i\0. 61
Donderdag 10 December 1914
39e Jaargang
Uit de Pers.
De Groote Oorlog.
Zeeuwsche Stemmen.
Uitgave van
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LAN *E VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ - L. BURG.
Drukkers:
Oosterbaan Le Cointre Goes.
Omvang
Onder dit opschrift schreef dezer da
gen ('28 No-v.) De Standaard:
De oorlog drong nu tot alle we-
relddeelen door.
Hij drong in heel Europa door. met
uitzondering alleen van Scandinavië,
Nederland, Italië, Spanje, Griekenland
en twee der Balkans taten.
In Amerika gaat het Mexicaansche
geval door, en is Canada mee op 't
oorlogsveld.
Australië staat geheel onder de Oor-
logsvlag.
In Afrika legt de Oorlog beslag op
de Kaap, op alle Diuitsche, Engelsche
en Belgische Koloniën langs Oost- en
Westkust, en hooger op zijn in den oor
log gemengd Soedan, Nubië, Egypte,
Tunis, Algiers en Marokko.
En in Azië verkeeren in oorlogstoe
stand Siberië, Mandchurie, Japan, ge
heel Voor-Indië met Ceylon en de Straits
Settlements, en, ten Westen, Klein-Azië,
Arabië, Syrië, Palestina en Afghinistan.
Wie dan ook een wereldkaart- voor
zich neemt, en alle hind dat in den
oorlog betrokken is, met ziwart over
dekt, heeft een kaart voor zich, die voor
het grootste deel somber en donker
getint is.
Ook in vroegere eeuwen greep de oor
log soms ver 0111 zich. Als het Ro-
meinsche rijk in oorlog was, hing de
rouwvlag in al 't land om de oude
wereldzee uit. Maar zooals 't nu is, was
het toch nooit.
-En het bangst nog is de vraagZal 't
daarbij blijven
Perzië trippelt reeds, om mee te doen,
China is al aan bewapening toe. Van
Portugal werd reeds voor 4 weken ge
zegd, dat 'tmet Engeland optrok. 4'an
Brazilië hoorde men laatstelijk even on
rustwekkende geruchten.
Dusver breidde zich hij de maand het
terrein, dat door de oorlogsvlag over
schaduwd werd, uit.
Wat z'al 't zijn, eer het ja.ar, dat zoo
schoon begon, en zoo jammerlijk ein
digt, zijn 'laatste klokken op 31 De
cember bengelen laat.
Nog steeds is de jammer klimmende I
Sinds ons hoofdorgaan dat schreef, is de
donkere kaart van het oorlogsveld reeds
weer bezig zich te wijzigen. Wie zal zeg
gen ob bet Von Bülow te Rome gelukken
zal Italië in de vredesstemming te hou
den? Wie, nu de lurk den oorlog, verklaar
de aan de rijken die do Middellandsche
Zee met hunne vloten beheerschen, fciet
niet het dreigend gevaar, dat ook Pales
tina, gelijk België, het tooneel van den
oorlog wordt? Reeds „Het Handelsblad"
voorspelde dat Engeland en Frankrijk, om
het Suezkanaal en Egypte te beschermen,
Jaffa, Jeruzalem en Akko bezetten, ten
einde dus den Hedjas-spoorweg af te snij
den. Ja, het blad ziet in het geval zelfs
de vervulling komen Van de in Openb.
13:18 te vinden profetie van den we
reldoorlog van Har-Megiddo of Arma
geddon.
Het is zoo te bejammeren, dat de Chris
tenvolken die in oorlog zijn aan de gUnst
van Heiden en Mohammedaan boeleeren.
Heeft Frankrijk zijn Turco's en Singalee-
zen, Engeland heeft zijn Ghoerka's inge
roepen; en Duitschland verheugt Zich in
den indirecten steun van "den Turk, den
aartsvijand van het. Kruis, waarin deze
Christenvolken nog roemen. Doch het erg
ste van allen maakt het Engeland, die
de hulp van Japan inriep en om hulp van
den heiden bedelde om de Duitsche Zende
lingen uit Kiautsjau te weren, en zelve
de Christelijke Zending in Kameroen en
Voor-Indië den nekslag toebracht, door
de mannen Van de Missie met hunne
vrouwen en kinderen in de gevangenis
te werpen.
En wat er nu nog gebeuren kan, wan
neer Boeddha en Mohammed winnen
De Japanner is de prediker van het
verlichte heidendom hetwelk dweept met
de Nirvana, het eeuwige niet, >vaa;r alle
levende ziel eens weg zinkt, de hel-ct
onder- wiens adem alle geestelijk, leven
verkilt in den dood. De Turk is de roe
ver, die zich werpt op het stoffelijke
leven van de volken rondom heen, zoodat
het spreekwoord in alle beschaafde lan
den burgerrecht verkreegWaar een
Turk den voet zet, daar groeit geen gras.
En aan deze beiden wordt nu door
het Christelijk Europa de hand gereikt
opdat zij ook hier hun moorddadig werk
van eeuwen zouden verrichten.
Wie denkt bij het gezicht hiervan niet
aan het woord Gods: Zij hebben Mijne
Wet verlaten, wat wijsheid zouden zij
nog' hebben
Tholer.
Ons zijn vertrouwelijke inededeelingen
toegekomen, welke ons, in de veronder
stelling dat zij juist zijn, nopen ons oordeel
inzake de burgemeestersbenoeming al
daar te verzachten. Het schijnt toch
daar een benoeming geweest te zijn met
goedvinden, zoo niet op aandrang Van
de anti-revolutionairen zeiven.
Is dit zoo, dan houden wij verder ons
oordeel voor ons; doch niet zonder ons
de vraag te veroorloven of van anti-revo
lutionaire zijde niet liever een verzoek
had kunnen uitgaan om voor dez© over
wegend anti-revolutionaire gemeente een
flink man van gezond anti-revolutionaire
beginselen, desnoods iemand van buiten
de gemeente, in het ambt te plaatsen.
Er zijn in een paar steden van Zee
land, vooral onder anti-revolutionairen in
vloed indertijd liberale burgemeesters aan
het bewind gekomen, op dezelfde ma
nier .als nu in Tholen is geschied, doch
dat waren overwegend liberale gemeenten
of twijfelaars.
Maar Tholen!
Ieder die Tholen kent, sLemt ons toe
dat Tholen in overgroote meerderheid
rechtzinnig is, en, mits goed voorgelicht,
anti-revolutionair stemt. Rij1 stemmingen
voor den gemeenteraad ondergaat Tholen,
gelijk vele andere gemeenten in Zeeland,
nog te veel persoonlijke en familie-in
vloeden. Maar bij die voor Kamer en
Staten heeft bij steeds meerderen de an
tithese den boventoon.
De stemmencij'fers in de laatste kwart
eeuw aldaar behaald, kunnen dit bewijzen.
Gaan we slechts terug tot 1909, dan
vinden we Tweede Kamer 11 Juni 1909
Lobman 237, Borgesius 112, Prov'. Sta
ten 14 Juni 1910 Hollestelle 270, Noske
198. De stemmingen van 1913 kunnen
niet als maatstaf dienen; toen spraken
zoovele andere invloeden mee, o.a. Tarief,
de Kerk en de Laster, zoodat de „recht
zinnige" liberaal 243 stemmen haalde te
gen 221 op Lobman.terwijl voor de Sta
ten De Casembroot 349 en Brinkman
slechts 175 stemmen bekwam. Dit buiten
gewone geval daargelaten mag1 veilig ge
constateerd dat Tholen is een in meerder
heid anti-rev. of althans Christelijk histo
rische gemeente. Wij hadden derhalve re
den om op een minder partijdige benoe
ming te hopen, al waren wij overigens
op dit punt niet verwend; immers ook
onder het kabinet-Heemskerk viel- onzer
zijds meer dan één partijdige benoeming
te boeken, partijdig, naar den liberalen
kant.
Althans in Zeeland.
XXVI.
Merkwaardige maand..
De maand December van het jaar 1914.
In velerlei opzicht.
Heerlijke, bemoedigende adventsstem-
men luidende doodsklokken.
Lichtende verten angstig donkere
toekomst.
Blij vooruitzicht bij het naderend Kerst
feest met z'n rijkdommen aan troost en
bemoediging diepe weemoed bij het
zien van al de krijgselienden, waarvan
belaas niet kan gezegd, dat zie- met het
oude jaar verdwijnen.
Geen heimwee naar al wat achter ligt
onzekerheid omtrent hetgeen 1915 zal
brengen.
Zeker,- door velen zal het a.s. Kerst
feest met .gemengde gevoelens gevierd
worden.
Meer dan ooit zal nu doorvoeld wol
den wat Ernst von Wildenbruch zong:
Die Winternacht hangt schwarz und
[sohwer,
Ihr Mantel fegt die Erde leer,
Die Erde wird ein schweigend Grab)
Ein Ton geht sitternd auf und ab
Sterben Sterben.
Met dit verschil, dat thans niet de
winter in de eerste plaats, maar bovenal
de oorlogsfakkel aan de aarde heur som
bere doodsklok schonk.
In gewone omstandigheden pleegt de
maand December ons niet enkel tonen
van weemoed en rouw te brengen. Haar
winteravonden konden zoo belangrijk zijn,
zoo „gemüthlich", doch thans niets van
dat alles.
De innige poëzie van den winter moest
wijken voor "het ontzettende proiza, de
nuchtere werkelijkheid en den diepen ernst
van een beroerde wereld. Weg' de inti
miteit van het huiselijk verkeer, weg de
zorgeloosheid, waarmede des Konings
winters streng bewind geduld of verbeid
werd.
Alles en allen bevangen door de on
gerustheid en onzekerheid van deze da
gen.
De St. Nicolaasavond bracht in som
mige kringen even 'n kwasi kinderlijken
geest, doch geen blijvende herinnering gaf
teerkost voor een kinderlijk-blijde winter-
viering.
Hoe zou het ook, in dezen ernstigen
tijd, waarin de tonen van rouw alle an
dere geluiden overstemmen!
Maar toch
Er is een „maar" aan verbonden, een
heerlijk „maar".
Want vieren wij niet in December ons
Kerstfeest?
Geen winteravondoverpeinzingën, geen
Sint-Nicolaasgedachten, en geen Oude
jaarsavondstemmingen beheerschen ons
daarom. Slechts de rijke, onuitputtelijke
kerstgedachte vervulle onze ziel en vei'-
binde aan de maand December de schoon
ste bekoring voor het onrustige en ge
jaagde menschenhart.
Dan is niet alles somber, en doodsch
meer.
l>a horch im totenstillen Wald
Was für ein süsser Ton erschallt?
Da sieh in tiefer dunkier Nacht
Was für ein süsses Licht erwacht?
Als wie von Kinderlippen klingt's,
Von Ast zu Ast wie Flammen springt's,
Von Himmel kommt's wie Engel sang,
Ein Flöten-und Schalmeienklang
Weihnacht! Wedhnacht!
Dan zal er licht zijn in dei duisternis
en het gejuich zal het geween overstem
men.
Letten wij op de adventsstemmen.
Hoort gij niét de gezanten, die u toe
roepen
„Hij komt, die voor uw smarten
Verlossing heeft en troost"?
Welk 'n genade, dat vóór de laatste
nacht des jaars zal dalen, de Kerstzon
over ons straalt
0, zij het waarlijk. Kerstfeest voor ons.
Make de Heere het een waar Chris-
tusfeest voor ons.
Opdat we ons in Zijn armen veilig
voelenopdat alle armoede vervangen
worde door onmetelijken rijkdom.
Immers Hij, rijk zijinde is arm gewor
den, doodarm; eenTindeke in die kribbe,
een gefolterde aan het kruis, opdat Hij
ons rijk zoude maken.
Hij heeft smaad geleden ter wille van
onze verlossing.
Blijve ons hart niet gesloten voor de
rijke Kerstvreugde en Kerstvrede, maar
smeeken wij God, dat Hij ons in Zijn
rijkdommen doe deelen
De Paus heeft tot de hoogste staats
lieden der oorlogvoerende mogendheden
de bede gericht, om Je trachten te be
werkstelligen, dat met a,s. Kerstmis een
wapenstilstand worde gesloten van één
dag, opdat niet, wanneer het „Vrede op
aarde" weerklinke, o.p het slagveld dood
en verderf gezaaid worde.
Er ligt hierin ongetwijfeld een schoone
gedachte.
Wanneer het groote feit van de geboorte
van onzen Zaligmaker tot in alle hoeken
der aarde herdacht wordt, wanneer wij
in g,©dachten heengaan naar de velden
van Bethlehem's kribbe en Gode danken
voor Zijn verlossingswerk, dan trachte
men zich op te heffen uit het gewoel
der wereld, dan ziwijge ook op het slag
veld het geschut en keere men tot zich-
zelve in, opdat de blijde boodschap ook
in de loopgraven geopende ooren en toe
bereide harten vinde.
Ik zóu het dus zeer toejuichen, als aan
's Pausen denkbeeld uitvoering' gegeven
kon worden.
Ook in den Kerstnacht van 1870 was
een wapenstilstand van eenige uren inge-
ueden en het gezang der soldaten galmde
langs de met een sneeuwkleed overto-
gen slagvelden.
En als het lied verstomd was, ver
hieven in het vijandelijke kamp de stem
men zich.
Dat was het antwoord.
Eén oogenblik voelde men zich éen.
De Kerstgedachte vereenigde de vijan
den, doch slechts voor enkele minu
ten
Toen barstte de strijd opnieuw los, wel
dra ontaard in een wreede slachting.
Of de practijk nu inderdaad aan het
hooge ideaal zou beantwoorden is een
andere vraag, 'k Meen het te moeten be
twijfelen. Laat ons niet al te optimistisch
zijn in dat opzicht.
Ook al zwijgt het kanon en al worden
de geweren afgeworpen, daarmede is de
wederzijdsche haat nog' niet afgelegd.
Die haat, die zich reeds op zoo me
nigvuldige en steeds ondubbelzinnige wijze
heeft geopenbaard en die ons durft voorbe
reiden op een worsteling van minstens
drie jaren, die volkomen vernietiging van
de vijandelijke legers zich ten doel stelt!
Hoe kan bij zulk een stemming de
Kerstvrede nederdalen in de harten!
Wellicht zal men dien dag van be
stand Voor de positie van de stellingen pro
ductief te maken, om zoo nog een voor
sprong op den vijand te behalen.
Men zal misschien Versterkingen aan
brengen, nieuwe loopgraven maken, nieu
we batterijen opstellen, kortom alles in
het werk stellen, om Van dien eenen dag
zóóveel mogelijk partij te trekken, en
straks den vijand de grootst mogelijke ver
liezen te berokkenen.
Toch hoop ik, dat het tot een wa
penstilstand komt.
Kan het nog geen definitieve zijn, dan
maar een van 'n dag, 'n uur.
Dat alom de Kerstvrede gesmaakt
worde
KEES VAN DER MEER.
P.S. De Duitsche verzen geef ik hier
vrij vertaald weer:
De Winternacht spreidt z'n zwarten en
zwaren mantel over de aardkorst uit. De
aarde wordt een zwijgend graf. Slechts
één sidderende toon wordt gehoord: Ster
ven Sterven.
Maar hoor welk 'n lieflijke toon
weerklinkt daar door 'tstille woud?
Maar ziet welk 'n stralend licht
wordt daar in dien duisteren nacht ont
stoken
't Is alsof 't van kinderlippen kwam, als
of het vlammend van boom tot boom
zich voortplantte, en uit den hemel klonk
het als engelenzang, als de tonen van
fluit en schalmei: Kerstnacht, Kerstnacht!
Het gebeurde te Zeist.
Het gebeurde te Zeist geeft a,an de
„Stand." de volgende opmerkingen in de
pen:
Het gebeurde te Zeist met de geïnter
neerde Belgische soldaten heeft, heei 't
land over, een pijnlijken indruk gemaakt.
Voorzooveel het publiek oordeelen kan,
is ook voor deze geïnterneerden door hiet
Departement van Oorlog zooveel doenlijk
gezorgd. Er is gedaan, wat men meende
te kunnen doen, om den altoos onaange-
namen toestand voor zulke geïnterneerden
dragelijk te maken. Van mogelijk verzet
kwaun dan ook zelfs het vermoeden niet
op. En voorzooveel eenigszins mogelijk,
werd zelfs zekere vrijheid van beweging
gelaten.
Uit Engeland en Duitschland kwam' over
de behandeling die aan de geïnterneerden
uit deze beide landen te beurt viel, dan
ook niet alleen geen enkele klacht, maar
in meer dan een orgaan van hun Pers
werd zelfs geroemd in wat men hier te
lande voor de geïnterneerden deed.
En nu zulk een onzinnig pogen om' zich
gewelddadig tegen de wacht die ter be
waking aangesteld was, te verzetten. Zoo
te verzetten, dat 't zelfs tot een begin
van opdringen kwam. En daarbij een uit
dagend geroep en gescheld. Hoe kon men
toch tot zulk een onzinnigheid komen?
Men wist toch vooruit, dat de sterke hand
aan onze zij zou blijven, en dat 't op
straffe des doods voor den schuldige uit
kon loopen.
We waren in de vier laatste weken met
België juist op zooveel beteren voet ge
komen. Eerst liepen er in België wel
allerlei booze en onware geruchten te
onzen nadeele, maar van 't oogenblik af
dat de vluchtelingen met tienduizenden
ons land binnenstroomden, en zoo heusch
en gastvrij ontvangen werden, keerde die
onjuiste opinie in België dan toch geheel,
en sinds werd schier algemeen de dank
bare hulde voor de uitnemende wijze,
waarop de gevluchte particulieren ten on
zent schier waren ingehaald.
Waarom moest er dan nu; in vollen
vrede, op onzen vaderlandschen bodem
toch nog Belgisch bloed vloeien?
Natuurlijk verstaan we teri volle, dat
't voor een dapper soldaat onuitsprekelijk
hard is, bijaldien zijn land nog steeds in
gevaar verkeert, en de oorlog er doorgaat,
niet meer aan den strijd te kunnen deel
nemen, en doelloos en werkeloos in een
vreemd land opgesloten te zitten. Maar
ditzelfde wedervoer a,an de Engelsche en
Dujtsche geïnterneerden, en over geen hun
ner viel' klacht.
Toch hopen we van harte, dat het ge
beurde te Zeist niemand onzer tegen de
Belgen in Zeist verbitteren zal. Er mag
geen. kwaad bloed worden gezet.
En wel verre van aan de nu nog elders
geïnterneerden toe te rekenen, wat in
onbezonnenheid te Zeist misdreven is,
hopen we veeleer, dat men ten onzent èn
van llegeeringswege èn van particuliere
zijde voort zal gaan, met overal den Bel
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. postf 1.25
Losse nummers0.05
Prijs der Advertentiën
15 regels f 0.50, iedere regel meer 10 ct.
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels f 1.
iedere regel meer 10 ct.
gischen geïnterneerden het lot zoo dra
gelijk mogelijk te maken.
Vergeet niet, ze zijn zoo dicht bij' de
grenzen van hun vaderland, en hun va
derland vooral heeft zoo bitter geleden,
en lijdt nog zoo bang.
Beknopt overzicht van den toestand.
't Had nog al voeten in aarde eer de
Russen hun nederlaag wilden erkenen en
toegeven, dat Lodz ontruimd is geworden.
Eindelijk is 'tdan zoover gekomen.
Als reden voor de ontruiming van, LodZ;
wordt aangegeven, dat die plaats geen
defensieve beteekenis meer had, nu het
offensief der Duitsohers op het front Lodz
Lowitsch mislukt was.
Een andere reden voor de ontruiming
van Lodz wordt gegeven in het ongemak
dat de bezetting er van voor de Rus
sische troepen bood door de groote om
buiging van het front daardoor noodzake-
gemaakt en de moeilijkheid van approvian
deering daarmee samenhangend. Maar
voor het behoud van die „ongemakke
lijke positie hebben de Russen toch bloe
dige en ziware gevechten wel over gehad!
Het heeft er dan ook allen schijn van
of de veranderde positie, die in de streek
van Lodz in het vooruitzicht wordt ge
steld, de aankondiging' is van een belang
rijken terugtocht van het vooruit gebo
gen Russische front in het centrum.
Uit het Duitsche bericht zóu men op
maken, dat de Russen bij' hun terugtocht
niet veel tijd hadden om aan strategie
te denken
Intusschen i s de strijd op de beide vleu
gels van hef Russische leger ontbrand,
n.l. in de streek 'Pzasnysch-Ziechanow,
dus in Z.W. richting' van Mlaw'a, en ten
Z. van Krakau, waar Duitschers en Oos
tenrijkers een machtig bolwerk vormen.
Hier wordt hard gestreden, zoodat spoe
dig belangrijke gebeurtenissen tegemoet
gezien kunnen worden.
Voor 't oogenblik is de ontwikkeling van
den strijd nog niet ver genoeg: gevorderd
om een veronderstelling' te wagen.
Ook de strijd op het Westelijk front
leent zich nog niet voor gegronde ver
onderstellingen.
Aan de Yser valt verhoogde actie aan
de zijde der Duitschers te constateeren.
Uit Afrika voor de Engelschen blijde
tijding.
Ook Beijers onschadelijk gemaakt.
Misschien dood
Arme Boeren
Uit België en Duitschland.
Uit Luik wordt aan het „Vad." gemeld,
dat gisterenochtend een vijiandielijke vlieg
machine over de stad vloog. Daar het
donker was, kon men echter niet zien
in welke richting het ging, waardoor de
trefkans onzekerder werd. Men kon aan
het scherp opflikkeren van hel licht dui
delijk zien, dat het vliegtuig met een
zoeklicht werkte. Een onderofficier maakte
mij er attent op, dat men door het werken
met het zoeklicht kon bespeuren, dat het
een vijandelijke vliegmachine was. Waar
schijnlijk, zei hij1, heeft men weer het
voornemen een aanslag op de Zeppelin-
hallen te Dusseldorp te doen.
Verder meldt men ons uit Visé:
Alhier komen tal van karren met aard
appelen langs, die onder geleide van
Duitsche soldaten naar Luik worden ver
voerd. Een boer, met wien ik ©en eindje
opwandelde, vertelde mij, dat hij duizen
den kilo's aardappelen leverdie en dat hijj
er zelf nu geen meer had. De Duitschers,
voegde de boer er treurig bij, geven-al
tijd een bon, die na den oorlog betaald
wordt.
Uit Homburg, aan het traject Luik
Aken, wordt ons gemeld: Er kwamen hier
1200 licht gewonde militairen aan van
het front in Noord-Frankrijk en de Yser-
linie. Zij werden in twee lange goederen
treinen naar Aken vervoerd.
Verder arriveerden hier ©en 20-tal' En
gelschen en 30 Zouaven, die bij Armien-
tières gevangen genomen werden. De Zou
aven zagen er in hun schilderachtigs
kleeding typisch uit, terwijl zij met hun
onafscheidelijke sigaret in den mond vrien
delijk tegen de menschen lachten. De En
gelschen zagen er zeer sportachtig uit in
hun costuum, terwijl zij stroef en stijf
stonden te kijken.
Drie Duitsche kruisers in den grond
De Duitsche kruisers „Seharnhorst",
„Gneisenau" en „Leipzig" zijn ter hoogte
van de Falkland-eilanden (in den Atlain-
tischen Oceaan, ongeveer 400 K.M:. van
de Patagonische kust) gezonken.
De Maasbode teekent hierbij aan:
De „Seharnhorst" en de „Gneisenau"
zijn gewapende kruisers, in 1906 gebouwd,