No. 344
Zaterdag 18 Juli 1914
38e Jaargang
EERSTE BLAD.
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Buitenland.
Binnenland.
Uitgave van
de Naaml. Venn. LUCTOR ET EMERGO
gevestigd te Goes.
Hoofdbureau te Goes:
LANGE VORSTSTRAAT 219.
Bureau te Middelburg:
FIRMA F. P. DHUIJ - L. BURG.
Drukkers:
Oosterbaan Le Cointre - Goes.
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs
Per 3 maanden fr. p. post1.25
Losse nummers0.05
Prijs der Advertentiën:
15 regels ƒ0.50, iedere regel meer 10 ct.
3-maal plaatsing wordt 2-maal berekend.
Bij abonnement voordeelige voorwaarden.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.
iedere regel meer 10 ct.
Zyt niet eenzijdig
A. in do „Goesche Courant" beoordeelt
bet reorganisatieplan van liet gemeente
bestuur van Goes in zake het openbaai*
lager onderwijs in die gemeente. Wordt
dit plan door den gemeenteraad goedge
keurd, dan zal dit een jaaxlijk&che bespa
ring van f 5000 brengen, en tegelijk het
openbaar onderwijs verbeteren. Wat mis
schien wel noodig kon zijn.
Dat er op 't ©ogenblik op de drie bij
zondere scholen saam meer leerlingen
gaan dan op' de vier openbare, behoeft
niet te ledden tot het vermoeden, dat
het openbaar 'onderwijs te Goes minder
goed is dan het bijzondere. Wij voor ons
zouden dit niet gaarne beweren, en kun
nen het ook niet beoordeelen.
Wij willen op dit punt ietwat voor
zichtiger in ons oordeel zijn dan de jonge
man die het artikel Reorganisatie van
het Lager Onderwijs" in de .Goesche
Courant" van 16 Juli schreef. Deze toch
vreest", dat bij deze reorganisatie de
bijzondere scholen wol zullen spinnen»1
Nu is eenerzijds vrees een slechte raad
geefster; doch ook 'ter yjidere zijde is
het voor wie deze vrees niet deelt een
moeilijk werk om den vreesachtige te over
tuigen dat zijn vrees ongegrond is.
Wij gaan derhalve op dit argument
niet in.
Toch moeten wij opkomen tegen nog
een andeT bezwaar van den geachten
schrijver. Hij schrijftdan zou de
Christ, school in de allereerste plaats de
weinig .of niets betalende leerlingen los
laten. waardoor school B op den duur
gevaar loopt, een overbevolking van kin
deren van minder gegoeden te krijgen".
Hier nu vergist A. zich in zijn kijk op
da voorstanders der Christelijke schoolj
Nooit zullen de voorstanders dier school
(wij spreken nu alleen over de scholen
Wijngaardstraat en Nieuwstraat, doch ver
wachten van die op de Vlasmarkt het
zelfde) de kinderen van onvermogende©
loslaten. Op de 7 org voor het a,rme
schoolkind zijn zij in de eerste plaats
aangewezen. Daarvoor contribueeren en
suppleeren zij. Daarvoor werken de Herv.,
Geref. en Evangelische afdeelingen van
Samuël samen; daartoe or ga niseeren zij
hunne kerkelijke, hunne Unie- en Oranje-
collecten en leveren zij hunne vaste bij
dragen. Dat hebben zij veertig jaren lang
gedaan, toen de Chr. scholen geen pent
Rijkssubsidie ontvingen, en de voorstan
ders dier jscholen ook mee moesten be
talen aan het onderhoud der door hen
niet begeerde „openbare" scholen, en het
„openbaar" onderwijs. En dat doen zij,
sinds 't Rijkssubsidie ook Voor hunne scho
len voor een deel wordt uitgekeerd, al
sedert een kwarteeuw nog met even groo-
ten ijver. Van loslaten van „weinig of
niets betalende leerlingen" zal onder hen
dan ook nimmer sprake zijn.
Overigens laten wij ons over dat re
organisatieplan niet uit. De zaak is in
goede handen. Waar wij tegen opkomen
is alleen, dat in bovenbedoeld artikel een
pijltje geschoten wordt op den heer Brants.
Wij keuren het af, dat hier telkens wordt
gesproken van „den heer Brants", in plaats
van „den districts-schoolopziener". En ook
komt het ons voor te zijn in strijd met
de .eerlijkheid, dat de schrijver in de
„Goesche" diens denkbeelden bestrijdt,
zonder er bij te melden, dat deze on
voorwaardelijk W o r d e n g e d e el d
door den arrondissements-sohoolopziener,
den vrijzinnigen heer J. N. Eienbaas. die
de voorgestelde plannen mede heeft goed
gekeurd en ondertee kend; en in
een officieel s tuk, openlijk, heeft verklaard
de voorgestelde reorganisatie het beste
te achten dat voor Goes te ver
krijgen is,
•K*
Gierig
Zijn wij gierig wanneer wij vveigeren
ysommige stakingen met onze penningen te
steunen?
Ook ai steunden wij des neen!
geen enkele staking, zelfs dan nog zou
qps dit verwijt niet mogen treffen.
Zoo denkt er ook onze Snaaksche Sneek-
sche collega, van „friesch Dagblad" over
Zoo zat ik, dus schrijft hij,, dezer da
gen eens na te cijferen, héél globaal na
tuurlijk! of ik soms den tegenstanderden
mond stoppen kon over dat verwijt van
„gierigheid". En ik rekende eens na, wat
nu b.v. in een jaar wordt bijeengebracht
aan gaven, door de leden der geref. kerken
in Nederland, die dan nog maar een
deel vormen van „ons christelijk volks
deel". Ik nam die, omdat ik daarmee
't gemakkelijkst rekenen kon.
'Er zijn een 600 predikanten, die ik door
elkaar (traktement, vrije woning, enz.) op
f 1200 schat, dat maakt f 720.000. Voor
onderhoud van gebouwen, meuwen kerk
bouw, kerkelijke onkosten is een f400
per kerk niet te veel gerekend of voor
700 kerken f 280.000. Maakt reeds één
mil li oen gulden samen.
Die kerken zorgen voor hun eigen ar
men, weezen enz. Dat ontloopt dunkt me,
naar gegevens die ik van sommige ker
ken weieens in handen kreeg, de 200.000
gulden niet ver.
Voeg er voor de zending, stichtingen
van Barmhartigheid enz. nog anderhalve
ton bij (de Zending alleen komt reedis
over de 100.000 gulden). Voor Vrije Uni
versiteit en Theol. School komt uit deze
groep nog plm. 50.000 gulden 's jaars.
Stel fk dan wat veel to weinig is
dat deze gereformeerden voor het bij
zonder onderwijls (schoolgelden, collecten)
nog 100.000 gulden bijdragen, dan vind
ik dat zij elk jaar wéér een som
van minstens anderhalf millioen
gulden bijeenbrengen voor 't geen z, ij
van 't hoogste belang achten voor 't wel
zijn van zichzelf en hun kinderen.
En dat is nu alleen deze groep.
De Chr. Gereformeerden en andere
christelijke, zoowel geieïormeerde als
„ruimere" groepen, brengen naar rato niét
minder op.
„Zie, dan vind ik bet een bespottelijke
aanmatiging, als de „rooden" zoo loopen
te geuren met hun milddadigheid en net
doen of jze hun laatste ooitje zouden weg
geven, om toch die arme, verdrukte, ver
trapte >en uitgebuite proletariërs 'te hel
pen." 1
Tot zoover deze schrijver. Waarlijk, het
is goed, dat de aandacht onzer tegenstan
ders, ook in Zeeland, eens op deze
waarheid gevestigd wordt.
Ei* zijn tal van „roede" menschen,
vooral in onze havensteden en fabrieks
plaatsen, die een goed loon verdienen,
velen zelfs meer dan hunne vrouwen en
huisgenooten welen. Meer dan menigeen
die tot-den Hvelgesteden middenstand wordt
gerekend. Doch die aan hunne partiji-actie
vrij wat minder geven dan laatst
genoemden in getrouwheid aan hun roe
ping bijdragen voor hunne armen, hun
kerk en school, hunne in- en uitwendige
zending, hun pliilant.ropische stichtingen...,
Staking en voorlichting.
De redactie van ons blad „Patrimo
nium" heeft niet uitgemunt door onpartij
digheid en waarachtigheid in hare mede-
deelingen omtrent de Almeloscihe staking.
In haar jongste nommer, waarin zij het
einde van de staking bespreekt, blijft zij
haar standpunt handhaven. Zij schrijft, op
voetspoor van de sociaal-democratische
bladen: „Geheel verloren is, de strijd niet.
De fabrikanten zullen allengs wel ver
schillende verbeteringen tot stand bren
gen. ,De jtijdiensde staking reeds ingevoerde
vrije Zaterdagmiddag blijft gehandhaafd"
enz. enz.
En dan: „Nog niet alle arbeiders en
arbeidsters kunnen onmiddellijk het werk
hervatten. De' steunbeweging mag dan ook
niet stopgezet. Het Chr. Nationaal Vak
verbond heeft dringend behoefte aan
steun! Het moet in Almelo helpen. De
betrokken organisaties maakten gehuld."
De conclusie' luidt dan: „Helpt ons Vak
verbond."
Wanneer het Vakverbond zich losmaakt
van de quaestie-Almelo, kan deze oproep
allicht worden opgevolgd.
Immers naar wat Almelo betreft, het
spijt ons dit .te moetenvaststellen, heeft
„Patrimonium" haar lezers niet naar
waarheid ingelicht. Natuurlijk denken wij
hier minder aan opzet, dan wel aan biji
haar ingekomen onjuiste berichten. Doch
waarom beeft dan de redactie, na ont
vangst van juister informaties, haar min
der juiste mededeelingen en de daarop
gebouwde conclusie niet ingetrokken? 1
De redactie had .een onjuiste opsom
ming gegeven van de loonen. Nadat Ihaar
hierop gewezen werd en zjj gesommeerd
was geworden de loonen op de officieele
lijsten der firma's te komen contröleeren,
met aanbod van vergoeding van reis- en
verblijfkosten indien hare (Patrimoniums)
berichten bleken juist te zijn, heeft het
blad hierop met geen woord geantwoord,
en ook hare onjuiste berichten niet inge
trokken.
En wat nu overigens de conclusie na
de staking aangaat, dat namelijk de strijd
niet geheel verloren is, wanneer het
blad de gespatieerde twee woorden weg
laat, dan zijn wij het met haar eens.
De stakers hebben verloren, en een
duur leergeld betaald; het door hen op
den voorgrond gestelde (onredelijke) loon-
tarief, waarom het ging, hebben zij
moeten loslaten; het nu verkregen© be-
stond al, of stond met de oorspronkelijke
eischen in geenerlei verband.
Onder meer om deze redenen hand
haven wijf onze meening, dat de staaksters
en ook nu de nog niet teruggenpmenen,
niet belmoren te worden gesteund.
Veryalsciiingen
Het melkbroodonderzoek te Scheyenin-
gen gaf tot uitslag, dat yan de 36 bakke
rijen er slechts 7 melklwood leverden en
dat ruim 80 pCt. van het brood, verkocht
als melkbrood, dit inderdaad niet bleek
te zijn.
Hoe er geknoeid wordt, valt af te
leiden uit liet feit, dat 14 partijen raapolie
werden ontdekt, die vermengd waren met
machinesolie en lijnolie! Een aantal mon
sters koffiestroop bleken voor een 'vierde
to bestaan uit krijt.
Nog andere staaltjes zouden wij uit
het verslag kunnen opdiepen. Zoo jverkt
de keuringsdienst bijzonder heilzaam,
voor wat betreft het vervalschen van
melk. Maar al is er verbetering, de knoeie
rijen zijn nog niet verdwenen.
Voor de arbeiders, zoo merkt „Patri
monium" terecht op, ligt hierin een les
om meer dan tot dusver zich te organi
ses ren in goede verbruiks-eoöperaties.
Albanië.
Een telegram uit Valona meldt dat Is-
maël Kemal bey de bevolking van Va
lona heeft bijeengeroepen en ha,ar heeft
opgewekt zich den naam van Skipetaren
waardig te toonen, naar de wapenen te
grijpen en de stad tegen den aanrukken-
den vijand te verdedigen.
De bevolking riep geestdriftig: Leve de
oorlog Leve Albanië, Leve onze Koning
Wilhelm.
Er is een commissie gevormd met op
dracht de middelen bijeen le brengen om
de vluchtelingen uit het door de opstande
lingen bezette gebied te 1 elpen en voor de
gezinnen van de verdedigers der stad te
zorgen.
Uit Koritsa, Tepelen, Berat en Fieri zijn
g'roote scharen vluchtelingen te Valona/
aangekomen, die veitellen van schrikke
lijke gruwelen der opstandelingen, die
branden en moorden.
Ook de Albaneesche troepen uit genoem
de steden zijn in wanorde en gedemora
liseerd hierheen gevlucht.
De Nedeiiandsche officieren zijn met ge
neraal De Veer in Valona gereed te ver
trekken. De commandant van Valona ma
joor Sluys heeft zijn commando neerge
legd. j
Valona wordt thans nog door kapitein
Chillardi met een aantal boeren verdedigd.
De toestand is echter hopeloos.
Uit het binnenland rakken de opstande
lingen met 5000 man aan, terwijl van
uit het Zuiden de Grieken met kanonnen
naderen.
Het onderhoud tusschen den Mbret en
de gezanten van Duitschland, Frankrijk
Oostenrijk en Italië over de wenschelijk-
heid Van tusschenkomst der mogendheden,
geeft de pers dezer landen, evenals den
Engelschen bladen, aanleiding de mogelijk
heid van zulk een tusschenkomst te be
spreken.
Algemeen wordt toegegeven, dat Vorst
Wilhelm terecht protesteert tegen de
lakschheid van 'de Europeesche Staten, die
wel den Staat Albanië in het leven rie
pen, maar zich Verder weinig gelegen laten
liggen aan het lot, dat het vorstendom
schijnt te bedreigen. Men moge, zoo
schrijft o.a. de „Times", men moge over
Wilhelm's 'geschiktheid als heersciher over
een tuchteloos en onbeschaafd volk, den
den zooals men wil. Engeland moet niet
veTgeten, dat de Albaneesche Staat te Lon
den is geboren, en da.t Sir Edward Grey
dien Staat ten doop gehouden heeft, en
tévens dat de verantwoordelijkheid voor
da 'moeilijkheden op de mogendheden valt,
in de eerste plaats op Oostenrijk en
Italië. i
Vooral het laatste is juist, maar uit
'tgeen dusver door de vertegenwoordigers
Idezer mogendheden gepresteerd is, kan
met voldoende zekerheid worden afgeleid,
dat van eendrachtig optreden dezer lan
den tot steun van dien Albaneeschen Vorst
geen sprake kan zijn. Oostenrijk ducht
van Italië's optreden krenking yan zijn
belangen, terwijl Italië ('t zij1 de regeering,
't zij althans haar niet-officieele vertegen
woordigers) den invloed vreest en tegen
werkt van ieder, die in Albanië eenige
rol speelt. Daarvan hebben de Nederland-
sche organisators de bittere ervaringen
opgedaan.
Ook van de overige regeeringen is wei
nig te verwachten. Rusland noch Frankrijk
hebben zich sterk geïnteresseerd voor de
stichting van het vorstendom, en van eeni
ge neiging om zich in deze verwarde za
ken te mengen is vooralsnog ntgis te be
speuren. Zoo is gezamenlijk opitreden on
bereikbaar, en van afzonderlijke interven
tie kan natuurlijk evenmin sprake z.ijin,
gezien den ouderlingen naijver tusschen
de belanghebbenden.
Een mogelijkheid van toekomstig .mili
tair optreden der mogendheden wordt nog
ondersteld. Zij zou zich voordoen, zoo
dra het bewind weer overging van den
Mbret op de internationale commissie.
China.
In verhand met het in de Europeesche
peis verspreide bericht omtrent „een der
de Chineesche revolutie" heeft het Cl»i-
neesche Gezantschap te 's Gravenhage zich
tot de regeering te Peking gewend om
nadere inlichtingen en deelt in verhand
hiermede het volgende mede:
Het gezantschap heeft zoo juist een
mededeeling van de regeering ontvangen,
behelzende dat de geruchten die in de
Europeesche pers omtrent genoemde revo-
lutionnaire beweging verspreid zijn, vol
komen van allen grond ontbloot zijn en
dat er volmaakte orde heersoht in de
geheele vallei van Jangfse.
Mexico.
In ambtelijke klingen in Washington
wordt het 'heengaan van Huerta als de
eerste werkelijke schrede naar een spoe
dige oplossing der Mexicaansche kwestie
beschouwd,- hoewel de constitutionalisten
verklaard hebben dat zij Carbajal niet
erkennen, en ook de Vereenigde Staten
hem niet willen erkennen.
Naar verluidt, zal de nieuwe regeering
slechts zoolang aan liet bewind blijven tot
voldoende voorbereidingen tot den intocht
van Carranza in de hoofdstad getroffen
zijn. De Vereenigde Staten zullen Carranza
dan, naai* we reeds meldden, erkennen.
Carbajal wil zich ten behoeve van Car
ranza (terugtrekken, zooals we gisteren
onder telegrammen meldden, dus ook de
tweede werkelijke schrede naar den vre
de is gezet.
Van Kol en zijn reis.
De heer v. Kol, op zijn Japansohe regee-
ringsreis schrijft, dat hij voorloopig op
do „gewichtige critiek", die ook in In
dische bladen voorkwam niet zal ingaan.
Hij schrijft deze meè daaraan toe, dat
het .Europeesche kapitaal bang is voor
opheffing van den Javaan, waardoor de
winsten van dit kapitaal zouden dalen.
En dan vervolgt hij:
Aan zakelijke kritiek zal ik de uitkom
sten van mijn (of liever van ons) onder
zoek gaarne onderwerpendie is mij ieSs
welkom, en gaarne zal ik er op antwoor
den. Op geniepige, verraderlijke aanvallen,
zal ik selchts antwoorden, door te zwijgen.
Zonder daarop1 maar eenigszins acht te
slaan, wil ik volijverig voortgaan mijn
belangrijke, doch moeilijke opdracht te
vervullen. Want dit zij nog eens ten
overvloede herhaaldslaagt de regeering
er niet in, paal en perk te stellen aan de
steeds toenemende uitmergeling van Java,
aan de jaarlijksche drainage van millioe-
nen en millioenen; slaagt zij er niet in,
op het eiland' meer te doen voortbrengen,
ten einde het stijgend aantal inlanders te
voeden en economisch op te heffen,
dan is een schrikbarende el
lende voor den Jalvaan op den
duur niette keeren!
Het zoeken naar een oplossing dezer
kwestie is dan ook ieders pogen en wer
ken ten volle waard: mijnerzijds zal ik
met alle krachten streven, daartoe pen
steentje bij te dragen. En dat ondanks het
schrijven van zulke, kritikasters, tegen jyie
ik mij teirwille van de zaak moest weren,
doch die op mij als persoon hetzelfde ef
fect uitoefenen als het water in het motto
vermeld. (Water op een kikker werpen.)
Zij doen mij weer meer pn "beter1 thuis
voelen in mijn element, dat is in den
strijd vóór de dervende, tegen de bezitten
de klasse.
Schietoefeningen.
De Minister van Oorlog heeft bepaald,
in afwijking van de bestaande voorschrif
ten, dat in verband met het groot aantal
deelnemers aan de schietoefeningen tot
verhooging van 's lands weerkracht, en de
weinige daarvoor beschikbare gelden, de
aanmelding tot deelname (na 16 Juli)
gesloten is. Het aantal deelnemers be
draagt, naar wij vernemen, tusschen de
25 en 30 duizend tegen vorige jaren 7
a 8 duizend.
De staking te Zaandam.
De staking aan de Ioonzagerij en scha-
verij de „Prins ran Oranje", waar 14
arbeiders het weak neerlegden, omdat gij
weigerden z.g. besmet liou;t te lossen is na
twee dagen geduurd te hebben weer op
geheven. Terwijl bedoelde schuit hout,
naar aanleiding waarvan de staking ge
proclameerd werd, zonder hulp gelost
werd, werd toegezegd dat voortaan een
man vanwege den leverancier van het
hout op de schuit bij de lossing behulp
zaam zal zijn. Deze zal dan hout toe
steken, terwijl het personeel van de werf
dit zal aanpakken, 'verder vervoeren en
ook verwerken. Wanneer de lossing op
die wijze plaats heeft wordt het hout
niet meer als bestnet beschouwd.
Haagsche Tram staking.
Het stakingscomité heeft in antwoord
op de uiteenzetting van mr. D. van Hou
ten, president-commissaris van de H. T.
M., over de financiëele uitkomsten van
deze maatschappij, het volgende bekend
gemaakt:
Omdat mr. Van Houten gepoogd heeft
den indruk te vestigen, dat de eischen
van het stakend tramwegpersoneel in geen
behoorlijke verhouding zouden staan tot
de financiëele uitkomsten van de tram
exploitatie, acht het stakingscomité het
niet ondienstig precies te vertellen, hoe
het met de uitkomsten 'gesteld is.
Het vertrouwt, dat zijn mededeelingen
den stroom van sympathie van het Haag
sche publiek voor de' stakende tramman
nen nog zullen doen rijzen.
Die lexploitatie-uitgaven in 1913 bedroegen
voor d© ©lectrische tram f 1,173,891.991/3,
voor de stoomtram f 104,015.08V2> teza
men f 1,277,907.08.
De exploitatie-ontvangsten daarentegen
voor de electrische tram f 2,180,718.02V2,
voor de stoomtram f228,545.78, tezamen
f 2,409,263.801/2.
De winst der exploitatie bedraagt dus
f 1,131,356.721/2.
Bovendien kweekt de maatschappij aan
interest in rekening-courant, op de be
leggingen, op waarborgsommen, enz. na
aftrek van provisiën, interest op borg
stellingen enz. f 42,021.851/2.
De winstrekening over 1913 wijst dan
ook aan een bedrag van f 1,131,356.251/2
f 42,021.851/2 -j- 'een onverdeeld winst-
restje van 1912 van f 2523.571/2 is
f 1,175,902.151/2.
Het comité cijfert nu voor hoe er na
allerlei extra-hoog© afschrijvingen nog leen
netto winst van hjijna 4 ton overblijft.
Wat gebeurt er nu met de bijna 4
ton nette winst?
4 ton winst, nadat de rente van de
leening en alle andere kosten betaald zijn
en uiterst, uiterst ruim is afgeschreven.
4 ton winst in één jaar op 'een kapi
taaltje van 13 ton'
Van de bijna 4 ton, vloeien f208.000
rechtstreeks in de zakken der aandeel
houders, hetgeen betaekent 16 pCt. divi
dend, het hoogste wat de H. T. M. ooit
gaf en waarmee zij wat het groote divi
dend betreft, de kroon spande van aJle
andere tramweg-maatschappijen.
De Raad van Beheer ontvangt voor
zijn bemoeiingen bijna f25000.
De rest van de winst wordt gereser
veerd, d. w. z. dat het als kapitaal in
liet bedrijf blijft en niet heden, maar later
wel in de zakken der aandeelhouders te
recht komt.
l i (fill
Van Oen Haagsche dame, die haar naam
niet wenscht te hebben Vermeld, is onder
den naam Frisia voor het stakende tram
wegpersoneel een gift van f 150 ingeko
men.
Een Haagsche dame heeft aan den com
missaris van politie f 300 gezonden voor
het politiekorps, dat dezer dagen zulk
een moeilijke taak te vervullen heeft.
D© dienst van de H. T. M. is gister
avond om zeven uur gestaakt. Half zeven
vertrokken de laatste wagens van het
Plein (lijnen 13 en 8). Behoudens onvoor
ziene omstandigheden zoui de dienst op
beide lijnen heden om negen aanvangen.
Het Plein |had gisteravond voor het eerst
in deze dagen van de staking zijn ge
woon aanzien. Er zijn geen bijzondere
politiemaatregelen Inoodig geweest en telles
was rustig.
Naar de „Nieuw© Ct." meldt, hebbben
B. en W. den raad van beheer der H.
T. M. in kennis gesteld met het schrij
ven, dat zij' van het stakingscomité ont
vingen, onder toevoeging, dat het comité
hun verzocht beeft den raad van beheer
miede te deelen, dat het bereid is om
behalve over punt b der in het schrijven,
aangegeven hoofdpunten ook omtrent de
overige in dat schrijven vermelde punten
in overleg te treden.
(Punt b betreft de verbeteringen in de
arbeidsvoorwaarden, bij het schrijven van
9 Juli van heit comité aan de directie
gewaagd en waaromtrent het comité zich
reeds tot nader overleg bereid verklaard
had.).
