en.
N1EÜWSBLAD
VOOR ZEELAND
-wm
uizen,
alveren.
sknesht.
No. 199. 1914.
Dinsdag 36 Mei
38e Jaargang.
GHRISTELIJK-
HISTORISCH
zin,
rs,
en
Meid
agd,
omende
dster
bessen,
00 strui-
rekt dhr.
Serseke.
nden en
anden,
eulen
koop.
veulens
Vaars-
n
eikgeiten
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. O HU IJ, te Middelburg.
PRUS DER ADVERTENTIÈN
F e u n S eto n.
0e Broeders van St. Jan.
Buitenland.
Binnenland.
O EB ES.
AMPERT,
agen,
ortmolen,
older.
merman te
O UUR
Kerspel.
R MEULE,
eden
roodbakker,
S.
et paarden
skerke (W.)
Kruiniugen.
nd persoon
andbouwer,
ijnsplaat.
van tien-
Borssele,
zeer gun-
ewegen en
1914.
ouwland
uwepolder.
estkapelle,
RS,
'IETERSE,
Pz. Bigge-
t.-Joosland.
uur
"SE.
W. VER-
elaat West-
LEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25'
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN S LE CQINTRE, te Goes
EN
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels ƒ1.—, iedere
regel meer 10 cent.
Zelfbewaring.
Er wordt over de heilige roeping der
zelfuitbreiding in materialistisch© kringen
al te luchthartig heengegleden.
Daarom juichen wij toe de totstandko
ming van het Comité ter bevordering van
geneeskundig onderzoek voor het huwelijk.
In een Vliegend blaadje wordt, op on
geregelde tijden, het streven van het Co
mité uiteengezet..
Reeds zijn een negental vereenigjngan
als begunstigers tot net Comité toegetre
den. Er bestaan reeds acht. consultatie-
bureaux. Onder haar is ook de Vrouwen
bond tot Verhooging van het Zedelijk Be
wustzijn..
Nu tracht het Comité ter bevordering
van het geneeskundig; onderzoek vóór het
huwelijk de overtuiging ingang te deen
vinden dat geneeskundige raadpleging vóór
het huwelijk een zedelijke- plicht is, wel
ke dient te worden nagekomen 'zoowel
in het belang van de betrokkenen zelf
als in dat hunner nakomelingen;, leen
maatregel dus die de gebeele maatschap
pij ten goede komt.
Dr. Cramer zegt: het is niet de bedoe
ling hel mensc-henras te verbeteren, gelijk
soms geringschattend wordt opgemerkt,
maar: lo. bij jonge mannen het bewust
zijn op te wekken hoe groote verant
woordelijkheid zij op zich nemen, wan
neer zij een meisje ten huwelijk vragen
en 2o. de ouders van zulk een meisje
er voor te bewaren hun kind roekeloos
weg fce geven aan iemand van wiens
moreelen en lichamélijken toestand zij
weinig of niets weten.
Terecht neemt het Blaadje over hetgeen
„De Standaard" schreef naar aanleiding
van een geschriftje waarin mevrouw
SchoemakerFrentzen- nog eens instante-
lijk op de gevaren van een huwelijk wijst,
wanneer daarbij verdachte verschijnselen,
een rol spelen.
„De Standaard" schreef:
„Bedek tel ijk. maar toch duidelijk komt
zij een boekje opendoen van de vergifti
ging van ons geslacht door schandelijke
geslachtsziekten, door gewetenlooze huwe
lijken, en door verpesting' van het opko
mend geslacht. Percentages om u 'te doen
schrikken. En dit alles toegelicht en
naar voren geschoven door de getuigenis
sen. van hoogleeraren, doctoren, sociale
kenners van 't leven, en nadenkende vrou
wen. Heel de maatschappelijke king,
waaruit men om moderne cultuur roept
en er eenzijdig mee dweept, raakt vlee-
schelijk in 'tbloek vergiftigd en ver
pest.
„Is hier tedding mogelijk? Door terug
keer naar reiner zeden gewisselijk. In
kringen waarin d e w e r >e 1 d minder ge
diend wordt, leeft men, God zij dank
nog zoo veelszins reiner.
„Doch daarop komt deze brochure van
mevrouw SchoemakerFrentzen niet. Walt
Wat zij beoogt, is allereerst verbod van
door L. PENNING.
27)
(Nadruk verboden).
Hoofdstuk VII.
Toen het maal was afgeloopen, wan
delde boreder Anselmus met den Procu
rator naar buiten: onder een ernstig ge
sprek over den jongen Dominikaner mon
nik Girolamo Savonarola, dien de Pro
curator in Bologna had ontmoet. De Pro
curator wist heel wat van den jongen,
vurigen monnik te vertellen, en broeder
Anselmus luisterde met de grootste op
lettendheid, nu en dan met het hoofd
■op den scheven hals knikkend, om zijn
instemming met de stellingen van den
monnik te betuigen. De Procurator was 'het
echter in geenen deele met die stellingen
eens, en zeide met den ernst, dien deze
gewichtige zaak waardig was, dat Savo
narola, zoo hij niet oppaste, met volle
zeilen in de kettersche wateren zou ge
raken: een opmerking, die Anselmus met
een licht schouderophalen beantwoordde.
Hij scheen ondanks zijn lijdzame natuur
er toch een bizondere meening op na
huwelijk door verpeste exemplaren.
„Altoos iets. En als 'tniet anders kan,
zal *t er wel toe moeten komen. Maar hoog
staatIde Maatschappij waarin 'tmoefc, niet.
Daarom wil men nu althans medisch on-
zoek vóór het huwelijk. De vader .van
de Bruid moge hier zijn roeping kennen.
Prettig doet het nieib aan. Hét is' het in
nemen van een standpunt van lager or
de. Maar toch altoos beter zulk een
e.isch stellen, dan zijn lieve bruid aan.
het pestgif wagen.
„Dut is dan de moderne moraal.
„Niet met God voor oogen, maar het
oog van den arts op bedenkelijke teeke
nen in den Bruidegom.
„Zoo1 zinken we, en een vrouw moest
ons dit komen zeggen.
Waar glijden, waar zinken we heen?"
Cok in een latere driestar heeft dr.
Kuyper nog eens op de noodzakelijkheid
van maatregelen gewezen, al was 'tdan
alleen nog maar betreffende de physieke
betrouwbaarheid van den man.
Menige vrouw is ten gevolge van der
gelijk verzuim weggekwijnd. Menig kind
ongelukkig ter wereld gekomen, menig
geslacht gedwongen met onvermijdelijke
ziekelijkheden zijn treurig bestaan voralt
te sleepen. In de hoogere standen allicht
het meest. Doch ook al in de lagere
ziet men in de kinderen de vruchten
van het zedelooze leven der vaderen.
Mevrouw v. d. Steen--v. Ommeren, deelt
omtrent een interview met dr. Kuyper
het volgende mede:
„Zijne Excellentie zieide o.m. „dat ge
brek aan godsdienstzin het kwaad zoo
zeen in de hand werkt, en dat men in
geloovige kringen bijna niet van deze el-
lehde hoort. Z.i. kan de overheid niet
aansprakelijk gesteld worden voor waf
het volwassen meisje deed, maan wel
voor de kinderen, die uit zulk een vergif
tigd huwelijk konden geboren worden.
Dit lijden moest, zoo het kon, zelfs legaal
wordeh opgeheven, ook a.1 ontveinsde hij
zich niet, dat zelfs dit niet beletten kon,
dat, wie huwen wilde, en hierin belet
werd, toch kinderen verwekte, die dan.
hog' 'harder lot te dragen hadden. Het
is hier zoo tan volleDie de zouden:
der vaderen vergeldt aan de kinderen,
tot i(ii het derde en vierde geslacht derge-
nen, die Mij haten. Er kon géëisoht, dat
wie vroeg, om ten huwelijk te worden
toegelaten, van zijn medicus een bewijjs
van immuniteit overlegde. Natuurlijk kan
ook een arts zich vergissen, maar voor
heel wat gevallen zou het kwaad toch
worden afgewend".
Moge dit woord vajn dr. Kuyper ook
in die kringen, waar men met het vraag
stuk der zonde heeft afgedaan, in goede
aarde vallen, en vruchtdragend blijken.
Want ten .slotte komt het toch hiér maar
op aan: het Nederlandsche volk moet
terug tot de gehoorzaamheid aain het ge
bod Gods, het zevende; en aan de Schrift
te houden, die den Procurator niet weinig
ergerde, en zij zouden in spijt van hun
goede vriendschap misschien nog in een
vinnigen redetwist zijn vervallen, indien
de Kommandeur niet tusschenbeide was
gekomen, en den Procurator bij zich had
bescheiden.
Want er viel heel wat te doen, dat op
cle komst van den Procurator had ge
wacht! Er moesten daglooners te Ermelo
gehuurd, om te zaaien en sitraks te plan
ten; en het was gewenscht, thans reeds
maatregelen te nemen met het oog op
het binnenhalen van den aanstaanden
korenoogst. Het was bovendien noodig,
dat er inspectie werd gehouden op den
zolder van het bakhuis, want de broeder
bakker had verleden week reeds aan den
Kommandeur geklaagd, dat de rogge op
raakte, ofschoon dé armen van Harder
wijk tijdens den laatsten harden winter
helaas slechts twee mudden rogge in
plaats van de drie gebruikelijke mudden
in de week hadden ontvangen.
Broeder Anselmus was van plan, naar
Harderwijk te wandelen, en bij de bouw
hoeve van het Klooster gekomen, zag hij
Lammert den bouwmeester staanmet
een paar sterke paarden aan de hand, die
hij voor het rolblok spande, om den
haverkamp te blokken.
„Hoe gaat het met uw vrouw?" vroeg
die op zoo menige bladzijde tot rein
heid vain zeden maant.
Ten slotte zou het huwelijk tusschen
Majnuel v.an Portugal en Augusta, van Ho-
hejnzollern wel gesloten (en ontbonden)
zijn geworden, wanneer dit geneeskundig
onderzoek eerst ware verlangd en ge
schied i
Naar wij uit „Frieseh Dagblad" verne
men staan er in het Correspondentieblad
No. 14 van de Ver. v. Cbr. Onderwijzers
in Nederland rapporten afgedrukt wel
ke moeten uitdrukken de wenschen der
Chr. onderwijzers betreffende de komende
schoolwetherziemng. In de Pinksterweek
zullen die reporten .op de Algemeene
Vergadering behandeld en daarna zal 'n
eindrapport opgemaakt worden, om het
aan te bieden aan de V e r z o e n in gs-
oommijssie.
Een dierl [rapporten handelt over da
subsidieering, en wil toegekend zien aan
de grootere bijzondere scholen elk de volle
Rijkssubsidie, en aan dekleine scholen
slechts 80 of 90 p€t„ terecht een Ver
dunde rechtsgelijkheid genoemd. De kleine
scholen zullen derhalve gestraft worden
voor hun kleinheid. Dat ;is onbillijk. Is
dit somwijlen een concessie aan de Ke
telaars en andere vrijzinnigen die tegen
de kleine scholen zijn, doch vergeten te
bedenken dat er veel méér kleine open
bare scholen zijn-dan kleine bijzondere?
Hoe het zij, tegen dit advies maken
ook wij bezwaar. Het luidt:
Ten aanzien van de subsidiëering van
kleine scholen voor gewoon L. O. gelden,
behoudens de overige subsidie-voorwaar
den, de volgende regelen:
Van de salaris-subsidie, waarop' deze
scholen volgens bovenstaande regelen aan
spraak kunnen maken, wordt toegekend
voor scholen:
v. 25-34 leerl. 80 der subs. van de
35-44 90 ^ttelyk
55-69 90 l v™hte
70-84 90 krachteB.
Nu zijn er .in Zeeland 63 Scholen met
den Bijbel. Daarvan hebl>en:
0. scholen 25—34
3 35—44
13 45—69
3 70—84
Te zamen 19 kleine scholen.
Volgens het rapport zal elke school)
van de tweede groep gemiddeld per jaar
aan salarissen moeten uitkeeren f2900.
(Bij deze schatting hebben wijl de laag
ste wettelijke salarissen berekend. Elk
hoofd op .40 jaar, elk onderwijzer op 30
jaar gesteld. Aangenomen, dat de hoofden,
allen gehuwd zijn en de onderwijzers voor
de helft. Uit het rapport zelf blijkt, dat
deze berekening; eer te laag dan te
hoog is).
broeder Anselmus, want Lammert's vrouw
was hard ziek geweest, en had drie we
ken lang onverpoosd het bittere aftrek
sel van wilgenbast gedronken, om de
koorts er onder te krijgen.
„Dank zij Christusantwoordde Lam
mert, den paarden het tuig omverwerpend
„het gaat heel goed, Broeder! AVilt u
niet even binnenkomen? D'an kan u haar
zien zij staat van daag voor den eer
sten keer weer aan de karnton!"
Maar de Broeder had geen tijd; op een
anderen keer heden avond misschien;
en hij wandelde voort, op Harderwijk aan.
Die Lammert toch. Als ooit het spreek
woord: „Ondank is 's werelds loon," was
gelogenstraft, dan was het wel bij dezen
wakkeren bouwmeester, doch er moet bij
gevoegd, dat hij alles, wat hij was, naast
God aan broeder Anselmus had te dan
ken. Ziek, ellendig, met een pestaardige
ziekte in bet uitgemergelde lichaam, was
hij Oen (tiental jaren geleden door de Sticht-
sche krijgsbenden, die een strooptocht
hadden gedaan, op den weg tusschen Er
melo en 's Heeren Loo achtergelaten.
Broeder Anselmus, die juist een bezoek
had afgelegd bij den Pastoor van Ermelo,
had hem daar gevonden, terwijl de dag
reeds daalde, tegen den stam van een
spar geleund, en te ellendig, om een voet
te verzetten.
Daarvan wordt 10 pCt. ingehouden of
f 290 per school.
Elke school der derde groep moet aan
salarissen uitkeeren f 3950. Ingehouden
10 'pCt. f 395. Elke school der vierde groep
moet uitkeeren aan salarissen ook f3950.
Ingehouden 10 pCt. of f395. Alles per
school.
De kleine-scholen-boete zal dus totaal
voor Zeeland bedragen
Aroor 3 sch. 3 X f290 f 870
13 13 X f395 f 5135
3 3 X f395 f 1185
Totaal 19 scholen f 7190
Nu wil het Rapport de vrije scholen,
zich laten aansluiten tot schoolbonden,
aan rvelke het Rijk f 10 zal uitkeeren
per jaar voor elke onderwijzersplaats; om
met die uitkeering de kleine scholen, wel
ken een verdunde rechtsgelijkheid he
sehoren is, te ondersteunen.
Maar dat biedt weinig troost.
Als alle Chr. Scholen in Zeeland zich
aansloten tot één bond, zou deze bond
233 onderwijzersplaatsen tellen en dus.
van het Rijk ontvangen 233 X f 10
f2330.
Wordt dit geld aan de 19 gedupeerde
kleine scholen uitgedeeld, dan komen déze
nog elk jaar tond f5000 te kort.
Zegge vijf duizend gulden!
In Zeeland zal de kleine-scholen-boete
dus bedragen gemiddeld f250 pér kleine
ischool
Onnoodig te zeggen, dat wij met
„Frieseh Dagblad", op1 welker berekening
de onze gebaseerd is, ons1 tegen een der
gelijke regeling ter wille der kleine scho
len zouden verzetten.
Albanië.
Nu de berichten over de paniek te Du
razzo losgekomen zijn, is duidelijk gewor
den wat er eigenlijk aan de hand ge
weest is. 'tls gebleken, dat de toestand
lang zoo ernstig niet is geweest als men
het eerst liet voorkomen.
Men heeft in Durazzo den indruk, dat
cle vlucht van den Mbret op het Itali-
aansche schip een gevolg was van een
paniek, die in zijn omgeving ontstaan
was, aangezien later bleek, dat de op
standelingen naar Durazzo gekomen wa
ren, om met den Mbret te onderhandelen.
Het gemak, waarmee cle opstandelingen
zijn gekalmeerd, alclus woïdt beweerd, be
wijst hoe onhandig de zaak was aangepakt.
Indien men in plaats van te schieten
en te verbitteren door de aanstelling van
de Katholieke Malissonen (in de lijfgarde
van den vorst n.l.), begonnen was met
De Stichtsche kleuren, die de zieke
droeg, en het korte zwaard, dat hij aan
de heup had, waren geen aanbeveling
voor den Broeder. Anselmus had er een
afkeer van; hij haatte die strooptochten,
en vond 'het Ciode geklaagd, dat !de Christe
nen elkander te lijf gingen, naar de keel
vlogen en verscheurden, terwijl de val-
sche Profeet, waarvan de Openbaring
Johanni vol was, met woest geweld aan
de poorten rammeide.
's Heeren Loo had geen last van die
strooptochten dat niet I Het lag daar
als een oase te midden van 'tkrijgstumult;
het had zijn deugdelijken vredebrief, door
de krijgvoerende vorsten en bisschoppen
plechtig bezegeld en nog nooitgeschond-
clen. Doch was de ellende te minder,
omdat 's Heeren Loo er geen last van had
Viel het niet diep te bejammeren, dat
in den naam van Christus de enchriste-
lijkste daden werden verricht, en de haat
en de wraakzucht tierden, waar het Evan
gelie der liefde behoorde te heerschen?
Doch die arme stakkert van een Sticht-
schen soldenier, die door de krijgsbende
als een nuttelooze ballast was achterge
laten, mocht het toch niet ontgelden,
wat de vorsten misdeden. Broeder Ansel
mus ging naar het Klooster, bracht een
krankenbroeder mede, en op een korte
schuurladder droegen zij den doodzieken
verz oenend op te treden, zou er niets
gebeurd zijn. Gp den verstandigen raad
van den Italiaanschen gezant, zal de
Mbret waarschijnlijk de Malissoren naar
huis zenden en de Nederlandsche officie
ren, die voor de organisatie van de gen
darmerie voortreffelijk werk hebben ver
richt, tot hun oorspronkelijke taak beper
ken. Men beeft clen Mbret verzekerd, dat
hij veilig de opstandelingen kon tegemoet
rijden, die hem de handen zouden kussen.
Later heeft de Mbret een verzoenenden
brief aan de opstandelingen gezonden.
De expeditie tegen do opstandelingear
en de inscheping van het vorstelijk ge
zin waren dus wel wat voorbarig.
En het moet erkend, de Mbret heeft
zich niet bepaald heldhaftig gedragen,
door op het eerste aandringen vau zijn
schuchtere omgeving zijn lichaam in Vei
ligheid te brengen. Dit feit zal van zijn
gezag waarschijnlijk wel iets ingeboet heb
ben. Men zou waarlijk vergeten, dat hij
nog Oranjebloed in zich beeft.
Ëssad pasja blijft, volgens de berichten
uit Napels, nog steeds volhouden dat het
vurige laster is, dat hij het plan zou
hebben gevormd om een samenzwering
op touw te petten tegen den vorst van
Albanië. En toch had hij te Triest reeds
postzegels laten maken met 'zijn portret
en het .opschrift „Albanië" in Turksche
letters. De politie te Triest kwam dit
te weten en legde beslag op de postze
gels en de autoriteiten stelden de Alba-
neesche gegeering in kennis met de ge
dane ontdekking, waarop de ontmaske
ring van Essad volgde.
Engeland.
H o m e - R u 1 e - B i 11 aar-
g e n o nx e n.
De Home-rule-bill is met 351 tegen'274
stemmen door het lagerhuis in derde le
zing aangenomen. Toen de uitslag Werd
bekend gemaakt, werd er een storm var»
toejuichingen vernomen. De nationalisten
applaudiseerden geestdriftig en vergezel
den daarna den ambtenaar, die het wets
voorstel naar het hoogerhuis overbracht.
Minister Asquith zeide dat hij hoopte,
dat de amendementen op de Home-rule-
bill gelegenheid zouden bieden om tot
een overeenkomst te komen. AVanneer
echter geen overeenkomst werd getrof
fen dan zal de bill betreffende de wij
zigingen de concessies behelzen die de
regeering reeds aangeboden heeft.
Mr. Troelstra en de Bond ran
Nederl. Onderwijzers.
Vóór de conferentie van socialistische
onderwijzers-bondsleden heeft mr. Troel
stra een drietal artikelen in „Het Volk"
geschreven. Naar aanleiding daarvan
maai binnen de muren van het gastvrije
's Heeren Loo.
Broeder Anselmus paste hem op in de
ziekenzaal; menigen nacht waakte hij
bij den krijgsknecht, en hij maakte een
bizondere studie van den kruidtuin, om
de ware geneesmiddelen te vinden. Hij
had trouwens onderwijs in de genees
kunde genoten op de beroemde frater
school te Deventer, die als een schijnend
licht ver boven vele dergelijke onder
wijsinrichtingen uitstak, en waar de ge
dachtenis van den rechtvaardigen broe
der Geert Groote nog niet was verbleekt.
Anselmus had den verzwakten mail
een aftreksel gegeven van de langs- de
aarde kruipende ganserikeen kruid, klein
van vertooning maar groot van deugden,
dat het bloeden stelpt, en probatum is
tegen bloedspuwing en buikloop. En toen
de kranke begon te herstellen, zorgde de
Broeder er voor, dat de verlaten man een
versterkend voedsel kreeg van staakboo-
in zijn ervaring met het oordeel van den
beroemden Diosikorides overeenstemmend,
dat boonen gemakkelijker verteren dan
erwten.
(Hordt veijrolgd.)