NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
K». 314. 1914
Zaterdag 13 Juni
38e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
EERSTE BLAD.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. DHUIJ, te Middelburg.
PRUS DER ADVERTENTIËN
Dit nummer bestaat uit twee bladen
SAMENWERKING.
V Toch waardeering.
Buitenland.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN S LE COINTRE, te Goes
en
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 110 regels f 1.iedere
regel meer 10 cent.
Zij) die zich met 1 Juli op „DE
ZEEUW" abonneeren, ontvangen
de tot dien datum verschijnende
nummers GRATIS.
Al sinds eenige jaren hebben de recht-
sche partijen ook een program van actie
ter stembus meegebracht. In zulk een
program van actie komt een en andeai
Voor dat een partij, kwam zij in de
meerderheid, en moest een te komen ka
binet ook op haar steunen, gaarne door
dat kabinet aan de orde zag gesteld; de
keuze der volgorde blijft hierbij natuurlijk
aan het kabinet overgelaten. Komt bedoel
de partij niet in de meerderheid, dan
is hierdoor het programvan actie niet
krachteloos of waardeloos geworden',
maar dan blij ven de afgevaardigden op dat
program gekozen bevoegd op' aande-orde-
stelling Van het.daarin opgienomene aan
te dringen, of zoo noodig verplicht om
gebruik te maken van het aan de Tweede
Kamer bij grondwettelijk recht toekomende
recht van initiatief, én zelven een wétsi-
voorstel als in bedoeld program wensche-
lijk gekeurd in te dienen.
Een zoodanig program van actie is ook
voor iets anders nog goed. Het kan een
stevige basis voor saamwerking vormen.
De partijen weten wat zij aan elkander
hebben. Zij kunnen dan een keuze doen
met Welke partij; 'zij zich wenschen te
coalisesren. In de laatste jaren, al van
1897 af, bestaat de coalitie tusschen
Roomsch en anti-revolutionair, omdat de
programs Van actie dezer partijen weder-
keerig de andere partij; het meest in het
gevlei komen. De ,C.hr. historische par
tij 'heeft 't altijd nog zonder dusdanig pro
gram gedaan, wat aan de hartelijkheid
der jwederzijdsche steunbieding geen af
breuk gedaan heeft. In de naaste toe
komst 'zal deze saamwerking wel Zoo
blijven. De antithese de tegenstelling;
beheerschte den stand der partijen; er is
nog heelwat in wetgeving en staatsbestuur
te verbeterenen 't is niet hetzelfde of
dit geschieden zal in de richting' der
Vrijzinnigheid of wel in Christelijkeni
Daarom zal de coalitie nog wel een
oaafzienbaren tijd blijven voortbestaan,
ook al mocht de oplossing der school
kwestie in de eerste jaren haar beslag
krijgen.
Toen in 1889 de schoolwetwijziging' in
onzen geest doOr de Eerste Kamer zou
worden aangenomen, sprak het lid Fran
sen v. d. Dutte als zijn meening uit,
dat het nu wel uit zou zijn met de
saamwerking tusschen Roomschen en
anti-revolutionairen. Maar de anti-revo
lutionaire minister-president, mr. jE. ba
ron Mackay, die de gewijzigde wet had tie
verdedigen, weersprak deze bewering' met
klöm. „Ik meen," zoo sprak de minister
onder anderen, „dat juist het beginsel]
waarvoor steeds door de rechterzijde is
gestreden, het beginsel dat het kind niet
behoort aan den Staat, maar in de eerste
plaats aan de ouders, verband houdt met
een ander, dieper liggend begin
sel', namelijk het rekenen met
een Hoogeren ,Wil, en het nietj-
erkennen van d;er menschen wil
als hoogste recht."
Valt er uit een principieel oogpunt te
gen deze saamwerking niets te zeggen;
pleit er integendeel alles voor, met name
roor onze anti-reVolutionaire partij is zij
hoogst gewenscht, uit een oogpunt van
practijk en zelfbehoud. Immers zij is on
der 'de Christelijke partijen de kleinste
of z!oo al niet de kleinste, want allicht is
de Chr. Historische partij nog, kleiner, dan
is 'zij toch bij uitnemendheid de partij
die alleen op eigen kracht is aangewe
zen; want hij stemming tusschen een
anti-revolutionair en een Chr. histo
rische Ommen, Ede en andere distric
ten hebben 't bewezen dan stemmen
vrijzinnigen of onverschilligen in den re
gel 'den laatste.
Moest onze partij, op zichzelf staande,
in bet vuur, en kreeg zij daarbij ook
nog bij de herstemming geen stexm van
elders, zij zou geen vier van hare man
nen, misschien zelfs geen twee, bij de
tegenwoordige districtsverdeeling althans,
in de Kaïxxer brengen.
Natuurlijk heeft de partij het recht beur
telings met elke partij in bond te treden,
ook met een partij van links, wanneer
het gaat om een bepaald doel te bereiken.
Dan passen in extra-ordinaire gevallen
ook buitengewone maatregelen en ver
bintenissen, gelijk indertijd reeds Abra
ham, de vader der geloovigen, in den
strijd Hagen den indringer, een verbond
sloot met heidensche stamhoofden. Even
gelijk het bij brand of levensgevaar wel
niemand zal kwalijk genomen worden dat
hij in strijd met den regel in plaats van
door de voordeur, door een dakvenster
over 'thuis van zijn buurman, zijn wo
ning verlaat.
Evenwel moet dadelijk worden erkend,
dat samenwerking met de partijen van
ongeloof en revolutie niet zo ogemakkelijk
zal kunnen voorkomen. De ontwikkeling
der beginselen, zooals die- door de Rijks
universiteiten worden verkondigd, brengt]
ons, anti-revolutionairen in de noodza
kelijkheid voor het behoud van de Chris
telijke grondslagen van ons volkslevens
saam te werken met de Roomsch-Katho-
lieke en Chr. historische partijen. „In
beginsel is elk Christen anti-revolutio
nair," fcchreef Groen. En Fabius wijst
op tal van besliste lloomsche antirevo
lutionairen. „Twee partijen slechts zijn
ei", schreef Groen, „de liberale of rat
dicale en de antirevolutionaire, met twee
erlei wortel: de Volkssouvereiniteit eau
de isouvereiniteit Gods". En langzamer
hand gaat het er naar toe dat het ook in
ons land gaan zal tusschen de twee par
tijen vóór of tegen Christus, te weten
de .Christelijke en de Sociaaldemocrati
sche. De vrij-liberale partij toch is geducht
aan h,et afbrokkelen; de vrijzinnig demo-
ciaten zullen naar links of rechts, dat
wil zeggen naar den socialistischen vleu
gel of naar de unie-liberale middenpartij
afbrokkelen; en ook die middenpartij zal
zich niet zoo lang meer staande kunnen
houden, doch al meer naar, de S. Di. A. P.
worden ftoegezogen. En dan wordt het
een zuivere stemming: rechts tegen links.
Hoofdzaak blijve hierbij echter, dat de
antirevolutionaire partij haar vaandel met
de groene kleur hoog houde.
In de vrijzinnige p'ers, vooral in de
kleinste onder de kleine bladen, wordit
vaak geschimpt op de Zedelijkheidswet-
ten van minister Regout.
Wij hebben al eens gezegd, dat men de
werking dezer, natuurlijk onvolmaakte,
wet moet afwachten.
Dezer dagen lazen wij het oordeel, niet
van een leek, Zooals wij zeiven zij|n, maar
van een rechtsgeleerde; niet van een miiv
dere onder zijn broederen maar van een
eerste een beste; niet van een man van
rechts, maar van een vTijzinixig'-demoöraat
Van het Kamerlid mr. Marchant.
Hij heeft in een politieke rede te Schiet
daim zijn volle sympathie met deze welt
uitgesproken. Hij had, zoo zei hij), toet
volle overtuiging er zijn stem aan ge
geven en sinds is hij versterkt in de
meening, dat deze wet noodig was en
nxxttig wérken zal.
We nemen daaryan gaarne acte.
Er gijn dan toch ter Linkerzijde nog
mannen, die het goede weten te waar-
deeren, óók als hiet van hun tegenstandersi
komt.
Zoo behoort het ook te wezen.
V Splinter en Balk.
Professor Ohantepie de la Saussaye be-
hooit tot die oude ethische school, welke
nooit vepl op; had met partijen, vooral
de antirevolutionaire partij kwalijik gezind
wujs, heel lief kon doen. tegen anders
denkenden en tegenstanders, doch de
wenkbrauw fronsde wanneer bijvoorbeeld
de namen Kuyper of Lohman genoemd!
werden. De professor bovendien was nog
zeer jong, toen hij zich 'in .eexx vergader
ring van moderne theologen liet beap;-
plaudisseeten, en zijn orthodoxe broederen
door w'oord en demonstratie bedroefde.
Ook nu weer heeft de professor eefni
ergerlijke strafpredicatie tegen de antirevo
lutionaire partij1 gehouden, en de „leugen"
gewraakt van de antithese-politiek.
De vrijzinnige pers heeft zijn critiek
onder handgeklap overgenomen.
„De Tijd", met een woordspeling op1
den naam ,Ohanteipie (Klapekster,) komt
tegen professor's valsche beschuldiging op,
en krijgt (hieirVoor op zijn beurt weefl
een afstraffing yan den hoofdredacteur
van „Het Vaderland" Roodhnijzen
die zirlk splelen mét tem >sds familienaam'
poenig en ploertig vindt.
Ook wij vinden dergelijke toespelingen
berispelijk. Maar apropos, mijnheer r'ochd
huijzen, eergisteren heeft in de Kameir
het unie-liberale blad, Roodhuijzen blij
kens het Kamerverslag 'van „Het Han
delsblad" met een toespeling op den
familienaam van een onzer antirevolutio
naire Kamerleden, toen de minister het
Zondags'-amendenient van den heer Duy-
maer van Twist bestreed, de spottende
vraag daartusschen geworpen: Was dit
het kolenstation van den heer Duimpie?
De Vrijzinnigheid heeft daar toen braaf
om gelachen.
Nu willen .wij gaarne aannemen dat
dit niet poenig was.
Doch eilieve, Klapekster mag men niét;
Zeggen, Duimpie wel, volgens de mo
raal van „Het Vaderland". Waar ligt hief;
de grens
Of vindt „Het Vaderland" de „ui"
van den heer Roodhuijzen somwijlen pok
„poenig"
Frankrijk.
Vanmorgen brachten de bladen reeds de
verpletterende tijding, dat het kabinet-Ri-
bot is gevallen.
Nauw Vas het verschenen, of het ging
alras Veer henen.
Een lang leven was het niet voorspeld,
doch dat het niet eens door de eerste
worsteling Zou heenkomen, had men toch
niet verwacht.
Met 306 tegen 266 is het kabinet-Ri-
bot gevallen.
In de stampvolle Kamer is gisteren de
ministerieel© verklaring voorgelezen.
Het kabinet zeid© daarin slechts te wil
len leven door het vertrouwen der re-
publikeinsche meerderheid in de beide
Kamers en wees dan op de noodzakelijk
heid om den financieelen toestand duur
zaam te regelen. Aangekondigd werd een
leenings-ontwe'rp
Voorts vroeg het kabinet den Senaat
spoedige behandeling van het ontwerp op
de algemeen© inkornstènhelasting, opdat
dit in de begrooting kunne worden opge
nomen.
De wet op den driejarigen militairen
diensttijd is nauwelijks in toepassing: ge
bracht, zij kan dus op het oogenblik niet
in bespreking: komen. De militaire wetten
zijn die welke de meeste Stabiliteit behoe
ven. De regeering zal spoedige stemming
vragen over het wetsontwerp tot militair
onderricht aan de jeugd, en tot organisatie
van krachtige reserves.
Wat de buitenlandsche politiek betreft,
izeide de verklaringWij' zullen ons be
dienen van de macht, ons verleend doöri
't onveranderlijke verbond en de over
eenkomst mei landen, wier kostbare
vriendschap wij hebben verkregen, om
zooveel het van ons afhangt te werken
voor den aLgemeenen yrede.
De xegeering zou aan den Senaat ver
zoeken de stemming over het ontwerp
tot verdediging der leekenschool te be
spoedigen. Zij zou zich beijveren overeen
stemming inzake de kiesrechthervorminjg
tot stand te brengen tusschen de re
publikeinen en tusschen de beide: Kamers).
De verklaring besloot met een dringend]
beroep op de republikeinen om steunt
en medewerking.
Na het debat hierover en de toelich
ting van minister Ribot diende Dalimiep
een motie in, waarvoor hij den voorrang
vroeg. Deze motie luidde:
De Kamer, den onlangs door liet al
gemeen kiesrecht tot uiting' gekomen volks
wil eerbiedigend,
vastbesloten slechts vertrouwen te
schenken aan een regeering die in staat
is de eenheid der groepen van de linker
zijde te verwezenlijken, elke verdere toe
voeging afwijzend,
gaat over tot de orde van den dag.
De Jregeeiing verklaaide de motie onaan
nemelijk. Met 306 tegen 262 stemmen
verleende de Kamer daarop den Voorrang
aan de motie, die met- 374 tegen 187
stemmen werd aangenomen. De regeering
was dus in de minderheid.
President Poincaré 'heeft het ontslag
van de heeren Ribot c.s. aanVaaid. Men
vermoedt, dat Viviani met de vorming
van een nieuw college btelast zal worden.
Er heerscht in Parijs een begrijpelijke
opwinding. Het volk laat zich ook niet
onbetuigd. Men hoorde uitroepen als:
„Weg met deu driejarigen diensttijd!"
„a bas la calotte" („weg met de cle-
ricalen!") en „Leve Ribot; weg met Cail-
laux!"
Zuid-Afrika.
De regeering der Zuid-Afrikaansche re
publiek heeft in de Volksraad een neder
laag geleden bij de behandeling van het
regeeringsvoorsbel om de „Premier Dia
mond Company" in Transvaal Vrij te stel
len van het betalen van inkomstenbelasr
ting. Smuts, de minister van financiën,
betoogde, dat het onbillijk zou zijn deze
maatschappij nog te belasten, daar 'do
Xegeering reeds 60 pet. van de winst
ontvangt, maar Jagger en Duncan (uni
onisten) betoogden, dat deze 60 pet. niet
beschouwd 'mag worden als een belasting,
maar dat het een gedeelte van de winst
is, dat de regeering als mede-edgenaresl toe
komt.
Toen Wierp de minister het over een
anderen boeg door te verklaren, dat het
crediet van Zuid-Afrika zou lijden, wan
neer de Premier-mijn tot belastingbetaling1
zou Worden gedwongen.
Tegen de regeering stemden alle uni
onisten, de leden der werdliedenpartij, de
aanhangers Van generaal Hertzog en ne
gen ministerieelen onder leiding van Mer-
riman. j i I I li I
De ministerraad vergaderde daarop on
middellijk, besloot echter niet af te treden.
Italië
In bijna alle steden van Italië is de
larbeid hervat. In de Kamer heerschte
Dondeidag echter nog zenuwachtige opge
wondenheid, die in het begin der zitting
tot uiting kwam in een woeste scheld
partij tusschen de uiterste linkerzijde en
den nationalist Federzoni. Een eigenaar
dig incident had plaats bij een der deuren
der zaal, waar de minister-president een
gesprek voerde met eenige afgevaardigden.
De afgevaardigde Sandrini kwam op den
minister-president Salandra af, legde hem
quasi beschermend de hand op deiri
schouder en zeide: „Wij; willen maar ho
pen, dat heden als de socialisten u aan
vallen, uw hart niet weder in de schoenen
zinkt." Salandra werd rood van kwaad
heid en schreeuwde den afgevaardigde
jtoe: „Wie geeft ,U, prul-advocaat uit de
provincie, het recht zoo te spieken tot den
ministerpresident- Als gij' maar eenig' be
sef hadt van de moeilijkheden, waarmede
de 'de regeering do laatste dagen te kam
pen had, zoudt gij zulk een onzin niet
durven uitkramen."
Albanië.
Albanië's toekomst wordt in „Het Han
delsblad nog eens besproken. Wij ontlee-
nen er het volgende aan:
De 'handel met Albanië had wellicht
reeds iets kunnen opleveren Voor Neder
land. Wanneer daarheen een koopman
gaat met durf, met een revolver en met
kennis van taal en hij brengt daar aan
den man de meest eenvoudige verbruiks-
artikelen en huisraad, dan verdient hij
veel Igeld als hij! dat contant betaald
kan krijgen
Italianen deden dat. Ook een Engelsch-
man en eenige Duitschers durfden 'taan
Melk (geconserveerd), cakes, sigaren, ver
lichtingsartikelen, touw, timmermansge
reedschap, dakbedekking, smalspoor, ca
cao, zijn artikelen, die wellicht in de
eerste plaats aftrek Ziullen vinden.
De grond schijnt in Albanië bijzonder ge
schikt té zijn voor het kweeken van bloe
men. Uit de Dalmatische kustlanden, die
vrijwel overeen komen met de Albanische,
moeten reeds aanzienlijke hoeveelheden
bloemen uitgevoerd worden.
Maar de hoofdzaak ontbreekt in Alba
nië verkeersmiddelen, havengelegenheid.
-Schepenvan «meer dan 8 Meter) diepgang
moeten vele kilometers van de kust blij
ven. De riviermondingen verzanden.
Er ïs veel hout in Albanië, maar dé
wouden 'zijn totaal verwaarloosd. Olijfboo-
men schieten overal goed en vol op en
voor wijnbouw zijn sommige berghellingen
prachtig. i j i
De vlakten liggen braak. Van drainage'
geen 'sprake. Maïs wordt 't meest ver
bouwd, andere graansoorten weinig. Het]
vee is van zeer minderwaardige' kwaliteit.
Schapen en kleine, bruine geiten zijn ei)
Veel en wild is er ruimschoots.
Het klimaat is in Albanië 's winters zeeg
koud en ruw, en 's zomers onhoudbaar
warm. Durazzo en Valona zijn zeer onge
zond, Tirana en Skoetai'i vrij gezond.
Stookgelegenbeid is er in de krotten, die
huizen heeten, weinig. Houtskoolvuren ge
ven, op Vrij gevaarlijke manier, een
beetje warmte.
Europa aait deu verbaasden Albanees
en verklaart hem, ongevraagd, mondig!
Men \vil hem beschaven, fatsoenlijk ma
ken, hem laten profiteeren van wat zijn
land kan produceeren als hij wil.
De 'Albaneesch© tijger kijkt droomerig
verbaasd, maar wordt langzaam wakker.
Past op! 'tIs gevaarlijk een tijger te
aaien
Griekenland.
De Grieken blijven zich roeren in
Aziatisch Turkije. De Grieksche gezant
te Konstantinopel heeft aan den Turk-
schen grootvizier verklaard, dat de be
trekkingen tusschen Griekenland en Tur
kije een gevaarlijk karakter zxillen aan
nemen, wanneer de geregelde Grieksche
(troepen, die de stad Aivali in Klein-Azië
omsingelen, daar binnendringen en er tot
buitensporigheden mochten overgaan. De
Grieksche regeering zond aan de Porte
een krachtige nota, waarin het ophouden
met de vervolging der Grieken wordt ge-
eischt. De openbare meening eischt een
onmiddellijk en zeer krachtig optreden.
En de Grieksche minister-president Ve-
nizelos verklaarde in de Kamer, dat de
Grieken diep onder den indruk zijn van
de vervolging hunner landgenooten in
Turkije. Daarna zette hij uiteen aan' welke
vervolgingen de Grieken in Turkije bloot
staan en verklaarde hij; dat de Grieksche
regeering tot dusverre de verontschuldi
gingen van de Turksche regeering heeft
laten gelden, maar toch telkens, als nieu
we vergrijpen te harer kennis kwamen,
deze aan de Turksche regeering heeft
medegedeeld, teneinde zekerheid te ver
krijgen of de Porte aan dezen toestand
een einde wilde maken.
Behalve de 10.000 Grieken uit Thracië,
zoo vervolgde Venizelos, die 'naar Grieken
land zijn gekomen om daar bescherming
in te roepen, zijn in de laatste dagen
nog 20.000 vluchtelingen uit Klein-Azië
aangekomen, terwijl 30.000 van de 50.000
anderen op de Aziatische kust wachten
op een gelegenheid om naar Griekenland
te vluchten.
Dat gaat op die manier niet, zoo luid
de de slotsom. Laat de Turk dus oppas-
