NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
Woensdag 3 Juni
28e Jaargang.
GHR1STEL1JK-
HISTORISCH
No. 205. 1914.
VERSCHUNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. DHUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Chr. Sociale Actie.
11
CEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
EN
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 110 regels f 1.iedere
regel meer 10 cent.
„Klerikaal gespuis".
„Het Volk" van 30 Mei. de verkiezing
In een Engelseh district besprekend, zegt
over (de bestrijding van de soc.-dem. can-
didaat: „De liberalen, die hier tot eert
taktiek vervielen zoo oneerlijk en boos
aardig ,als waartoe in andere landen al
leen het klerikale gespuis in staat is".-
De soe.-dern. Schaper schold eens in
de Tweede Kamer de Rechtsche afgevaar
digden „smerige bende".
„Het Volk" schrijft ook nog in zijjn
Pinksterp-reek van denzelfden datum„Het
socialisme beroept er zich niet op da|t
zijn beginselen zijjn van hoogen orde dan
die welke weleer gegeven -werden cup!
den berg S i n a en het is; niet u i t
den hemel dat de geest kwam die
het deed leven en groeien in de hoof
den en harten van millioenen pro-leta-
ren
Nou, wie zou dat ook gelooren!
Pot en ketel.
Hierboven lazen wij wat „Het Volk"
van 30 Mei schrijft over het gedrag- dei-
liberalen tegenover den socialist bij de
verkiezing van een Lagerhuislid in lieti
Engel-sche district N.O. Derbyshire Lees
daarnaast nu wat „Het Handelsblad" Van
dienzelfden datum (een liberaal blad dus)
schrijft van de conservatieven in him
strijd tegen den liberalen candidaat voor
den Rijksdag in het Duitsche district Sten-
dal. Het blad schrijft: „Deze nederlaag)
ergert .(Le .conservatieve partij groen en
geel; want zij heeft gewerkt met een
felheid en een onwaarheid nooit te Vo
ren getoond".
L,aat ons afwachten wie nu weer de
pluim krijgt.
Toen en Nu.
Het is in vrijzinnig-democratisch© krin
gen reeds 'in 1912 duidelijk gezegd wat
men verlangde.
„Land en Volk", destijds orgaan van
den Vrijz.-Dem. Bond schreef:
Nummer één is het algemeen kies
recht en nummer twee is een sociale'
wetgeving, waarin d© werkdag binnen
menschelijke grenzen wordt genormali
seerd en de bittere gevolgen der in
validiteit door een krachtige staats
hulp worden gekeerd.
Dat is ons program. Wiel dit met
ons wtenschen, zonder tegenzin, zon
der chicanes, „correctieven" en ach
terdeurtjes, zij mogen onze bbndgenoo-
ten zijn. En wie niet met ons is, links
en rechte, is tegen ons.
Van deze hoofdzaken worde de aan-
Feuilleton.
De Broeders van St. Jan.
door L. PENNING.
(Nadruk verboden).
32)
„Over dag?"
o „Op klaarlichten dag 's middags te
twaalf uur! Het volk beweert, dat de
Zigeuners, die in den Heidenschen kamp
bij Leuvenum huizen, het hebben gedaan,
maar ik meen, dat er nog wel andere
vagebonden op twee beenen rondloopen.
Ik wil niet zeggen, dat de Heidens reeds
den volmaakten trap in de eerlijkheid
hebben bereikt, maar dat hun veel op
het dak wordt geschoven, waaraan zij
part noch deel hebben, is ook waar. En
onze vroedschap heeft terecht besloten,
alle ouders buiten de stad, wier kinde
ren hier school gaan, te verwittigen, dat
de wegen erg onveilig zijn, en dat de
ouders of hun plaatsvervangers voor ge
wapend© lieden hebben te zorgen, als
de scholieren de school bezoeken of
verlaten." i
Hetl gelaat van broeder Anselmus klaar
de op als de lucht na een onweer, nu
hij de Latijnsche school hoorde noemen,
en er ontwikkelde zich een warm en
levendig gesprek over deze fakkel der,
wetenschap, die haar licht uitstroomde
dacht niet afgeleid. Niet door christelijke
leugen, niet doo-r evenwichtstheorieën,
niet door Troelstra een ministerrok om
te hangen. Dat alles is, voor de kri
tieke daglen die ons volk maatschap
pelijk doorleeft, misleiding.
De vrijzinnig democratische- minister
van Landbouw, die nu den ministerrok
draagt, mr. Treub, verloochent wel eenigs-
zins dit program met zijn ontwerp1 tot
Ouderdomsbedeeling. Een der hoofdzaken,
waarvan hij zijn aandacht heeft afgetrok
ken, is die zorg voor de invaliden meilj
Staatshulp. Hij weigert zelfs de wet-Tal-
ma, let wel een w e t, die dezie hulp aan
de iihvaliden tracht te brengen, uit te
voeren. Wij vernamen nog niet, da.t één
vrijzinnig democraat hem op deze verloo
chening van het program heeft attent ge
maakt.
Wel zal „de werkdag binnen mensche
lijke grenzen (worden) genormaliseerd",
althans voor de bootwerkers, doch het des
betreffend wetsontwerp was van minisitef
Talma, -en werd door den vrijzinnig
democratischen minister, op meer dan één
punt van zijn kracht beroofd.
Gelijk wij reeds meldden hadden de
Walchersche vrienden Dinsdag hun 3e
openluchtsamenkomst, ditmaal op de wei
de van den heer De Buck (Torenzicht).
Te ruim '2 uur, toen reeds eeni-ge honder
den, waaronder 'vele vrouwen, opi het)
terrein bijeen 'waren, kwamen de leden
der afdeelingen van Patrimonium en den
Chr. Werkmansbond 'met hunne vaandels,
onder de prachtige tonen van het mu
ziek vau 'het Middelburgsoh Chr. Mu
ziekcorps op het terrein aan. 'De voor
zitter van het regelingfecomité de heen
v. d. Velde opent de bijeenkomst met
het laten 'zingen van Ps. 6810 en ds.
Hogerzeil gaat voor in gebed, waarna
bij het openingswoord uitspreekt. Spr.
prijst de broederlijke saamwerking van
Middelburg en Vlissingen, hetgeen blijkens
de talrijke opkomst (er waren ruim twee
duizend personen op het terrein) dootf
velen gewaardeerd wordt. Heden zal men
vooral spreken over het Arbeidersvraag
stuk, een vraagstuk waartegenover wij
niet onverschillig mogen zijn. Menig Chris
ten zucht over den naTen tijd dien wijl
beleven, en roept den goeden ouden tijd
terug, doch verder doen zulke Christenen,
niets. Zij zijn als de klagers over den
zwakken dijk, die straks doorbreekt en
verwoestingen aanricht tengevolge mede
van hunne werkeloosheid. Wie gelooft
in G.od Almachtig gevoelt zijne hooge
naar de vier hoeken van den horizon.
Hoe jammer, dat de veiligheid op de
Zuiderzee evenals op de Veluwe zooveel
te wenschen overliet! Vooral de visschers
van Harderwijk en Amsterdam lagen ge
stadig met elkander o-verhoop; er kwa
men telkens botsingen voor op zee, en
klachten over de moedwillige beschadi
ging van elkanders vischnetten waren
aan de orde van den dag. De heer van
Delen schreef het toe aan puren brood
nijd, en met zijn schranderen koopmans-
blik zag hij1 geen ernstige en blijvende
verbetering, tenzij de wederzijdsche vroed
schappen de handen ineensloegen, en tot
gemeen overleg kwamen.
Broeder Anselmus keek naar de groote
hangklok, en verbaasde zich, dat het
reeds over drieën was. Hij' wilde nog -een
wandeltocht door de stad maken, en had
zijn tijd hoog noodig, maar de heer Van
Delen verzocht hem, nog ©ven te toeven,
en toen zijn zij samen opgewandeld
de straten in, die van de zonnewarmte
blaakten.
Harderwijk is in zijn uiterlijk gewaad'
toch ontzaglijk vooruitgegaan de laatste
kwarteeuwDe staten zijn nog ongepla
veid 't is waar! en had de koopman
niet den arm van den kortzichtigen broe
der gegrepen, dan zou deze inderdaad
de grootste kans hebben beloopen, door
een paar schunnige varkens te zijn om-
vergeloopen. Ook staan er langs den weg
een aantal mesthoopen, verzadigd met den
roeping, waarbij htet niet alleen gaat om
de redding der zielen, maar in de eerste
plaats om de eere Gods. Daarom moet
de verovering der wereld voor onzen
God op elk terrein, ook op het terrein
van den arbeid ons levensdoel zijn. Dat
moet algemeen verstaan worden. Immers
wij komen miet dit vraagstuk telkens in
aanraking. In de arbeidersgezinnen; in
de industrie, die zoo groote verandering!
onderging door de uitvindingen; in de
woningquaestie, in het familieleven dat
door de industrie wordt uiteengerukt.
Doch het maatschappelijk vraagstuk is
niet alleen een quaestie van brood, maar
vooral een zedelijke quaestie. Tal van
arbeiders vallen af van het geloof en
de kerk. Wij mogen hiertegenover niet
onverschillig zijn, dewijl het maatschappe
lijke en geestelijke ten nauwste samen
hangen. Als 'Chr. arbeiders hebben wij
te zijn het zout dei' aarde en het Jicht
der wereld met de leus van Paulus ik
vermag alle dingen door Christus die mij
kra-cht geeft.
In onzte dagen heeft pien allerlei her
vormingsplannen, vele leidslieden noodi-
gen den. arbeider uit naar 'tland der'
vrijheid; doch aan 'tgerammel zijner ke
tenen bemerkt men diens onmacht om
daartoe te geraken. Dat kan alleen door
Jeztis Christus, die de Almachtige is. Het
moet een zedelijke en-geestelijke kracht,
zijn die in hem werkt. „Alle dingen"
zegt de Apostel. Maar dan moeten die
zijn naar den wille Gods. Zoo kunnen
wij in onzen moeilijken strijd de kracht
vinden om ons willen om te zetten in
een kunnen.
Spr. eindigt met een krachtige opwek
king tot de Chr. arbeiders om met de1
hulp des Heeren in die roeping getrouw
te zijn.
Na het zingen van Ps. 898 trad ds.
Van Empel -op met het onderwerp „Roe
ping".
Zullen wij .weten wat wij te doen heb
ben te midden der vraagstukken die de
wereld beroeren, dan mloeten wij klaar
en duidelijk weten wat ons leven is, al
dus spreker. Een der schaduwkanten van
dezen tijd is dat de menschen afzien
van de eigen taak om over allerlei din
gen heel gewichtig te spreken. Zij bren
gen dan allerlei mooie theorieën naar
voren; doch wij doen met die theorieën
niets. Wat wij in onzen tijd noodig heb
ben, is vastheid; wij moeten staan opi
den bodem der werkelijkheid. Die vast
heid nu komt wanneer wij onze roeping
verstaan. Die roeping is voor Velen iets,
hoogers, zelden gevoelt men roeping tot
iets lagers. Roeping is dat wat elk menscli
heeft te doen in zijn eigen dagelijkse hen-
arbeid. De meeste menschen kiezen niet
zelf wat zij worden willenanderen doen
afval van visch, waarvan de onaangename
reuk en uitwaseming in de straten blijft
hangen, terwijl die afschuwelijke mest
vaalten worden afgewisseld door hooiber
gen, waarvan de roeden hoog boven de
rieten kappen uitsteken: een bewijs, dat
het vee een langen staltijd heeft gehad.
Doch' dit neemt niet weg, dat met dank
baarheid moet erkend, hoe de bouw der
huizen een groote schrede voorwaarts in
de goede richting heeft gedaan. Wonin
gen, geheel van' hout gebouwd, vindt men
nauwlijks meer; de meesten zijn tot hal
verwege of het voorhuis geheel van steen
opgetrokken, terwijl de vroedschap, om
het bouwen met steenen te bevorderen,
in navolging van andere steden verschei
den geldboeten in steenboeten heeft ver
anderd.
De heer yan Delen is een man van
aanzien; hij behoort trouwens tot de
schepenen, en zooals hij daarheen wan
delt in den langen, van fijn laken gemaak-
ten, met een lederen riem gegordelden
lijfrok, die hem bijna tot de enkels reikt,
vormt hij een groote tegenstelling met
broeder Anselmus in zijn eenvoudige,
zwarte pij.
De wandelaars zijn thans de kleine
Oosterwijk: een nauwe, bochtige straat
bij de haven, waar de heer van Delen
zijn pakhuizen heeft, ingeslagen. Harder
wijk telt verscheiden van die straten,
waar de machtige zon moeite heeft, om
in door te dringen Tanwege de overhan-
dit voor hen. Toch volbrengen allen daar
in hun roeping. Het volgen van die roe
ping heeft groote bezwaren. D,e jeugd!
idealiseert alles en kleurt 't met de schtooni-
ste kleuren. Vandaar zooveel teleurstellin
gen. Zij idealiseert ook de menschen,
vandaar dat die 'haar zoo vaak tegen
vallen. De werkelijkheid vloekt -steeds te
gen het ideaal. Daarom is trouw ini
't volgen van d© roeping zóo moeilijk en
toch zoo noodig. Trouw voor den knaap
en den man om te blijven in het door
„hem" gekozen vak. Maar hoe staan de
menschen nu tegenover zoo velerlei droe
ve ervaringen? Zij vervallen in genera
liseeren, of slaan over tot onverschillig
heid. Deze laatsten nemen de menschen
zooals zij zijn, en willen liefst maar geen
kijk hebben op1 de wereld. Deze beschou
wing kan men wel kleeden in een kleed
van bespiegeling en als uiting van pTac
tische levenswijsheid pfopageeren, doch
zij is in den grond wereldsch: ieder voor
zich zelf zorgen. Zich niet meer storen
aan de menschen. Alle idealen la
ten varen. Sommige menschen doen
hun werk, zijn matig en fatsoenlijk,
gaan sftil hun weg en laten de wereld
waaien; struikelen zij ten slotte over een
steen, dan is het gedaan. Ten slotte komt
toch de debacle! Doch zij hebben onge
lijk. Als 't waar was, zouden wijl 'tzeeri
gemakkelijk hebben. Doch dit is onze le
vensbeschouwing niet. Wij moeten po
sitie nemen midden in de werkelijkheid
van het leven; er moet kracht van ons
uitgaan dagelijks en niet op1 een feestdag
all©en. Wij gelooven in de werkelijkheidi
van het Koninkrijk der Hemelen, omdat
wij hebben ontvangen den Geest van God
die ons oog richt qp hetgeen blijft. Dat
wil nu niet zeggen, dat wij altijd ons
hebben bezig te houden met geestelijke
dingen, dat zlou het tegendeel van vast
heid verraden. Wij zullen onze Boeping
alleen kunnen volgen wanneer wij pns
van God geroepen weten. Niet alleen de
dominé maar ook de werkman in d©
Vitrited bij zijn eentonige werk, dat slechts
in gedurige aanhechting van stukjes
metaal .bestaat. Ook deze laatste.
En dat Wel, omdat alle-n hun werk
hebben te bezien in het licht der eeuwig
heid. Over al ons levlen, zelfs het aller
eenvoudigste moet dit licht vallen. En dan
is de hoogst geplaatste gelukkig, 'maar
ook de geringste .Wijl hebben te gelooyen
de werkelijkheid der eeuwige dingen die
zich ook in het allerdaagsche van ons
leven als arbeider openbaart; en de wer
kelijkheid van ons eigen leven. Idealen,
zijn een prachtig gebouw van eierschalen,
die geen kracht geven aan ons leven, en
die wij daarom allengs loslaten. Ga het
orts hierbij maar gelijk het Charles
Kingslev ging, wien na allerlei teleurstel-
gende, op zware balken rustende verdie
pingen, die het zonlicht onderscheppen,
en iets sombers aan den omtrek geven.
En, toch is deze bouworde in overeenstem
ming met do huizen, en die overhangende
verdiepingen, die hooge stoepen en die
betimmerde ingangen tot de kelders, waar
uit een sterke lucht vau gerookte bokking
opstijgt, vormen te zamen een geheel,
waaraan een zekere harmonie van lijnen
niet ontbreekt.
Zij komen het beroemde Fraterhuis
voorbij alsmede het Broederenklooster:
midden in de stad, en broeder Anselmus
herinnert zich hoe een dezer broeders,
die door het volk voor een ziener werd
gehouden, van een verschrikkelijken brand
heeft geprofeteerd, die deze trotsche han
delsstad eens in de asch zal leggen.
De oogen met de bril gewapend, kijkt
Anselmus belangstellend rondmet het
welbehagen van een arbeidzaam man,
die zich in zijn element gevoelt, zoo hij
een bedrijvig, werkzaam leven ontmoet.
Op gindschen steiger staan metselaars en
timmerlieden: druk bezig, de vleeschhal
op te knappen; vlugge leidekkers klim
men tegen den hoogen toren op, en lood
gieters herstellen de goot tusschen d© hal
en het staalhuis, terwijl ververs bezigj
zijn, het weerhaantje op de vischhal te
teeren. f
De Harderwijksche handel is vermaard;
reeds (eeuwen geleden sloten de kooplieden)
van Harderwijk handelstraktaten met de
lingen ervalen 'te hebben gevraagd werd:
hebt gij uwe idealen nu nog behouden?
en, ten antwoord gaf: „Ik heb er blijkbaar
altijd maar een gehad, het allerhoogste, en
dat heb ik niet losgelaten".
De He-ere geeft elk zijn eigen plaatsi
en werk en Hij gebruikt daarin allen.
Wie1 dit beseft, en gelooft in Hem, die alle
(lingen nieuw maakt, die volbrengt zijn
dagtaak met trouw. De beste Christen
de beste burger; dat hebben wij den
menschen laten z,ien in den strijd om het
dagelijksch brood, dat wij iets anders; ken
nen, dat wijl gelooven. Er zijn weinig
menschen die niet gelooven. Het is ge
makkelijker niet dan wél te gelooven. Wie
niet in ,God gelooft voor dien bestaat
geen probleem; die buigt eenvoudig voor
het Noodlot, of voor de ijzeren wetten
omdat hij; niet anders; kan, maar wie
in teen Rechtvaardig' God gelooft, voor dien
komen pas de problemen, die komt tot
een benauwend vragen waarom. Maar zoo
hij dat geloof waarlijk bezit, vindt hij
telkens weer den jui&ten weg naar den
Troon deir Genade;, die onwankelbaar is,
waar alles om hem heen wankelt, tot'
die eenheid die in alle verscheidenheid
zich openbaart, en hij staat steirk in,
Hem, die de plaats heeft bepaald voor
ieders woning en werkkring. Wie di© ze
kerheid heeft gevonden, zoekt niet als',
de wijsgeer van den ouden dag, een
steunpunt om van daaruit de wereld te
bewegen; want hij staat reeds vast, ge
grift als hij zich weet in de handpalmen
van den Almachtige die door ieder Zij
ner kinderen Zijrt werk doet, Zijn Naam
ter eer.
Ds. Hogerzeil spreekt daarna over de
vraag: Waarom Christelijke Vakorgani
satie".
Dit onderwerp had dhr. Smeenk moe
ten behandelen, doch deze had ter laat
ster ure zijn komst afgeschreven, wegens
diens noodzakelijke tegenwoordigheid te
Amsterdam, waar de laatst© loodjes zou
den worden gelegd ter voorbereiding van.
het tweede Sociaal Congres. Dtaarom nam
ds. Hogerzeil de taak over, en hrjl deed
dit in een populaire uiteenzetting: van
het bekende standpunt. De door de op
heffing' der gilden gedesorganiseerde arbei
dersstand moet weer tot organisatie ko
men. Patrimonium en de Chr. Nat. Werk
mansbond kunnen niet geven vakorgani
satie, omdat zij alle werklieden omvath
ten; daarom moeten de .vaklieden in af
zonderlijke organisaties naast Patrimor
nium. Zoo moeten ook de werklieden
op de dorpen komen tot vereenigen elk
in zijn vak; ook de boerenarbeiders. Eu
dan niet lid van cte neutrale vakver-
eenigingen, deze toch gaan van revolu
tionaire beginselen uit. Zoowel N. V. V;
als N. A. S. zijn socialistisch. Maar in
hun genegen koningen van Denemarken,
terwijl naast den handel de Harderwijk
sche visscherij ©en eerste plaats inneemt.
De vischhandel van Harderwijk is van
oude tijden af beroemd geweest; hij voor
ziet vorstelijke tafels van de kostbaarste
zeevisch, en de voorrrechten, die aan de
stad met betrekking tot hare visscherij
zijn geschonken, worden dóór de poorters
met hand en tand vastgehouden.
Zie, daar gaan een baanderheer en een
ridder naar het Stadhuis wat die mo
gen hebben? Broeder Anselmus blijft
even staan, met de hand boven de oogen,
en hij verbaast zich over de aandacht,
die het volk aan die geharnaste edel
lieden schenkt. De ambachtslieden op de
daken en steigers, de ruwe visschers, in
groote kruiwagens de vischmanden voort
duwend zij kijken allen met een ge
voel van ontzag naar die groote heeren -
Want al zijn de steden in het algemeen
reeds sedert lang in een doodelijke wor
steling gewikkeld met den adel, het is
voor den gewonen man een daad der
onmogelijkheid, zich te ontworstelen aan
den betooverenden glans, die nog op den
huidigen dag van den adel uitstraalt, en
die bij dezen fieren baanderheer boven
dien wordt versterkt door de vier, en
bij den trotschen ridder door de twee
gewapende knapen, die in de kleuren hun
ner heeren dezen vergezellen.
(Wordt vervolgd.)
