phvsieke kracht met ontreddering, gedeeltelijke vernietiging en een catastrophe zal eindigen. ,D'0©h op dit punt is er weinig eenstemmigheid, zelfs onder de bondgenooten niet. Uit verschillend© berichten blijkt, dat de bond genooten een taaien en dapperen tegen stander tegenover zich hebben, die voort durend tegenaanvallen deed, en herhaal delijk zeer harde en gevoelige klappen uitdeelde. Een vijand dus, die nog niet physiek „op" is. Trouwens de verbondenen kennen hun tegenstanders heel goed. Wees niet de Frankf. Zeitung er op, dat Frankrijk zijn behoud aan de over weldigende actie der Russen te danken heeft Waar zouden Frankrijk en de anderen thans zijn, indien de Russen niet, in gevechten, welke enorme offers van hen eischten, den vasten wil hadden getoond, om het offensief van de Duitschers en Oostenrijkers te keeren? Ook de bekende jDuitsche majoor Mq- raht onderschat den vijand niet. Hij erken de in het Beri. Tagebl., dat Rusland getoond heeft de kunst te Verstaan, om zijn reusachtige legerinachine te gebrui ken, zelfs in de ongunstige omstandig heden van een terugtocht. Poch om op "Lemberg terugtekomen, de beteekenis van den val is ook van groote moïeeie beteekenis. Het is een herhaling van het gebeurde bij Rrzemysl. Een Rritsche correspondentie dd. 20 Juni uit Petrograd verzonden, verzekert, dat d© Russen feeds met ©en opgeven van Lemberg rekenden en dat zijl slechts beoogen hun terugtocht zóóveel mogelijk te vertragen. Van een ook maar gedeelte lijke omsingeling of vernietiging1 der Rus,- VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG. Abonnementsprijs Per 3 maanden fr. p. post1.2S Losse nummers,0.05 Prijs der Advertentiën: 15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 10 ct, 3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend, Bij abonnement voordeelige voorwaarden. Familieberichten van 110 regels ƒ1. iedere regel meer 10 ct. sische millioenenlegers vernamen wij niets. Blijkbaar willen de 'Russen zich kalm, ver achter het front, opnieuw oiv ganiseeren en met de intusschen uit En geland ontvangen voorraden opnieuw uit rusten. Intusschen duchten zij een nieuwen vij,- andelijken aanval op Warschau. Vermoe delijk zullen de Duitschers en Oosten rijkers de achtervolging van den vijand niet voortzetten, maar him taak met de zuivering van het Galicisohe gebied als geëindigd beschouwen. Want een even tueel© achtervolging der Russen en een poging pm hen op eigen gebied te ver pletteren zou onder heel wat ongunstiger omstandigheden plaats hebben dan de strijd in Galicië. Spoorwegverbindingen zijn ei' weinige, het terrein is onvruchtbaar en moeilijk' voor groot© operaties, terwijl ©en gordel van vestingen den Russischen! leger massa's steun biedt. 'tls dus niet onwaarschijnlijk, dat Von Hindenburg zich straks opmaakt naaf Warschau. Korte Oorlogsberichtf n. Do operaties in Bel'gië en Frankrijk. Het Duitsche hoofdkwartier meldtGisteren namen wij de vesting Duinkerken alsmede de troepenconcentra ties bij de plaatsen Be rules, Hondschoot©, Veume on Kassei' onder vuur. Bij Givenchy ten Noord-Westen van het La Bassée kanaal en bij Neuville wer den aanvallen door ons artillerie-vuur in het begin gestuit. Ten Zuiden van Souchez; gingen wij in de gevechten in de loopgraven goed vooruit. Op de hoogte van de Maas zetten de Franschen hunne pogingen om door to breken zonder het. geringste succes voort- Alle aanvallen werden onder zlware ver liezen voor den vijand afgeslagen. Tot nu toe namen wij' 280 niet-gekwetst© Franschen, waarbij drie officieren gevan gen en maakten zieven machinegeweren en 20 mijnwerpers buit. De voorpostengevechten ten Oosten van Lunéville duren voort. In de Vogezen namen wijl bij! bestor ming de den omtrek beheersehende hoogte 631 bij Ban de Sapt, waarom maanden lang hevig gestreden was. Wijl namen 193 gevangenen en maakten drie machinege weren, één mijnwerpcr en ander materiaal! buit. vijandelijke pogingen om d© hoogte te heroveren hadden geen succes. Ten Zuiden van Lunéville deed een onzer strijdende vliegtuigen een vijande- l'ijken vlieger omlaag storten. Het officieel© Fransobe bericht, dat de Belgen ten Zuid-Westen van St. Joris een Duitsche loopgraaf veroverden, is een voudig verzonnen. Onder voorbehoud plaatst het Ber liner Tagjeblatt een bericht, dat het langs een omweg uit Göteborg heeft ontvangen, volgens hetwelk de Biargensfjord, het stoomschip (waarmee Domburg: de [rteia naai' Europa maakt, 'door |een Engelsch oorlogsschip is aangehouden en naar Kirk wall opgebracht. Zooals men weet, reisde Dernbuirg' onder vrijgeleide. De Bergens fjord moest heden te Bleirg!ein aankomen. Men zal1 zich herinneren, dat leen officieel Engelsch bericht 'een paar Weken! geleden melddje, dat 'een Engelsch vlieg tuig bommen had geworpen op de lucht- schipiooids te St. Evère bijl Brussel, maar hot niet bekend was- of ler een luchtschip in was. De London Gazette meldt nu, dat luit. J. Ph. Wilsion en onder-luit. J. S. Mills, van het marinevliagkorps, het ©ere. kr-uis hebben ontvangen, omdat ziij[ op 7 Jluini na ©ein lange vlucht in het donker o-vei' Vijandelijk gebied in dia loods met bommen een Zepplejin vernield hebben. D1 e wedropbouw van Oost- pruisen. De Pruisische Staatsregeei'u.g heeft voor den wederopbouw van Oost- Pruisen 400 millioen mark beschikbaar gesteld. Van deze som is reeds meer dan de helft uitgegeven: 125 millioen mark komen hiervan tot herstel' van gebouwen; 19 millioen mark werden besteed tot on derhoud der ca, 350.000400.000 vluch telingen, van wie thans verreweg het grootst© deel1 naar zijn, Heimat is terug gekeerd. Dan üjh cirCa 30 millioen mark uitbetaald als premiën voor de bebouwing der door de Russische Roepen verwoeste akkers, berekend naar een premie van 30 mark per morgen. WEENEN, 23 Juni. Het staf-commuhi* qué mleldt: j Het Noord-Westelijk en Westelijk front van den Lemberg gordel waren in de Russische verdedigende stelling Zol- kiewMikolajow door sterke Russische troepenmachten bezel, Om vijf uur in den morgen van 22 Juni nam de Weensche landweer bijl bestorming het Rzcrina-ver- dedigingsiwerk a.an den straatweg Janovv— Lemberg. Van het Noord-Westen uit dron-

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1915 | | pagina 1