NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 303. 1914. Vrijdag 39 Mei
38e Jaargang.
CHRISTELIJK-
"eerste blad.
Ulfli
Ibll
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
f 1.25
F. P. DHUI), te Middelburg.
Dit nummer bestaat uit twee bladen
PINESTERBEDE
ft ft
ft
1-1 -
ft
ft ft
Zeeuwsche Stemmen.
Staten-Oeneraaf
PRIJS DER ADVERTENTIÊN
Binnenland.
LEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBA&M LE COINTRE, te Goes
Prijs per drie maanden franco p.p.
EN
|k-
van wijlen
theol
Mari;
den 1
voor
het k
teits-ï
daaro
gekon
strijd
werd
den
vijfde 3
kleed
Volgen
zend 1
tig sch
mee 1
100.000
G
Ohio he
gebouw*
gericht,
De brar.
opslagpl
Hu
infanteri
soldaten
Die wetge
York hee
de strate
paaiden
Nu 'wordt
wat wets
mer een
lijk voorst
is. Echtei
trjds. Al i
nomen,
J. de Liefde.
«3 I
ui - 2
l/l V
sr 3
ft O;
ft O.
- ft,
q:
CS&f
r-3^
oï!K
2.r» 5
3 S
ft- -
ft '-ft'
3
3
31,
O. 3
v sg
O-3
aü
r
bi
SQlls.1
K 6 i SS*
J2.23 M
cr.
C£. ra cr
ft3 3 )_3 ft
^8 11
-■ 3
ft 3
p p- P-
3 J-H»
<3 2 o cT
rr v
SS e
ft -
ingediend
meerder he
gelijk is ni
paard bij
meer. De
ongetwijfeh
venclien is.
bet! gebruik
vermagen
©en goede
voedsel isl
wordt de
hooger en
ook moeilifl
gang der te,
kooper. Het
aan de eisc
l
wJ
O.?
ft g-ft
o <2
s'v-S3-
?SS'
ft* C O ft ft
3 ft c; 22 ft
Öri: Êffö g
ft w af Da
<-*• <i ft- 3 3*
tfl Cf
O
p" P- p 3 Éi
ft ft ft
P- 2 rt-
N. cLft*
-1
2t° f;
ca 5.
c/Jr £S
IX.
Goes heeft zoowaar haar „openbare
leeszaalHebben de nieuwsbladen het
niet aJlentwege verkondigd, en weet gij
het niet? Zelfs de „groot© pers" met
alle respect voor de „kleine", waarvan
ik me bedien is van haar hoog©
standplaats afgedaald en heeft zich ver
waardigd het feit van de oprichting wereld
kundig te helpen maken.
Zeker, tevergeefs hebt ge, door de1 Gce-
sohe ,jcity" dwalende, uitgezien naar het
luxueuse gebouw, welks stichting zoozeer
de belangstelling gewekt heeft; tevergeefs
zult ge hij uw vriend, die d© N. R. Ct.
niet leest vanwege de hoog© kosten of
uit principe; hij uw huurman, die bet-
weert alleen belangrijke zaken te lezen;
of bij uw keukenmeid, die nog:_ eere.-
lid van 't gild© der analphabeten is, ge
ïnformeerd he£)ben naar de nieuw© stich
ting van welke g© toch verwachten mocht,
dat ze een schok zou teweegbrengen door
de niet licht in; extase komende Goesenaj-
ren, welke stichting toch minstens een
reuzen om mekeer' moest veroorzaken in
den beschavingsarbeid binnen onze wal
len.
Ge zult gewis sel ijk stuiten op de onwe
tendheid van ons overigens toch nog al
goed 'ingelichte publiek, trots de "ruchtbaar
heid, door groote en kleine pers) er aan ge
geven; trots het feit, dat mannen en
vrouwen van aanzien in onze stad zich
[ervoor geinteïielsseerd hebben op een wijlze,
die u tot tranen toe bewegen- zou, wan
neer men u ervan Verhaalde.
De „openbare leeszaal": ze is er!
Of het ook een sympathieke instelling
isHoort maar. Ze bestaat slechts hij
de Igratie van de particuliere, liefdadigheid,
bij de gunst van enkele paedagogen, di©
zich het lot van de min ontwikkeld©
klasse meenen te moeten aantrekken.
Ze denkt er niet aan, om ook maar
één college nederig aan te spreken
evenals een andere openbare leeszaal dat
zou doen om een jaarlijksch subsidie-
tje voor het goede doel, opdat ze. niet
afhankelijk zij van enkelen, wier beurzen
dichter blijven, naarmate, de harten kou
der worden. Neen, wat z© 'hieclt, is offer
van trouw© offervaardigheid, voorbeeldir
ge particuliere milddadigheid, al is de
bestendigheid ervan nog niet bewezen.
Doch daar zal 't niet aan mankeeren.
W,at 'n heerlijke inrichting, niet waar,
die zoo maar in alle stilte verschijnt,
zonder dat ge drie of vier keer uw cou
rant driftig van u hebt geworpen, nadat
ge een lang uitgemeten artikel waart aan
gevangen „over het nut van de oprichting
van een „openbare leeszaal" te dezer
plaatse"; zonder dat ge vijf of zes keer
een opiichter-adspiiant hestuursiid-dona-
teur met zachtheid de deur hebt moeten
wijzen; zonder dat men ui eenzelfde aan
tal malen eenzelfde inteekenlijst onder
den neus heeft gehouden. Zoo ergens,
dan mag voor onze „openbare leeszaal"
gelden het ook bij ons 'welbekende woord
„Bescheidenheit ist eine Zier!" Moge haar
de bescheidenheid alle dei dagen van haan
bestaan ten sieraad strekken, dan zal er
niets dan goeds van uitgaan.
Of wij een kwaden invloed vreezen?
Neen, geen denken aan! Niemand heeft
er zelfs ook maar ©en oogenblik aan ge
dacht., om de vorming van een controle
commissie uitfelokken. In andere steden
heeft men hij die oprichting van openbare
leeszalen, sympathiebetuigingen en pro-
testbetoogingen tegelijk. De een wil een
inrichting, van de verst strekkende open
baarheid, waarin rijp en groen voor oud
en jong om 't grijpen ligt, de antler
niet de onoordeelkundigste eischt ver
banning van al wat haar tot schande en
moreel© schade zou strekken en even te
recht scherpe controle van, ernstige
mannen. En hij zal zijn eischen nimmer
loslaten. Het gievolg is gewoonlijk een
ernstige botsing der meeningen, di© mees
tentijds door de schuld van eersfcgenoem-
den ijVeraar in het nadeel afloopt van de
gansch© gemeenschap. t
Onze „leeszaal" is niet van dat be
ruchte kaliber. Zooals ik boven zeide,
haar bescheidenheid is groot. In een ver
geten hoekske van onze stad is ze neer
gezet, niet als een lichtende vuurtoren in
de ruimte, maar als 'n verborgen: asyl voor
verdwaalden. Haar noodt ze binnen haar
sombere muren enkel die eenvoudigen van
geest, di© thuis geen lectuur van hun
gading vinden, voor wie zelfs, de bevatte
lijk geschreven kranten en krantjes nog
te hoog vliegen, en die niettemin door een
onweerstaanbiien drang gedreven worden,
om hun letterkennis te vermeerderen en
hun plik te verruimen. Daarbinnen Vinden
ze onder een zeven- of achttal tijdschrif
ten allicht iets van hun fading, want wie
houdt er niet van „plaatjes kijken"
Ge ziet, de bescheidenheid van de in
stelling is zelfs zoo groot, dat de „open
baarheid" zich niet verder uitstrekt dan
tot slechts enkele tijdschriften.
'Maar dan is 'tgeen ,,o>pèriba:ue leestaal-I
zegt ge in een stout oogenblik. En wie.
zal ontkennen, dat ge ongelijk hebt?
'Zeker, op één punt verloochent men
eigenlijk haar bescheiden roeping.
Zij, wier kas, het niet toelaat om lid
van de Sociëteit te worden, en die wars
van alle huiselijk teven, den avond elders
doorbrengen, zullen tevergeefs- in de
„openbare leeszaal" naar hun krantje om
zien, tenzij ze de uitslagen van de voet
balwedstrijden van 1.1. Zondag wenschen
te verslinden.
Verder, bet Christelijk publiek wordt
geen enkele verlokking voorgehouden. Een
specifiek Christelijk -tijdschrift we heb
ben ze tegenwoordig te kust en to keur
is er verre te zoeken.
Durf -eens lasteren, dat dit niet goed ge
zien is!
Neen, onze onontwikkelde jongelui kun
nen nog wel elders opdoen, wat zij voor
verstand en hart behoeven. Er zijn krin
gen genoeg, waar zij kunnen vinden, wat
voor hun maatschappelijke ein weten*
schappelijke opleiding noodig is, zonder
dat het gezinsleven gevaar loopt ont
wricht te worden.
De naam is dus minder juist geko
zen. In plaats van „openbare leeszaal"
ware het beter te s-preken van „Leesi-
inrichting voor minder ontwikkelden"' get
opend des Dinsdags en Zaterdags van
zooveel tot zooveel uur.
In dat „openbare" ligt iets stuitends.
Denk u in, onze „apenbare" leeszaal in
't Vuulstrètje!
Of 'tis onjuist en dan aanmatigend
óf de bescheidenheid ten top.
KEES VAN DER MEER.
Tweede Kamer.
Talma geëerd. Lobman
en de socialisten. De vrij-
Liberalen in hun hemd.
Treub -wint.
De algemeene beschouwingen pver de
Stuwadoorswet zijn zoo goed als afg©-
loopen. De oud-minister Talma kan te
vreden zijn. Wat .minister Treub indiende
was een aangelengd treksel van het oor
spronkelijke ontwerp, waarvan pl© minister
Talma het vaderschap heeft. Na v. d.
Voort. v. Zijp .was het de heer De Sa-
vornin Lohman vooral die dit den mi
nister goed deed gevoelen. De goede din
gen die het ontwerpi-Talma bevatte, zijn
er door Treub uit gelicht; ©n dit werd
door de sociaal-democraten Schaper en
Spiekman den minister nog: eens krachtig
herinnerd. Doch deze heeren beging'en(
hierbij de onbillijkheid om den Chr. Vak
bladen en vakvereenigiugen te verwijten
dat zij nooit iets voor cle arbeiders in de
richting van dit ontwerpl gepresteerd heb
ben, ja zelfs beschuldigde hij de predi
kanten dat zij de arbeiders,beweging in
die richting van den kansel tegenwerken;
hij trachtte dit te bewijze 11 met een 'on
voorzichtig© uitdrukking van ds. Impfeta
die wel eens meer een minder ge
lukkig woord schijnt tt© zeggen van die
plaats. De politieke ,rede van dezen hef-
tigen sociaal-democraat gaan uwij echter
voorhij om d© aandacht te vestigen op
het nuchter© woord van den heer De Sa^
vornin Lohman, di© heden zlijn 77en ge
boortedag viert. Deze spreker gaf iro
nisch een verklaring van het feit, dat
de sociaal-democraten zoo fel op rechts
gebeten zijn en daaraan uiting, geven bijj
dit ontwerp. Wel, zegt de heer Lohman,
het moet voor den heer Schaper en zijn
vrienden zeer onaangenaam zijn te stem
men voor een wet die, wanneer ze zal
zijn aangevuld met de door hen voorge
stelde amendementen, precies zal gelijken
op het wetsontwerp-Talma.
Da socialisten vatten vuur op deze
woorden, zoodat de spreker moest ophou
den, en de heer Lohman, toen hun hoon
gelach eindelijk zweeg, de bescheiden op[-
merking waagde: de heeren mogen he
grijpen dat ik 77 jaar ben, en ze- dus
niet kan overschreeuwen.
De heer Lohman, voortgaande, herhaal
de te kunnen begrijpen, dat het voor dein
heer Schaper moeilijk is te stemmen voor
een wet, afkomstig van d© rechterzijde.
Om het effect daarvan naar buiten te
beperken moet "hij trachten aan te too-
nen, dat de sociaal democraten toch iets
heel anders betoogen dan de rechterzijde,
en moet de rechterzijde worden neerge
haald. Daardoor was di© uitval opl de
Chr. partijen en organisaties, noodzake
lijk.
D© heer Schaper .verklaarde, dat heit
hein speet nu ,niet reeds te weten, hoe
spreker over de ,wet daciht. Als de heer
Schaper niet steeds (rachtte om sprekep
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels iedere
regel meer 10 cent.
in een verkeerd daglicht te stellen, dan
zou hij het .weten: immers steeds heeft
spreker gestreefd naar bescherming van
den arbeid. Daarin lag: ook niet het Vel
schil van spreker met minister Talma.
Spreker is steeds gestemd geweest vóór
Sociale wetgeving, en hij heeft steeds in
vergaderingen de wetten-Talma geprezen,
omdat zij de goede werkgevers bescherm',
den tegen de <sleohten en ook de posi
tie van den arbeider verbeterden. Het
is .dus steeds één lijn geweest.
Spreker heeft echter inderdaad geen lief
de voor den arbeider, evenmin als hij een
bepaalde liefde Voor den werkgever kent.
Hij is- afkeerig .van een liefde voor het
genre h u rn a, i riuit .de Fransche re
volutie, clat z,ich .niet ontzag: om met die
liefde een aantal pien.sc.hen om hals te
brengen. Spreker heeft .alleen liefde voor
den arbeider en den werkgdve'r in zooverre
trien liefde moet hebben voor alle men-
schen. Spreker dunkt, dat de Kamer niets
te maken heeft met die liefde, Welke
spreker altijd ©enigszins verdacht voorr
komt, als men er in het openbaar zó©
hoog van opgeeft. (Wij hebben hier te
maken met een regeling: van de belangen
van werkgever en werknemer en met het
recht, dat daarbij moet voorzitten. Daar
om moeten wij ons meer laten beheer-
schen door ons verstand dan door ons
hart.
Minister Talma wordt steeds verweten,
dat hij geen algemeene bedrijfsregelingen!
heeft gemaakt. Daargelaten of dit mo
gelijk zou zijta, zou toch steeds voor een
bedrijf als het stuwadoorsbedrijï een af
zonderlijke regeling noodig zijn. Daarom
heeft spreker tegen rlezte afzonderlijke re
geling geen bezwaar, ledereen weet, wel
ke moeilijkheden zich yoordoen bij d©
regeling van een .arbeid als die, op; sche
pen op de rivier geschiedt en die tel
kens wordt onderbroken.
De heer Lohman deed voorts recht we
dervaren aan de mooie rede van den
heer Spiekman, doch veroorloofde zich
een paar opmerkingen. De heer Spiekman
iprees. de sociaal-democratie en. trok te
veldet egen het kapitalisme. Terecht merk
te de heer v. Nispen op, dat dit wetsont
werp in strijd js met dat deel van Spiek-
mans betoog. De Jieer Lohman zei te er
kennen, dat de toestanden te Rotterdam
lüt zedelijk oogpunt .veel te wenschen
overlaten, maar hij gaat niet mee met
hen, die alleen den werkgever daarvoor
aansprakelijk stellen. E,r is, egoïsme zOowel
bij den werknemer als bijl den werkgever;
iedereen tracht zoo spoedig mogelijk zoo
veel mogelijk te yerdienen. ,En nu moet
cle wet voorkomen, *ia.t dit streven in
bandeloosheid ontaardt. Een goede rege
ling daartoe wordt door alle partijen go
wenscht en kan ook wel worden gevon
den.
De heer Spiekman meende, dat alleen
klassenstrijd cle oplossing kon brengen;
spreker ontkent dit. De heer Spiekmanl
roemde de vakvereenigingspreker /.al
de goede werking .daarvan niet ontkennen)
maar dit wetsontwerp' is. niet het gevolg'
van de macht .der vakvereeniging. Betere
regelingen zijn voor Rotterdam tot stand
gekomen buiten d© vakvereeniging om.
De wet moet hiet bedrijf regelen en
zoo den vrede brengen.
Nu is het .door den heer Spiekman
voorgesteld alsof de verbetering ;zou ko
men door de amendementen, die door de
sociaal-democraten op d© wet zijn vooq?
gesteld.
Is dat nu juist? vraagt de heer Loh
man.
Eerst heeft men den vorigen Minister
politiek gedood. Dat hebben de sociaal
democraten met de verschillende andere
groepen der linkerzijde gedaan. Maar nu
die Minister dood is, neemt men hem
de pluim van zijn hoed, zet dien op
zijn eigen hoed, ontneemt hem zijn wa
penen en gaat daarmede de bondgenooten
te lijf. Maar het zijn niet sociaal-demo
cratische amendementen, het zijn amen
dementen van den heer Talma. Worden
die amendementen aangenomen, dan is
het niet de sociaal-democratie die zege
viert, maar Talma.
Hierop volgde een afrekening met de
vrij-liberalen, de „kapitalisten", met name
Ter Spjll en Nierstrasz.
Aan eerstgenoemde, die toegaf dat hij
hier te doen had met een door hem
en de concentratie bestreden „roode" wet-
Talma maakte hij duidelijk hoe verlegen
hij nu met zijn eigen figuur was; het heeft
miji zegt spr. - zeer verbaasd, dat na
de verkiezingen dit ontwerp van den heer
Talma niet is ingetrokken, want het was
een der roode lappen, die bij de verkie
zingen veel dienst hebben gedaan. Het
was altijd: „die Stuwadoorswet", al wist
men eigenlijk niet wat er in stond.
En wat doet nu Ter Spill om zijn
figuur te redden, n.l. van tegen de wet
te zijn en toch voor te stemmen? Hij
schuift dien minister Talma stellingen in
de schoenen, welke deze niet heeft ver
dedigd; hetgeen spr. op verschillende pun
ten aantoont.
Nog op meerdere punten zette de heer
Lohman de vrij-liberalen, cle mannen van
het laat-maar-waaien, op hun plaats, zoo
dat weer eens voor de zooveelste maal
te constateeren viel. dat niet de heer
Lohman, maar het vrij Liberalisme staat
in den conservatieven hoek; en nog eens
aan het licht kwam de zonderlinge bont
heid van het gezelschap, van conserva
tief. tot socialist, doch allemaal rood, zoo
niet in de praktijk, dan toch in hun
praatjes, uit wier anticlericale actie dit
kabinet is voortgekomen.
De minister heeft de sprekers met groote
soberheid en beslistheid beantwoord; zijn
standpunt handhaaft hij; wat hij in het
ontwerp-Talma. schrapte, was vracht van
eigen overtuiging, hij wacht derhalve de
stemming der Kamer over de amende
menten af.
Onze indruk is, dat de concentratie
de amendementen wel zal verwerpen on
der den invloed van dezen minister. Trou
wens zij kunnen haast niet anders na
hun optreden in Juni. 'tis goed, dat da
heer Lohman hen in dez evoor hen min-
aaiigename positie even kwam te kijk
zetten.
Maar het zij er tevens bijgevoegd,
wanneer d© amendementen verworpen
worden, komt ook Rechts in een moeilijk
parket; Rechts verloochent dan bij aan
neming van het ontwerp de beginselen
van 't ontwerp-Talma; terwijl bij verwer
ping 't gevaar dat minister Treub heen-
gaaf, zou kunnen ontstaan. Daarom zal
Rechts dienen voor te stemmen, teneinde
den minister te sparen tegen den grooten
slag die geleverd dient te worden bij het
Ouderdomsontwerp.
R e g e r i n g :s o p d i- a o h t.
Bij resolutie van den minister van ko
loniën is jhr. mr. II. W. van Asoh van
Wijck, oud-lid van de. Tweed© Kamer,
voor den duur van uiterlijk anderhalf
jaar, ingaande op den dag Van vertrek,
uit Nederland naar Suriname en eindiglen
de op dien van vertrek uit Suriname,
ter beschikking gesteld yan den gouver
neur van Suriname, om aanvankelijk te
worden belast met de waarneming van,
het ambt van lid van het hof van justitie
in die kolonie. (St.ct.)
Katw ij k.
„De Standaard" geeft de volgende drie
star: j
„De beslissing van de Commissie van
accoord viel in dien zin uit, dat het
stellen van den candidaat ditmaal blijft
aan de partij, tot welke het uitgetreden
Kamerlid behoorde. Gelijk te verwachten!
is, zal thans dr. De Visser candidaat
van drie Coalitiepartijen worden; wiens
keuze clan voor verzekerd mag worden
gehouden.
Liefst hadden wij den oud-Minister Tal
ma aangewezten gezien, omdat zijns de
Invaliditeitswet was, op! wier aftakeling
Minister Treub het toelegt. Het denkbeeld
om afgetreden Ministers weer in te kie
zen, schijnt zelfs .bij nieuwte vacatures
er tenonzent niet in te willen. Zij dit
zoo.
Indien onze Kiesvereenigingen nu maar
Verstaan, dat ze, .volgens het in Juni
1913 gesloteu accoord, thans gehouden
zijn zich aan de beslissing van deze Com-
