No. 78
Zaterdag 2 Januari 1915
29e Jaargang
De Groot© Oorlog.
Uitgave van,
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LAN ÜE VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ - L. BURG.
Drukkers:
Oosterbaan L© Coïntre - Goes.
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post
Losse nummers
ƒ1.25
0.05
Prijs der Advertentlën:
15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 10 ct.
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.
iedere regel meer 10 ct.
Wat De Wet en Beijers niet wilden
,We hebben tot nu toe niet veel vlei
ends gehoord over de „verraders", „op
standelingen", „oproerzaaiers" van Z-uid-
Afrika, die met hun „revolutionaire" woor
den en daden het volk tegen de Britsche
regeering zouden trachten op te zetten.
Wat ons bereikt, was niet zeer geschikt
om de clementie van de publieke mee-
ning voor deze Afrikaanders te ver
werven. De Engelsche censor heeft zich
ongetwijfeld van zijn taak gekweten op
een wijze, die den lof Van zijn regeering
verdient.
Thans zijn We echter "zoo gelukkig ook
van de zijde der „opstandelingen" iets
te vernemen. (Tusschen twee haakjes, we
moeten bekennen, dat we hen nimmer met
een zoo zwart oog hebben aangekeken).
Het kardinale punt was de houding
der Unie-regeering tegenover Duitsch
Zuid-West-Afrika, dat op het Britsch ver
overingsprogram stond. Het moest de Boe-
ren tegen de borst stuiten genoodzaakt
te worden het zwaard op te nemen tegen
lieden, die hun nimmer ook maar een
stroobreedte in den weg gelegd hebben.
Doch leest wat de Wet en Beijers in
hun proclamatie van 28 October 1914
zeggen.
Deze proclamatie, waarvan de N. C. de
primeur had, luidt a'ls Volgt:
KENNISGEVING.
Kennis geschiedt mits dezie aan alle
Burgers Van de Unie dat nademaal de re
gering van de Unie besloten heeft Duits
Zuid West Afrika te veroveren en op on
juiste berichten en beweringen de Parle
mentsleden van de Zuid Afrikaansche Par
tij het besluit Van de Regeering 'hebben
doen bekrachtigen;
En nademaal geprotesteerd is geworden
tegen de Godeloze inval op D. Z. W. Afri
ka tegen een volk dat ons nimmer iets
kwaads heeft gedaan maar altijd goed
gezind is geweest;
En nademaal de Regeering: het recht
van het publiek om op vreedzame wijze
hun protest voort te zetten door het prok-
lameeren van de Krijgswet e.n Regula
ties, ontnomen heeft;
Zo is het dat wij blijven protestee
ren met het Wapen in de hand tegen
het z-o gevaarlik beginsel hetwelk de re
gering1 tegen de zin en wil Van het Volk
wenst uit te voeren, overtuigd zijnde dat
ons volk in de grootste ellende en ramp
zal gedompeld worden en dat Gods vloek
gebracht wordt.
Daar deze protesteerende houding niet
is om Broeders bloed te vergieten maar
integendeel zoals reeds bewezen is, waar
mogelik zulks te vermijden en onder geen
omstandigheden aanvallender wjjze op te
treden
doen wij ten slotte een beroep op alle
Burgers om alle krachten in te spannen
hun invloed te .gebruiken tegen het ver
overen van D. Z. W. Afrika, en tegelijker
tijd te weigeren om van de regering ge
bruikt te worden ons met de wapenen
te bevechten.
Daar ons eenig doel is, de eer Van
God en het heil Van Volk en Vaderland.
Getekend
C. R. DE WET.
G. F. BEIJERS.
Generaals van de protesterende Burgers.
Steenbokfontein, 28 Oktober '14.
Zij werden dus „opstandelingen" Voor
de eere Gods en het heil van volk en
vaderland, en voor het recht. En zeker
niet dan nadat zij een zwaren strijd met
zichzelven gestreden hadden.
Daarvoor zijn de namen en het verleden
Van deze Christenmannen ons borg.
Beknopt overzicht van den toestand.
Het jaar 1914 ligt achter ons.
Met gemengde gevoelens werpen wij een
terugblik op het afgelegde rampjaar, met
gemengde gevoelens zetten ,we ons thans
tot het maken van enkele aanteekeningeh;
over de krijgsverrichtingen.
Vijf maanden reeds brandt de oorlogs
fakkel. De hoop, dat vóór het jaar ten
einde liep, de vrede geteekend zou wor
den is niet verwezenlijkt.
Strategen en economen verklaarden, dat
zulk een wereldgeweld binnen enkele
maanden uitgewoed zou hebben en of
schoon anderen waarschuwden tegen dit
ongegrond optimisme, werd die blijde tij
ding zoo licht geloofd.
Helaas, het jaar 1914 is droef geëindigd.
Onzeker gaan we de toekomst tegen, doch
dit weten wij, dat we de hoop op een
spoedig einde wel kunnen laten varen.
Hc
Bepalen wij ons Voor vandaag: tot het
memoreeren van de voornaamste feiten
uit den wreeden wereldkrijg.
De berichten van de laatste dagen ope
nen geen nieuwe gezichtspunten, de toe
stand veranderde dus niet noemens
waard.
Welnu dan, nadat in de eerste phase
van den strijd christelijke volken zich in
den oorlog hadden gestort, hebben succes
sievelijk het Mongoolsche Japan en ver
volgens het Mohammedaansche Turkij'e
zich op het oorlogspad begeven. Turkije
heeft de rij der combattanten gesloten. De
vrees, dat ook andere mogendheden, waar
onder de Balkanstaten in de eerste plaats,
en Italië en Portugal zich in den strijd
zouden mengen, heeft zich gelukkig tot
nog toe niet bewaarheid.
Tot nog toe niet, zeggen wij, want Ita
lië en Portugal althans staan op den
tweesprong en de algprneene verwachting
is, ze vandaag of morgen hun lot in
de oorlogsschaal te zien werpen, en aan
de zijde {Ier Triple-Entente-niogendheden
te zien meevechten.
Tien Staten voeren dus oorlog met el
kaar, aldus gegroepeerdDuitschland, Oos
tenrijk en Turkije, tegen Rusland, Frankrijk
Engeland, België, Servië, Montenegro en
Japan.
Aan welken kant zijn nu de meeste
voordeelen behaald en wiens zaak staat
het gunstigst? 'Het antwoord is slechts
bij benadering te geven. Onzes inziens
slaat de schaal noch ter eener noch ter
anderer zijde door. De Duitsche veld
tocht tegen Frankrijk kan, afgemeten naar
het oorspronkelijke plan, dat bedoelde,
snelle afrekening met de Franschen, om
zich vervolgens met volle kracht op de
Russen te werpen, moeilijk anders dan
een mislukking genoemd worden. Niette
min hebben de Duitschers bijna geheel
België onderworpen en houden een aan
zienlijk deel van Noord-Frankrijk, met een
bevolking van 31/4 millioen zielen bezet.
Zoo vast zitten ze er en zoo groot is
hun weerstandsvermogen, da.t alle po
gingen der Biondgenooten om hun tot wij
ken te dwingen, tot nog, toe vrijwel ver
geef sch waren.
De strijd tusschen de twee machtige le
gers, geschaard langs een front van Circa
700 K.M.', is sedert maanden ontaard in
een wanhopige worsteling, waarvan nie
mand het einde Voorspellen kan.
In Russisch Polen wierpen de Duit
schers de Russen met groote kracht te
rug tot op enkele dagmarsohen afstand
van hun operatie-basis achter de Weich-
sel en bevrijdden alzoo de Duitsche gren
zen van het dreigend gevaar. Ook benoor
den de Weichsel houden zij de Russen
vast, maar op het Zuidelijker gevechts
front op de grens van Polen en Galicië,
staat het bedenkelijk Voor de midden-
Europeesche bondgenooten, Duitschers
en Oostenrijkers. 1
De Russen, met nieuwe legers Versterkt
dringen hier met onweerstaanbaar geweld
vooruit en dwingen hun tegenstanders tot
den terugtocht. Nog is niet te zeggen
wat de gevolgen zullen zijn van deze wis
seling der krijgskans. Maar slagen de
Duitsch-Oostenrijksche troepen er niet in
den opmarsch der Russen te stuiten, zoo
dat deze met groote macht Hongarije bin
nenvallen en Krakau omsingelen, wel
licht ten val brengen, dan is het te voor
zien, dat dit een algeheele ommekeer op
het Oostelijk oorlogstooneel teweeg zal
brengen.
De Oostenrijksche strafexpeditie tegen
Servië is een volkomen mislukking. De
Oostenrijkers zijn met de kous op den kop
naar huis gestuurd en de Servische haan,
na eerst geducht in de verdrukking te zijn
geweest, kraait victorie.
Over de krijgsbedrijven aan het Rus-
sisch-Turksche front ligt een sluier uitge
spreid, dien wij niet zullen pogen op te
heffen. Russen en Turken behalen beur
telings schitterende overwinningen, die op
niemand eemigen indruk maken, omdat
zij in waarheid te onbelangrijk zijn.
Van den Turkschen opmarsch in Egypte
hoort men niets en de berichten omtrent
de acties der Duitschers tegen Portu-
geesch gebied in Afrika en tusschen de
Duitschers en de troepen der Z.-Afrik.
Unie zijn te vaag om er eenig oordeel
uit af te leiden. Op zee handhaven de
vereenigde Engelsche, Fransche, Rus
sische en Japansche vloten de suprematie,
al konden zij de Duitschers nog niet tot
volslagen werkeloosheid doemen.
Aan de Zeeuwsch-Belgischs grens.
Uit Watervliet wordt dd. 31 Deo. aan
de „Maasbode" geseind:
Gistermiddag brachten we een bezoek
aan Watervliet. Het schijnt, dat liet toe
zicht aan de grens minder scherp is. Thans
is vastgesteld (voor hoe lang weet men
natuurlijk niet) dat elk Nederlander des
middags om 1 uur en des avonds om
5 uur vrij mag passeeran. Men kan dan
tevens een Passierschein halen op het
Gemeentehuis te Watervliet. Langs Wa
tervliet kan men thans alleen in België
'komen, doch alleen in de richting naar
Gent. Ook sommige Belgen mogen uit, 'docih
geen jonge mannen.
In Watervliet is ©en vrij' sterke bezet
ting', waaronder ook cavalerie, die pa
trouillediensten doet langs de grens.
Vooral des nachts trachten sommigen
in Nederland te komen om waren te ha
len. Zoo is de vorige wieek op een paar
personen geschoten, doch zonder gevolg.
Evenwel1 zijn z© gevangen genomen.
In een café aan het Veldzicht onder de
gemeente IJzendijke zagen we stapels
brieven voor personen uit h©t Noorden
van Vlaanderen. Briefdragers uit die stre
ken komen des middags om 12 uur en des
avonds om 5 uur die brieven afhalen.
Nadat de brieven onderzocht zijn door
den Duitschen commandant kunnen deze
personen doorrijden. Des avonds worden
levensmiddelen in kleine hoeveelheden in
geslagen en over de grens gebracht.
Dat de Duitsche landweermannen weinig
verstand hebben van passen blijkt wel
uit het feit, dat wij doorgingen op'een be
wijs van zedelijk gedrag, ten gebruike
hij het onderwijs in Nederland en een
briefkaart van den Duitschen Consul' te
Vlissingen, voorzien van het Duitsche
rijks merk.
Het Engelsche slagschip „Formidable"
gezonken.
Hetslagschip „Formidable" is gister
ochtend in het Kanaal gezonken.
Het persbureau geeft nog niet met stel
ligheid op, of de oorzaak der ramp van
de „Formidable" een mijn of een aanval
van een duikboot is.
71 overlevenden van de Bemanning zijn
gered door een kruiser. Het is mogelijk
dat de andere zijn gered door andere
schepen. De „Formidable" was een twöe-
de klasse schip dat 15 jaar geleden was
gebouwd.
De „Formidable", aldus de „N. R. Crt.",
mat 15,250 ton en behoorde tot dezelfde
klasse als de „Bulwark;', die in 't begin
van November gezonken is. Het schip
was bewapend met 4 stukken van 30.5
c.M., 12 van 15 ci.M., 18 van 7.6 c.M.,
6 van 4.7 c.M. en 4 torpedolaeceerbuizen.
De bemanning bestond uit 750 koppen,
de maximum-snelheid was 18 knoop.
Weemoedige Kerstgroet.
Tot de Vlaamsche ballinglen, die in
Noord-Nederland een vertroosting vonden
in donker© uren, behoort de dichter Karei
van den Oever. Zijn familie werd door
den oorlog naar alle zijden verstrooid,
en hijzonder voelt 'hij het gemis van zij!n
broeder, die als aalmoezenier den veld
tocht medemaakt.
Met Kerstmis herdacht de kunstenaar
den afwezige met het volgend© gedicht,
hetwelk hij aan „De Tijd" ter plaatsing
toezond, en wij ons veroorloven daaruit
over te nemen.
Afwezigheid.
Aan mijn Eerw. Broeder Korn- van
den Oever, op 'het slagveld.'
Ik weet in Vl'aandren ievers ver,
in 't druischend moordgewoel,
een luttel dings, 'een kleinigheid:
een leegen, stillen stoel.
Die staat er weken, maanden reeds
voor 't oud harmoniom,
dat zonder spel nu treurt en zwijgt,
geluidloos, koel en stom
Waar bleef hij; die in dezen stoel
eens vroom van Vlaandren zong,
soms 's avonds, 's zomers, als er zwoel
een avondlucht daar hong?
Waar bleef hijl, die zoo vreugdig soms
daarin 't „Pascalis" hief,
eens, 's mdrgiends, als glycienengeur
er roomzoet rook ten lief?
Waar bleef hij nu het Kerstmis werd?
't „Adeste" zong hiji niet
En droevig was die Kerstmis nu,
ach, zonder spel ten lied
Waar bleef hij:?
O, de regen drupt
en langs mijn ruiten drijft
En niemand zegt me waai', waar toch
mijn goede broeder blijft
KAREL VAN DEN OEVER.
Baarn.
Korts Oorlogsberichten.
De Sa 10mon-ei 1 a 11 den. De
Australiërs hebb©u Bougaenville, het
grootste der Salomon-eilanden bezet, en
er de Engelsche vlag gehesohen.
Tegenspraak. Het „Times''-b'e-
richt, dat de Franschen Boisle-Prêtre,
noord-oostelijk van Pont-a-Mousson, in be
zit genomen zouden hebben, en dat zij
begonnen zijn de buitenforten van Metz
te beschieten, berust, volgens een bericht
uit Berlijn, op een verzinsel.
Een schip met troepen ver
gaan? Bij Porthcawl (Wales) zijn een
aantal soldatenhelmen, zooals ze worden
gedragen door de troepen in Egypte en
Indië, aangespoeld.
Het verhaal van een tragisch oogen-
blik uit den slag om het gehucht St.
Georges, wordt te Parijs gedaan:
Een detachement Belgische soldaten
was in een uiterst kritieke positie geraakt
op een stuk grond, dat rondom door wa
ter omgeven was, en verdedigde zich wan
hopig tegen een Duitsche overmacht.
De verbondenen haastten zich nu om
75 m.M. kanonnen op booten aan te bren
gen, welke, nadat zij den strijd met de
Duitsche kanonnen aangebonden hadden,
de Belgen bereikten. Dezen konden daar
door het vuur op de Duitschers openen
en hen op de vlucht drijven.
Roodboek. Het Oostenrijksche mi
nisterie van Buitenlandsche Zaken heeft
besloten een Rood Roek uit te geven
met een verzameling van diplomatieke
stukken, die betrekking hebben op den
aanleiding en het uitbreken van den oor
log en mededeeling doen van de daarover
gevoerde onderhandelingen.
Nieuwjaarswenschen. Ko
ning George V heeft aan president Poin-
oaré een telegram met zijn beste wenschen
voor het nieuwe jaar gezonden. Hij ver
klaart daarin ©r zeker van te zijn dat het
nieuwe jaar gekuige zal wezen van nog
nauwere aanhaling van de vriendschaps
banden tusschen Engeland en Frankrijk,
en spreekt de hoop uit, dat de oorlog
spoedig tot een zegevierend einde zal
zijn gebracht.
Poinoaré heeft de wenschen beantwoord
en zijn volle vertrouwen in de overwin
ning uitgesproken. Frankrijk is besloten
te vechten totdat de volledige zege zial
zijn behaald.
In antwoord op de nieuwjaarswenschen
van het diplomatieke korps heeft Poin
oaré o.m. gezegd
Ik twijfel er niet aan of wij zullen
het volgend jaar op deze receptie ge
zamenlijk het sluiten van een weldadige
Vrede gedenken, welke stevig gegrondvest
zal zijn op het recht en eerbied voor de
internationale verdragen en aan de vol
keren de veiligheid zal geven welke zij
noodig hebben.
President Wilson heeft vele nieuwjaars-
giroeten van staatshoofden ontvangen. Ko
ning George seinde hem zijn hartelijk»
wenschen, voor zijn persoonlijk geluk en
voor de welvaart van de Vereenigde Sta
ten, waarmee Engeland door zulke nauwe
banden van innige vriendschap is ver
bonden.
Koning Albert gewaagde van Amerika's
■edelmoedigheid jegens België, welke zoo
veel steun heeft gegeven in deze tijden
van nood en droefenis. (N. R. Cri.)
KAAPSTAD, 30 Dec. Maritzi deed aan
het hoofd van een commando van 800
man, meest rebellen met vier veldkanon
nen en vier mitrailleuses en met Kemp
als opperbevelhebber, 'een aanval op een
afdeeling loyalisten, ter sterkte van 480
man, met twee mitrailleuses. De aanval
geschiedde bij Waterhol in de nabijheid
van Schuitdrift ten Westen van Kakamas
op 22 Deo. Krachtig werd weerstand gte-
boden maar ten slotte moest men enkele
mijlen terugtrekken tot versterkingen kwa
men. Herhaalde pogingen der rebellen 0111
de loyalisten om te trekken, mislukten.
Tegen zonsondergang trokken de rebellen
naar Waterhol terug. De loyalisten had
den één gesneuvelde en twee gewonden.
92 man werden gevangen genomen, en
een maximum, 80.000 patronen, een 'am
bulance en 26 leeg© wagens werden buit
gemaakt. (Door wie blijkt uit het tele
gram niet duidelijk).
Het blad „Italia'' verneemt uit Lis
sabon dat de oorlogstoestand in Portu
gal den 15 Januari officieel Zal worden
afgekondigd.
Uit Angola wordt gemeld, dat bij
den Duitschen aanval op Naulia op 18
Dec. de Portugeezen acht officieren aan
dooden, gewonden en vermisten verloren.
De lij'st van verliezten aan manschappen is
onvolledig.
De Fransche Raad van State is
naai" Parijs teruggekeerd. Ook de „Ran-
q'ue de France".
De Roemenen in de gebergten van
Transylvanië zijn tegen de Magyaren op
gestaan, daar deze de Roemeensch© be
volking mishandelen en verdrukken.
De Belgische gezant te Washin(g-
ton heeft bij de regeering der Ver. Sta
ten geprotesteerd tegen de door Duitsch
land opgelegde oorlogsschattingen.
De Ko-ningin
heeft gisterochtend met de Prinses te voet
een bezoek gebracht aan de Koningin-
Moeder.
Nieuwe stoomvaartlijn.
Reuter seint uit Washington aan de
„N. R. C.", dat de gouverneur-generaal
van de Philippijnen Harrison geseind
heeft, mededeeling te hebben ontvangen,
dat de Hollandsche Stoombootmaatschap
pij overweegt een dienst van New-York
door het Panamakanaal naar Manilla en
Nederlandsch Oost-Indië in te stellen.
Militair bericht.
Naar aanleiding van het bericht, dat een
Duitsche patrouille bij Hoogerheide onze
grens zou hebben overschreden en toen
niet is geïnterneerd, doch weder over
de grens zou zijn teruggewezen, schijnt
nog misverstand te heerschen.
De handeling Van den Nederlandsoheiï
commandant in deze is volkomen juist, in
overeenstemming met de daarvoor vast
gestelde regelen.
Artikel 11 van het verdrag nopens de
rechten en plichten der onzijdige mogend
heden enz. bepaalt:
„De onzijdige mogendheid, die op haar
grondgebied troepen toelaat, tot de oorlog
voerende legers behoorende, interneert
deze, voor zooveel mogelijk, ver van het
oorlogstooneel verwijderd."
Een patrouille van enkele manschappen
echter, die verdwaald is en daardoor over
onze grenzen is geraakt, kan niet be
schouwd worden als toegelaten tot ons
gebied. Dit zou eerst het geval zij'n, als
ze onze grenswachten is gepasseerd. Blijkt
bij ontmoeting met deze, dat ziji zich pn-
bewust op ons gebied bevindt, dan wordt
haar aangezegd, dat zij niet kan Worden
toegelaten, tenzij1 zij' zich laat interneeren.
Is de patrouille dan onmiddellijk be
reid ons grondgebied te verlaten, dan is
er geen reden haar te interneeren, wijl
zij niet is toegelaten. Slechts als de pa
trouille zou weigeren, ons grondgebied
te verlaten, zou zij moeten worden ge-
interneerd. België handelde in 70—71
eveneens.
De groote leening
1
Men deelt aan de N. R. Ct. mede:
Sommige bankiers enz. zijn niet bevre
digd door de mededeeling, dat Voor de
verklaringen van hun klanten omtrent het
verkrijgen van preferentie, welke aan de
insohrijvingsbilejtten (der bankiers) zijn
te hechten, geen vorm is voorgeschreven,
en wenschen, dat hun alsnog een Vonnl
aan de hand wordt gedaan. Daarom Zij:
hier medegedeeld, dat die Verklaring; bij
voorbeeld als volgt zou kunnen luiden:
„De ondergeteekendeVerklaart,
dat hij voor zijne deelneming in de lee
ning, welke begrepen is in het inschrij
vingsbiljet van de firma(bankier
of oommissionnair) preferentie wensöht
tot een bedrag van(dit kan ten
hoogste f 10.000 zijn)."
Een andere Vorm is echter ook ge
oorloofd.
Tot aanvulling van het bericht om
trent de coupures Van de leening f100,
200, 500 en 1000) zij medegedeeld, dat
men kan opgeven, welke coupures men
wenscht en dat daarmede Zooveel moge
lijk rekening zal worden gehouden. Daar
echter volgens de wet bij: de verplichte
stortingen ieder dadelijk recht heeft op
definitieve stukken, en er nagenoeg1 400
kantoren zijn, waar gestort kan worden
bestaat de mogelijkheid, dat men somtijds
met kleinere coupures genoegen zal moe
ten nemen. Er zijn veel kleine coupures
gedrukt, omdat een tekort aan kleine cou
pures grootere moeilijkheden Zou mede
brengen dan een teveel aan kleine ön
een tekort aan groote coupures kan gteVen.
Met het drukken kan natuurlijk niet ge
wacht worden (gelijk pleegt te geschieden,
als er eerst recepissen afgegeven worden),
totdat de inschrijving en toewijzing afge-
loopen was.
Eindelijk zij er nogmaals op gtewezen,
dat bankiers, enz. slechts provisie ontvan-
vangen over het bedrag', dat in het dooi'
hen onderteekende inschrijvingsbiljet is
vermeld, (voorzoover dit wordt toegewe
zen) en waarvoor zij: zich aansprakelijk
stellenniet over inschrijvingsbiljetten
door klanten onderteekend, welke zij! met
een firmastempel inzenden.
Del gercommissi e
heeft haai' arbeid tijdelijk stopgezet.
De zaak van Rossem.
Het O. M. bij de Rotterdamsche Recht
bank vroeg 1 jaar gevangenisstraf tegen
mr. C. P. van Rossem te Rotterdam,
wegens het in gevaar brengen van onze
onzijdigheid door het verspreiden van
pamfletten.
