NIEUWSBLAD
VGOR ZEELAND
No. 185. 1914. Vrijdag 8 Mei
28e Jaargang.
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
EERSTE BLAD.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. DHUIJ, te Middelburg.
PRUS DER ADVERTENTIËN
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Onder rood bestuur.
Binnenland.
Uit de Provincie.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Ooes
EN
vau 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.iedere
regel meer 10 cent.
Zaandam lieeft een sociaal-democrati-
schen burgemeester. Deze is al dadelijk
door zijn partij aan het werk gezet. Een
staking brak uit, en de burgemeester kon
nu eens toonen wat een sociaal-democra
tisch burgemeester waard is.
Zijn wethouder, ook sociaal-democraat,
de heer Duys, had den partijgenooten be
loofd, dat met 1 Mei de roode vlag van
het stadhuis zou wapperen. Doch daar is
niets van gekomen. Maar wel heeft de
burgemeester zich op andere punten, in
der proletariërs oog, kranig gehouden: hij
heeft den bode met de uithanging van
de nationale driekleur van uit den stad
huistoren, gelast dit niet te doen; zoodat
het stadhuis op 30 April (den verjaardag
onzer Prinses!) niet vlagde. Voorts heeft
de burgemeester op 1 Mei den rooden
heiligendag in een vergadering van
partijgenooten opwekkende woorden ge
sproken, en in een ambtelijk schrijven be
loofd, dat een volgenden 1 Mei alle scho
len vacantie moeten hebben, en alle amb
tenaren, zoover het kan, mogen rusten.
En eindelijk heeft de heer Ter Laan zich
als hoofd der politie onthouden van po
litiemaatregelen om mogelijke mishande
lingen te keeren. Wel had hij van de sta
kers de belofte gekregen, dat zij zich
ordelijk zouden gedragen, en zelfs voor
de orde zouden waken, doch de uitkomst
heeft geleerd, dat het hoogst onvoorzichtig
was van den burgemeester om op deze
belofte zich in een ambtelijk nietsdoen
terug te trekken.
Immers in de jongste gemeenteraads
vergadering werden hem enkele dingen
omtrent de staking gevraagd, en bleek,
toen na zijn antwoord de tongen los
kwamen, dat heusch de stakers niet zoo
zachtmoedig zijn in hun optreden tegen
de werkwilligen als de burgemeester liet
voorkomen.
Blijkens het verslag in „Het Handels
blad", door de „N. Prov. Gron. Crt."
gevolgd, vroeg een a.-r. raadslid of de
Burgemeester met het oog op het naar
huis geleiden van oude en zwakke arbei
ders niet bereid zou zijn zijn invloed bij
de arbeidersorganisaties aan te wenden
om van het strijdmiddel van volgen af
te zien.
De burgemeester Ter Laan beantwoord
de de vragen daarbij het voorbehoud ma
kende betreffende mededeelingen waar
door invloed zou worden geoefend op het
verdere beloop der staking. Spr. acht zijn
taak te zorgen, dat de twee partijen in
den economischen strijd blijven binnen
de perken van de wet, en wil ook geen
der beide partijen op de een of andere
wijze bevoordeelen of benadeelen.
Spr. deelt mede, dat inderdaad de arbei
dersorganisaties de bemiddeling hebben
aanvaard, de patroons tot zijn spijt tot
nog toe niet. Spr. heeft met zijn bemid
deling niet bedoeld als scheidsrechter op
te treden, doch alleen om te trachten
de partijen tot elkaar te brengen, waar
door men misschien tot een scheidsge
recht kon komen. Spr. heeft geen vrijheid
mede te deelen wat de patroonsbond op
zijn aanbieding van bemiddeling heeft
geantwoord. Op straat blijkt evenwel, dat
het resultaat van zijn bemoeiingen althans
nu nog niet is bereikt.
Wat de nachtwakers aan de fabrieken
betreft, moet toegegeven, dat dezen de
taaie ter politie meer verzwaren dan ver
lichten. Het is inderdaad juist, dat een
dier nachtwakers dronken |en bebloed door
de politie aan een fabriek is aange
troffen.
Wat het molest ten opzichte van
werkwillige arbeiders betreft, deelt spr.
mede herhaaldelijk daarover klachten van
patroons te hebben ontvangen, die door
spr. al kwamen ze ook niet van de be
trokken personen zelf, steeds zijn onder
zocht,. In de meeste gevallen bleken deze
onwaar of onjuist. Als bescherming ge
vraagd wordt, wordt die altijd verleend,
Spr. ontleent aan het politierapport ver
schillende feiten waarvan bij onderzoek
bleek, dat zij in de meeste gevallen
niet waar waren, terwijl soms het molest
inplaats van door de stakers door kwa
jongens was gepleegd. Wanneer op die
wijze klachten worden ingediend, wordt
de taak van een burgemeester zeer
moeilijk. Evenwel meerdere hulp van po-
litiewege, als dit doel van die klachten
is geweest, heeft spr. nog niet noodig
geoordeeld. Aan de politie komt een
woord van lof toe, voor de wijze waarop
zij steeds is opgetreden. Als streng op
treden noodig is, zal dit ook gebeuren;
tot op dit oogenblik is echter nog geen
enkel strafbaar feit geconstateerd. Wel
.worden door stakers uitingen gedaan, die
voor werkwilligen pijnlijk moeten zijn,
doch niet strafbaar zijn, maar ook ander
zijds worden tot de stakers grievende
woorden gericht, die eveneens niet straf
baar kunnen geacht worden.
Verder sprak burgemeester Ter Laan
blijkens het verslag:
Aan het verzoek, dat spr. zijn invloed
zal aanwenden om de arbeiders af te
houden van het volgen van onderkrui
pers, kan hij niet voldoen. Dat volgen
is een bijl de Wet geoorloofd strijdmid
del. Wel is. hij! bereid de leiders dei'
staking aan te sporen geen onwettige
middelen toe te passen. Daartegenover
moeten de werkwilligen alles vermijden,
wat tot botsingen aanleiding kan ge
ven en z'ic-h zoo min mogelijk op' straat
vertoonen op uren, dat het toch al
reeds drukker is.
Wat de relletjes op 29 April betreft
wijst spr. er op, dat daarbij niet in
hoofdzaak de stakers de schuldigen zijp.
De betrokkenen hebben het aan 'zichzelf
te wijten als zij op drukke tijden zich
op straat hegeven, zonder vooraf her
scherming van de politie te hebben
aangevraagd. Bovendien was de herrie
ook niet zoo erg als men nagaat dat
alleen de verschijning van den Wet
houder Kamphuijs en een paar agenten
voldoende zijin, om de orde te herstel
len.
Mag dan een werkwillige zich niet op]
istraat begeven Zeker, doch als in 'deze
geprikkelde tijden iets zou gebeuren,
aan wi-en dan de schuld? Ook de pa
troons hebben den plicht om alles na
te laten, wat tot ordeverstoring: aanlei
ding kan geven en zlij moeten niet noo-
deloos hun bedienden op- de straat zen
den. i
L'-J-t'l Mi :T-! f*f ^14. -«j - f[
Daar heb je 't. Als die onderkruipers
niet op straat komen, zullen de stakers!
hen niets doen! Wat hoeven zij' zich ook
op straat te vertoonen, en daardoor die
lieve Isitakers kwaad te maken en tot
mishandelingen te prikkelen; het is hun
eigen schuldi
Wat een malle opvatting. Wie op straat
mishandeld wordt, had dan maar in huis
moeten blijvenAlsof de burgemeester als
hoofd der politie niet geroepen was de
veiligheid op straat voor alle burgers te
handhaven
Het verslag luidt verder:
De heer Kamphuijs, wethouder, dankt
den burgemeester voor zijn aanbod om
de politierapporten in te zien. Spr. heeft
hiervan geen gebruik gemaakt, omdat
hij uit eigen oogen wil zien. Men
glijdt wel luchtigjes over de lelletjes
der laatste dagen heen. Spr. heeft met
eigen oogen gezien, hoe werkwilligen
op schandalige manier weiden bejegend.
Dat gebeurt bijna dag aan dag. Dat
de werkgevers niet altijd tijdig waar
schuwen is misschien juist, maar ook
niet altijd mogelijk.
Spr. heeft zich op den avond van
den 29sten met de zaak bemoeid, om
dat de toestand zeer zenuwachtig was.
Is het rechtvaardig, dat werkwilligen
steeds op die wijze gevolgd worden?
Dat is een schande voor de stakers,
die er fmn zaak geen goed mee doen.
Iemand die den geheel-en dag gewerkt
heeft, mag zich toch zeker 's avonds
wel eens op straat begeven.
Men heeft spr. verweten invloed to
willen oefenen op den burgemeester.
Spr. ontkent dit. Doch wel heeft hij
/te kennen gegeven en hij- schroomt
niet dit te herhalen, dat als het spaak
zou loopeu doordien door den burge
meester niet voldoende was ingegrepen,
hij zich tot hoogere- autoriteiten met
een klacht zou wenden.
De heer Baas (A. R.) komt op tegen
het volgen van oude stakkers v'an werk
lieden, die niet kunnen stilleen. Dat is
een onedel bedrijf. Tegenover de vrij
heid om te staken, die spr. erkent,
moet ook staan de vrijheid om te ar
beiden. Alle geweld >n molest, dient
afgekeurd
De Voorzitter deelt mede, dat. de po
litie de strengste order heeft hinderlijk-
volgen tegen te gaan en spr. is be-
read den leiders der staking te Vragen
'het volgen van oude werklieden ge
heel na te laten. Worden de bepalingen
omtrent het hinderlijk volgen overtre
den, dan zal dat w'orden vervolgd. Ret
zou sprekers grootste geluk zijn, als
deze staking voorbij! ging.
Nu, dit gelooven wij; welwant deze
burgemeester heeft een moeielijke taak;
hij moet de wel: handhaven en tegelijk;
zorgen zijn yoode broeders niet te ont
stemmen. Vandaar allicht wel dat hij: niet
eens wist dat op] schandalige manier Werk
willigen behandeld (zegge be h a n deld)
werden.
Het is goed dat de wethouder Kamphuis
(R.-K.) eens een ander hoekje open fleed,
dan wijl van den burgemeester hadden
ter lezing gekregen. Het zal allicht den
burgemeester nopten zijjn plicht te doen;
en niet alleen aan de stakers te „vra
gen" om de ouden van dagen met rust
te laten, maar aan de politieagenten op
te/ dragen ten istremgbte alles wat naar
hinderlijk volgen zweemt tegen te gaan..
Nietde onderkruipers in hun huis opslui
ten immers zoo kan men zelfs den
duivel wel kalm houden! maar de
politie, of wilt ge-, de overheid de han
den uit de mouw steken. Dat brengt de
rust.
Opkomende „godsdienst".
Mr. Tasman, vrijzinnig-democraat, er
kent in zijn „Sociale Kroniek", dat het
materialisme overal terrein verliest eiq
hij haalt clan een artikel aan uit ben
Duitsch socialistisch blad, de „Socialisti
sche Monatschafte" het volgende aan (wij
drukken het af uit „Het Centrum"):
Daarin betoogt de schrijver Hans Mid
ler, onder den titel „Macht und iGlaube",
dat geloof aan een hoogere dan hien-
sc-helijke macht voor iedere menschenge-
meen&ohap noodzakelijk is. Daarin al
leen ligt voor de aan macht onderwor
ptenen z.i. de ©enige waarborg, dat de
machthebbers van hunne macht geen
misbruik zullen maliën. Macht zonder
geloof kan hoogstens afbreken, wat ver
rot is; zij kan niet opbouwen. De- schrij
ver gaat zoover, dat hij! meent te kun
nen staande houden, dat uiteindelijk
alle goede en den menschen heilbren
gende macht uit hun religieus gevoel
voortkomt.
Daarom moet z.i. juist de socialist
alle pogingen, om den grondslag van
allen s-ociale-n vooruitgang, het geloof
aan een zedelijke wereldorde, bij de
arbeidersklasse te vernietigen, met de
meeste beslistheid afwijzen.
Voordat de arbeidende klasse den die-
peren samenhang tusschen macht en
geloof heeft begrepen, is er geen kans
op verwezenlijking van het socialisme.
Alleen eene godsdienstige arbeider ski as'-
se zal z.i. het beloofde land binnen
treden.
i I i .1
Het is inderdaad zoo dat onze tijd alles'-
zins gpclsdienstig' wil zijn. Zoo gold het
ook in Paulus' dagen van de heidenen,
met name van de Grieken. Doch wat
waarde hebben godsdienstige aspiraties
anders dan dat zij de ervaring bevestigten,
dat het altijd bezig zijn in de materie,
in de stof, den mensch geestelijk doodt,
en hij dit alles de geestelijke nooden
van den mensch om bevrediging' blijven
vragen. En zoo komt de mensch er toe
zich een soort godsdienst te scheppen.
Maar welk eene is liet dan ook. Enka
ervoer het op het Paasc-hcongres haler
partij, waar haar protest tegen de kwalifi-
ceerinig van haar godsdienstig geloof als
„barbaarsch wondergeloof" door hare par
tijgenooten werd overschreeuwd.
De godsdienst die het socialisme iq
't uiterste geval zal aannemen, brengt het
niet verder clan tot een privaat zaak,
een zaak die het gros der socialisten in
het allergunstigste geval koud laat. In
den grond vijandschap tegen den gods
dienst,zij het ook in haar minst uit-
dagenden vonnl!
Minister Talma's voordrachten.
Als vervolg op onze aanbeveling van
deze voordrachten over de „Arbeiders
beweging", drukken wij nog eenige pas
sages af uit zijne Voorrede.
Er is', zegt de oud-minister, 'bij de pre
dikanten een tekort aan kennis Van
de vele vragen, die in 'de arbe-idersweredd
opkomen. Voor dat tekort zijn „aanwijs
bare oorzaken". En dan gaat de schrij
ver aldus voort:
Ik herinner mij, dat ik, in mijn eer
ste dienstjaar als predikant, tijdens
een kort verblijf in den Haag, door
bijzondere omstandigheden in herhaal
de aanraking was met een jong schil-
gezel, fel socialist, die mij te lijf ging
met alle feiten en theorieën, die in
dezen tijd ('88) in de socialistische
kringen -opgeld deden. Ik kon mij moei
lijk verweren. Als student had ik op
aanraden van juristen colleges gevolgd
van prof. d'Aulnis en was daar gemak
kelijk overtuigd, dat het socialisme
mis was, maar wat ik hier bij dezen
jongen arbeider vond, was iets anders,
clan wat ik daar had hooren weerleg
gen. Ik kon dan ook niet veel anders
zeggen clan: Ik weet het niet, ik ben
dominee, en heb daar geen verstand
van. Op een van -onze wandelingen
hield hij mij plotseling staande en
zeide: Meent gij een herder te kunnen
zijn van uwe gemeente-, als gij niets
weet van hetgeen het leven van die
menschen vaak zoo hitter maakt, van
hun zorgen, die lmn week vervullen,
en die ze 's Zondags meenemen, als
zij bij ui in de kerk zitten. Ik gevoel
de, da-t die jonge man, vrijdenker en
anarchist, tegenover mij gelijk had.
Toen wij van de academie kwamen,
hadden wij van veel gehoord. Wij had
den wat wetenschap vergaderd, waar
op wij toen trotsch waren, omdat de
ouderen er niets van wisten en die wij
nu hebben opgeborgen, omdat de jon
geren ons verzekeren, dat het alles
weer uit den tijd is. Mij hadden ook,
liet zij dankbaar erkend, aanraking ge
had met de wijsheid, die in de diepten
der eeuwige waarheid leidt. Maar nie
mand had ons gewaarschuwd, dat wij
kwamen in een maatschappij, die be
wogen werd tot in haar grondslagen.
Hoe gevaarlijk Kuyper 'was, wij wisten
het, maar Marx was ons 'niet genoemd.
De bronnen van de Pentateuch en de
leeringen van Duns Scotus waren ons
de primitiae der theologische kennis,
maar wat er al woelde en stormde
in de arbeiderswereld, wij kenden er
de bronnen niet van en een overzicht
zelfs van de geestelijke stroomingen
op maatschappelijk gebied ontbrak ons.
Zij dit weinige voldoende om onze
vrienden te doen besluiten van deze kern
achtige voordrachten kennis te nemen.
Prinses te pa ard.
Gistermorgen reed Prinses Juliana op
haar paardje door het Ilaagsche Bosch.
De Koningin vergezelde haar te voet.
Ronde stuivers.
Op verzoek deelen wij mede, dat de
oude (ronde nikkelen) stuivers tot 1 Juli
e.k. nog wettig betaalmiddel zijn.
Voor Juliana.
Van een 9-jarig meisje uit Den Bosch
heeft prinses Juliana voor haar verjaar
dag een klein poppetje met wagentje
gekregen, door haar zelf in Oranje ge
kleed.
De afdeelingen dew Tweede Kame'r
benoemden cle heeren v. Sasse, v. Hamel,
Marc'hant, Tydeman (voorzitter) en Roo-
cl-enburg tot .rappor tenrs over het WietSr
voorstel Aalherse in zake oneerlijke con
currentie.
Het niet vlaggen te Zaandam.
Het lid der Tweede Kamer, de heetp
Brummelkamp-, heeft tot den minister van:
Binnenlandsche Zaken een drietal Vragen
gericht in verband met het feit, dat te
Zaandam op den verjaardag van prinses
Juliana van de gemeentegebouwen, nielt
is gevlagd en tevens naar aanleiding van!
het door B. e-n W. dier gemeente aan
gekondigde voornemen, om het volgend
jaar op 1 Mei aan de onderwijlzlers- detr;
openbare scholen vrijaf te geven. (Tel.)
Onze Pers.
Adam heeft het in z'n jongsten „Brief
zonder omslag" in de Jongelingsbo
de -over de Pers.
Er geschiedt heel wat christelijke pers-
arbeid, zegt hij, waarvoor nooit een cent
wordt betaald. Maar die arbeid wordt
helaas ook door vele christenen al hee-1
slecht gewaardeerd, ik bedoel nu niet
in geld gewaardeerd. Zij blijven trouwe
vrienden van de vrijzinnige pers. Die
pers heeft soms schunnige feuilletons,
spottende artikelen op wat ons heilig is,
vuile advertenties maar er staat toch
zoovéél in, niet waar? En men kan dat
toch allemaal niet missenIn hetzelfde
blad, dat zich de meest perfide spotter
nij over God veroorloofde, de „Nieuwe
Rott. Ct.", schrijven naast moderne te
genwoordig ook ethische domineesGe
lukkig dat er velen zijn, -die hun taak
tegenover de pers anders verstaan dan
zulke predikanten. .Daarvan heb ik dézer
dagen een frappant -staaltje gehoord, dat
ik u onder de roos wel vertellen
wil. Onze geëerbiedigde Koningin ont
ving voor Haar Huis een aantal, wel tien
of twaalf, geloof ik, exemplaren van bo
vengenoemd blad, doch heeft Ua de
perfide spotternij waarvan ik gewaagde
al die exemplaren tergtond doen op
zeggen, omdat H. M. niet in Hare gods
dienstige gevoelens wenschte te worden
gekwetst. Ik heb alle reden -om te ge
looven dat mijn zegsman op de hoogte
is van wat hij mij vertelde.
Is het niet beschamend voor velen
die in hun christelijk gezin zolke cou
ranten blijven dulden
Middelburg. De bakkerijtentoonstelling,
mocht zich gisteren in een bijizonder druk
bezoek verheugen, niet minder dan 989
betalende bezoekers waren gedurende den
dag aanwezig, vooral des middags toen
het Middelburgsch Muziekkorps er speel
de en 's avonds toen het muziekgezelschap
uit Souburg hetzelfde deed was het er
zeer gezellig.
Gaarne voldoen wij aan een verzoek
van de commissie om alsnog de aandacht
onzer lezers er op te vestigen, dat de
electrische installatie voor licht en kracht
