No. 252
Dinsdag 28 Juli 1914
28e Jaargang
Uit de Pers.
Buitenland.
Uitgave van
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
Unge vorststraat 21©.
Bureau te Middelburg:
firma F. f. dhuij - l. burg.
Drukkers:
Ocsterbaari Le Cointre - Goes.
Op Zondag?
Wij Hebben herhaaldelijk onze R.-K.
coalitiegenooten uitgenoodlgd. ter wille
van de Zondagsheiliging, zoo immer mo
gelijk alle politieke en sociale volksver
gaderingen op den Dag des Heeren af
te schaffen.
Rr zijn 'ftal van R.-K. vereenigingen,
die wat de Zondagsvergaderingen betreft,
tot ons standpunt zijn overgekomen.
Wij verheugen ons hierin, omdat wij
het Sahbathsgebod naar da uitlegging! van
onzen ouden Heidelberger gaarne overal
in eere zagen.
Daarom speet het ons heden in ide
bladen te lezen, dat op j.l. Zondag1 drie
stakersvergaderingen in Den Haag zijn
gehouden, en dat in die vergaderingen
twee anti-revolutionaire Kamerleden zijn
tegenwoordig geweest, en er hun invloed
hebben doen gelden.
Wij hopen alsnog, dat. de vrijzinnige
pers zich in de personen heeft vergist.
Blijkt echter de mededeeling juist, dan
mogen wij niet nalaten tegen dat op
treden van ds. v. d. Voort van Zijp en
mi1. V. H. Rutgers ernstig' te protesteeren.
Zondag 38 van den H. Catechismus
geeft duidelijk aan wat Christenen, en
ook voorgangers der Christenheid, op den
Dag des Heeren te doen hebben.
Nu is het wel geoorloofd, naar 'sHei-
lancls bevel, op den Sabbathdag goed te
doen, doch niet om op dien dag kwaad
te doen, opdat het goede er uit voort-
■konre.
Want kwaad was het, den Rustdag te
gebruiken vo-or het deelnemen aan We-
reldsche vergaderingen.
Indien zonder de aanwezigheid dezer
heeren een beslissing onmogelijk ware ge
weest, of ook hadde vastgestaan dat op
geen anderen dag een beslissing had kun
nen vail en, dan ware hier misschien een
verontschuldiging van force majeure op
haar plaats geweest.
Doch dit was hier toch het geval niet?
De stakers hadden immers ook Zon
dagnacht of Maandagmorgen, zoo vroeg
mogelijk kunnen vergaderen'? Nota bene,
menschendie niets te doen hebben?!
Daarom betreuren wij het, dat ge
noemde a.-r. Kamerleden niet hebben
kunnen besluiten, om des Heeren wil,
zich op j.l. Zondag aan de besprekingen
te onttrekken.
Zoo ziet men, dat zelfs bij federatief
saamdoen met ongeloovigen het gevaar
voor doorvloeien groot bluft. j
Toen een kwarteeuw geleden ds. Talma
te Ylissingen, onze oud-mini ster, op een
Zondagmiddag bij Stofkoper met Domela
Nieuwen huis in debat ging, was dat om
te protesteeren tegen diens optreden op
Zondag, om diens rede te weerleggen,
om aan de schare1 verdwaalden als Evan
geliedienaar te gaan aanzegen, dat er
(pen ander en beter Evangelie is dan dat
door den socialistischen spreker gepre
dikt. En tevens om het allen aan te
Zeggen, dat ds. Talma voor zich op deze
ongewone wijze en dag en uur niet weer
'zou optreden.
Wij laten in het midden of alzoo ds.
Talma's doen behoorlijk gemotiveerd was.
Zijn doel stond vermoedelijk wel ©enigs
zins hooger, dan dat van den geachten
president der Anti-Rev. Kamerclub.
Maar in de vergadering van j.l. Zon
dag is geen sprake geweest van prediken
en evangeliseeren of protesteeren, maar
van mede leiding geven in een actie, die
geheel een wereldsch karakter droeg en
best zonder hen of desnoods een dag
later met hen had kunnen beëindigd
worden.
„Onze" Keuchenius zou het niet ge
daan hebben.
De heeren v. d. Voort van Zijp en
Rutgers mogen ons deze opmerkingen ten
goede houden. Wij meenden ze, waar we
immers allen tezaam in de eerste plaats
bij ons doen en laten de eere Gods zoe
ken, niet te mogen inhouden.
En gaarne zullen wij ze intrekken,
■wanneer ons blijkt, dat wij verkeerd waren
ingelicht. J
Het eerste jaar van eenlinksch
bewind.
De „Maasbode" maakt omtrent het eer
ste parlementaire jaar de eerste balans
op, haar gegevens ontleenende aan de
zoogenaamde officiëele geschriften, aan
de „Handelingen der Staten-Generaal"
1913—1914.
De eerste periode van de opening der
zitting af tot aan het Kerstreces, waar
over wij' reeds vroeger schreven, bracht
ons
I. Het presidium van een unie-liberaal,
mr. 'Goeman Borgesius, wiens voorzitter
VERSCHtJMT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post
Losse nummers
1.25
0.05
schap als dat van een in de politiek
vooraanstaand man en dan nog welke
politiek meermalen eene mislukking
geleek en van partijdigheid ryet immer
vrij was; van een sociaal-democraat,
mr. Troelstra, die op 12 December 1913
tot de orde geroepen en met ontneming
van het woord bedreigd werd; van een
Katholiek, jhr. mr. van Nispén tot Seve-
naer, die door br. Lieftinckin het bij
zijn van de Ter Spills en Drions Eerd-
mans zat nog in Leiden om zijn kranig
presidium namens de geheele Kamer ge
huldigd werd.
II. Het Indische debat, hetwelk aan
toonde, dat minister Pleyte, die als con-
oentratie-candidaat in Amsterdam IX op
het rechtschs koloniale bewind zóó duch
tig wist af te geven, nu èn wat den gou
verneur-generaal aanging, èn wat den
Sarikat Islam betreft, èn wat de Indi
sche partij1 met de interneeringsbesluiten
incluis aangaat, èn in zake de faculta-
tiefstelling van het godsdienstonderwijs
op de bijzondere scholen, het doortrokken
zijn van het onderwijs op de bijzondere
scholen „van den geest, dien die scholen
ademen", de wijze van subsidieeren dier
scholen, tot nu toe gevolgd, met rechts
homogeen was' Tableau.
Na zulk een rechtsch succes mocht
eene enkele linksche demonstratie waar
lijk niet ontbreken en ze kwam, en nam
den vorm aan van een hoogere burger
school met vijfjarigen cursus te Bandoeng,
in eene motie-ter Laan '(Den Haag) gehuld.
III. Het algemeen politiek debat, het
welk besloten werd met de erkenning der
katholieken als volle burgei's door minis
ter Gort van der Linden dit aan het
adres van de heeren Ter Spill, Drion
en Eerdmans pn de inJuiding der paci
ficatie-politiek op onderwijsgebied, waar
bij èn mr. Tydeman, èn mr. de Meester,
èn dr. Bos, èn mr. Cort van der Linden,
èn later mr. Troelstra aan het koord
trokken.
Bovendien kwamen wij' bij dit politiek
steekspel te weten, dat de socialisten,
de ondermijimers van den monarohalen
staat, geschikt zijn, om staatsgezag uit
te oefenen'
En de daad bij het woord voegende,
bezorgde minister Cort ons een socia
listisch burgemeester in den persoon van
den heer Karei ter Laan, die in Zaandam
al aanstonds den lsten Meidag op den
gemeentelijken feestkalender plaatste en
er den Julianadag afschrapte'
Ds. Brummelkamp evenwel waakt.
IV. De circulaire van dr. Lely, waar
bij de vrouw, in de Arbeidswet 1911 bij
zonder beschermd, tot den nachtdienst
bij de posterijen wederom toegelaten
wordt, iets, wat minister Regou.t afge
schaft had, omdat de vrouw op de aller
eerste plaats aan het huisgezin behoort.
V. Voor de eerste maal niet de afhan
deling van de Indische begrooting in de
Staten-Generaal vóór het einde van het
kalenderjaar.
De tweede periode van Kerstmis
af tot Paschen had de volgende merkwaar
dige punten
I. Verwerping van de motie-ter Laan
(Den Haag) tot afschaffing der derde
herhalingsoefening niet 33 (23 recht-
schen) tegen 31 (lrechtsche) stemmen.
II. Aanneming der luchtvaar kredieten
met 39 (25 rechtschen) tegen 24 (1 recht-
sche) stemmen.
III. Vaststelling van het feit, dat de
legerpolitiek van Colijn zal voortgezet
worden. Mr. Mar chant met zijne poli
tieke vrienden is nu nog niet tegen de
begrooting, maar dreigt reeds met het
oog op de toekomst.
IV. Roodhuyzen stelt namens zijne po
litieke vrienden tegenover zijn partijge
noot Otto vast, dat:
1. rechts veel voor het onderwijs doet
en gedaan heeft;
2. Het intellect niet alleen ter linker
zijde aanwezig is.
V. Het tevreden stellen der door links
eerst opgezette onderwijzers met de pa-
rade-motie-ter Laan (Den Haag), welke
de wenschejijkheid uitsprak het minimum
der salarissen met ten minste f 100 te
verlioogen en door minister Cort niet
aanvaard was. Vóór links, behalve 6,
tegen rechts, behalve 4.
VI. Het uitstellen van de beslissing
over de behandeling van het ontwerp-
Stuwadoorswet, waartegen rechts zich
van den beginne verzet had, niet
zoo de socialisten, die eerst aan het
uitstel medehielpen, later bekeerden.
I t
De derde periode van Paschen af
tot aan het Zomerreces gaf ons te zien:
I. De behandeling van de optwerpen-
Rijksinkomsbenbelasting met het daaraan
verbonden financiëele debat.
Dit debat toonde ons zonneklaar aan:
1. dat er links leden zijn, die beslist
nog in eene anti -tariefstemm img zjjh;
lieden, die van eene fiscale herziening
niet 'zóó afkeerig zijn, omdat ze begrij
pen, 'dat alles uit de directe belastingen
niet komen kan; leden, die in zake de
Rijksinkomstenbelasting niet hetzelfde
denken, nog veel minder hetzelfde willen;
2. Dat wij zullen begiftigd worden met:
a. Eene verhooging der successiebelas
ting (beurstransactiën).
b. Eene bierbelasting.
c. Eene tabaksbelasting.
3. Dat de verlaging van den suiker-
accijns wegens de meerdere opbrengst
van tien accijns op het gedistilleerd tot de
„pia vota" onder minister Rertling zal
blijven behooren. De verhoogde opbrengst
van tien accijlns op het gedistilleerd gaat
niet in het suikerpotje, doch wordt door
minister Bertling verbruikt.
In afwachting van ©en en ander ver
blijdde ons de minister, die gedurende
de behandeling der Rijksinkomstenbelas
ting als 't ware niet medetelde, met 2Q
opcenten op de Vermogens- en Bedrijfsbe
lasting, iets, wat voor de inkomsten uit
aandeelen, derhalve uit dividenden, tot
60 opcenten stijgt.
II. De behandeling van het ontwerp-
Stuwadoorswet, welk ontwerp van minis
ter Treub, die in deze dagen veel op
de personificatie van het vrij-liberalisme
geleek, van alle pit, als arbeidsboekje,
Zondagsloon-verhooging, ontdaan was.
III. De schrapping van den post van
f 3.188 tot voorziening in de geestelijke
belangen van de werklieden, zoo katho
lieke, als protestantsche in het staats-
mijnbedrijf in Limburg, welke post door
een in meerderheid linkschen Mijnraad
gevoteerd, althans gunstig beoordeeld was.
IV. Het rechtzetten van professor Eerd
mans niet de jeers te maal door rechts
en minister Cort wegens zijne valscbe
voorstelling van de ziekenhuiskwestie te
Leiden, waardoor hij minister Heemskerk
in ©en slecht daglicht stelde. Professor
moet bepaald de plaats over splinter en
balk in het evangelie eens nalezen en
zich aangaande het achtste gebod eens
duchtig onderzoeken 1
V. Het blijven liggen bij de Eerste Ka
mér van zeer voorname wetsontwerpen
als Rijksinkomstenbelasting en ontwerp
Stuwadoorswet.
Niet stilzwijgend mag men hier voor
bijgaan
1. Dat de leden der rechtterzijde eene
loyale oppositie voerden en niet door
het uitspreken van ellenlange betoogen
den tijd trachten te vermorsen
2. Dat de socialisten muisstil waren
en zelfs bij da behandeling van het on
derwérp-Stuwadoorswet dingen toegaven,
waarover zij hadden zij het onder Tal
ma ondervonden moord en brand zou
den geschreeuwd hebben.
En ondanks die gunstige omstandighe
den, waaronder men werkte, telde men
in de „Handelingen" voor de Eerste Ka
mer 556, voor de Tweede Kamer 2579
bladzijden, ten deele hieraan toe te schrij
ven, dat de conoentratiemannen bij vele
onderwerpen elkaar te bestrijden hadden.
In de beide Kamers kwamen tot stand
270 voorstellen van wet, onder welke ge
vonden werden 122 naturalisaties en 32
begrootingswetten, zoodat er 116 nieuwe
wetten of liever niet verplichte wetten
overblijven. Vragen werden er 49 gesteld.
Noem dat nu eens een flinken oogst voor
een ministerie, hetwelk vele wetsont
werpen, waarmede het zich geheel of ten
deele vereenigen kon, geneed vond
van rechts een loyale oppositie onder
vond; door links gevreesd werd;
door de socialisten ontzien moest wor
den. Met Paschen of liever lang voor
Paschen ging men dan ook uiteen, omdat
er van de financiëele ontwerpen-Kolkman,
voor zoover de wijzigingen-Berüing betreft,
en het openten-wetje niets voor behan
deling gereed was en men aan de Stuwa
doorswet niet wilde.
En dat bazelt over legislatieve impo
tentie van rechts' Men herleze eens mijn
brochure: „Heeft het ministerie-Heems
kerk zijne beloften vervuld?" Daar o.a.
passeerden van 10 Maart 1908 tot aan het
Zomerreces derhalve in heel wat kor
ter tijd de 3 Achterstandswetten, een
ontwerp tot invoering van een Wettelijk
ken Tijd, ©ene verhooging van Registratie-
en Zegelbelasting, een noodwet op mili
tair gebied, een Rivierenwet, een wijzi
ging der Motor- en Rij'wielwet, eeh wet
op de Boteroontröle, een Visscherijwet,
©en wet tot opsporen van Delfstoffen van
Staatswege, een wet tot opleiding van
inlandsohe rechtskundigen, de Tweede Ka
mer En nu hebben wij een Inkomsten
belasting en Stuwadoorswet in diezelfde
Kamer in een heel jaarZiedaar dan de
linksche legislatieve potentie in al har©
naaktheid onder de meest gunstige om
standigheden vergeleken met de reeht-
sche impotentie van dezelfde soort onder
de meest onvoordeelige omstandigheden.
Bescheidenheid zal die vergelijking bij
links evenwel niet opwekken, want be
scheidenheid ïs geen linksche deugd. Dit
neemt toch niet weg, dat het constateeren
en staven van het feit geen kwaad kan.
Nog ©en woord over benoemingen dient
gezegd.
Zeker is het wel, dat de benoeming
van 'een katholieken voorzitter der Eerste
Kamer Kvaar een rechtsche meerderheid
bestaat en in die meerderheid de katho
lieke partij de sterkste is' (18 stemmen),
Van een katholieken staatsraad, die er
immers drie, zegge drie op de 15 leden
zijn, van een anti-revolutionairen com
missaris in Utrecht, welke provincie op
enkele stemmen na 'een geheel rechtsch
Staten-college heeft, wel indruk maken
kan, maar niets zegt. Neen, heel wat
meer komt het aan op de benoeming
van burgemeesters, notarissen, belasting
ambtenaren, postbeambten enz. en daar
over zijn in het laatste jaar wel klachten
vernomen. Ook de intrekking van de be
kend© circulaire-Regout in zake de be
noeming der postbeambten werkte hier
bepaald niet geruststellend.
En hiermede zijn wij aan het einde
van de ons voorgestelde taak. Wij con
stateeren, dat door het optreden van het
ministerie-Cort van der Linden:
1. De sociale wetten-Talma niet inge
voerd worden.
2. Het binnenland alleen de belastingen
opbrengen mag, terwijl het buitenland
vrij uitgaat.
3. Een stil anti-clericalisme, maar dan
toch ©en anti-clericalisme rondwaart. Men
denke aan de kerken-subsidie in Limburg,
aan sommige benoemingen, enz.
4. De linksche impotentie voor een
ieder duidelijk werd.
5. De socialisten, de vijanden der mo
narchie, al driester en driester werden'
Rechtsch Nederland onthoude dat alles
goed en keime. tijd en nur
De breuk tusschen Oostenrijk-Hongarije
en Servië.
De eerste botsing heeft reeds plaats
gehad.
Het eerste schot is gevallen. Met een
enkel woord is het gisteren al gemeld.
In Belgrado, Semlin en omstreken is het
brandpunt, waar de eerste daadwerkelijke
handelingen plaats vonden.
Moge het verhoed worden, dat het wa
ter van den Donau straks gekleurd wordt
door het bloed van de verslagenen.
Te Semlin liepen Zondagmiddag ge
ruchten over een botsing bij Kewewara
in de nabijheid van Semendria met sleep-
booten op den Donau, die een compagnie
Oostenrijksöhe infanterie aan boord had
den en van den Servïschen oever af zou
den zijn beschoten. De infanterie beant
woordde het vuur, waarbij meer dan 100
schoten gewisseld werden.
De tweede ctead is de inbeslagneming
door de Oostenrijksche overheid Van twee
Servische s chepen, die niet op bevel stil
hielden en waarvan af op Oostenrijksche
soldaten geschoten yverd. En een ander
telegram verhaalt van een ernstige scher
mutseling bij Temeskubin, waar eveneens
heftig werd geschoten.
De spoorwegbrug tusschen Semlin en
Belgrado zou naar verluidt door de Ser
viërs in de lucht geblazen zijn. De spoor
wegbrug is 'tiaar de eenige vaste ver
binding tusschen den Hongaarschen en
Servisohen oever. Zij ligt even buiten
Belgrado en Semlin. De brug is in het
verdrag van Berlijn neutraal verklaard,
zoodat Servië met de vernieling der brug
de internationale overeenkomst zou ge
schonden hebben. Evenwel, het bericht
is nog niet officieel bevestigd
Bij Mitrowitza zijn Oostenrijksche troe
pen de Servische grens over getrokken.
Er bestaan twee Mitrowitza's, name
lijk een op Hongaarschen en een op Ser-
vischen bodem. Beide zijn tegenover el
kaar aan den oevers van de Save op
ongeveer 80 kilometer ten Westen van
Belgrado gelegen.
De Oostenrijkers moeten dus de Save
overgekomen zijn om in Servië te ko
men. Een ernstig feit, dat evenwel nog
niet officieel is bevestigd en o.i. ook nog
niet als hef begin der vijandelijkheden
kan beschouwd worden.
Tot zoover het nieuws uit het brand
punt van het conflict.
De toestand wordt thans geheel be-
heerscht door diplomatieke onderhande
lingen, die reeds, naar het schijnt, op
succes kunnen .wijzen. De strijd, zoo hij
komt, zal, gelijk wij in ons vorig nummer
Prijs der Advertentiën
15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 10 ct.
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.
iedere regel meer 10 ct.
opmerkten, waarschijnlijk gelocaliseerd
blijven tot ©en kamp tusschen Oostenrijk
en Servië. Het krijgsrumoer uit St. Pe
tersburg is althans verstomd en uit de
berichten mag men opmaken, dat Rus
land zich niet in een wapenavontuur zal
wagen. j t vfj||
Hedenmorgen bereikte ons een telegram
van den volgenden inhoud:
„ROME. Rusland heeft Italië
voorgesteld al s bemiddelaar
tusschen Oostenrijk en Servië
op te treden. Vermoedelijk zal
Italië dit aannemen en ook
Oostenrijk heeft z ij n toestem
ming gegeven, ter w ij 1 van de ziiji-
de van Duitschland eveneens!
geen bezwaar hiertegen be
staat". i
Dit telegram is dus een bevestiging
van de geruchten over de mildere hou
ding van Rusland.
Wat de reden daarvan is, hoe het komt,
dat Rusland, dat Zaterdag op een schrik
wekkende manier met. de wapens ram
melde en over de wereld liet verkondigen,
dat het Servië niet in den steek zou
laten, klaarblijkelijk bekeerd is, valt nog
niets met zekerheid te zeggen, mogelijk
is, dat Rusland, evenals in December
1912 bij zijn bondgenoot Frankrijk wei
nig lust heeft gevonden om thans einde
lijk den grooten slag te wagen. Frankrijk
schijnt althans (te St. Petersburg alles
in het werk te hebben gesteld om Rusland
van een inmenging af te houden. Dez©
actie uit "Parijs jnoge voortvloeien uit
het feit, dat Frankrijk edele vTedes-be-
doelingen koestert of uit de omstandig
heid, dat zijn leger niet voor een oorlog
gereed is, het doet er niet toe, wij moe
ten de actie van Frankrijk ais een ze
gen beschouwen.
Verder schijnt Rusland teruggetrokken
te zijn voor de koude, neutrale houding
van Engeland en van den anderen kant
voor de geestdriftige verklaringen uit
Duitschland en Italië, dat zij hun bond
genoot Oostenrijk niet in den steek zullen
lateni
De Driebond zou dus weer, evenals in
December 1912, een overwinning hebben
behaald op de Triple-entente.
De vrees voor een Europeeschen oor
log is daarmee1 uit vele klingen verdwe
nen, en algemeen hoopt men nu on
verwachte1 gebeurtenissen zijn natuurlijk
niet uitgesloten dat, zoo er dan toch
bloed moet vloeien, alleen de Oostenrijk
sche en Servische naties daarvan de
slachtoffers zullen Zijn.
Maarniet alleen verwacht men,
dat de oorlog gelocaliseerd zal blijven,
ook hoopt men Teeds, dat strijd met de
wapens zal kunnen vermeden worden.
Minister Grey, de man van de gezanten-
conferenties, die zich tijdens de jongste
Balkan-oorlogen zoo verdienstelijk heeft
gemaakt voor het vredeswerk, zet thans
alles in het werk om opnieuw een ge
zanten-conferentie bijeen te roepen ten
einde te verkrijgen, dat de geschillen langs
diplomatieken weg zullen worden opge
lost, dat de wapens zullen zwijgen.
Hulde aan dezen dapperen vredestich
ter Moge zijn arbeid met zegen bekroond
worden, opdat een oorlog, die door niets
gerechtvaardigd wordt en slechts als een
ongemotiveerd duel zou kunnen gelden,
vermeden worde.
Het antwoord van Servië.
De Oostenrijk-Hongaarsche gezant te
Belgrado, baron Von Giesl, heeft bij zijn
'aankomst te Weenen aan het ministerie
de antwoord-nota van Servië overgelegd.
De nota wil den valschen schijn ver
wekken, dat Servië in alle opzichten be
reid is, de Oostenrijksche eischen in te
willigen. In werkelijkheid echter is de
nota van een geest van onoprechtheid
doortrokken, die duidelijk doet uitkomen,
dat het er Servië niet ernstig om te
doen is, zijn laakbaar dulden van de
tot nu toe voorkomende agitatie tegen
Oostenrijk-Hongarije te beëindigen.
Zoowel wat den algemeenen grondslag
van den Oostenrijk-Hongaarsohen stap be
treft, alsook de afzonderlijke door Oos
tenrijk-Hongarije gestelde eischen, bevat
de Servische nota zulke vèr gaande te-
i&erves en beperkingen, dat ook de in
werkelijkheid gedane concessies zónder
beteekenis worden.
In het bijzonder wordt onder een nie
tig voorwendsel de eisch tot deelneming
van Oostenrijk-Hongarije aan de opspo
ring van de zich op Servisch gebied be
vindende deelnemers aan het complot van
28 Juni volkomen afgewezen.
Ook de belofte om de vijanden der
monarchie te bestrijden staat met een
weigering gelijk.
De wensch van Oostenrijk-Hongarije, dat
Servië de noodige maatregelen zou ne
men, opdat de anti-Oostenrijksche ver
eenigingen, na haar ontbinding haar pro
paganda niet onder een anderen naam