\o. 199
Donderdag 37 Mei 1915
39e «laargang
öe Groote Oorlog.
i
Uitgave van
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGE)
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LAN .5E VORSTSTRAAT 219,
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ - L. BURG,
Drukkers:
Oosterbaan Lo Cointre Goss,
Een geschiedkundige herinnering.
Het regeeringsvoorstel tot tijdelijke
voorziening in een gezantschap bij 'bet
Vaticaan brengt in herinnering he (geep,
op 7 December 1871 in de Tweede Ka
mer is voorgevallen. Het was onder het
bestuur van het derde ministeriö-Thor-
becke.
Wij lezen dienaangaande in het boek
Van mr. W. baron van Weideren Ren-
gers oud-lid der Tweede- en der Eerste-
Kanier) in zijn „Schets ëener parlemen
taire geschiedenis van Nederland", le
druk, deel 2, blz. 8(5:
„Evenmin bleek van, een krachtig ze
delijk overwicht, der regeerinig bij de
aanneming van het amendement-Dum-
bar, strekkende om door enne vermin
dering van den post tractementen enz.
de gezanten met f8000. het gouver
nement te noodzaken tot opheffing der
Nederlandsche missie biji den Paus.
„De historische heteeklenis van het
geruchtmakend votum was minder ge
legen in de opheffing eener werkelijk
onbeduidende diplomatieke missie, wier
gemis de Nederlandsche-katholiiekë be
langen hoegenaamd niet heeft geschaad,
maar inzonderheid in het zich meer
en meel' openbarend streven der libe
rale partij om door het vooropstellen
van betrekkelijk ondergeschikte quaes-
ties, inzonderheid door het
s t r ij d e n tegen het c 1 e r i c. a 1 i s-
!ni e, O' o k w a n neer die s t r ij d
niet door 's lands belang; werd
g e i s c h t, hare traagheid als
h e r v o r m i n g s g e z j'n d e part ij1 t e
bemantelen",
r i
Het moet erkend worden dat de libe
rale partij, die in 1871 een slag in het
aangezicht der clericalen noodig achtte
om eigen traagheid als hervormers in
andere dan anti-clericalen zin te bedek
ken, nu ill heel andere verhoudingen is
.geraakt. Zij .schijnt, houdt zicih althans
zoo, van anti-clericale smetten gpzuiveïd
te zijn. Doch waar Mijven dan de anti-
clericale, anti-Roomsche agitatoren der
laatste tientallen jaren met hunne ver-
kiezingspamfletten, de mannen van do
„.Cioesche Courant" uit den ouden, en
de vrijzinnige doorpsgezinde dominé's uit
den jongsten tijd met hun „clerioaal ge
vaar"? En de Bronsvelds, de Quasten en
Differee's, hunne Christelijke wapenbroe
ders van 1913? Zijn zij nu gerust?
öe Pers vei! voor Goud t
De Pers in Italië door Engelsch goud
omgekocht!
Hangt dan het Jol, der volken al van
gewetenlooze speculantenIs dan men-
schenbloed goedkooper dan ossenbloed?
Want wie telt de duizenden wier bloed
zal vergoten worden tengevolge van de
uitbreiding, die deze groote Europee-
sche oorlog zal krijgen?
Da Costa wordt weer de dichtèi' u p
to dat e.
Dichter en Ziener hij de gratie Gods.
Als je wee o«n het hart wordt van al
de puntjes en streepjes en raadseltjes
onzer nieuwerwetsche dichters, neem, dan
een verfrisschend bad bij Da Costa.
Sla zijn gedichten op. Lees zijn vij'f-
^yóitig jaren en ge zTilt merken, dat
bij 75 jaren geleden profetisch heeft ge
sproken.
„Zie die Drukpers, a.ls verwaten
koningin
gezeten op haar koets, de Mee
ning als slavin
in teugels klemmen, en aan
'sAfgronds macht verraden,
ja,- ongeduldig, met een z\verm
van vlugge bladen,
vermenigvuldigd dag bij dag,
en uur voor uur,
onze aard bezwangeren van onder
mijnend Vuur,
de Majesteit weerstaan, Gods
ordeningen honen,
de tempels plunderen, en konin
gen onttroonen".
Ja, Da Costa kende den invloed van
het zwaard, van het woord, van de pen.
Hij wist dat de drukkunst een reuzen
stap was ten hemel en ter hel.
En zullen nu ook onze vaders en moe
ders eindelijk gaan begrijpen, dat het
boek, de courant, die hun kind leest
een levenwekkende of doodelijke uitwer
king kan hebben? Een Pers omgekocht
door Engelsch goud! Een gansc.h volk
\ergiitigd door de Pers. Een reuzenstap
ter hel
Soknopi overzicht van derr toestand.
Engeland heeft thans het onlangs aan
gekondigde nationale ministerie gekregen.
Het is samengesteld als volgt:
Liberalen: mr. Asquith, sir Edward
Grey, sir Stanley Buckmaster, mr. Lloyd
Georgte, mr. Churchill, mr. Mc. Kenna,
sir John Simon, mr. Birrell, mr. Mc.
Kinnon Wood, mr. Ha.rcourt, mr. Runci-
man en lord Crewe.
Partijlooslord Kitchener.
Unionisten: lord Lansdowne, mr. Bo-
nar Law, mr. Balfour, mr. Chamberlain,
lord Curzon, lord Selborne, sir Edward
C'arson en mr. Long.
Labour: mr. Arthur Henderson.
Men is er dus eindelijk in geslaagd
ondanks de vele moeilijkheden, die zich
tengevolge van den ernst der tijdon voor
deden, een kabinet te vormen, waarin
alle leidende mannen van de groote par
tijen zitting hebben, en dat behoudens
een enkele uitzondering wel met vertrou
wen door het Engelsche volk begroet
zal worden.
Zooals dit gebruikelijk is zijn de pos
ten verdeeld, zonder rekening te houden
met de specialiteit van den betrokkene.
Asquith is de premier, Mc. Kenna wordt
kanselier van de schatkist, Simon kreeg
binnenlandsche zaken, Grey buitenland
sche zaken, Law koloniën, Chamberlain
Indië; Kitchener oorlog; Lloyd George
is minister voor de oorlogsmunitie gewor
den; Balfour kreeg admiraliteit, enz.
Van de ministers, die uitgevallen zijn,
zijn Haldane en Samuel de voorngaixisten.
Eerstgenoemde was althans vóór den
oorlog ietwat Duitschgezind. Dat heeft
men niet vergeten.
Churchill blijft, ondanks de scherpe cri-
tiek op hem uitgeoefend, als eersten lord
van de admiraliteit, in het kabinet. Als
kanselier van het hertogdom Lancaster
heeft hij echter een portefeuille, die niets
beteekenl. Zijn baantje mag als een mi
nisterschap zonder portefeuille gelden. Dit
neemt niet weg, dat den man door As
quith nog altijd de hand boven het hoofd
gehouden wordt.
De krijgskansen zijn altijd onzeker.
Spraken we gisteren in ons overzicht
nog van den tot staan gebrachten op-
marsch der Duitschers en van het of
fensief der Russen, enkele uïen later
kwam weder het bericht van een mooie
overwinning van het leger van generaal
Von Maokensen. Deze had na den eer
sten tegenslag op het herstel der Russi
sche Üniën "het. offensiefhervat en wist
pui weder tal van plaatsen ten N. van
Przemysl te veroveren.
Zware verliezen zijn hierbij don Rus
sen toegebracht; men spreekt van 21000
gevangenen.
Ook ten Z. van Przemysl ageeren de
bondgenooten weer met groote energie,
doch de Russen weten hier nog stand
te houden.
Blijkbaar hebben do Duitschers thans
voldoende zwaar geschut aangevoerd om
een nieuwen geweldigen stoot aan het
Russische front toe te brengen.
Przemysl is weligwaar nog steeds in
handen der Russen, doch met suqcessen
als' ,d?eze wordt de kring om deze ves
ting steeds nauwer. En kunnen de Oos
tenrijkers den spoorweg PrzemyslLem-
berg uit het Zuiden bereiken blijk
baar zetten zij het daar op dan zal
de veel in waarde verminderde vestin/0'
ook wiel spoedig moeten worden prijs
gegeven.
Over het algemeen blijft de toestand
op het Westelijk front ongewijzigd.
Nu Italië zich i:n dien strijd geworpen
hieeft, heeft het getal oorlogsverklaringen
de 20 bereikt.
De verschillende oorlogen in den hul
digen wereldkamp begonnen:
1'. Oostenrijk tegen Servië 28 Juli
1914.
2. Duitsehland tegen Rusland 3 Aug.
3. Duitsehland tegen Frankrijk 4 Aug.
4. Engeland tegen Duitsehland 5 Aug.
5. Duitsehland tegen België 5 Aug.
6. Oostenrijk tegen Rusland 7 Aug.
7. Servië tegen Duitsehland 7 Aug.
8. Montenegro tegen Oostenrijk 8 Aug.
9. Montenegro tegen Duitsehland 12
Aug.
10. Engeland tegen Oostenrijk 13 Aug.
11. Frankrijk tegen Oostenrijk 13 Aug.
12. Duitsehland tegen Japan 19 Aug.
13. Oostenrijk tegen Japan 22 Aug.
14. Oostenrijk tegen België 28 Aug..
15. Rusland tegen Turkije 30 Oct.
16. Engeland tegen Turkije 2 Nov.
17. Frankrijk tegen Turkije 2 Nov.
18. Servië tegen Turkije 2 Nov.
19. Italië tegen Oostenrijk 23 Mei 1915.
Zooals men weet .beschouwt Italië zich
ook in oorlog met Duitsehland. Ziedaar
nummer 20.
Inderdaad een droeve statistiek!
Republ'keiiun bij Koninq Albert.
Door een ambtenaar van Koning Alberts
onmiddellijke omgeving werd aan de VI.
St. het volgende medegedeeld
Onlangs was staatsminister Vandervel-
de, bekende leider der socialistische par
tijl in België, Man Londen naar De Panne
gekomen, om met Koning Albert over
belangrijke staatszaken te conferecren. Do
socialistisch? minister stelde op dit bezoek
Z. M. den beroemden Belgischen dichter
Emile Verhaeren voor. Kort daarna werd
een andere bekende voorman der socia
listische beweging de heer Kamicl Huys
mans. secretaris van hot Internationaal
Socialistische Bureel aangemeld. Koning
Albert, voor wien jjuysmans geen onbe
kende is, toonde zich met diens komst
zeer ingenomen en de socialist vond het
als republikein geenszins in strijd met
zijn beginselen den Koning dei' Belgen,
opperbevelhebber dier Belgische legers, de
bewondering cn den eerbied dien hij! voor
zijn .dapper gedrag voelde, te betuigen.
Terwijl do Koningin zich had verwijderd
om toilet te maken voor de revue der
troepen, welke ze met haren gemaal zou
bijwonen en waarop hij een roemrijk regi
ment een nieuw vaandel zou overhan
digen, informeerde de vorst met veel be
langstelling bij den heer Huysmans naar
de opinio der Belgische socialisten over
zijtn persoon. En daar hij tor gepaster
ure graag schertst, vroeg hij op het ver-
fee re nci antwoord van den soeialistischen
député
Dus mag: ik me voorstellen als lid
der W erklieden-Partij
En Kamiel Huysmans, op des Konings
woorden ingaande, antwoordde joviaal:
Ware België een republiek, voorzeker
zou ik uwer majesteits candidatuur voor
het voorzitterschap voordragen.
Ondert.usschcn hoorden zijl in het naast
gelegen vertrek een levendig gesprek. De
Koningin liet op zich wachten, Koning
Albert zocht haar en vond haar koutend
met den .soeialistischen minister Vander-
velde en Verhaeren.
Toen do vorst dit tafreeltje zag, bleef
bij in de dour staan. Hij zagl er een toeken
des tijids in, maar interpreteerde het op
geestige wijize:
Wie zou ooit hebbben gedacht, zei hij
vmolijk, dat mijn vrouw den Koning zou
doen wachten om zich het hof te lal en
maken door den chef der republikeinen I
Przemysl.
Ofschoon de Russen nog steeds in
Przemysl zijn, kan men zich Toch nu
reeds een denkbeeld vormen van de toe
standen, die in de vesting, sedert deze
in bezit der Russen is, heerschen.
'Kort voor den slag in West-Galicië werd
namelijk de geheele Joodsche bevolking
uit de stad verbannen. Zij moest zich
begeven naar het Russische gedeelte van
GaJicië. Lemberg, Jaroslaw en Sanok wer
den de hoofdcentra's der uitgewekenen.
In Jaroslaw bad ik gelegenheid roet een
dezer lieden te spreken. Het was een
jong Üostenrijksch soldaat, die, na den
val der vesting, de rui.'form uitgetrokken
had en bij zijn familie vertoefde. Na de
overgave, zoo vertelde hij, kwamen c*m
half negen kozakken-patrouilles de stad
binnen. Zij sloegen direct aan het plun
deren, doch dit werd later zwaar gestraft,
enkelen zelfs doodgeschoten.
■Op denzelfden dag verschenen plakka
ten, waarin werd medegedeeld, dat het
Russische Roode Kruis en de Russische
weldadigbeidsvereenigingen voor de pro
viandeering zouden zorgen. Wagens vol
levensmiddelen kwamen de stad binnen.
Ook zorgden spoedig Russische handela
ren er voor, dat levensmiddelen ruim
schoots voorhanden waren.
Einde Maart werd begonnen met den
herbouw der vestingwerken. Die bevolking
werd door plakkaten aangemaand, alle
voorhanden cement in te leveren, en op
de puinhoopen der oude vestingwerken
heerschte groote 'bedrijvigheid. Dc ver
dedigingswerken aan den Russischen kant
werden geslecht., daartegen de voormalige
fortenketen, zoo goed bet ging, hersteld
en met Fransch geschut bewapend.
In bet midden van April kwam de
Tsaar de stad bezoeken. Den Joden werd
aangezegd, dat van dit bezoek afhing
of Przemysl vesting zou blijven of niet.
Indien tot het eerste besloten werd, moes
ten zij cle stad verlaten. De Tsaar kwam
Vrijdagsavonds met groot gevolg aan. De
soldatey. stelden zich in twee gelederen
langs de straten op, doch geen mensch
vertoonde zich en de vensters bleven
gesloten. Eenige dagen later volgde het
uitzettingsbevel voor de Joden.
Korte Oorlogsberichten.
In Italië. Venetië is door allen,
die er de middelen toe hadden, verlaten.
De Italiaansche autoriteiten moeten de
kerken van alle kunstschatten hebben ont
bloot en die naar het binnenland hebben
verzonden. De kerken zelf zijn door houten
schuttingen omgeven, waarop zandzakken
zijn gelfegd ter beveiliging voor bommen
uit vliegtuigen. Onder de inwoners der
stad, die de verwoesting van de San Marco
voorzien, moet een paniek heerschen.
De bevolking van Pondebba, Studena
en Rietratagliata is vertrokken. Velden,
huizen, vee, zijin in dear steek gelaten. Ook
de plaatsen aan de oevers van die Esch aan
de Oostenrijksche grens zijn verlaten.
De scheepvaart op het Gardameer is
geschorst.
Generaal Lemaa (de verde
diger van-Luik) is volgens eon brief van
een Belgisch officier, die vele maanden
met hem verkeerde, weer goed gezond,
in zooverre een lijder aan suikerziekte
dat zijln kan.
In het begin van zijlne krijgsgevangen
schap is de generaal ernstig ziek geiweest,
men heeft hem zelfs een teen moeten
afzetten, hetgeen bij; lijders aan suiker
ziekte, die zich niet in acht nemen, meer
voorkomt.
Hij wordt door zijn bewakers zeer voor
komend behandeld. Sedert zijn herstel
wandelt hijl dagelijks, bespreekt met zijn
iotgenootcn eikaars avonturen, en wordt
zeer bemind.
In het begin van April werd hij: naar
Blankenburg overgebracht, naar het
schoonste Duitsche gevangenenkamp. Nog
steeds draagt hij zijn sabel, rfetgeen hem
door generaal von Emmich uiit achting
en bewondering werd toegestaan.
De ontbinding van 't Drievoudig Ver
bond geeft een medewerker van „Die
Welt" aanleiding tot een scherpe kri
tiek op de geheime diplomatie
„Eerst op dit oogehblik schrijft
hij vernemen wtj; iets van het ver-
bondsverdrag, op het oogenblik dat het
verscheurd wordt. Meer dan 33 jaar hoeft
het. de wegen onzer buitenlandsche po
litiek voorgeschreven. Gedurende al dien
tijd kenden slechts zeer, zleer weinigen
den inhoud. Zoolang; ,het leefde, moch
ten de volkeren die erdoor geregeerd
werden, slechts Vermoedens uiten; nu
het dood is 'en nog slechts geschied
kundige waarde bezit, vergunt men ons
een blik in dit merkwaardige document.
De geheime kunst der diplomatie is het
ergste overblijfsel van bet. vervlogen ab
solutisme. Een overblijfsel, dat, merk
waardig genoeg, zijn weg heeft gevonden
in het democratisch staatsbestel.
Deze toestand is toch inderdaad een
onding, in de binnenlandsche politiek
heeft het parlement over alles en nog wat,
over het belangrijkste en onbelangrijkste,
te beslissen. In de buitenlandsche poli
tiek vertrouwt men het slechts toe, die
aan de uiterste grens der algemeene be
langen liggen, b.v. de bizonderheden om
trent een koloniale overeenkomst met
vreemde mogendheden.
Het volk mag meepraten wanneer er te
beslissen valt over em verordening om
trent geitebokken of over do verwerving
van een stuk moerasland in de Kongo.
Maar het volk wordt uitgeschakeld, wan
neer voor tientallen jaren een verdrag
twee rijken moet verbinden en daardoor
wellicht over oorlog en vrede, groei of
ondergang van een gansche natie zal
worden beslist.
Uil Udine wordt gemeld, dat dui
zenden Oostenrijksche vluchtelingen daar
op het spoorstation wachten om naar
hun vaderland terug te koeren. Er kwam
echter geen trein uit Italië om de vluch
telingen weg te voeren. Op het station
Cornus staan eveneens duizenden Italia
nen, die ook niet vervoe;rd worden, zoo
lang de Oostenrijksche vluchtelingen weg
blijven. Vrouwen en kinderen worden te
voet naar de brug aan de grens gebracht,
de mannen worden aangehouden.
De Italiaansche gezant te Woenen,
de hertog van Avarna, heeft zich bij
aankomst te Zurich, volgens Duitscihe
Maden, zeer erkentelijk uitgelaten omtrent
de houding van de Oostenrijksche bevol
king. Hoewel de laatste tien dagen te
Weencn niet de schoonste zijns levens
waren, moest hij erkennen, dat de bevol
king zich volkomen correct gedroeg en
haar betoogingen op behoorlijken afstand
van het gezantschap hield.
De prachtige bezitting met kasteel
en park Cattaio aan de spoorlijn Venetië
Bologna, toebehoorend aan de erfgenamen
van den vermoorden aartshertog Frans
Ferdinand, is door drieduizend boeren be
zet, nadat de oude bewaker van bet kas
teel hardnekkig had geweigerd de Ita
liaansche vlag te hijschen. De volksmenigte
nikte de ijzeren hekken neer, drong alle
kamers binnen en hield in de zalen en
op de terrassen vreugdedansen, doch ver
woestte niets. Toen *s avonds karabiniers
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG,
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. postf 1.25
Losse nummersO.Oó
Prijs der AdvertentiSn
15 regels /"0.50, iedere regel meer 10 ct,
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels f 1.
iedere regel meer 10 ct.
aankwamen, gaf heb volk hun het kasteel
over.
De jongste zoon van den bekende
Hongaarschen staatsman Kossuth, die ter
wijl de heele familie Kossuth naar Hon
garije was teruggekeerd, in Italië bteef,
Italiaansch staatsburger werd en onge
hinderd verder te Turijn had kunnen le
ven, is uit vaderlandslievende overwe
gingen naar Hongarije teruggekeerd.
Het vergaan van de Tri-
u m p h".
BERLIJN, 26 Mei (E. B.) Het „Beri.
Tageblatt" verneemt uit Constantinopel,
dat het vergaan van het linieschip „Tri
umph" plaats had na een enkel torpedo
schot. Zeven minuten na getroffen te zijn,
zonk het pantserschip en men gelooft,
dat de admiraal mede in de diepte ver
dween.
Een uiting v a u v. B 1 o w.
Vorst von Biilow uitte zich in vrij scherpe
bewoordingen over de Italiaansche mi
nisters, maar achtte het volk in zijn ge
heel misleid.
Hij waarschuwde er voor, de regeering
en het volk op een lijn te stellen, want
er zou misschien een tijd kunnen komen,
waarin gematigdheid wederom een toena
dering in de toekomst zou vergemakkelij
ken.
Amerikaansch ss. g e tor p e-
d e e i' d. Lloyds bureau meldt (zie ons
Telegram in het no. van gister):
Het Amerikaansche stoomschip „Nebras
ka n" (2824 ton) van Liverpool naar De
laware Breakwater, is op veertig mijlen
van Fastnett getorpedeerd, doch kon te-
ragkeeren te Brow Head, zij het ook met
het voorruim vol water. Een gewapende
trawler verleende hulp. De onderzeeër
werd duidelijk gezien. De „Nebraskan"
had groote Amerikaansche vlaggen in top
en de naam was met groote letters aan
beide zijden geschilderd. Het is bijna on
mogelijk, dat de onderzeeër de nationa
liteit niet kende, daar de avond helder
en schoon was.
In alle deelen van België, waar niet
gevochten wordt, is een volledig post
verkeer deels met Duitsche, deels met
Belgische arbeidskrachten, weder hersteld.
Eergisteren is een aantal Italiaansche
vlieger-officieren te Parijs aangekomen,
waar zij in Frankrijk verwaardigde Itali
aansche vliegtuigen in ontvangst genomen
hebben,
WEENEN, 26 Mei. In Tyrol rukte
een vijandelijke afdeeling Conditio in Ju-
dicarië (op 17 K.M. van de Italiaansche,
grens) binnen. Aan den Padon-pas ten
Noord-Oosten van Marmolade vluchtten
de Italianen bij: de eerste schoten. Aan
de grens van Karinthië sloegen onze troe
pen verscheidene aanvallen onder zware
verliezen voor de Italianen af. Ten Westen
van de Ploechon vluchtte de vijand en
liet wapenen achter.
In het grensgebied van het Kustland
hadden tot. nu toe nog geen gevechten
plaats.
Het Zweedsche s. s. „Sydland" van
Amerika naar Gothenburg onderweg, is
naar Hartlepool opgebracht.
Een correspondent van de „Times"
in Noord-Frankrijk meldt:
Onze linie van Festube rt naar Riche-
bourg l'Avoué is' recht gemaakt en wij
hebben loopgraven op den vijand ver
overd ten O. vair La Quincpie Rue en
Rue d'Ouvert.
Die loopgraven, welke door ons artille
rie-vuur vernield waren, waren prachtig
in beton uitgevoerd. Zij waren voorzien
van electrisch licht en waaiers om de
lucht te ververschen, en het water werd
weggepompt door een machine, die ook
door den electrischen stroom gedreven
werd. De noodige kracht werd verkregen
uit kolenmijnen in het district La Bassée.
In een loopgraaf profiteerden onze man
schappen eenige uren lang van het elec-
trische licht, maar later verbrak de vijand
de verbinding en werd de stroom afge
sneden.
De meeste loopgraven waren met ma
chine-geweren voorzien, die op een ce
menten onderlaag in beton-kazematteii
waren ondergebracht.
De Argentijlnsche kolonie bood het
Fransche lege rites tuur twintig auto-ver-
b and wagens aan, benevens 12 auto's voor
gewond en vervoer.
De Bersaglieri moeten reeds tot
Aquilvia en Versa zijin voortgedrongen.
In Portugal. De New-York He
rald meldt uit Lissabon, dat uit Portugal
opnieuw onlusten zijn uitgebroken. In de
meeste steden trekken gewapende blenden
door de straten. Nieuwe onlusten worden
den lOen Juni, den eersten dag: van de par-
lementiszitting, verwacht. Het Spaansche
oorlogsschip Espana blijft voor Lissabon
liggen tot de toestand weder normaal is.