No. $5
Donderdag S9 October 1914
29e Jaargang
Dichterlijke Dank.
De Groote Oorlog.
LAUS HOLLANDIAE.
Uit de Pers.
Uitgave van
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LAN IE VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ - L. BURG.
Drukkers:
Oosterbaan Le Cointro - Goes.
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post
Losse nummers
ƒ1.25
„0.05
Prijs der Advertentiën
15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 10 ct.
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.
iedere regel meer 10 ct.
De Zuid-Nederlandsche dichter Karei v. d. Oever, thans te Baarn de gast van
de familie Patijn, schreef dezer dagen in „Het Centrum" onderstaand sonnet:
Aan de Weledele Familie Patijn.
Hoe nog de wrong der vlammen in onze oogen blaakt
der trouw geliefde Stad waar nu mijn hart naai- snikt,
Antwerpen, die ik vrij. en lief heb, aangeblikt
slechts in herinnering nog en aan mijn ziel geschaakt,
hoe zwaai- ook, moedloos man, ik werd in 't hart geraakt
en om mijn goede Stad in droefheid ga Verstrikt
daar straks de klis der vlam mijn oud huis heeft gelikt
en mij van uur tot uur zoo zeer zwaarmoedig maakt,
toch zijn mij de oogen nat van dankbaar hartsverdriet
en drupt in 't Baarnsche Bosch op 't neergestrooid geblaert
soms eenzaam in d' herfstwind des ballings heet getraan;
want, ach, schoon Holland is mijn dierbaar Vlaandren niet,
maar 'k zie haar dankbaar aan nu ze op mijn weemoed staart
en liefdrijk over mij haar goeden kus laat gaan
Vrees.
„Het Vaderland" schrijft o.a. onder bo
venstaand cpschrift: i
Voor ons allen, die buiten den slag
zijn, is de werking van het 42-centimleter-
geschut der Duitschers of die van het
75 millimeter geschut der Franschen druk
kende nachtmerrie; voor hen die aan de
werking daarvan blootstaan is het mira-
bile dictu- anders, en de Fransche geest
heeft het dan ook niet aan een bon mot op
Krupp's „appeltje voor den dorst" laten
ontbreken. i
Zoodat het wel' zeker is, dat wijt ons
van de verschrikking van het gevecht
voor hen, die er in zijn, erger voorstelling
maken dan ze inderdaad is; vretes schijnt
te Verdwijnen als men met velen is in
een geweldigen struggle, die alle gedach
ten absorbeert. Hetzelfde zag men trou
wens in de Fransche revolutie aan de
ter guillotine verwezeneii, en daar was
de verschrikking nog grooter, omdat, an
ders dan op 't slagveld, alle kans om
heelhuids uit den dans te komen, ont
brak, laat staan die om eer te behalen.
En toch getuigen de geschiedschrijvers
er allen van, hoe de Vrees voor de
guillotine bij de slachtoffers ontbrak. In
de Conciergeiïe, waar die gevangenen het
afroepen van hun naam zaten af te wach
ten, teeken dat de tijd voor het schavot
was gekomen, speelde men onder elkaar
guillotinetje en vermaakte men zich met
een parodie op den luguberan gang dien
men weldra zou doen. Zelfs de verdorven
Philippe Egalité ging als een held dien
dood in, en verzocht den heul hem niet
eerst zijine Engelsche laarzen, waarop hij
zoo trotsch was, uit te trekken, want dat
ging na afloop: beter. En de verachtelijke
Fouquier de Tinville, die als openbaar
■aanklager bij de revoluitionnaire rechtbank
tegen honderden onschuldigen de dood
straf had geëischt gaf nog van de kar,
die hem naar de guillotine heenreed het
volk, Üat hem hoonend nariep niet geheel
van geest ontbloot antwoord. En Ms Car-
lyle Ier zoo bijzonder den nadruk op legt,
dat de ex-bijzit van Lodewijk XV, da
ellendige Dubarry, die door hare mis
dadige 'handelingen ook haar aandeel had
in Ihet uitbreken van de revolutie, ziek van,
angst was bij haar laatsten gang, was het
enkel omdat zij de uitzondering was die
■den regel bevestigde.
Zoo was het met de ter dood giedoem-
den iu het revolutietijdperk. En wat heeft
hij, die in den strijd staat niet oneindig
veel voor boven hem, die het slachtoffer
wordt van gewelddadige regperingsveran-
dering; de eersbei wordt gestaald, terecht
of tein onrechte, door het denkbeeld, dat
hij strijdt voor de vrijheid van het vader
land, terwijl de laatste moeilijk anders
dan het bewustzijn met zich om kan
dragen, dat hij hulpeloos is overgeleverd
aan eene bende moordenaars; De Ruyber
was honderdmaal' heter af dan de gebroe
ders De Witt.
Beknopt overzicht van den toestand.
Met geen pen te beschrijven is de el
lende van het moderne oorlogsterrein.
In een communiqué, dat de Britsche
Legatie te 's Gravenhage van het Engel
sche ministerie van buitenlandsche za
ken ontving wordt o.m. medegedeeld, dat
de slag in Zuid-West-België, beschreven
als de verwoedste van den geheelen oor
log, voortduurt met onverminderde hef
tigheid.
Elders in ons blad wordt getracht een
beeld te geven van deze worsteling van
,*man tegen man".
Men wil, dat er eenige vorderingen
gemaakt zijn, doch de betreffende berich
ten zeggen niet veel.
Terwijl de bondgenooten beweren, dat
zij1 bij Dixmuiden terrein wannen, zegt
het officiëele Duitsche bericht:
„Bij Nieuwpoort en Dixmuiden duurt
de strijd voort. De Belgen kregen daar,
belangrijke versterkingen. Onze aanvallen
werden voortgezet. Zestien Engelsche oor
logsschepen namen deel aan den strijd
tegen onzen rechtervleugel. Hun vuur had
echteï geen succes. Bij Ypte'ren is de toe
stand onveranderd gebleven sedert 27 Oc
tober".
En terwijl de geallieerden zeggen, dat
zij vorderingen maakten bij' Armentiëres,
Rijssel en Atrecht, wil het Duitsche com
muniqué, dat de Duitschers tien W. van
Rijssel hun aanval met succes voortzet
ten, en in het Argonnenwoud eenige vij
andelijke loopgraven genomen hebben,
Waarvan de bezetting gevangen genomen
werd.
Met den dag neemt de strijd in hevig
heid toe, doch tot een beslissing; schijnt
het nog maar niet te kunnen komen.
Aan beide zijden wordt thans alles op
het spel gpzet.
Ten zuiden van Salec hebben de Russen
den 'overtocht van de Wieiehsel geforceerd,
zegt een Russisch bericht. Een zeer groot
aantal Duitschers werd gedood, geschat
op een kwart millioen en gewond
naar schatting; meer dan een half mil
lioen.
Men hechte niet te veel waardie aan deze
cijfers, toch houdie men zich overtuigd
dat 't den Duitschers aan de Wpichsel Veel
bloed gekost heeft.
Het volgende bericht, uit Duitsche bron,
Vérmag ons maar half gerust te stellen:
„In Polen moesten de Duitsch-Oosten-
rijksche troepen voor de nieuwe Russi
sche strijdkrachten, die van uit Iwangored,
Warschau en Nowogteorgrerosk opereer
den, wijken, nadat zij tot dusver in een
strijd van verscheidene dagen alle Russi
sche aanvallen met succes hadden afjgesila-
gen. Dp Russen gingen tot dusver niet
tot vervolging over. Het zich losmaken
Van den vijand geschiedde zonder moeite
De reservetroepen zullen zich overeenf
komstig den toestand opnieuw; g'roepeeren.
Op het West-Oostelijke gevechtsfront zijn
geen noemenswaardige veranderingen in
getreden."
Van het ontzet van Lodz wordt niet
genept. Toch moeten de Russen er weer
den baas spelen.
Angola zou door Duitsche troepen be
zocht worden.
Wordt het bericht van dezen inval in
de Wpst-Afrikaansche bezitting Van Portu
gal bevestigd, dan z'al een oorlogsverkla
ring van Lissabon niet uit kunnen blij
ven. Men weet, dat geruimen tijd reeds
allerlei dreigende geruchten omtrent een.
positie nemen van Portugal de ronde doen.
Mogelijk heeft Duitschland niet langer wil
len 'Wachten tot Portugal zich voor den
oorlog zou hebben toebereid maar het
landje nu maar zelf den handschoen toe
geworpen dien het straks zelf te Ver
wachten zou hebben.
Op den Balkan wordt bet materieel voor
een -nieuwen Balkanbrand, die zich aan
den grooten oorlogsbrand paren zal, hoo-
ger en hooger opgestapeld. De bezet
ting van Valona door de Italianen wordt
zachtjesaan tot een feit gemaakt, terwijl
Griekenland nu zijn hand uitstrekt naa,r
Epirus.
Uit Z u i d-A f r i k a ontvangen wij ern
stige tijdingen, die niet veel goeds voor
spellen. Ret boerenelement, dat grooter
blijkt te zijn, dan men de laatste dagen
heeft gemeend, werd wakker geschud door
een Maritz c.s. en thans wordt reeds
op meer plaatsen het hoofd opgestoken.
Christiaan de Wet en Beijersi hebben
thans ook hun houding bepaald.
Ziehier de officieele mededeeling van
den gouverneur-generaal van het Ver-
eenigd Zuid-Afrika aan den Minister' van
Koloniën van Engeland:
„Het gouvernement moet tot zijn diep,
leedwezen aankondigen, dat op1 aanstich
ting van enkele op den voorgrond tre
dende personen een groot aantal perso
nen in het noorden van de Oranje Vrij
staat en het westen van Transvaal zich
hebben laten verleiden om een aanslag
te plegen tegen het gezag van het gou
vernement en een gewapenden opstand
en rebellie tegen het gouvernement heb
ben voorbereid. Ofschoon reeds sedert
eenigen tijd het gouvernement kennis
dro^g van de voorbereidingen tot dezen
opstand, heeft de regeering nog alle mo
gelijke maatregelen gtenomen om bloed
vergieten te vermijden en den vrede te
bewaren. Intusschen kwam het gouver
nement te weten, dat burgers en mi
litairen van die Oranje Vrijstaat op
geroepen zijh onder het gezag van gje-
neraal Christiaan de Wet en in West-
Transvaal onder gezag van generaal
Beijers. Gewapende commando's opstan
delingen bestaan -reeds. De stad Heilbron
werd bezet. De vertegenwoordigers van
de regeering, die er zich in bevonden,
gevangen genomen. Te Reitz heeft men
een trein aangehouden en gewapende bur
gers van de landweer ontwapend. Onder
deze omstandigheden is 5e taak van de
regeering duidelijk. Met sterke hand dient
zij In deze op te treden en alle nood
zakelijke maatregelen zijin dan ook ge
nomen.
Een zeer groote meerderheid van bur
gers in heit geheel Vere-migd Zuid-Afrika
zijn volkomen lojaal en werpen voil ver
ontwaardiging het idee van opiroer veiTre
van zich.
Wanneer wij vernemen de juiste toe
dracht van de zaak, z,uilen zlij zondert
twijfel alle hulp1 aan het gouvernement
bieden om de orde te herstellen en zij
zullen-zich angstvallig onthouden van het
geven van eenige aanmoediging aan de
opstandige beweging. Alle loyale burgers
van het Vereenigd Zuid-Afrika moeten al
dus p-rotesteeren tegen een dergelijke be
weging. Het gouvernement zal alle hulp
verleenen aan burgers, die om de een
of andere reden schuldig waren aan on
gehoorzaamheid. Zij hebben niet te Vree
zen dat het gouvernement indien zij alsnog,
tot inkeer komen, eenigen maatregel tegen
hen zal ondernemen".
Door de „Maasbode" wordt hieromtrent
opgemerkt:
De actie van generaal' Beyers is, het
niet-onyierwachte gevolg van zijki aftre
den als opperbevelhebber van de actieve
burgerwacht, waarvan wij' .onlangs mel
ding maakten. Door den hoogen rang,
welken hij hekleed heeft, is hij' uitstekend
op de hoogte van al de plannen dar re
geering. Zijn invloed valt ook niet te on
derschatten, te meer, daar deze onder
steund wordt door dien van een man
als Christiaan de Wet, den populairen
generaal uit den Boerenoorlog, en gene
raal Kemp, den vertrouweling van de
la Rey. 1
De opstandelingen hebben het oogen
blik goed gekozen. Het Zuid-Afrikaansch
expeditie-korps is tegen Duitsch Zuid-
West-Afr ka opgerukt, terwijl de imperiale
troepen hoogstwaarschijnlijk reeds naar
het Europeesche oorlogsterrein vertrok
ken zijn.
Het is nui slechts de vraag, of genieraal
Botha, die de Engelsche regeering trouw
jblijft, bij machte zal zijn om het verlangen,
naar vrijheid en onafhankelijkheid, dat
nog steeds in het hart van vele Boeren
woont, in te toornen, en of hiji zijn grooten
invloed zal kunnen behouden. Zoo ja,
dan zal deze opstand op een mislukking
uitlo'open, zoo nieen, dan zal Engeland
hier nog leen zwanen strijd te voeren
hebben, om zijn suprematie te bewaren,
en zal in elk geval zijn actie tegen de
Duitsche koloniën een gevoeligen knap
krijgen, .zoo zij niet geheel verlamd wordt.
0e dierentuin te Antwerpen.
De Antwerpenaren w-istetn zelf niet,
schrijft De Maasbode, wat er voor of
gedurende het beleg en bombardement dei-
stad met de g'roote roofdieren in hunnen
fraaien dierentuin was geschied. En toch
lag hun het lot der dieren, in wier tra
gische gevangenschap zij "tijdens- rustiger
dagen zoovele malen hun s-til vermaak
vonden ten aangename verpoozing,' na aan
het hart.
Maar wie ging in deze troebele da
gen, welke den mensch slechts op eigen
veiligheid en lijfsbehoud bedacht deden
zijn, nog naar hen vragien? Zoo kon hef
dan ook gebeuren, dat de meest uiteeni-
loopende geruchten de ronde deden en
hunnen weg Vonden naar het buiten
land.
De directeur van den Jardin Zoölogique,
de heer L'hoëst, veirhaaide ons: Toen er
sprake was van een mogelijk bombarde
ment der stad, maakten wij hier een on-
houdbaren toestand door. Ieder oogenbiik
van den dag kwamen' angstige buurtbewo
ners aan den hof informeeren, of de
wilde beesten nog niet' wareni doodgescho
ten. Een hom mocht toch eens de kooien
vernielen, .waardoor de dieren zouden kun
nen losbreken en zteer zeker den reeds
panisohen schrik onder de bevolking nog
zouden veigfooten.
We stelden allen gerust, dat de noo-
dige voorzorgsmaatregelen om zulks te
verhinderen waren genomen, en wij waren
inderdaad zeer gced voorbereid, doch
ook wij' zijn de dupe gfeworden van dein
onaekeren en duisteren toestand, waarin
de bladen ons met haar te optimistisch ga-
schrijf hebben gebracht. De leeuwen, tij
gers', panters en beren toch hadden wij
reeds naar de kelders overgebracht, waar-
zij in kooien, welke feeds Vroegtijdig met
het oog op mogelijke gebeurlijk heden wa
ren vervaardigd, zaten opgesloten. Ons
voornemen was n.L, de groote roofdieren,
wanneer een bombardement der stad on-
mijdelijk zou blijken te zijn, te verzenden
naar de dierentuinen van Amsterdam en
Londen, doch door de berichten in de
dagbladen werd hief vervoer uitgesteld en
uitgesteld, tothet te laat Was. Zoo
moesten wij tot do oden overgaan, en wer
den 25 leeuwten, tijgers-, beren em panters
in hun transportkooien doodgeschoten, 't
Financieel Verlies;, dat wij daardoor gele
den hebben, schat ik op 30 a 35 duizend
francs. Gelukkig hebben wij echter nog
over een prachtigien jachttijger,, een panter
met een jong, twee puma's en twee ge
streepte hyena's. Slechts één bont is in on
zen tuin gieVallen, welke het paviljoen Van
een volière, waarin de- reuzten-sehild-
padden gehuisvest zijn, indrukte. Die die
ren bleven ongedeerd.
Financieel hebben wij door den alge-
mieenen toestand veel meer geleden dan
door de noodgedwongen afmaking der roof
dieren. In de maanden Augustus en Sep^
tember ontvingen wij andere jaren aan
toegangsbewijzen een bedrag: van 165.000
francs.
De hoogiste dag-recette, welke in de
thans afgeloopen maanden wterd gemaakt,
bedroeg 3 fr. 75! (De toegangsprijs tot
den dierentuin bedraagt 1 fr. 25 per per
soon).
Wat zal er Verder overbiijfven Van onze
10.000 ledien? De tweede halfjaarlijksohe
contributie moest dezer dagen worden ge-
ind.
Waren onze roofdieren niet doodgescho
ten, .dan had er veel kans; bestaan, dat
wij zte nu Van honger hadden moeien laten
sterven. Het is toch bijna onmogelijk voed
sel voor hen te krijgen. Sinds Maandag der
Vorige week zoeken wij reeds tevergeefs
naar een tweetal paarden. Ze zijn niet te
koop. Ander vleesoh mogen wij niet ge
bruiken'; we kunnen het den menschen
niet onthouden om de dieren te voederen.
Bovendien, het is te duur. Ons personeel
Van 108 man, dat bijna voltallig is, dieint
ook betaald.
Man tegen man.
IJselijk waren verleden week de ge
vechten aan de Yser. Er werd Zaterdag
den 'hieelen nacht doorgestreden, soms op
korten afstand naderden de vijanden el
kander. De Duitschers, die tottelken prijs
dien nacht die Yser moesten overtrekken,
vochten met den moed dier wanhoop,
doch telkenmale als zij over de rivier
waren, drong bet hevig vuur der gealli
eerden hen terug.
De weg van Brugge naar Nieuwpoort
splitst zich even voor St. Pierre-Capelle
en gaat op twee punten over de Yser.
Langs deze wegen kwamen de Duit
schers, en tegelijk werd Dixmuiden aan
gevallen. i
De artillerie speelde slechts een onben
langrijke rol in het gevecht, dat veeleer
door mitrailleurs, en met de sabel en
revolver beslist werd. Aanvankelijk was
de Duitsche stormaanval niet te stuiten,
over honderden lijken hunner kameraden
stormden de Duitschers op de bruggen
af. Toen zijl d© Belgische loopgraven na-
derden, streed men verder met bajonetten,
revolvers en zelfs geweerkolven. Een
groote Belg, die uit Britsch Columbia
was overgekomen, voor den oorlog, velde
Duitscher op Duitscber met zijn geweer
kolf neer, totdat een kogel hem trof.
Zoo slaagden 5000 Duitschers er in
over de brug te komen.-— bijna geen en
kele hunner keerde terug.
De aanval' op Dixmuiden door een
Duitsche macht van 2000 man, werd af
geslagen door Belgische infanterie en -
cavalerie, die hen in een gevecht van
man tegen man in het kanaal drongen.
Toen slaagden 3000 Duitschers erin Dix
muiden te bezetten, doch een hevig artil
lerievuur noodzaakte hen terug te trek
ken
Toen de Zondagmorgen aanbrak, was
Dixmuiden leen kerkhof.
Op deze linie namen de Belgen 400
krijgsgevangen.
Bij Nieuwpoort lagen de vijandelijks
loopgraven slechts vijftig meter van el
kaar. Gedurende den nacht deden de
Duitschers biet minder dan acht bajonet-
aanvallen, die alle afstuitten op het mi-
traiReursvuur der Eelgen.
De zware Duitsche verliezen zijn
zoo zeggen de bladen van des te
tragischer aard, waar zijt bijna uitslui
tend jonge knapen gelden.
In de laatste gevechten vielen veel
jongens van 16 en 17 jaar, schooljon
gens, die met de laatste reserve naar
België zijn gezonden. Te Furnes vertel
den Engelsche verpleegsters van derge
lijke kinderen, die men moeilijk als „vij
anden" kan aanmerken. Een hunner ver
klaarde gelukkig te zijn er met een voet-
wond, die hem zijn leven lang zou doeh!
l.JnkcB, afgekomen te zijn.
Omtrent de gevechten bij Rijssel1 ver
tellen de bladen, dat daar wel de meest
kortstondige tVe wnnng der Duitschers
plaats had; zij hadden niet gerekend op
'de Britsche reserves, de Sikhs en de
Ghurkas, die in een geweldigen storm
de Duitschers terugdrongen, en lang ach
tervolgden.
De autoriteiten te Duinkerken stelden
den Belgen en Engelschien het kerkhof
■ter beschikking, tot het begraven hun
ner gevallenen.
Hoe 't bij Verdun toeging.
Aan het overzicht van de Times, dat een
goed idee geeft van de krijgsoperaties bij
Verdun, waarover tot nog toe weinig licht
ontstoken is, ontlieaniein wie enkele bijzon
derheden. Men raadplege z,'n atlas-, tenzij1
men liet terrein voldoende kent.
De Fransolien in WceVra veria,ngen naar
sneeuw, opdat deze den toevoer der Duit
schers gaat belemmeren. Overigens is, uit
defensief „oogpunt de positie der Fransoheinl
aldaar zteer bevredigend. Wanneer de
Duitschers voldoende versterkingten kre
gen, om op schotwijdte v'an Verdun ta
kunnen .naderen, dan zou het met deze
vesting spoedig gedaan zijn eni daarmee
zou de heele toestand grondig verande
ren.
Het van Met'z komende Duitsche legerl
verspreidde zich over Mars la Tour, Han-
nonville, Chambiey, Vigneulleisi en Chaillon
in de W.oevre. Den 19en September begon
de hevige aanval op de Maasforten. Troy-
on werd tweemaal beschoten. Na het
tweede bombardement waren nog' maar
vier kanonnen over, de andere allemaal
onbruikbaar. .Toen kreeg; het garnizoen, he
vel tot den aftocht doch 'tweigter.de en
begaf zich in de holen nabij het fort.
Het waren 450 man, 22 bevonden zich
nog in het magazijn. Daar zij vreesdein, dat
het magazijn ontploffen zou, trachtten, zij
cloor de gang de holen te bereiken, maar
een granaat vernielde de gang en doodde
allen. Spoedig daarop verflauwde de Duit
sche aanval. De Duitsche verliezen wa
ren groet.
Den 21-sten September werd de flank
der Beijersche strijdmachten in de An
gonnen door den opmarsch der Bondgiei-
nooten uit het Zuiden bedreigd, terwijl
de terugtocht door de forten van Verdun
gevaarlijk werd gemaakt. Dit verklaarde
de krachtige pogingen van het Metz-leger
om zich toet die Reijeren in de Argonnen te
vereenigen.
Den 25en September meenden' de Bond
genooten, dat de Duitschers hun plan de
Maas, over te gaan, opgegeven hadden.
Zij brachten eenige bataljons ovter dei
Maas; om aan de strijdkrachten, die aan
den Moezel vochten, hulp te brengen.
De Duitschers merkten evenwel deze
beweging' spoedig en terwijl de Franscihen
eenerzijds in het boscih v'an Champenoux
vooruitdrongen, anderzijds de hoofd
krachten - van het 14e Duitsche leger
corps in de richting' van de smelstroomen-
de Rupt de- Mad terugdrongen, maakte de
rechtervleugel van het Metz-legeï een ver-
metelen flanken-opmarsoh. Deztei vleugel
rukte „langs den linkeroever van de Rupt
tot Thiaucourt vóóruit en bezette St. Mi-
hiel, waar zich toen weinig. Franse hen
bevonden.
Dien 25en September 's morgens werd!
een uitrukkende Fransche dragondeirs!-
patrouille plotseling, door een Duitschef
infanterie-compaghie naar de stad terugge
dreven. Van de nadering' der Dtuitsohersi
had men niet het minste vermoeden. Een
500 menschen uit St. Mihiel en de omlig
gende dorpen vluchtten noordwaarts'. Den
