NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND,
*0. «17. 1914.
Woensdag 17 Juni
28e Jaargang.
GHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. D HUH, te Middelburg.
PRUS DER ADVERTENTIËN
Een andere kieswijze.
Feuilleton.
De Broeders van St. Jan.
Buitenland.
lil®,
LEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers0.85
UITGAVE DER FIRMA'S
OQSTERBAAN S LR COINTRE, te Goes
EN
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels fl—, iedere
regel meer 10 cent.
Zij, die zich met 1 Juli op „DE
ZEEUW" aborineeren, ontvangen
de tot dien datum verschijnende
nummers GRATIS.
De volksvertegenwoordiging is geroepen
den Vorst kenbaar tie maken de pooden
en belangen des volks, en voor zijn rech
ten op te komen. Zij treedt op Voor en
in de plaats van het volk. Nu Vertegen
woordigen de Eerste en Tweede Kametr
wel het geheele Nederlandsche volk,
onverschillig pf ei' een beperkt of uitge
breid kiesrecht bestaat; onverschillig zélfs
of de vorst dan wél het beele volk dezte
vertegenwoordigers aanwijst. Dit neemt
echter niet. weg dat het wenschelijk is dat
alle meerlingen en stemmen bij de .Ver
kiezingen voor Kamers en Staten tot hun
recht komen. (En dit nu geschiedt niet
bij de tegenwoordige kieswijlze, onder deh
invloed van bet zoogenaamd© meerdejr-
heidsstelsél.
Kiesrecht behoort tevens te zijn kiesver-
mogen, en bij het tegenwoordig kiesstel-
feel is {alleen het kiesrecht der .meerder
heid tevens kiesvermogen. Het stelsel hul
digt de opptermacht der- meerderheid, de
heerschappij van de helft 'pluis! één. In.
werkelijkheid staat het zoo, dat de over
heid aan zekere burgers een zeker peohti
verleent, doch daarbij tevens vaststelt een
iwijzé van uitoefening die dit recht voor
een groot gedeelte zijner bezitters1 tot .een
fictie maakt.
'Stel toch er zjjn twee partijten; beiden
komen getrouw, ter stembus, maan de
eene partij blijft één stem in de minder
heid. jWat gebeurt nu? De partij .die één
stem in de .minderheid bleef zendt geen
einkelen afgevaardigde; zij .bestaat in de'
beraadslagende vergadering niet, en mist
daardoor de noodige kracht om invloed
ruit tte oefenen op haar tegenpartij en
op ide publieke meening.
Wanneer bijvoorbeeld in Goes van de
1400 kiezers 701 liberaal zijh en i6j9£t
reehtsch, dan kiezen de 701 liberalen!
dertien liberale gemeenteraadsleden, en
de '699 rechtschen g!een enkelen, i j
Dat er in Goies toch nog drie reohtsche
raadsleden in dat college zitting hebben,
kotnt alleen hier vandaan dat er nog
kiezers uit de kleurlooze middenstof op
©en dezer heeren stemden. Doch naar
verhouding moesten er niet drie maai!
zes van de Goesche raadsleden rechtsch
zijn. Met name de Roomsch-Katholieken,
die er «en zesde van de {bevolking uit
maken, hebben er recht ,,op twee iraads-
door L. PENNING.
(Najdruk verboden).
44)
„Ja", zegt het meisje met haperende
stem, doch met den moed der wanhoop
voegt zij er aan toe: „Laten wij drie
kruisen maken daar kan geen booze
geest over heen!"
En met de groote, lompe hakken van
hun veldschoenen trekken zij op den
grond drie buitensporige, geweldige krui
sen, waarachter zij als achter een on-
overwinbaar bolwerk zullen schuilen.
„Ik zie niets meer, Eibert!"
„Het spook is verdwenen; natuurlijk
dat spreekt! We zullen nog even toeven
en dan zijwaarts slaan, om thuis te
komen". _i
„Laat het ons dadelijk doen, Eibert
„Neen neen n*>g niet! Dat is ge
vaarlijk; men kan het met dat soort din-
gen nooit te voorzichtig nemen bij
alle heiligenwat is dat daar op den
rand van het gat?"
Het meisje stoot een rauwen kreet uit,
en daar daar komt de witte gedaante
recht op hen aan. En onbeweeglijk, als
Zetels. Zij hebben, ©n nog wel piet be
hulp der antirevolutionairen, er slechts,
één. De antirevolutionairen (en chr.-histo
risch en) hebben recht op vier zetels zij'
tellen, dank zij den steun der Rooan-
scben, er slechts tw.ee.
In alle partijen begint men in te zien,
dat men tegenover dergelijke onbillijkhe
den er niet mee af is. met de tegenwer
ping dat immers de meerderheid moet hé1
slissen; ook al is het waar .dat in zake
van quaestiën die met ©ar ja of neep
moeten uitgemaakt worden, een andet
miiddel tier oplossing niet mogelijk is. t.
Men leerde inzien, dat bij het meerdeït-
heidssteisel het staatkundig meeleven ge
vaar loopt, en eien geslacht van p olitiek -
onveiischilligen gekwteekt wordt. In distric
ten. waar de meerderheid toch rood is,
blijven allicht honderden kiezers van
rechts thuis. En in Brabant en Limburg
nemen de enkele „protestanten" aan de
verkiezingen maar geen deel, omdat het
hij de overw'egend Roomsche gezindheid
den kiezters toch verloren moeite is. Het
aantal thuisblijvers in meer dan één
district steeg dan ook in den loop der
jaren tot boven de 30 procent.
Nog tal van andere nadeelen kleven
het meerderheidsstelsel aan, doch wij gaan
hierop niet vierder in, dewijl hun bestaan
door geen cLer partijen ontkend wiofdt.
Doch op één moeten wij nog de aandacht
vestigen, namelijk op de verplaatsbaarheid
der meerderheid, en dat nog. Wel ziondef
eenigie groote omkeering in de meeinin|g
der kiezers. Hiervoor leverden in 1882
en >1884 de stemmingen te Brussel voor
de Belgische Kamer van Afgevaardigden
een stérk {Sprekend bewijs.
In 1882 bezetten te Blru(ssel de Ka^
tholieken met 21673 stemmen 19 zetels;
de liberalen met 22467 stemmen v ij f ti g;
de verhouding had moeten zijn 34 Katho
lieken en 35 libéralen. Maair in 1884
verkregen de Katholieken met 34 duizend
(stemmen §1 zetels en de liberalen met
22 duizend stemmen slechts twee, terwijl
de verhouding had moeten zijn 42 en 27.
Dit is wel de scherpste veroordeeling van
het meerderheidsstelsel en het districtea-
stels'el in den toenmaligten vorm. Immers
men had toen het stelsel der meervou
dige districten, gelijk dit ook in ons land
voor de Grondwets-heerziening van 1887
in den meest stuitenden vorm heerschende
was. if
Amsterdam bijvoorbeeld, dat nu in ne
gen enkelvoudige districten verdeeld is
heeft jarenlang negen afgevaardigden ter
Tweede Kamer gekozen, terwijl het een
meervoudig district was. Rechts en links
zuilen, lam geslagen door den schrik,
staren zij naar het spook, dat langzaam
nadert.
Er is nergens geen mensch te zien;
voor het verbijsterde gezicht van het
meisje rijzen overal witte (schimmen op
ontelbaar velen! en zij schreeuwt
het uit: „Vader! Vader!"
Doch die kreet geeft den jongen man
aan zichzelven terug; de hulpeloosheid,
de angst, de wanhoop van het meisje
treffen den man, die haar natuurlijke be
schermer is, en inplaats van den angst,
die hem overrompelde, komt (er een gevoel
van schaamte over Eibert, omdat hij het
meisje zoo slecht verdedigt.
Hij gaat voor Judith staan, om haar te
beschermen voor het gevaar, dat haar
dreigt te verpletteren; hij strekt het cru
cifix uit over het bolwerk van kruisen,
en spreekt met een vastberadenheid, die
het meisje verbaast, de geduchte geesten
bezwering uit, terwij Judith de „Ave
Maria's" bidt.
|En wéér blijft de sombere, witte ge
daante staan: vlak voor de kruisen, op
twee pas afstands. Verder komt ze
niet geen wonder, want welke duivel
of welk spook is tegen zoo'n goed ge
stelde bezwering en een plechtig Ave
Maria, door een minnend hart uitgespro
ken, ooit bestand geweest?
En als het spook nog weifelt, krijgt
stonden toen onder de kiezers ongevertr]
gelijk. Toch waren al de Amsterdamsche
vertegenwoordigers liberaal; de helft plus!
één koos negen liberalen; en dehelft
min één visohte, omdat zij minderhpid
was, steedsachter het net. De -vijf zoo
genaamde groote districten hadden te za-
men 21 vertegenwoordigers, allen liberaal.
De 16 duizend kiezers van libérale 'rich
ting in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag,
Utrecht en Groningen saam vaardigden
21 liberalen ter .Kamer af; de 15 dui
zend niet-liberale kieizers -in deze zelfdé
districten hadden geen enkelen vertegen
woordiger.
Wij zagen den schaduwkant van deze
stelsels willekeurige districten-in deeling
en meerde'rheids-systeem ook nog in
't vorig© jaar naar vorten komen bij de
Kamerverkiezingen. Slechte een paar hon
derd kiezers hadden anders moeten ste)n-
men dan zij deden, en de meerdeiihèid
nu 54 Kamerleden van links >en 46
rechts [ware juist andersom geweest.
In Zwolle iwtertl de liberaal Knobel g©-
kpzén met 4249 stemmen, en viel ute
Chr.-historische Van Dedem met 4221;
die 4221 reehtsch© stemmen gingen ver
loren. In Riddeikerk zegepraalde de li
beraal DriiOU anet 4409 stemmen, en gin
gen de 4333 op den antirev. ,v. d. Boreh
Verloren. In het geheel over het gan-
isiche land ging de grootste' helft der stem
men verloren. Waar clan nog bij komt,
dat er twintigduizend meer reichtsche dan
liberaal-socialistische stemmen werden uit
gebracht, en fooh de meerderheid in (de
Kamer op de hand der laatstgenoem
den is. i
AVij zouden natuurlijk van elk Verkie
zingsjaar kunnen aantoonen wélk een
groot aantal kiezers telkens tevergeefs
naar de stembus liepen. Wij herinneren
alleen, ter verduidelijking, aan de ver
kiezing van 1891. Toen werden uitge
bracht 183533 stemmen. De candidaten
die verkozen werden kregen 107343
76190 stémmenl Ergo bleven van de uit
gebrachte stemmen 411/2 procent buiten
invloed. (Uit deze berekening zijn wegge
laten alle meervoudig© districten, uit vree|s
van de stemmen dubbel te tellen).
Eivenwel men heeft het vicieuse van
dit stelsel inu ingezien. De Staatscom
missie voor de evenredige vertegenwoor
diging beeft ,haar rapport uitgebracht en1
beveelt dat (Stelsel aan, hetwelk, indien
het doorgaat, ,in de Kieswet allereerst,
maar dan pok in de Provinciale ;W©t,
in de Gemeentewet, en ten slotte .in de
Grondwet ingrijpende wijzigingen zal noo-
diig maken. - 1
Eibert plotseling een moecl, die het meisje
doet sidderen van angst en bewondering;
en recht voor de witte gedaante tredend,
roept hij met donderende stem: „Wie
zijt gij?"
„G'en avond," zegt het spook. Maar
Maar Eibert rukt den geest het witte
beddelaken van het lijf en roept: ,,'t Is
de dolle Jen bij mijn ziel, zij' is het."
Eibert doet precies, alsof hij dit van
meet aan heeft vermoed; hij lacht Judith
in haar gezicht nit om haar misplaatsten
angst, en spreekt er zijn verwondering
over uit, dat zij in zijn tegenwoordigheid
nog bang kan zijn.
„Als het er op aan komt", zegt hij,
met de zware vuist ,op de borst slaande:
„dan durf ik op staanden voet wel het
gat in, en mijn handen wasschen in het
water, dat daar in dien kuil uit den grond
opborrelt wil ik, Judith? Neen? Ook
goed maar anders hebt gij 't maar
voor 't zeggen, hoor."
Het is weer de krachtige, zelfbewuste
stem van een jongen, sterken man, die
het staal in zijn armen voelt, en het niet
weten wil, dat hij zoo even een oogen-
blik van angst heeft doorstaan.
Jen, eene arme bezembindster, die in
een hut op den rand der heide woont,
is niet dol, maar in het voorjaar- en in
den herfst, als de bladeren komen en
gaan, verward van brein. Dan doet ze
Nu is een der hoofdbezwaren tegen he|t
huidige meerderheidsstelsel dat verloren
gaan van istemïnen; en hieraan komt nu
het nieuwe .in dit rapport aanbevolen
stelsel tegemoet.
Jammer dat niet is voorgesteld Neder
land tot één groot kiesdistrict te-maken,
dan toch zou er kans zijn .op het verlo
ren gaan van zoo weinig mogelijk istöm!-
men. De Commissie heeft echter geineend
een verdeeling in meervoudige kietskrin-
gen te moeten aanbevelen. Gaat dit 'dooi-,
clan wordt Zeeland, dat op dit ,oog©nblik
vijf enkelvoudige kiesdistricten bevat, een
meervoudige kieskring. De Zuid-Holland-
sche gemeenten, die nu bij het ikiés-
district Zierikzee belmoren, vallen af en
worden bij rlen kieskring Zuid-Holland ge
voegd.
Albanië.
Over den strijd van eergisteren, die
aan een onzer dapperste militairen het
leven kostte, worden thans nog vele bij-
z'onderheden gtemeld, waaruit blijkt, dat
ook de Mbret zich moedig; gedragen heeft
en niet geschroomd heeft door zijn .voor
beeld tolt b,et uiterste te prikkeïén.
De eerste aanval van de opstandelin
gen had plaats over de geheele linie langsi
bet moeras. Thomson liet dadelijk de ver
schansingen bezetten en- het vuui' van
het geschut openen. Om kwaitt vóór tï
begaf d© Mbret zich te paard naar de
kazerne, waar juist de laatste Malissoren
ten strijde 'trokken; vervolgens, ging hïjl
naar de batterij, waar ©en laatste .ver
dedigingslinie werd gereed gémaakt.
Thomson trachtte de Malissoren te over
reden de loopgraven te verlaten en .voor
waarts te rukken. Zelf ging hij yppp.
Hij kreeg er verscheidenen een eindweegs
mee, nmar weldra snelden zij naar de
loopgraven terug, waar zij niet vandaan
te krijgen waren. 'Om 6.15 werd Tïhqm,-
son 'ju den hals getroffen en .viel in
het open veld. Geen enkele Albanees ver
roerde (zich om hem te helpen. ,M:ajoo®
Roelfeëma en een Engelsch journalist hie
ven den gewonde op pn droegen ,hem een
huis in, waar hij binnen enkele .minuten
stierf.
Eerstgenoemde nam aanstonds bet be
vel over dé stad .over.
De opstandelingen vielen den heelen
dag door van tijd tot tijd aan, zoowel uit
cle bergen als uit de moerassen. Bij het
invallen van den nacht zweeg het vuur.
Op de schansen werden z'oeklichten op
gesteld om een nachtelijken aanval ge
makkelijker te kunnen afslaan. Op cle
heuvels en langs de kust zag men groepen
kampefenende opstandelingen. Nog eeps'
dwaze Idingen, dwaalt 's nachts cloor bosch
en heide, houdt samensprekingen met de
clooden op het kerkhof, en is in die da
gen geheel ontoerekenbaar.
Judith voelt een verruiming, die onder
geen woorden is te brengen; zij' valt
Eibert snikkend om den hals, en ver
zekert hem met een klem, die zijn hart
doe!,- zwellen van mannelijken trots, dat
al de edellieden in den iomtrek, wat moed
en dapperheid betreft, kinderen zijn, bij
hem vergeleken. En zich tot die onge
lukkige stumpert van een vrouw wen
dend, zegt zij op een gebiedenden toon,
met een gezag, alsof zij Jen's moeder
is: „Ga naar je hut, Jen; 't is meer dan
tijd foei, om de menschen zoo te
verschrikken."
En Jen gaat werkelijk heen, al maar
onverstaanbare woorden mompelend.
Het meisje staart nog even over den
verlichten rand in den donkeren, zwarten
lcuiluit de diepte rijzen de machtige
beuken als reuzen op, en zij' strekken
him takken en twijgen als armen naar
het jonge paar uit.
„Laten we nu heengaan," vermaant bet
meisje, en snel stappen zij voort, om
den verloren tijd in te halen. Ze spre
ken druk als menschen, die een buiten
gewoon avontuur hebben beleefd, en 'nu
behoefte hebben, hun hart voor elkander
uit te storten. Ze voelen zich honderd
werd korten tijd een zwak vuurgevecht
geleverd, blijkbaar om de verdedigers biet
tot rust fe laten komen.
Het aantal dooden, dat binnengebracht
is, moet ongeveer honderd, het aantal
gewonden twintig bedragen. Het lijk van
Thomson was naar het paleis van den
Mbret gebracht.
In clen nacht van Maandag op Dinsdag
en gistermorgen werden de aanvallen del-
opstandelingen herhaald.
Het was hun gelukt tot op 600 M.
van de verschansingen en 1 K.M. van
het paleis van den vorst dooi' te dringen.
Zij openden uit de omstreken van den
Rasboel een hevig geweervuur op de
verschansingen, dat onmiddellijk door de
troepen uit Durazzo beantwoord werd,
Op dit oogenblik was de bezetting van
Durazzo slechts klein en de uit Alessio
vertrokken Mirdieten en Malissoren, onge
veer 1500 man, waren bij het begin van
den strijd nog niet aangekomen. De toe
stand was weer zeer hachelijk. Tijdens
het vuurgevecht kwam het schip aan met
de 1500 man hulptroepen aan boord. Deze
werden onmiddellijk ontscheept en namen
dadelijk aan het gevecht deel. Het gelukte
de bezetting, de opstandelingen na een
gevecht dat verscheidene uren duurde,
terug te slaan. De opstandelingen moeten
aanzienlijke verliezen geleden hebben.
Tenslotte werden zij gedwongen terug te
trekken. Men denkt echter dat zij hun
aanvallen zullen herhalen. Het Engelsche
oorlogschip, dat 850 man aan boord heeft,
werd ieder oogenblik verwacht, terwijl )de
eerstvolgende dagen nog oorlogsschepen
van andere naties zullen verschijnen.
Een telegram meldt nu, dat de vorste
lijke familie in het paleis is gebleven,
waar de vorstin een kamer! ingericht
heeft tot het verbinden van de gew;on-
den.
Naar 't heet was een der gevangen ge
nomen opstandelingen met een Italiaanscih
geweer gewapend. Men zal hem daarover
verhooren en waarschijnlijk zal dit voor
val een niéuw voorwendsel voor aanklach
ten tegen Italië zijn, ofschoon het be
kend is, dat den inwoners, van Tirana
een aantal geweren is uitgereikt toen de
veldtocht tegen Epirujs op touw1 werd g©-
;zet.
Turkije—Griekenland.
Dat wordt mis, dat zult ge zien.
De verhouding tusschen Griekenland en
Turkije wordt met den dag meer gespan
nen. In Griekenland worden de toebereid
selen tot den oorlog: met kracht voortge
zet, en de .bevolking is overtuigd, dat
de strijd ontbranden zal, tenzij Turkijte
alle eischen der Grieksche Regeering zon
der dralen inwilligt. Bjnnen eenige dagen
moet het (besluit tot inlijving der Egeïsche
eilanden bij Griekenland worden afge
kondigd.
pond lichter dan daar straksJudith hangt
het crucifix, dat de jonkman nog al maar
in zijn hand heeft gehouden, weer om
den hals, en zij1 zegt: „Als we Drie
hebben gehad, dan schieten we op."
Drie is het oude Thrij, waarvan reeds
melding wordt gemaakt in den giftbrief
van Folkerus, nu zes eeuwen geleden,
toen hier de weiden der wilde everzwij
nen werden gevonden. Door de heiden-
sche voorouders werd er de halfgod Ir-
min of Herman vereerd; naar Irmin werd
het woud het Irmin-lo 1) genoemd, doch
Karei de Groote, de geweldige Aposto-
tus armatus, die met het zwaard het
Christendom uitbreidde, liet het woud
omhakken, om zijn verachting voor de go
den der heidenen aan te toonen, en bis
schop Harmokar VI voltooide dezen ar
beid, door er het Heilig Huisken te bou
wen. Van het heiligdom der oude heide
nen is geen spoor meer te vinden, maar
de plek, waar de houtrichters en mark-
genooten, de maalmannen, vergaderen, is
gebleven als in vroegere tijden. Een mooie,
verrukkelijke plek, vooral in den mane
schijn van dezen Meischennacht, die den
omtrek hult in een zilveren waas. Pas
op, Judith, en struikel niet over de stee-
nen, die in het rond zijn verspreid, en
ten zetel strekken der markgenooten.
(Wjordt vervolgd.)
1) Irmelo, thans Ermelo.