Staten-Generaal
Binnenland.
Uit de Provincie.
Kerknieuws.
Onderwijs.
menden gouverneur von Döring. Hij gaf
24 uur bedenktijd. De gouverneur riep alle
weerbare Duitschers bijeen en hield een
pakkende rede. Telegrafisch had hij bevel
gekregen het draadloos station Kaïnina te
verdedigen. De getrouwde mannen wer
den in Loma achtergelaten tot bescher
ming van de vrouwen, terwijl de onge-
trouwden, ongeveer 160 man, met de
zwarte politie-troep zich onder bevel van
den gouverneur in den nacht van 6 op 7
Augustus, naar Kamina begaven, dat met
Lome door een spoorweg verbonden en in
tien uur te bereiken is. Oorlogsmateriaal
en levensmiddelen waren reeds eenige da
gen te voren daarheen gebracht.
Den avond van den 7den Augustus ver
scheen de Engelsche parlementair en de
districts-opziener van Lome gaf de stad
arm de Engelschen over. Deze kondigde
den staat van beleg af, en verminderde
de waarde van de Mark met 20 pfennig.
Allo wapens moesten uitgeleverd worden,
waardoor de aanwezige mannen en vrou
wen weerloos overgeleverd waren, aan
de zwarten, daar de eerste twee dagen
slechts weinig Engelschen Lome bezet
hielden. Dank zij den vredelievenden aard
der negers, gebeurde er niets. Zij haalden
alleen de verlaten huizen volkomen leeg.
Den 9den Augustus zetten de Engel
schen dagelijks meer soldaten aan land en
veel oorlogsmateriaal, o. a. vrachtauto's
ten getale van 30. Zij waren door de
schoonheid van de stad zeer verrast. De
officieren en onderofficieren namen hun
intrek in de leegstaande woningen, terwijl
hun zwarten zich hutten maakten van
palmbladen. Alle weerbare Duitschers wer-
•den in een naburige Engelsche kolonie
geïnterneerd met hun vrouwen. De land
storm, waaronder mijn man, kon voorloo-
pig in Lome blijven.
Omstreeks denzelfden tijd rukten de
Franschen uit Dehomey tegen Anecho op,
bezetten het en vereenigden zich met de
Engelschen bij Tsewik. De bondgenooten
vervingen de door onze troepen opgebla
zen bruggen door het volwerpen van de
droge beddingen, waarbij zij de inboor
lingen, ook vrouwen en kinderen, lieten
helpen. Den 23sten Augustus kwam het
tot een gevecht aan de Chra, nadat vooraf
een gevecht bij Akboluche plaats gevonden
had, waarin twee Duitschers gevallen wa
ren. Toen de eerste kanonschoten van de
bondgenooten vielen, liepen de meeste
zwarten van onze politietroep zoo hard
zij konden weg, terwijl zij snel het ge
weer weg wierpen.
Slechts eenige dapperen vochten moe
dig schouder ruin schouder met de onzen
mee, die ten slotte voor de overmacht
wijkend, naar Kamina terug trokken, waar
zij zich den 27sten Augustus moesten
overgeven, nadat zij eerst het draadloos
station in de lucht hadden laten springen.
De Duitschers werden den 18den Sep
tember onder geleide van Engelsche troe
pen naar Cotomu, Dahomey, gebracht.
De opstand in Zuid-Afrika.
Een correspondent van de „N. R. Ct."
te Johannesburg schreef dd. 4 Nov. aan
zijn blad:
Mijn vrees is dat men bij u te lande
den indruk heeft alsof het gansche land
in 'dep en roer is en wij; hier leven op
een vulkaan. Niets is verder van de waar
heid. Het mijnbedrijf gaat kalm voort met
het voortbrengen van goud, de landbou
wer haast zich, nu de eerste regiens val
len, den kouter in den grond te steken,
de schouwburgen worden bespeeld als
in gewone tijden en de handel doet zijn
best de leus waar te maken: „zaken ge
woon". Ware het niet, dat er voortdurend
een beroep op uw beurs gedaan wordt
ten bate van een of ander oorlogsfonds
en zich op straat vele personen in mili
taire khaki-kleedij' vertoonen, dan zou
men twijfelen of Zuid-Afrika iets met den
oorlog had uit te staan.
Generaal Botha heeft ter bestrijding van
de opstandelingen slechts boerenkomman-
Vio's opgeroepen en gebruikt de jonge
lieden van Engelschen oorsprong voor-
loopig tot bewakingstroepen van de hoofd
stad, van bruggen en ver bindings lijnen
daarbij uitgaande van de idee dat de op
stand een zaak is die onder de Boeren
moet worden uitgevochten.
Het overgroote deel van de Unie-bevol
king staat aan de zijde der regeering en
helpt de orde bewaren in plaatsen waar
de politiemacht te velde is. Duizenden
zijn als vrijwilligers opgenomen in de vele
bereden en onbereden korpsen die in de
laatste weken zijn opgericht.
De prijs der levensmiddelen is tot nu
niet noemenswaardig gestegen. De mais-
oogst is meegevallen en de prijs blijft
laag. En mais is het hoofdvoedsel voor
de Kaffers, die in de mijnen werken. De
bevolking in het binnenland is nog verre
van neerslachtig.
Korta Oorlogsberichten.
Geluidlooze kanonnen?
Naar aanleiding van een bericht uit Lon
den, dat Duitschland in N oord-Frankrijk
nieuwe ge uidlooze kanonnen zlou toepas
sen, meidt het blad „Aftenposten", dat
deze kanonnen inderdaad bestaan.
Men heeft te doen met de uitvinding
van den Noorschen ingenieur Aasen, die
ook in den Balkanoorlog voor het eerst
gebruikte handgranaten heeft uitgevon
den.
Het kanon wordt vervaardigd uit ge
slagen plaatijzer, weegt 8 K.G., kan onder
den arm worden gedragen en kost on
geveer 100 kronen. Het kan met de groot
ste handgranaten schieten en met de
grootste zekerheid op 400 M. afstand
treffen. Het werkt geheel geluidloos.
De gezondheidstoestand van het Bel
gische leger moet, naar in de „Times"
wordt medegedeeld, zeer bevredigend zijn.
Er zijn 126 gevallen van ingewandsty-
phus voorgekomen, waarvan ongeveer de
helft te Calais.
Een paardendief. In het Bel
gische dorpje Santvliet verkeert de be
volking in ongerustheid omtrent de ge
volgen van een misdrijf, door een der
ingezetenen van dat plaatsje gepleegd.
In den loop der vorige week werd daar
n.l., het paard van een Duitschen offi
cier gestolen en de dader maakte zich
met het dier uit de voeten naar de Ne-
derlandsche grens, waar hij het voor 10
gulden verkocht aan eenige grenssoldaten.
Do man ging daarna in een café te Os-
sendrecht zijn Hollandsch tientje in Bel
gisch geld omzetten en gebruikte bij die
gelegenheid wat meer spraakwater dan
in zijn positie goed voor hem was en
zoodoende was spoedig de aandacht der
Nederlandsche maréchaussée op hem ge
vestigd.
De paardendief was dientengevolge
spoedig ingerekend en aan de Duitsche
militairen te Santvliet zoowel als aan
de Nederlandsche militaire autoriteiten
werd kennis gegeven van het gebeurde.
Nadat de noorlige onderhandelingen wa
ren gevoerd, werd zoowel de dief als
het paard aan de Duitschers uitgele
verd.
Den dief wacht natuurlijk een niet ge
ringe straf, maar bovendien vreest de
bevolking nu voor een veel strenger op
treden van de Duitschers dan tot nu
toe het geval was. (Hand.)
Alweer een revolutionaire
beweging. De oorlog neemt vrijwel
allo aandacht in beslag, en zoo hoort
men tegenwoordig weinig pver Mexico.
Hier echter is de toestand tegenwoordig
weer uiterst kritiek. Na den val van
Huerta betwistten de heeren Carranza en
Villa elkaar de heerschappij en naar ex-
president Roosevelt in de „New-York Ti
mes" vertelt, plegen de soldaten van die
beide aanvoerders de ergste gruwelen.
Dat is het resultaat van de actie der
Vereenigde Stoten legen Huerta. De
„moordenaar" Huerta jnoest verwijderd
worden en dit dool is bereikt maai
er zijn alleen nu nog erger moordenaars
voor in He plaats gekomen. Intusschen
er zijn in Mexico nog veile anderen, die
ook wel in troebel water ^villen visschen
en zoo komt nu het bericht van een
nieuwe revolutie in Chihuahua, waar de
generaals Salasar en Campa troepen heb
ben saamgelrokken. De oude opstandeling
Oroza schijnt bij deze beweging betrok
ken te zijn. Hij is te New-York om wa
pens en munitie los te krijgen.
De Paus heeft aan de staatshoof
den van de oorlogvoerende mogendheden
de bede gericht om ter eere van de Chris
telijke vredesgedachte op Kerstmis een
wapenstilstand van één dag te sluiten.
De Keizer lijdt aan een bronehiaal-
katar'rh.
De 0 os tenr ijk s che Krupp.
Bij acte van 27 October 1914 is de Oos
tenrijker Karl Ritter van Skoda tot baron
verheven. Hiermee heeft de grootindus
trieel plotseling een Krupp-achtige popu
lariteit verkregen. Skoda is de eigenaar
en beheerder van een reusachtige ma
chinefabriek in het Westen van Pilsen,
een onderneming, die alleen voor zijn
werkplaatsen een oppervlak van 500 vierk.
K.M. noodig heeft, een 1000-lal ambtena
ren en 9600 werklieden dagelijks aan het
werk houdt en over een aandeelenkapi
taal van 42 miliioen kroon beschikt. De
fabriek werd als onaanzienlijke onderne
ming in 1859 gesticht onder den naam
„Waldeninsche Machinenfabrik". In het
oorlogsjaar 1866 kwam dc vader van den
nieuwbakken baron aan het hoofd. Hij
werkte de zaak wel op, doch haar huidige
omvang heeft de fabriek pas onder den
tegenwoordigen directeur gekregen. De
oude Skoda legde zich meer dan zijn
zoon toe op de ontwikkeling der andere
afdeelingen, waar stoommachines, motor
batterijen, dak-constructies en andere ma
chines werden gebouwd, terwijl de zoon
partij trok van den geest der bewapening,
waarmee de regeeringen thans vervuld
zijn, en alle aandacht besteedde aan de
afdeeling „wapenfabriek". Hij bouwde ka
nonnen en nog eens kanonnen, machine
geweren, houwitsers, bommen en grana
ten, en breidde zijn zaak steeds meel' uit.
Onlangs richtte Skoda te zamen met de
Oostenrijksche regeering de „Oostenrijk-
sche Kanonnenfabriek" op met een grond-
kapitaal van 13 miliioen kronen, waar
van Skoda Zes, en de regeering zeven
miliioen leverde.
Tweede Kamer.
Dp motie Limburg-van Hamel
Een hoogstaand voorzitter.
De groote leeniug.
De motie Limburg-Van Hamel, dat „treu
rige stukje agitatie" volgens de Maasbode,
is gelukkig verworpen.
Met 50 tegen 37 stemmen.
De volgende vrijzinnige heeren hebben
het spel der socialisten ten einde toe
meegespeeld: Limburg, de Jong (Hoorn),
de Muralt, Marchant, de Meester, Bos,
van Raalte, Schim van der Loeff, Otto,
Heeres, Smeenge, Jannink, Teenstra, Fock,
Roodenburg, van Deventer en de voor
zitter.
Ja, 3e voorzitter heeft zich niet ver
loochend, evenmin als hij het de vorige
week toen hij de beslissing in handen
had deed.
Moge hij zich toch spoedig opwerken
tot het standpunt, dat men van een Ka
merpresident mag verwachten!
Een ontwerp aanvullingsbegrooling van
Justitie ging onder den hamer door.
Toen was „de groote leening" aan de
orde.
Gelukkig, allo herinnering aan de
„kleine" politiek was ineens weggevaagd
en waardig en ernstig werd het debat
over deze belangrijke kwestie ingezet.
üc heer De Meester (u.l.)" begon er
mee. En het spreekt vanzelf dat 't voor
namelijk ging over de aflossing van de
enorme leening, welk vraagstuk bijkans
de geheele kwestie beho'erschte.
De heer De Meester betreurt het, dat
de regeering nog eens met zooveel na
druk waarschuwt tegen optimisme. De uit
drukking, 'dat thans vooral wie den vrede
wil, zich moet voorbereiden op den oor
log, is geschikt om den menschen den
schrik om het hart te doen slaan. Zulk een
herinnering, zegt hij, is overbodig en
daardoor schadelijk. Voor de Kamer, die
ervan doordrongen is en die zeer waar
deert, wat de regeering doet, was de op
merking zeer zeker niet noodig.
Het heele dreigement met de gedwon
gen leening, wanneer de inschrijvingen
niet tot 150 miliioen zouden komen, acht
hij ook overbodig; waar een leening a
pari wordt uitgeschreven tegen 5 pet. rente
kan men wel zeker zijn, dat het geld,
in den aanvang van den oorlog in de
kous gestopt, eruit zal worden gehaald.
Een andere vraag, is echter, of men zijn
inschrijving, eens gedaan, zal kunnen
handhaven, wanneer het moeilijk blijkt
om de effecten, welke men thans heeft,
te beleggen. Daarom worde de bcleening
daarvan zoo gemakkelijk mogelijk ge
maakt, opdat men niet daarvoor veel meer
heeft te betalen dan de rente, welke men
krijgt van de som, waarvoor men heeft
ingeschreven.
Geen overwegend bezwaar had spreker
tegen do opcenten op de grondbelasting,
maar wel tegen die op het perspneel,
daar de middenstand al door gemeentelijke
opcenten zoo zeer wordt bezwaard.
Hij vraagt," of het de bedoeling is, be
halve de 33 pet. buitengewone opcen
ten, nog de gQivone 20 te blijken heffen.
Verder zou de heer de Meester gaarne
zien, dat de minister den aanvang van
de aflossing van 1916 zou verschuiven
tot 1918.
De heer Rutgers (a.r.), het woord over
deze belangrijke zaak verkrijgende, zeide,
dat het denkbeeld om kleine coupures van
schatkistbiljetten uit te geven, hem zeer
sympathiek voorkomt. Ook het denkbeeld
van de consolideering van de vlottende
schuld in het algemeen acjjtte spr. juist.
Hoofdzaak is echter dewijze van
aflossing: n.l. aflossing in eens of in
termijnen.
De heer Rutgers eindigde zijn betoog
met de verklaring, dat hij' voor het ontwerp
zal stemmen, niet omdat het zooveel po
litieke winsten, voor de rechterzijde af
werpt, maar omdat hij' het op liet oogen-
blik het beste acht, en hij sprak de hoop
uit die ieder rechtgeaard Nederlander
moest koesteren dat de linkerzijde, voor
zoover deze het ontwerp bestreed, zich
nog wel eens ztil' bedenken.
Tenslotte sprak de heer Pa lijn, de unie-
liberale afgevaardigde voor Zierikzee, die
het betreurde, dat over de bestendiging
of verandering van de wijfce van aflossing
zal moeten worden heslist een jaar vóór
de algemeene verkiezingen, waaronder dc
objectiviteit van de behandeling, naar hij
meent, zeer moest lijden.
Bovendien gaf hij den minister in over
weging de leening terug te brengen tot
200 of 225 miliioen. Een niet slagen van
de leening zou volgens den heer Patijn
een ongunstig gevolg hebben.
Over de hooge rente (5 pet.) is won
der genoeg nog niemand gevallen.
Merkwaardige c ij f e r s.
In de „Vrijzinnig Democraat" schrijft
B. (dr. Bos)
In de afgeloopen week is de goudvoor
raad van de Nederlandsche Bank van
172.284.163.66 tot 181.182.664.38 gestegen.
Daarmede is de positie van de Neder
landsche Bank zeer versterkt en haar
kracht zeer vergroot.
Van waar komt 'dat goud?
Naar verluidt uit Duitschland met het
doel om daartegen wissels te kunnen trek
ken .waardoor de zeer ongunstige wissel
koersen in 'Duitschland verbeteren.
Daaruit blijkt weer eens te meer, van
hoeveel belang de uitvoer van producten
uit ons land is voor de sterkte van ons
eigen credietwezen. Die samenhang ziet
het groote publiek niet, maar bestaat wel
ter dege. De uitvoer, welke uit ons land
heeft plaats gevonden en nog plaats vindt,
maakt het wederom gemakkelijker dat on
ze staat op de voordeeligste wijze in zijn
credietbehoeften kan voorzien. Reeds vroe
ger wees ik op het belang hiervan, dat
met te snel tot uitvoerverboden wordt
overgegaan wanneer er geen politieke
noodzakelijkheid bestaat. Dit moge voort
durend in acht worden genomen.
Leening.
Op het wetsontwerp betreffende de lee
ning of leeningen van 275 miliioen zijn
amendementen voorgesteld:
lo. door de heeren Nierstrasz en Van
Veen, om de bedoeling van het ontwerp,
het bedrag, waarvoor de belastingplich
tige is aangeslagen als maatstaf voor deel
neming in de gedwongen leening te doen
dienen, duidelijker te doen uitkomen;
2o. 3oor den heer Nierstrasz om, daar
de bedoeling van het ontwerp blijkbaar
is den kleinen inschrijvers het volle be
drag hunner inschrijving tot een maximum
van f 10,000 bij voorkeur tegenover groo-
tere inschrijvers te gunnen, doch de re
dactie van het ontwerp inschrijvers van
bijv. f11,000 of f12,000 deze voorkeur
voor f 10,000 niet verleenen zou, dit te
herstellen.
Milicien onderofficier.
De minister van Oorlog' heeft, naar de
„Asser Courant" meldt, bepaald, dat mi
liciens van oudere lichtingen, die door
hun persoon zeker overwicht hebben op
anderen en door hun algemeene ontwikke
ling', maatschappelijke positie, enz., wel
geschikt kunnen worden geacht tot het
bekleeden van een rang, zonder examen
kunnen worden bevorderd tot korpofaal,
c.q. milicien-onder-officier.
Bij K. B. van 5 dezer is ingesteld
een commissie tot regeling van de voor
ziening ,in noodzakelijke levensbehoeften
in Belgische grensgemeenten; in die com
missie zijn o.a. benoemd tot leden de
heeren L. G. James, notaris te Sluis,
en F, J. L. M. van Waesberghe, burge
meester van Hulst.
Middelburg. Tot het wisselen van Bel
gisch geld aan de Ned. Bank zal Donder
dag geen gelegenheid zijn.
Heden werden 1204 porties warm
eten verstrekt.
Kruiningen. Eergisteren arriveerde do
te Nieuwolda omgegoten torenbel. De
dichter van „De Mariabel" mag tevreden
zijn. Immers de oude inscriptie is behou
den. Wanneer zij straks gehangen en de
nieuwe groote wijzerbörden zijn aange
bracht, zal' dit ongetwijfeld een groote
verbetering zijn, zeker tot veler gemak
en genoegen.
Wemeldinge. Gistermiddag is een wagen
van een rondtrekkende menagerie, welke
op weg was naar deze gemeente, om des
middags een kindervoorstelling te geven,
.aan den ingang van den Zwaakschen weg
in een vrij diepe bermsloot gereden, met
liet gevolg dat een zekere Thoodoor Dieters
(onder*den wagen geraakte; en even latei-
bewusteloos werd opgenomen. Onmiddel
lijk is de hulp van dr. Kruisse ingeroepen,
die spoedig ter plaatse was. De ongeluk
kige is naar het tegenwoordige zieken-
lokaaltje gebracht. Het is bij het afzenden
van dit bericht nog niet gelukt, om den
patient bij te brengen. Daar het reeds een
tweede maal1 is dat een dergelijk onge
luk plaats heeft zou het aanbeveling ver
dienen, dat de bevoegde autoriteiten tiaar
ter plaatse eenige verbetering aanbrach
ten.
Rilland-Bath. Geslaagd voor het klerk-
examen bij de Mij. tot Exploitatie van
Staatsspoorwegen te Utrecht, mej. M. van
Boven, vroeger alhier.
mr
Hulst. Wegens gebrek aan grondstof
fen is de wolfabriek gesloten.
Hoedekenskerke. In de Maandag gehou
den algemeene vergadering vim de ver-
eeniging het „Groene Kruis", werd de re
kening en verantwoording over het afge
loopen boekjaar goedgekeurd in ontvang
ad f 136.93i/2, in uitgaaf ad f 111.92, dus
met een goed slot van f25.01V2-
Tot bestuurslid, in plaats van dhr. A.
v. d. Durpel, naar elders vertrokken, werd
gekozen dhr. A. Oele, en in plaats van dhr.
M. G. Verbeek Jr., die periodiek moest
aftreden en voor geen herbenoeming in
aanmerking wenschte te komen, dhr. J.
J. Walraven.
Besloten werd eeu raderbaar, systeem
„De Mooy" aan te schaffen.
Door alsnog onbekende oorzaak ont
stond heden morgen, omstreeks 9 ure,
brand in de landbouwschuur van den heer
Johs. Boone aan den grintweg naar 's-Gra-
venpolder onder deze gemeente. De schuur
met inhoud brandde geheel af. Het vee
werd bijtijds gered. Het van de schuur
eenigszins verwijderd staande woonhuis
kon door de brandweer worden behouden.
Colijnsplaat. Aan de weegbrug „Oes
terput" alhier zijn dit najaar gewogen
aan suikerbieten 6.870.000 K.G.
Het 6-jarig zoontje van A. J. viel
Zondagavond van zijn stoel en geraakte
met zijn beentje tusschen de sporten,
waardoor dat lichaamsdeel brak.
(Eerst heden ontvangen. Bed.)
In de Maandag gehouden vergadering
van de Ver. tot aankoop van Kunst
meststoffen „Unitas" alhier (eerst heden
ontvingen we dit verslag, lied.) is aan
besteed de levering van 116800 K.G. su-
perphosfaat, 15300 K.G. kaïniet en 5000
K.G. thomasphosphaat. Inschrijvers: Maat
schappij tot verkoop van hulpimeststoffen
te Dordrecht voor resp. f0,00, f2,16 en
f2,86; Zeeuwsche Voeder- en Kunstmest
handel te Middelburg voor f0,00, f2,32
en f 0,00J. C. de Mul te Colijnsplaat
voor f3,22, f2.23 en f0,00; A. Kole te
Colijnsplaat voor f3,14, f2,15 en f2,79.
Gegund aan den laatste.
Do rekening werd goedgekeurd. De ont
vangsten bedroegen f 44.446.065, de uit
gaven f 44.336.62, goed slot f 109.445. Her
kozen werden de heeren 1. F. v. d. Weele,
vice-voorz., en A. J. Ridder, seor. Herko
zen werden de leden der commissie (en
hun plaatsvervangers) tot ontvangst van
de kunstmeststoffen.
Tholen. Bij koninklijk besluit is tot bur
gemeester van Tholen benoemd J. W.
Wagtho.
Het is bekend, dat de bevolking der
stad Tholen in haar groote meerderheid
principieel gekant is tegen liberalisme en
modernisme, bij verkiezingen voor Ka
mer en Staten beslist antirevolutionair
stemt, en bij gemeenteraadsstenimingen
slechts ten gevolge van persoonlijke in
vloeden en andere omstandigheden libe
raal stemt.
Zoodat wij, zonder natuurlijk iets af
te dingen op de bekwaamheid van den
nieuwbenoemd en titularis^ deze benoe
ming, gelijk meerdere in onze provin
cie, met volle overtuiging rangschikken
onder de partijdige, van het soort gelijk
wij onder het in vele opzichten zoo sym
pathiek liberale kabinet Cort v. d. Linden
niet hadden verwacht.
Ned. llerv. Kerk.
Beroepen te Bunschoten ,1. do Hoest te
Leiinuiden.
Aangenomen naar Noordgouwe door S.
van Doorn te Sluipwijk.
Na bevestigd (e zijn door dr. J. D.
de land van Wijngaarden van Rotterdam
(Feyenoord) met prcdicatie over Efeze 6
vs. 1317, deed ds. Joh. de Ures, over
gekomen van Bleskensgraaf, zijn intrede
te St. Annaland, met een leerrede over
Rom. 6 23. Na bevestiging toegezongen
Ps. 20 1. Toegesproken door den 2en
consulent, ds. Van Ascli van Oud-Vosmeer,
daar de le consulent, ds. Kamsteeg van
Stavenisse door droeve familieomstandig
heden verhinderd was tegenwoordig te zijn.
Op verzoek van den Consulent toegezon
gen Ps. 134 3, op verzoek van den Ker-
keraad Ps. 121 4. Aanwezig behalve ds.
Van Asch van de Ringpredikanten ds.
Klomp van Poortvliet, ds. Steenheek van
Scherpenisse. Bovendien Jh. A. J. Beau
fort, cand. t. d. H. D. en ds. Vaandrager
van Lisse. „Nederl."'
Geref. Kerken.
Drietal to Groningen A (vacature Vo
gelaar) S. O. Los te Leerdam, II. Mete
ring te Katwijk a. d. llijn en G. 14. A,
v. d. Vegte te Urk.
Beroepen te Gees (Uirente) M. Post cand.
te Vlaardingen; te GiessenOudkerk
(2de ml.) L. van Wijk te Krommenie.
Theologische school to
K a 111 pen. Maandagavond hail in de ver
sierde Aula van het gebouw der school
de overdracht van het rectoraat plaats.
De aftredende rector, prof. A. G. Honig,
hield een rede over bet onderwierp:
„Ethisch of Gereformeerd?" Spr. herin
nerde er aan, dat de gereformeerden de
ethische zijde der Waarheid niet uit het
oog verliezen, hoewel dit door de „etln-
schen" wordt ontkend. Maar het gerefor
meerd belijden is overtuigd, «dat de Theolo
gie niet op de geloofservaring der gemeen
te kan worden gebouwd, gelijk de „ethi-
schen" dat verlangen.
De eigenlijke vader der „ethische" rich
ting is Vinet, een man, die geen hervor
mer was, maar een „initiatuur religieux".
Vinet keerde zich tegen het rationalisme,
maar had op den duur toch ook geen vrede
met het Réveil. Voor hem was het geweten
zetel en steunpunt der religie. De ware
religie is een appèl op het geweten. Het
Christendom heette de religie van het
geweten en de theologie had zich op
dien grond te wachten voor diepzinnig
speculeeren en redeneeren.
Deze gedachte vond weerklank in het
gemoed van den talentvollen Chantepie
de la Saussaye, die, anders dan men ge
woonlijk meent, heel wat meer onder
Vinet's invloed stond dan onder dien van
Schleiermacher. Aanvankelijk vond de
la Saussaye weinig bijval. Scpp riep over
zijn richting reeds het „Zij ruste in vrede!"
uit. Maar later trok de la Saussaye veler
(aandacht. Zoo leverden o.a. Bavinck, Brou
wer en Meiüenbelt interessante studiën
over zijn persoon en zijn arbeid
De doorwerking der „ethische" rich
ting werd bevorderd, doordat zij in de
hoogleeraren Gunning, Valeton, Van Dijk,
Dauhanton en S. D. Chanlepie de la
Saussaye begaafde aanhangers vond. De
bloeiperiode der richting werd ingeluid
door Valeton's veelbesproken rede „Een
nieuw begin", waartegen van gereformeer
de zijde Kuyper en» Lindeboom een krach
tig protest lieten hooren. Van toen ai trad
de „ethische" richting allengs meer in de
plaats van de Utrechtsche Apologetische
school.
Spr. bracht vervolgens critiek uit op
de hoofdgedachte der „ethische" rich
ting. Vooral stond hij stil bij twee vra
gen, n.l. ten eerste: Is waarheid een in
tellectueel dan wel een ethisch begrip?
en ten tweedeKan de geloofservaring der
gemeente de grondslag der theologie zijn?
Hij eindigde zijn rede met deze opmer
king:
In het uitdragen van het Woord tot
hen, die nog leven zonder Christus kan
en moet ongetwijfeld door de Gerefor
meerden meer dan tot dusver met de
ethische zijde der Waarheid gerekend wor
den, maar noch de consciëntie noch de
geloofservaring kan de grondslag der
theologie zijn.
Overgaande tot de bespreking der lot
gevallen der Theologische School, merkte
prof. Honig op, dat de school juist op
dien dag haar 60en verjaardag vierde.
Zij heeft in dien tijd 600 predikanten
gevormd. In dit jaar nam de Heere tot
zich den bekwamen oud-docent Mulder.
De school bloeit thans weer. Zij telt 31
studenten, onder wie een proponent der
Theologische School te Embden. Een zeer
goed teeken is het, dat in het jongste
schooljaar voor het eerst tien studenten
werden ingeschreven.
Het was spr. een oorzaak van vreugde,
dat prof. Lindeboom, die op 17 Januari
zijn 70en verjaardag viert, op aandringen
van zijn ambtgenooten was teruggekomen
van zijn voornemen om aan de Synode
zijn ontslag als hoogleeraar aan te vra
gen. 4 f
