Ho.
Zaterdag 31 October 1914
39e Jaarga
Hervormingsdag..
De Groote Oorlog.
„De Zeeuw" in Militair
Tehuis en Kamp.
Uitgave van
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LAN IE VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ - L. BURG.
Drukkers:
Oosterhaan Le Cointre - Goes.
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post
Losse nummers
ƒ1.25
,0.05
Prijs der Advertentiën
15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 10 ct.
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.
iedere regel meer 10 ct.
De Chr. Zangvereeniging „Halleluja" te
Krabbend ijke nam nog een tweetal tijde
lijke abonnementen voor haar rekening.
Hartelijk dank.
Jaarlijks komt de 31e October ,ons her
inneren aan den grooten dag ,en het ge
wichtige oogenblik waarop een eenvoudige
monnik den 31en October 1517
zijne 95 stellingen aanplakte aan de deur
der slotkapel te Wittenberg in gaksen,
en hierdoor den handschoen toewierp pan
de Roomsche Kerk, 'in welke .hij zoo
gaarne had willen blijven, doch waarin
hij niet tot zijn recht zag komen het
woord van den H. Apostel,Wdj hebben
allen gezondigd, doch"worden om piet
gerechtvaardigd; wij dan gerecht
vaardigd door het geloof, hebben'
vrede bij God door onzen Heere Jezus
Christus.
Van dit oogenblik af dagteekent de ge
zegende Kerkhervorming. Van Duitschland
werd zij naar Zwitserland en Frankrijk^
vandaar naar Nederland en Schotland;,
straks naar Noord-Amerika en Zuid-
Afrika en waar .al niet heen voortge
plant. Het zaadje werd een boom. Zie
een klein vuur, hoe grooten hoop1 houts
het aansteekt!
De geschiedenis der Reformatie culmi
neert in het leven van den grooten pre
diker te Genève: Johannes, Calvijn. Doch
dit mag ons niet doen vergeten de mach
tige heldendaad van den kinderlijk ge-
loovigen doctor, wiens machtig woord
voor vorsten en prelaten uitgesproken nog
na eeuwen natrilt in de harten van alle
ware protestanten: Hier sta ik, ik kan
niet anders, God helpte mij.
Nu ligt de beteekenis der Reformatie
niet in het verrichten van eenig 'teeken
om de goddelijkheid harer zending en
de heerlijkheid van haar wapenschild te
toonen. Da Costa vergeleek haar pens
bij Johannes dein Dooper, den heraut des
Heenen, die voor Hem henenging om Zijne
komst aan te kondigen. Van dezen Jo
hannes getuigden de bewoners van het
Overjoïdaansche (Joh. X41), dat hij, wel
geen teeken deed, doch dat alwat hij
van Jezus getuigde waar was. Zoo ook
ligt de oorspronkelijke kracht dei^ Re
formatie juist hierin dat zij, geen teeken
deed, maar dat hetgeen door haar ver
richt is een getuigenis was van Jezus,
hetwelk waar was. Daarin aldus Da
Costa („Heraut" 31 Oct. 1855) „daarin
juist was dan ook de kracht van Lu
ther gelegen, dat hij niet optrad als Doc
tor Sententiarum, doctor in de we
tenschap der menschelijke overleveringen,
maar in die miskende hoedanigheid yan
Doctor Riblicus, Rijbelschen Doc
tor. In al hunne zwakheid naar de wereld,
met al hunne menschelijke gebreken, met
al hunne struikelingen in velen, over-
mochten de mannen der Hervorming tegen
Rome, niet door de ontkenning yan het
geen omtrent den Persoon en pet werk
van Jezus door Rome nog van waarheid
uit de Schrift behouden was, maar door
hetgeen door datzelfde veranderlijke Ro
me öf vroeger beleden en later bestre
den werd, of bij Rome ten eenenmale
miskend, ontkend, onbekend, of onder de
melaatsche korst harer duizendvoudige
menscheninzettingen en menso'hendiclitin-
gen onkenbaar was".
Maar nu is deze Reformatie een voort
gaande geweest. Niet bij 1517 bleef 'zij
staan. Zij laat zich niet bepalen door
eenig tijdvak. Zij is een doorgaand werk,
of liever, een beginsel dat in eene door-
en voortgaande lijn werkt. Vandaal1 die
vele hervormers en wegbereiders der Her
vorming voor de Hei-vorming, vandaar die
opvolging van Hervormers, welke opvol
ging in de kerk der Hervorming maar
al te vroeg gestaakt, althanisi gestoord
werd, en voor een poging tot bloot be
houd gevolgd door eene tot uiteenra
feling van den dierbaren door het bloed
der Martelaren gekleurden Bijbel en de
wegvaging van den eenigen Naam yan
onder de hemelen, uit de kerken der
Reformatie, ook in ons eigen land, plaats
maakte.
Daarom behoort dan ook de Reforma
tie een voortgaand werk te bigv en'!
Meer nog dan vroeger wordt gij in
onze dagen verheerlijkt omdat zij een
vrijheid van geweten bracht welke als
losbandigheid om al dan niet meer te
gelooven en te belijden, geldt.
Doch de Reformatie, dat kostelijk erf
stuk dei1 vaderen, behoort in gedachtenis
te "blijven niet omdat zij den liberaal
voorkomt te permitteeren niet meet te
gelooven in de waarachtigheid van pods
Woord, maar omdat zij die Heilige Schrif
ten als het Woord van God uit het stof
der vergetelheid opgerakeld, en ons toe-
betrouwd heeft als een heilig pand, het
bezit waarvan in de jongste eeuwen be
hoort te worden verdedigd tegen het on
geloof.
Want het is de g;roote schande 'onzer
eeuw, dat, terwijl de Roomsche Kerk be
zig is den Bijbel onder het volk te bren
gen, dank zij het krachtig initiatief van
haar vorigen Paus, de kerken .der Her
vorming in de „Protestantsche" landen
bezig zijn aan het volk dien Bijbel te
ontrooven.
Tegen den god der eeuw, tegen ongeloof
en revolutie, tegen Schriftcritiek en Leer-
vrijheid ga dan ook in onze dagen de
strijd.
Reeds in 1855 was de aandacht van
den dichter-ziener, hierboven genoemd, op
het veel grooter libertijnsch gevaar, waar
van ook reeds in de zestiende eeuw door
Calvijn gewaagd was, gevestigd.
Streng veroordeelende het gesc.hettelr
„tegen Rome" van heel en half ongeloqvi-
gen, tijdens de Aprilbeweging, waar
schuwde hij het Nederlandsche volk tom
zich door het oppervlakkige geschreeuw
niet te laten van de wijs brengen.
Neen, zoo sprak hij, „niet zij, die ^te
genover het gezag van den Paus het gezag
van Gods Woord stellen, zullen u naar
Rome voeren, al tracht men dit den on-
doordenkende op het gebied eener bij
den dag levende Wetenschap te beduiden.
Neen, dit doet veeleer alwie aan het
gezag van Gods Woord en Gods Geest,
aan het g e z a g van den eenigen Mee.s-
ter, die zelf als Godmensch Middelaar
op dat gezag zich beriep; metter
daad in 'de plaats stellen het gezag'
van dezen of genen aardschen meester
die, middellijk of onmiddellijk, van zijne
philosophic, z ij n e kritiek, z ij n e n
smaak, zijne willekeur het eindvon
nis over het lot des Christendoms afhan
kelijk maakt".
Want, het is zooals deze zelfde fiere
Dichterzanger in zijn meesterzang „Vijf en
twintig jaren" het géteekend heeft; ja,
in nog erger mate is pet zoo
't Is geen doorvorschen meer, maar pichten
"[van Ret Woord
Des Heeren, God gedaagd ter vierschaar
[van de Rede,
Zijn Waarheid, veil gesteld, voor inge-
[beelden vrede
Of wijsheid uit het stof't Is heidendeugd
[en kTacht,
Gepredikt aan de ziel, die naar vergeving
[smacht11
'tls uit het Christendom den Christus
[weggenomen.
Is 't wonder zoo een eeuw, verzonken
[in' haar droomen.
En gronden èn banier van 'tgrootsche
[werk vergat
En 'tjonge Duitschland joelt, waar een-
[maal Luther bad
Duitschland
Maar het Nederland van thans doet voor
het Duitschland van toen niet onder.
Er is alleszins aanleiding tot deze
klacht.
Onze Zuid-Bevelandsche-Briefschrijver
komt telkens weer terug op zijn aandrang
bij de Overheid om uitschrijving van
een Algemeenen Dank- en Bededag, waar
aan misschien een Vasten- en Boetedag
ware te verbinden.
Is de geest der verootmoediging die in
September over onze lage landen viel,
dan nu ten eenemale gebluscht, dat Over
heid en Volk zich aan dezen plicht der
verootmoediging zoo maar kunnen onttrek
ken?
Dat de kerken der Hervorming zich dan
algemeen mogen opmaken, gelijk reeds
in onze plrovincie bezig is te geschieden.
Want, het is ook in Israëls dagen ge
zien: wanneer het volk zich verhardt,
vernederen zich zijne profeten.
Gelijk het tijdens de Babylonische bal
lingschap was: Daniël, doende wat des
volks was, met 'al de kieschheid jegens
zijn volk die den rechtvaardigen Jood
eigen was, voor zijn. God bekennende:
Bij ons is beschaming des aangezichtsi
Beknopt overzicht van den toestand.
„Toestand onveranderd", volgens de
ambtelijke gegevens- omtrent de operaties
in het Wiesten. Mogen wij de berichten uit
Londen gelooven, Ban is er wiel iets ver
anderd, n.l. ten voordaeie van de gealli
eerden.
„Staking van den aanval", „giedwongjen
terugtocht in de richting van Ostemde"',
't zijn voor de Duitschers weinig ge
ruststellende berichten.
Zoolang de officieele Staf-Communi
qué's het zwijgen ertoe bewaren, zullen wij
met onzie conclusies wachten. Het feiten
materiaal zal wei niet lang: meer nitblij1-
Ven.
De Russen beginnen met het publiceertejn
van verschillende bijzonderheden, die de
beteekenis van de nederlaag1 voor de
Duitisch-Oostenrijksche troepen sterker
doen uitkomen. Gelijk' uit het laatste Rus
sisch communiqué blijkt, zouden de Rus
sen ook Radom bezet hebben en de
Duitsch-Oostenrijksche troepen dus ook
van de gisteren aangegeven linie, die op
Radom steunde, hebben teruggedreven. -
Zelf®: zijn de Russische troepen volgens
het communiqué nog verder doorgedron
gen tot Stryhof en Reshof, welke plaat
sen ten Noord-Oosten van Lodz gelegen
zijn.
Tusschen Turkije en Rusland boterde
het reeds langen tijd niet.
Thans is het plotseling tot een uit
barsting gekomen.
De oude, afgetakelde, „zieke man" heeft
Rusland den handschoen toegeworpen.
We meldden gisteren preeds een en an
der omtrent den aanval van een Turkselien
kruiser op- de bekend© Zwarte Zeehaven
Theodosia in De Krim.
Het Petersbungsehe Telegraaf Agentuur
meldde, dat in den voormiddag tus
schen half tien en half elf eten Turksche
kruiser miet drie schoorsteenen het sta
tion en de stad Theodosia beschoot. De
Grieksbhe kerk, de Kathedraal, de pak
huizen aan de haven en de pier werden
beschadigd. Een soldaat wierd gtewond.
Het filiaal van de Russische bank voor
buitenlandéchen handel gleraaktei in brand.
De kruiser stoomde daarna wfeg in Zuid
westelijke richting. Te Noworossysk An-
kan eischte de Turksche kruiser „Ha-
midje" dat de stad zich zou overgeven,
en die Staatseigendommen uitleveren. In
dien de stad weigerde, zou zij gebombar
deerd worden. De Turksche consul eu
zijn beambten werden gevangen 'genomen.
Toen verwijderde de brutale kruiser
zich.
Wat de eerste aanleiding tot deze
avontuurlijke daad was
'tls nog niet te zeggen; evenmin wat
de gevolgen zullen zijn.
Wiellicht het uitbreken van een nieuwten
oorlog I I
De Belgische recruteering
TExasn
De Belgische regeering heeft de vol
gende mobilisatie-order afgekondigd:
Mobilisatie van de lichting 1914.
Jongelieden van 18 tot 30, die het wen-
schen, kunnen zich opgeven en zij zullen
naar Rouaan worden gezonden. De vrij
gezellen, die zich niet opgeven, zullen
opgehaald en naar Calais gezonden wor
den voor het doen van werk.
De oude burgerwachten kunnen tot den
leeftijd van 45 jaar dienst nemen. De
niet genoeg geoefenden zullen naar Rou
aan worden gezonden. Zij die dadelijk
diensten aan het leger kunnen bewijzen
moeten zich naar Calais begeven en kun
nen -daar dadelijk ingedeeld worden. Zij
mogen zelf hun regiment kiezen.
Boven Nieuwpoort en Dixmuiden.
De Tiroes bevat mededeelingen over ob
servaties uit een kabel-ballon gedaan bo
ven Nieuwpoort en Dixmuiden:
„De offier, dien ik Vergezelde, deejd
verkenningen met het oogmerk; de stellin
gen dier Duitsche batterijen te viniden.
Van een hoogte van 70 M. konden wij
alle fasen van den «slag volgen, die aart
den gang Was aan den overkant van de
Yser, tusschen Nieuwpoort en Dixmuid-
den. Vooral konden wiji de uitwerking van
het vuur der Britsche oorlogsschepen op
de kust waarnemen. Met mijn kijiker kon
ik Ostende zien en ook de ruïnes van
verscheiden kustdorpen, w.o. Westende,
Middelkerke en Lombaertzijde. Voor zoo-
veT ik kon waarnemen stond er gieen
enkele muur meer overeind in de dorpen
Westkerke, Slype en Novie. Al die vernie
ling was teweeggebracht door de groote
uitwerking van het vuur der Engelsche
schepen, die er in het eind in slaagden
de Duitsche troepen te verjagen. i
Om 8 uur 's morgens was de strijd
in vollen gang, en daar de lucht helder
was had ik een prachtig gezicht op wat er
voorviel. Om kwart voor negen had de
verkennende officier de positie der Duit
sche kanonnen uitgevorschten 'dus daal
den wij onmiddellijk."
De strijd In België.
Woensdagochtend heeft de groote slag
aan de Yser, volgens Donohoe, den oor
logscorrespondent van dé „Daily Chro
nicle", zijn hoogtepunt bereikt. Dagen en
nachten is er om gevochten, wie meester
Van het "terrein zouden blijven. De bond-
genooten zijn er ten slotte in geslaagd,
de laatste Duitschers met de bajonet uit
hun Verschansingen te verdrijven en ze
6 mijlen terug te werpen in de richting
van Ostende. Alles wijst er op, dat de
Duitschers er nu voorloopig genoeg van
hebben, meldde Donohoe Woensdagmid
dag. Een deel van het leger is zelfs
naar Ostende teruggekeerd. Deze plaats
en Brugge zijn vol gewonden. Alle groote
Belgische steden zijn thans Duitsche hos
pitalen. De laatste dagen zijn er pogingen
gedaan om de gewonden van Ostende
en Brugge naar Brussel over te bren
gen, doch de 'beschikbare krachten gijn
tegen de taak niet opgewassen.
Dinsdag zijn de Engelsche ingezetenen
tusschen 16 en 60 jaar uit Brugge ver
wijderd. Tot voor enkele dagen moeten er,
volgens een der uit Brugge vertrokken
Engelschen, 500 gewonden in de stad
zijn geweest.
De voornaamste verbindingslijn tus
schen Brugge en Gent wordt versterkt.
Een aan den eensor ontsnapte brief
uit Zuid-Afrika.
De toestand van Zuid-Afrika wordt
eenigszins gefeekend in 'een particulier
schrijven waarvan de „Rotterdammer"
mocht kennisnemen.
De bedoelde' brief, afkomstig uit eien
plaatsje nabij Johannesburg, gedateerd
half September, was, om den Engelschen
censor te ontgaan, door een naar Neder
land reizend persoon meegebracht.
Om den volksgeest in Zuid-Afrika in
toom te houden, zoo blijkt uit detzen brief,
wordt sedert 1 Augustus jl. geen enkele
courant uit Holland naar Zuid-Afrika
doorgezonden en worden de brievien,
die voor Zuid-Afrikaners zijn bestemd,
bijna zonder uitzondering vernietigd.
Daarnaast worden in Zuid-Afrika slechts
berichten verspreid van groote Engelsche
triomfen en Duitsche nederlagen.
Eveneens laat de Engelsche censor, ten
einde niet in het buitenland te latelni
doordringen hoe de algiemeen© volks
geest in Zuid-Afrika is, de vandaar naar
Europa gezonden brieven niet door. Deze,
langs een omweg hier gekomen, brief
deelt mede, „dat de geest in Zuid-Afrika
vóór do Duitschers is en dat men algfe-
meen hoopt, dat Engeland nui de afreke-
ning zal krijgen voor de 24.700 vrou
wen, die het in de concentratie-kampen
vermoord heeft." De brief waarschuwt
tegen de Engelsche berichten, aangaande
Transvaal, omdat die, volgens den schrij
ver niet t© vertrouwen zijn.
De herovering van Haubourdin.
Aan een beschrijving van een Fransch
blad, van de herovering door de verbon
denen van Haubourdin, in de banlieusie
van Rijssel, ten Westen van deze stad,
is het yolgiende ontleend
'Op 10 October, bij het aanbreken van
den dag, rukten onze troepen op langs
de oevers van de Lys naar Haubourdin.
Een dicpte nevel begunstigde onzen op-
marseh, en onttrok onze bewegingen aa.n
het gezicht der vijandelijke artillerie. Tus
schen Haubourdin en Loos had de vij'and
vier groote stukken opgesteld, die wij
spoedig ontwaarden, toen onze cavalerie
onder La Bassée verscheen. Hier loopt
de weg parallel met den spoorweg en
beide wegen werden bestreken door een
hagel van mitrailleursvuur.
Het moerassige terrein veroorloofde
ons hier niet onzie kanonnen in stelling
te brengen. Wij moesten een kilometer
ver over de-n weg1 trekken om een soliieden
bodem te vinden. Dan Zouden de Scottish
Greys miet de charge beginnen.
Zij chargeerden onder de ziwakke mu
ziek van die doedelzak. Zij chargeerden
als de helden van W,alter Soott met hun
ne mutsen met lintein en hunne fladderen
de rokjes. Noch de loopgraven, noch het
prikkeldraad konden hen tegenhouden.
Hun „élan" bracht hen tot midden, in de
Pruisische batterijen. Zij dooden de artil-
leurs bij hunne stukken en maakten 'deze
onklaar. Dit alles duurde nauwelijks tien
minuten.
Deze tien minuten van heldhaftig char-
geeren hadden aan onZie 75 kanonnen
gelegtenheid glegeven om den weg over te
trekken en rechts stelling' 'te nemen. Thans
begon het gevecht van kanonnen tegen
kanonnen. Spoedig Zwegen de vijandelijke
kanonnen.
De actie, om zes uur in den morgemj
begonnen, eindigde om één uur in den
namiddag door de inneming van I laubonr-
din.
Zoo is de oorlog.
'tls al zoo vaak gezegd, doch 't mag
steeds wel herhaald.
Een hoofdofficier, zoo schrijft een me
dewerker van „De Msb.", vertelt in eeii
veldpóstbrief het volgende aan zijn vrouw
Je kunt je niet voorstellen, hoe het
in den oorlog toegaat. Nu eindelijk wor
den de piaardenlijken hegraven en de res
ten van het slachtvee. De prachtige we
gen zijn een handhoog bedekt met slijfc
en hebben gaten, waarin wagenwielen ver
dwijnen. De veldwegen hebben geen har
den ondergrond meer en alles gaat, rfjdt
en tuft vijftig meter rechts en links van
de wegen, op de weilanden, over klaver,
bieten en stoppels. Maar daar is nog
minder vaste ondergrond.
In den oorlog staat alles op zijn kop.
Alleen het eigen voordeel, het ruwe ge
weld, het succes en de moed gelden er.
Wiat wordt er in vredestijd een ophef
gemaakt van een doode, een gewonde. Bij
de tegenwoordige positie-gevechten liggen
dikwijls tallooze gewonden tusschen de
beide stellingen.
En hoeveel wordt en moet vernietigd
worden, hetgeen in vredestijd met de
grootste liefde -en zorgvuldigheid ver
pleegd zou worden! Kan een paard niet
meier trekken, dan volgt onmiddellijk het
schot. Drie weken rust en vrede, en het
dier zou gered zijn. Heeft een auto een
machine-defect, dan wordt het voertuig
op zij: yan den weg gereden om den
weg vrij te maken. Hoe vlug zou het
in de werkplaats gerepareerd kunnen wor
den. Scheurt gen ransel, weg er mee.
De dooden en gewonden hebben ransels
genoeg. Hoe veel vee wordt er geslacht,
dat niet voor de helft, gegeten wordt.
Hoeveel graan wordt er gebruikt als lig-
stroo. Maar de rust vooï onze dappere
troepen is de hoofdzaak.
Korte Oorlogsberichten.
De „Daily Chronicle" meldt, dat te
Dover bericht is ontvangen over dei actie
der Engelsche oorlogsschepen op de Bel
gische kust, waardoor de bewering der
Duitschers, dat de oorlogsschepen ge
noodzaakt zouden zijn acht mijlen, uit
de kust te blijven, geheel wordt gelo
genstraft. Die officieren rapporteeren, dat
de kanonniers, Van de Engelsche schepen
met wieinig diepgang uitstekend werk doen:
en dat zij' met buitengewone nauwkeurig
heid het geschut pp de vijandelijke ge
lederen weten te richten en oen doodelijk
vuur openen. Monitors en torpedoboo
ten zijn op rivieren en. kanalen zoo dicht
de vijandelijke gelederen genaderd, dat
de bemanning de Duitschers met het ge
weer konden schieten.
De Zuid-Afrikaansohie regeering en
hare strijdmachten onder generaal Botha,
aldus een Londensch bbricht, beheersöhen
den toestand Volkomen. Verwacht mag
worden dat de opstand spoedig' zal zijn
onderdrukt. Generaal Herzeg heeft alle
pogingen aangewend om Beyers Van zijn
plan terug te doen keerenzonder resul
taat. Ook is Herzog er dusvér niet in ge
slaagd generaal De Wiet te ontmoeten.
Onlangs is verteld, van een Zuid-
Duitschen kluizenaar, die nog niets van
dan oorlog' gehoord had, toen derie reeds
eenig© weken in vollen gang was'. Als
tegenhanger yan dit geval verhaalt een
landstormman in de Tagliche Rundschau
dat zijn moeder, wonende te Magdeburg,
eerst van den oorlog heeft vernomen na
den val van Antwerpen, niettegenstaande
twee harer zoons de andere als vrij
williger meevochten. Zij' was eind©
Juni ziek geworden en herstelde slechts
zeer langzaam. Het kwam er vooral op
aan haar zenuwen te sparen. Daarom
werden haar alle kranten onthouden, 't
Was echter moeilijker, het Voor haar
waarschijnlijk te maken dat haar zoons
plotseling aan de „groote berfstmanoeur
Vres" moesten deelnemen. Toen alles in
Maagdeburg vlagde bij1 den val van Ant
werpen, kwam zij er achter dat er iets!
bizonders gaande was. Men heeft haal' toen
verteld „wat er aan de hand was''.
Haar eene 'z,oon was inmiddels zwaar
gewond bij: Atrecht. 1
.(N. R. Ct.)
Langs Luik werden Verscheidene
duikbooten vervoerd, in stukken verdeeld
op wagons; m©t zeildoek overspannen,
Van uit Luik Vertrok eergisteren!
eten trein met ongievteer 30 stukken gle-
schut, die naar Nieuwpoort gaan.