m. 297
Vrijdag 18 September 1914
28e «laargang
De Groote Oorlog.
„De Zeeuw" in Militair
Tehuis en Kamp.
had sedaan om» waar
wi 1W* dl6nstPftchtig waren, zich als vrij
willigers aan te melden
Zuid-Bevelandsche Brieven.
Uitgave van
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LANGE VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ - L. BURG.
Drukkers:
Oosterbaan Le Cointre - Goes.
De Gereformeerde Kerk te Axel be
stelde vier abonnementen op „De Zeeuw"1
Jen behoeve van de militairen te Zuid-
dorpe en Hulst.
Wie stelt ons in staat om aan de nog
hinnenjgekomen aanvragen te voldoen?
Er wordt reeds veel gedaan voor onze
soldaten. Doch het zal hun Vooral een
groote vreugde zijn, wanneer zijl in de
gelegenheid gesteld worden hun eigen pro
vinciaal dagblad te lezen.
Nog eens de socialisten en de oorlog.
Het is opmerkelijk, dat de sociaal-demo
craten in alle oorlogvoerende landen voor
den oorlog, zijn en met vurig verlangen
het goed recht voor hun eigen vaderland
bepleiten.
De sociaal-democratische leden van den
Duitsc'hen Rijksdag Frank en Haas, be
nevens iSideking en anderen hebben zich
ten gunste van een overwinning der Duit-
schels uitgesproken. De Fransche socialis
ten Gueisde en Sembat, die met Viviani
de eerste viool spelen in dezen oorlog,
hopen pp een triumf der Fransche wa
penen.
Mac Ronald, de socialistische leider der
arbeiderspartij in Engeland, „Het Volk"
noemt pem „onze partijgenoot", schrijft:
„Stoffelijke en geestelijke krachten zullen
ter overwinning .leiden, onberekenbare
staatkundige jen maatschappelijke veran
deringen zullen het gevolg; zijn. Daarom
moet de overwinning aan ons1 (dat is
aan Engeland) zijn. Engeland is nog niet
uitgepraat; teruggaan kunnen wij niet".
Het is aardig.
Maar minder aardig, bijna zot klinkt
het, dat ook de socialisten in Engeland
voor Rusland zijn. Wel niet vurig; maar
toch liever Russisch dan Duitsch, is de
leus. „Liever (zoo rapporteert „Het Volk"
van 15 September) de Russische auto
cratie dan de Duitsche militaire heer
schappij".
Stel hier nu tegenover, wat de Duitsche
sociaal-democraat Hauptmann, in ant
woord op pen verwijt van zijn Franschen
partijgenoot Romain Rolland opmerkt om
trent het ongerijmde van een saamgaan
van democratie en autocratie, belichaamd
het eerste in Frankrijk, het laatste in
Rusland.
Nog meer. In een open brief in het
Tijdschrift Marz aan den Franschen Mi
nister, voornoemden socialist Sembat,
vraagt de sioc,-dem. Rijksdagafgevaardigde
Haas hoe Frankrijk* kan steunen het „.Tsa
risme, hetwelk alle vrijheid in het eigen
land onderdrukt, en zich zat drinkt aan
het bloed der eigen landskinderen, dat
overal knechtschap1, dood, wreedheid, mis
daad en wanbeschaving brengt, waar het
maar zijn brutale heerschappij uitstrekt,
en de vijand is zoo goed van het Fran
sche volk als van ons; de vijand van
elke vrijheid, van elke beschaving en
vooruitgang".
Dit alles schrijft een sociaal-demo
craat die blijkbaar gelooft in de toekomst
van zijn land en hoopt op de eindtriomf
van Getrmanje. Dit blijkt ook nog uit
deze tirade: „gelooft de sociaal-democraat
Sembat, dat een cultuurvolk als het Duit
sche volk is, met zijn algemeen en gelijk
kiesrecht voor den Rijksdag, en dat in
een eendrachtige vastberadenheid oorlog
voert, eendrachtig van Yon Heydebfcand
af tot Liebknecht toe, door de Slaven
en het Tsarisme kan worden overwon
nen
^Sterker nog, zelfs de syndicalisten, dat
zijn de vrije socialisten en anarchisten,
gaan voor een deel in het vaderland
op. Comelissen kwam en dezer dagen
expiresselijk voor uit Parijs naar Engeland
en ons land over, om voor zijne vader
landslievende, nationale, of wel chauvi
nistische denkbeelden stemming; te maken.
Hij kwam te Amsterdam den menschen
van het N. A. S. vertellen, dat de Fran
sche syndikalistenden oorlog toe
juichen, en er op: gesteld zijn dat Neder
land zich bij de Entente aansluit. Ja dat
velen de Nederlanders verdenken van te
heulen met Duitschland. En ook deze
spreker kwam 'tot de slotsom, dat de
oorlog moet voortduren tot de Franschen
an Berlijn zijn, en dat ook Neder-
Jandsche syndicalisten met hen moeten
strijden, „voor de vrijheid en tegen dwang
en absolutisme".
Nog deelde hij mee volgens het
verslag in „Het Volk dat alle leiders
lan„ ?x.?ransGhe N* A* S- zich bij het
leger hebben aangemeld en dat de Fran
sen© syndicalistische confederatie een on-
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post
Losse nummers
ƒ1.25
„0.05
Prijs der Advertentiën
15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 10 ct.
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.
iedere regel meer 10 ct.
Nog eens, wij critiseeren niet deze hou
ding van de vaderlandloozen, vorsten-
veTvolgers, en vijanden van alle gezag,
Van politie, justitie, militie, leger en al
wa.t maar riekt naar krijg. Evenmin als
de uitspraken van de sociaal-democraten
hierboven genoemd. Daartoe zijn wij pr
te ^eer door verbast geworden.
Maar hoe Zal de eerstvolgende ont
moeting dezer menschen na het sluiten
van den vrede zijn, wanneer zij; weer
in Internationaal Congres bijeen zullen
komen om den lof te gingen der broe
derschap, die in den dan voorbijen strijd
voor de vrijheid is te loor gegaan?
Na mijn vorig schrijven wei den we ver
blijd door een heerlijken' regen.
Vooral de zware klei was zoo hard,
dat het ploegen schier onmogelijk was
en het ook moeilijk ging om de aard
appels en de ajuin er uit te krijgen.
Nu gaat het alles beter. En waar ook
de prijzen wat omlaag gaan, komt aldoor
meer moed.
Het is nu leen drukken tijd op het veld.
Nog een paar weken met de aardappelen
en de ajuin alleen, en dan komen de
suikerpeeën er ook bij.
Werkvolk van elders heelt men hier
niet graag. Alleen de Wilhelminapolder
heeft telken jare ©en groot getal1 Braban
ders in 't werk, die met 't verdiende
Zuid-B,eveland uittrekken.
Als nu flieglenen, die als soldaat in dienst
zijn, .eens 4 a 6 weken mochten thuis
komen, dat zou goed zijn.
Allereerst voor de gezinnen, want er
kunnen nu hoo'gter loonen worden ver
diend, dan de rijfcsuitkéering bedraagt;
maar ook voor liet werk, dat dan op
'een geschikten tijd klaar komt.
Ook liet rijk zou er wel hij varen,
als er wat minder moesten gevoed wor
den en er minder voor inkwartiering en
soldij moest worden betaald.
Mocht opeens de toestand verergeren,
dan (men heeft het 1 Augustus gezien)
zijn allen binnen weinige! uren weer waar
ze als soldaat moeten zijn.
Kan men thuis gemakkelijk, gemist wor
den dan is! een of twee dagen met, ver
lof thuis voldoende, maar menschen, die
zaken hebben moesten ook wel tijdelijk
naar huis mogen. Zeker, men weet zich
op allerlei wijken te helpen en de za
ken gaande te houden, maar als de baas
ontbreekt, dan wordt toch zooveel ge
mist. En dan wil ik hier nog zwijgen
van het gezinsleven.
Waar een wil is, is een weg. En voor
Zuid-Beveland zou het zeker goed zijn
(als het kon) hier een regeling te maken
en dan liefst spoedig, nog voor het einde
dezer maand. Straks als het December
is, kan de veldarbeider wel weer soldaat
zijn, dan zijn er werkkrachten te over
en zal alleen de zakenman nog gaarne
verlof hebben.
Ook Zuid-Beveland heeft zijn Belgische
vluchtelingen gekregen, z-ij het dan ook
in zeer bescheiden gtetal en kan nu de
liefde aan den naaste bew.ij'zen.
Gelukkig is, de toestand in Noord-België
en in Frankrijk wat gunstiger, zoodat men
vandaar niet meer wegvlucht, en alten,
die zich ook bereid hadden verklaard
vluchtelingen te herbergen, waarschijnlijk
er Igeen meer krijgen zullen.
Moge, wat ons de Heer© met alles wat er
nu gebeurt te leeren gteefit, ook door ons
worden verstaan.
De gevechten in België.
Een medewerker van de „Volksgazet"
deelt eenige bijzonderheden mede ome
trent de laatste gevechten, waaraan Wij»
nog het volgende ontleenen:
Woensdagnacht hebben we doorgebracht
in de loopgrachten te Londerzeel. Walt!
het zeggen wil met stormwind ten plasf
regen, in de open velden te overnachten,
kan men begrijpen.
Donderdag v,an vóór de dag aan de
lucht kwam, begon de strij(d. Ren aam-
houdend vuur werd door onze kanons
en mitrailleuzen losgebrand. Wij waren*
bij! de reserve en mochten ons op het
achterplan houden. Daar werd verlteld
dat in den morgen een compagnie jagers
beschoten werd uit boomen waar de:
Duitscbers mitrailleuzen ingeplaatst had
den. Die kerels maken Versterkingen in
de kruinen der boomen len .omhangen z©
met kunstbladeren, om onze soldaten te
verschalken. Dat is hun dan pok gedeel
telijk gelukt, want velen onzer jongens!
werden gekwetst, maar toen was het d,ei
beurt der boombewoners. Onze kanon
niers waren verwittigd, en op minder
dan geen tijd lagen mitrailleuzen en Duit-
schers in de gracht.
Het gevecht van Donderdag was voor
ons zeer gelukkig. Die vijand werd achter-
uitgeworpen en wij trokken tot voorbiji
Nieuwenrode, waar wij: inderhaast nieuwe
verschansingen groeven. Dit gelukte ons
niet allerbest, daar wij' over geen vol
doend (materiaal beschikten. Toen rond
8 uur 's avonds, het was al pikdonker,
het geschut ophield, konden wij flink*
loopgrachten [maken.
Donderdagnacht hielden wij: de wacht.
Hoe gevaarlijk dit is, is moeilijk te be
schrijven. In elk geval zijn alle soldaten
veel liever in (den slag dan op* wacht.
De wind stak vreeselij'k op en schudde
de boomen zoo geweldig, dat nu en dan
takken braken. Iin (te Verte zag m^n'
den rossen gloed van brandende huizen
en dan langs alle kanten drong het
vervaarlijk gehuil van ronddolende honden
door.
Vrijdagmorgen begonnen wij den aan
val van 3 uur 's-morgens. D'e Duitschers
beantwoordden ons geschut maar zwak.
Toen het licht werd en wij allen goed
konden onderscheiden, bemerkten we, dat
de vijand in den nacht nieuiwe verster
kingen opgeslagen had. Re slag werft
dien dag met volle hevigheid voortgezet.
De linietroepen moesten geen wonderen
van dapperheid doen. ^let ootmoed will
len we zelf toegeven dat wij1 in dezenj
oorlog meestal tellen voor kieken vlees ch"
en het hooge woord gevoerd wordt dook
het kanon en .de mitrailleuzen. Ho© onze
kanonniers schieten, konden we niet na
gaan, maar onze mitrailleuzen waren zoq
knap bestuurd, dat de vijiand er zware
Verliezen door leed.
Vrijdag rond den middag had de vijand
juist onze plaats als mikpunt gekozen:
doodde dan ook twee en jcwetste nog
eenige andere kameraden. Ret was dan
een „sauve qui peut général" in de loop-
grachten. We stonden jinks en rechts
van het mikpunt opgehoopt en de vijand
schoot nutteloos zijln kostelijken moord
dadig,en voorraad weg. Als de Duitscbers
dit bemerken, dan doen zij het terrein
verkennen door een vlieger of een vast
liggende ballon. Onze oversten gebieden,
ons dan plat ter aarde te liggen en niet.
te verroeren. Komt de, vliiegeir laag, da;n)
wordt hij neergehaald door de machine
geweren, blijft hij hoog, dan kan hij niejt
bemerken waar we liggen. Dit zal vooral
Vrijdag bet geval gewteest zijn, want toen
geleken wij: meier op klompen kleiaardei
dan op- soldaten.
De Duitsche mitrailleuzen hadden ons
niet meer te pakken en, integendeel,
konden wij eenige malen met kans Van
succes vuren. Dit eentonig loopgrachten-
leven, dat eiken dag 17 uren duurde1,
eindigde Vrijdagavond weer zonder dat we!
groote verliezen hadden. Wij, waren
kletsnat en stijf van de koude toen we
aftrokken. Velen klaagden reieds van ge
zwollen voeten en rbeumatisme. Dien
nacht li,ebben w,e (buiten ordonnanoe)
een paar uren in een paardenstal gej-
slapen. Dat was onze eerste rust dip!
we hadden op de 60 .uren dat wij uit
de Antwerpsch eVesting waren.
Zaterdag was het de dag van het ka
no*». Honderden schoten zijln gelost door
onze veldartillerie,.
|Wïj lagen op de plaats der eenvoudige)
oorlogspiotten in de loopgrachten. jW|ei'
verveelden ier ons geweldig, daar wijl
geen rookvoorraad meel* hadden en ge(-
weldige regenvlagen ons nat maakten als
waterhonden.
Zaterdagmiddag was het Onze beurt om
aan te vallen. De. Duitschers moesten naar
links wijken en in stormpas trokken we
naar Eppeghem. Daar is de strijd in ©en
echt hondenweer voortgezet, tot het pik
donker geworden was ten opnieuw ©en
akelige nacht aanbrak.
Zondag begon het gevecht eerst om
9 tare en werd nilet bestendig voortgezet.
Men wankelde langs beide kapten. Rr
was iets onrustigs in dit gedurig ophou
den van schieten. Dat wekt wantrouwen,
bij de troepen. jMjan! vreest dan overvallen
te worden. In |de>n namiddag begonnen dei
Duitscbers op,nieuw geregeld te vurlen.
Onze troepen beantwoordden met hteel
veelt tact de aanvallen der Duitschers.
Rond 4 ure werden we plotseling- miet
ware razernij in de 'linkerflank ,aaingel-
vallen. Dit was nieuwe versterking di©
de Duitschers gekregen haddien.
Dat bracht een loogenblik verwarring
onder onze troepen, (die echter spoedigi
hersteld waren.. De nieuwe vijajid (wlerd
beschoten, maar was ons Veel te mach
tig. Rond, 5 (ure zijn we moeten aftrekken.
Gelukkig werd onze terugtocht goed gte-
dekt, want het was ,ons onmogelijk te
loopen. *We waren allen zoo stijf aid
planken, van de 5 dagen ien nachten in
het open veld doorgebracht. Al de sol
daten klaagden meer van die koude en
de ontberingen dan van het gevaar dood!
geschoten te worden. Het was dan ook
ftjd dat wie konden gaan rusten, w,an|t
e enigen onzer waren reeds zoodanig af
gemat, dat wij ze moesten ondersteunen.
Onze afdeeling heeft Zondagnacht de
wacht nog gehouden in Ramsdonck en
eerst Maandagmorgen zijn ,we wfeer prt-
der dak gekomen te Williebroeck.
Vluchtelingen te Parijs.
Aan een brief, aangetroffen in de „Ti
mes", van een nit het Noorden van Frank
rijk naar Paxijis gevluchte dam© is
het volgende ontleend
„Wij zijn angstig of wij' hopten, doch
de geesten blijven kalm. Ieders houding
is bewonderenswaardig. Ieder spreekt tot
ieder ander in de straat, in de Métro,
zoo groot is het verlangen om iets nieuws
te hooren. Wij lijden alleen door het
gebrek aan nieuws. Gisteren hebben .wij
moeten lachen en heel de rue de Calais
schaterde mee. Zondag moesten wij ons
zomerverblijf te Nesles achterlaten, waal-
al onze voorraad, vee en hoenders in
de hoede onzer bedienden Joseph en Ro
bert achterbleven.
Daar onze Joseph niets hoorde, wijl
dorp en postkantoor ontruimd waren en
hij alleen achterbleef, herinnerde hij zich
onze bevelen „liever alles te verliezen
dan in gevaar te blijven". Hij, komt in
Plarijs en meldt ons, dat liet „convooi"
voor. de poorten staat. Ik g,a er heen
en nu begint de vermakelijkste optocht,
dien ge u denken kunt. Diaar was Joseph,
met een langen stok in de hand achter
een wagen met twee koeien en met tame
beladen. Kleine Robert, ook met een stok,
joeg de beesten op. Achter de kar kwam
onze derde koe en dan ons paard Ibrahim,
dat een kar voorttrok, geladen met pjro.-
visies, hokken van eenden en kipp'en,
aardappelen enz. Ik in een zwart cos-
tuum, hoed met veer en witte handschoe
nen nam Ibrahim bij den teugel en wij
trokken Parijis binnen langs de buiten-
boulevards onze oude hond Nesla in
een mand onder de kar, de tong uit den
bek, konijnen op1 de tomaten, en eendeln
op een bed van boonen.
Zoo kwamen wij in de Rue de Calais.
Alle buren stonden aan de vensters en
hadden ontzettend veel plezier. Op de
binnenplaats lachten de 'kinderen (arme
kleinen, zij kunnen nu weer melk krijgen).
De koeien loeiden, de hanen kraaiden,
de kippen kakelden, alle verwonderd niets
t© vinden op' een elegante binnenplaats.,
die in een boerderij, veranderd was. Voor
een oogenblik vergeten wij de bezorgd
heid onzer harten en dat al onze gedach
ten bij onze helden moeten verblijven
zij, die yoor ons strijden".
Russische gruwelen.
De oorlogscorrespondent van de „Vos-
sische Zeitung" deelt het volgende mede
over de onmenscbelijkheid der Russen:
„Het opper-legterconunando heeft ons, liet
volgende schrijven doen toekomen: twtee
dagen na den slag hij Zorothowó trof ik
op den heirw-eg van Guttstadt naar See-
burg een troep recruten, ongeveer 21 man,
die den vorigen dag door Kozakken over
vallen wareir. Men had de recruten een
been of een hand afgehakt en 'zie daar
na stevig vastgebonden. Een van hen lag
op den weg, zóó gekneveld, dat hij moest
knielen; de handen waren hem op (dm
rug gebonden en de ooren en neus af
gesneden. Voor het grootste gedeelte leef
den ze
(w.g.) VON TIEDEMANN, le luit. yan
de reserve van het 5e reg. kurassiers.
Een officier van den generalen staf deelt
mede, dat hij zielf zag, hoe een Rus
sisch officier een afgesneden vrouwen
vinger met ,een ring eraan in zijln zak
(had. Reeds sedert verschillende dagen
hoorde men, dat de Russen eene Vrouw
in de loopgraven hadden mishandeld en
haar vinger met iring hadden afgesneden.
Het geval was derhalve bevestigd. Men
liet den Russischen officier doodslaan.
Den kogel was de kerel niet waard.
Uit twee andere officieele documenten
van het oppercommando blijkt, dat twee
met name aangeduide Duitsche soldaten
onder eed© verklaarden, dat zij: in het
bosch bijl Grodtken d© een elf, de, ander
negen vrouw:enlijken gezien hebben.
Verder wordt den commandeerenden ge
neraal van het -elfde armee-corps gemeld,
dat Vrouwen en kinderen, uit Stallupoenem
door de Russen weggedreven werden en
dat ook Van kindeken de handen werden
afgehakt.
0e Duitschers in Frankrijk.
Er is nog geen beslissing gevallen!
Onze bewering, dat de Duitschers niet
definitief terugtrokken, wordt bevestigd.
Het officieele communiqué van. gister
middag drie uur luidt: Over het geheel©
front, van de Maas tot Rise, duurt de'
veldslag voort. De Duitschers bezetten stel
lingen, die op verdediging zijn ingericht
©n met zwaar geschut zijn Voorzien. Bij
gevolg kan de Fransche opmarsch slechts,
langzaam1 zijln.
Op den Franschen linkervleugel zijn;
de Duitschers, die daar de hoogten ten!
poordeï). van de Aisne bezet houden, op
enkele punten ©enigszins teruggeweken.
In hét centrum, tusschen Berry au Bac
aan de Aisne ten Z.Z.O. van Laon) en
Argönne, is de toestand onveranderd.
Do Duitschers gaan voort zich in het
landschap Woevres te verschansen. Tus
schen Etain en Thiaucourt (30 K.M. ten
N. van Toul) hebben1 de Fransche legers
overal voeling met den vijiand. De tegen
aanvallen der Duitschers, zoowel 's daags
als 's nachts ondernomen, zijln alle in
geslagen. -
Een Duitsch bericht, dat de capitulatie
van Verdun spoedig verwacht wordt, dient
onder voorbehoed aanvaard.
Officieele Fransche communique's
schijn niet verschenen.
Waar het om gaat.
De verklaring van de „Nordd. Allgem.
Ztg.", dat Duitschland de wapens niet
e©r zal neerliegjgten voor het de voor zijn
toekomst als wtereMmogendheid noodzake
lijke waarborgen veroverd heeft, vindt in
de Duitsche pers algemeen© instemming1.
Zoo schrijft de „Deutsche Tageztg."
„Duitschland strijdt niet slechts voor een
eervollen Vrede, het strijdt ook voor een
Vrede, welke het in de toekomst een
eerste plaats inruimt in Europa en op
de gteheelie wereld. En deze positie moet
niet bestaan in papieren verdragen, welke
zooals de ervaring der jongste tijden be
wezen heeft, het papier, waarop zij ge
schreven zijn, niet waard zijn, maar in
werkelijkheid.
Daarom moet de vïede waarborgen ge
ven, dat Duitschland zijn taak in de we
reld en Voor |de wereld met (rust en
vrede zal kunnen vervullen."
En de „Vorwarts" zeg|t: „Gok wij ;wen-
stehen, dat slechts ©en duurzame Vredp
dezen strijd zal bekronen, en liopen, dat
het succes der iwtapens en een wijze po
litieke gematigdheid zulk een vrede bin
nen niet al te langen tijd mogelijk zal
maken."
Bismarck.
In de jaren 188790 kwam de Engef-
sche schilder Richmond dikwijls bij BfSr
anarok op Friedrichsiruh, om het portret
te maken van den rijkskanselier. Bis
marck was een uiterst hoffelijk gastheer1
en sprak dikwijls Imet Richmoinjd joVer'
alles en nog (wat. 'Deze toekende dan
's avonds altijd op wat de staatsman ge
zegd had. Thans deelt 'hiji uit die aantee-
keningen het een en andier mee in de
North American Review, (ujt welk orgaan)
de „N. R. Ct." het volgend© geput heeft
Het schijnt uit deze publicatie, dat Bis
marck zich tegenover zijln (Engelsehen)
gast nooit beeft uitgelaten over de mogle-
lijkheid van een gewapend conflict jtus-
schen Engeland en Duitschland. Het ge
vaar van een gelijktijdigen oorlog jmiejt
twee groote staten (Frankrijk pn Rusland)
beeft Bismarck steeds voor oogen gestaan.*
Richmond had eens de opmerking gei-
maakt, dat de Rrujsische regeiering zoo
weinig deed voor d© kuinst. Bismarck ant
woordde
„Duitschland is een nieuw rijk en het
moet zich beschermen tegen (een tmogei-
lijken aanval naar twee fronten, het ©enet
naar het oosten, (het andere paar hlet
westen. U moet b|edenken, dat de vol
gende oorlog tusschen Frankrijk en
Duitschland voor een van heiden de ver
nietiging beteekent. Wij 'ligglen tusschen,
twee vuurlinies: Frankrijk is onze bit*
tere vijand, en Rusland vertrouw ik niet.
Vrede kan veel oneervoller zijjn dan
oorlog, en wijl moeten op- den oorlog
voorbereid zijn. Daarom kan ik, yr'aajr:
het leven zielf van Duitschland als staat
op het spel staat, niet die aandacht)
die ik anders wel zou* willen geven, be
steden aan de jbevordering van de kujnr
sten des vredjes hoezeer ik die ook noodt
zakelijk acht voor de 'hoogste ontwikkeling
der natie als een gehete!."
VKj'andschap van Engeland werd in dit
verband niet genoemd.
Een andermaal zeide Bismarck, dat hiji
een samengaan v,an Engeland, Duitschland
en Italië een natuurlijker verhond (zou»
achten. „Indien deze- dri*e mogendheden,
zich behoorlijk wapenden, (zou dat deni
wereldvrede verzekiejren. In geval van
oorlog zou* Duitschland (1888) drie milj-
lioen man in het veld kunnen brengen
één millioen aan de Russische grens,;
één millioen aan de Fransche grens eta
nog één millioen als reserve. „,Wijl kun
nen, *en in korten tijd, iiu het gehetel|
4.000.000 man aan reserves op de been
brengen en uitrusten. Mijln overgrootvader;
werd in de Fransche oorlogen gedood!
onder Frederik den Groote, mijin groot
vader vocht tegen de Franschen in 1792,
mij'n vader in 1815, en jk bestrijd de
