NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
Vrijdag 1 Mei
38e Jaargang
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
No. 179. 1914.
EERSTE BLAD,
Arbeid en Loon.
Kerknieuws.
Onderwijs.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. DHUI?, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIÉN
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Binnenland.
Uit da Provincie.
Middelburg. Onderwijzers examen,
(acte l.o.) Geëxamineerd 8 mannelijke
candidatenafgewezen 1.
LEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers0.65
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
EN
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels f 1.—iedere
regel meer 10 cent.
Eenige jaren geleden vestigde ds. Ru
dolph, de socioloog, die straks in den
bloei zijner jaren dreigt te worden af
gesneden, hetwelk door alle Chr. arbei
ders teri diepste wordt betreurd, in „De
Standaard" de aandacht op een werkje:
„Arbeidsprestatie en Loonregeling", van
den Amerikaan F. W. Taylor, vertaald
door H. J. Hemdrikse, opzichter van het
Stoomwezen (Amsterdam, Van Mantgean
en De Does).
De schrijVer toont aan, dat 'het fabrieks
wezen een hoog© kunst is, die ernstig!
nroet geleerd en ten slotte leidt tot d^
betaling der hoogste loonen en de grootste
besparing der productiekosten!.
Daartoe beveelt hij aan t ij d s t u d j e,
dat wil zeggen een onderzoek hoeveel tijid
een goed werkman voor elk deel en on
derdeel van zijn werk behoeft.
Voorts eeeir p 1 anaf dee lin g, waar
in 'de dagtaak van iederen werkman van
uur tot uur geregeld is. Heel de arbeid,
die door een fabriek op één dag moet
worden afgeleverd, wordt door deze plan-
afdealing in bestek gebracht.
Dan komt er jbiji de controle, die
uitmaakt of aan dit bestek door den werk
man ifs voldaan.
Alleen zoodanige werklieden clie hier
aan voldoen moeten in de fabriek in dienst
gehouden worden. Maar dan moeten die
ook het hoogst mogelijke loon genieten.
Kort gezegd wil Taylor derhalve een
arbeiderscorps kweeken, dat in den kortst
moge]ijken tijd het meest mogelijke werk
verricht en daarvoor dus ook het hoogst
mogelijke loon ontvangt. .Minimum van
tijd, maximum arbeid, maximum loon.
Een prachtig stelsel waarvan de vrucht
zal zijn, dat de goede werklieden gelegen
heid krijgen hun krachten te ontplooien.
Lijntrekkers en drinkers vallen hier dus
buiten. Zij kunnen niet mede, want ijVer
en veerkracht ontbreken hun, hun vak-
genooten streven hun voorbij en de fa
briek moet ze wel loslaten. Hierbij; valt
ook de gespannen Verhouding (antagonis
me) tusschen patroons en werklieden weg.
Zij toch verstaan wederkeerig malkanders.
belang en werken daarvoor. De klassen
strijd legt op zoodanige fabriek de wa
pens neer. Hier is de echte samenwer
king, omdat zij: allen werkers zijn.
IVelk een ideaal toestand, en die toch
niet onbereikbaar is.
Het is een vakvereeniging van eerste
klas menschen, vereenigd ter verkrijging
van hooge loonen waarop zijj recht heb
ben; loonen die altijd dezelfde zijn, zoo
wel in slappe als in drukke tijden, en van
contributie of strijdkas is! geen sprake,
want de patroon betaalt alles, en organi-
seeren en administreeren alles gratis.
Het is .te verstaan, dat een zoo warm
'Christen-socioloog als ds. Rudolph iu
geestdrift geraakte bij de schildering van
een zoodanigen toestand. Indien de werk
gevers en id at niet alleen in de fa
briek, maar dan toch in de fabriek in
de voornaamste plaats reeds een halve
eeuw vroeger aan een dergelijke organi
satie hadden gedacht, hoe heel andere
het in de fabriek zou uitzien.
In het stelsel, hierboven geschetst,
wordt de arbeid metterdaad wat hij naar
Gods oirtening: wezen moeit.
Naar Gods Woord is de arbeid geen
last of spel, maar roeping van den
naar Gods beeld geschapen menjsch. „Mijn
Vader werkt tot nu toe en Ik werk' ook".
De arbeid is navolging Gods.
Alle arbeid moet eerst denkarbeid zijn.
Bij dein Heene gaat Zijn Raad voor Zijn
Daad. Ook daarin moet de mensch Gods,
navolger zijjn. Alle werken moet met den
ken beginnen. Denkend nroet de arbeider
■aan en in zijn werk zijn. Zijn jverk
moet steeds planmatig gtetschieden.
Indien het .zóó ver komen kon, dat
in alle vakken, waar dit mogelijk is, dus
niet alleen in de fabriek, maar op kan
toor en werkplaats deze regel in toepas
sing gebracht werd, zou men wel de min
derwaardige werklieden allengs, zien ver
dwijnen, maar men zou dan ook de flinke,
goed geleerde en geschoolde arbeiders
overhouden, die zich met hart cn ziel
geven aan het werk, en tevens hun aan-
spraken op de hoogst mogelijke loonen
zouden doen gelden.
Doch hiertegenover staat dan ook de
eisoh, dat de patrioons tot de beste vak-
menschen moeten behooren. Zijl moeten
menschen zijn, die er steeds op uit zijn
het vak te verbeteren, deu arbeid te ver-
hoogen en den arbeider te sterken. Het
moet niet kunnen gezegd worden, dat de
patroon er minder van weet dan de werk
man, en hij de leidürg van het bedrijf
overlaat aan een ander.
Het staat onder ons vast, dat op deze
wijze de verhoudingen zeer verbeterd zou
den worden, en een oplossing; van een be
langrijk stuk sociale quaeistie w-ordt mo
gelijk gemaakt. Het is goed te wijzen,
immer te wijzen op sociale misstanden en
wanverhoudingen, maar den uitnemend-
sten weg te vinden, welke tot verbeteringi
kan leiden, is niet minder roeping.
Bij zoodanige verhouding van patroon
en werkman, van arbeidsprestatie en loon
regeling moeten patroon en arbeider bei
den welvaren, en wordt het heil der sa
menleving bevorderd.
De beroepsarbeid is de spil waar het
leven van 't grootste deel der menschen
om draait. Het kind verraadt reeds in
de keuze van zijjn spel of verzet welk
beroep hij op rijper leeftijd zal uitoefe
nen. De beroepskeus zit den mensch in
't, bloed. En van het loon van dezen be
roepsarbeid moet de groote meerderheid
leven. Daarom moet het er heen: het
beste loon, doch voor den besten arbeid,
deze twee zijjn de onmisbare voorwaarden
voor maatschappelijk geluk. Eu met dit
maatschappelijk geluk mog'en wij hier
nog eens een woord van ds. Rudolph aan
halen
„Met dit maatschappelijk geluk houdt
ook 't geestelijk en zedelijk welvaren .'meer
onmiddellijk verband. Het geestelijk en ze
delijk leven is 't herstel van Gods beeld.
Ook in den arbeid moet het beeld Gods
schitteren. Het loon is voor den Christen-
arbeider een lichtstraal van den Vader
der lichten, die de kracht tot arbeiden
en het loon op den arbeid gaf. Het maat
schappelijk gelukkig leven is regen en
zonneschijn voor het geestelijk en zede
lijk leven". 1
Christendom en Maatschappij.
No. 3 van dit tijdschrift, dat ondeü'
redactie van pref. Diepenhorst en oud
minister Talma bij 'Ruijte te Utrecht ver
schijnt, bevat een artikel van dr. v. Sta
veren over „Do geneesheer en de zie
kenfondsen", welk artikel vervolgd wordt;
een uiteenzetting, over de beteekenis van
„Organisch", welk opstel eveneens wordtj
voortgezet, door ds. H. Koffijberg'. Een
aangename rubriek van Srneenk, „Uit de
Vakbeweging". En andere stukjes, die 'zeer
ter jezing zijin aan te bevelen.
Wanneer de schrijvers zorg dragen en
kele vreemde woorden aan den voet deir
kolommen te vertalen, dan kunnen ook
onze meer ontwikkelde leden van Patri
monium dit tijdschrift niet vrucht volgen.
Vooral het artikel van ds. Koffijberg dient
eenige malen herlezen te worden, om heit
geheel te kunnen genieten.
Verjaardag van Prinses
J nlian a.
Men meldt uit Zaandam:
Nog nimmer te de verjaardag van Prin-
tees Juliana hier zoo opgewekt gtevierd
als gisteren, 't Wals: een Oranjestad in
plaats van een roode stad. Alles vlagde
behalve het Gemeentehuis. Daar de to
rens aan de gemeente behooren hadden
do kerkvoogden er op gevonden, de vlag
to steken uit het boogvenster boven den
ingang der kerken. Vele burgers droegen
oranjelint en eenige nijveren hadden hun
winkels of werk plaatsen .niet driekleur
en oranje versierd.
Een grappenmaker had zelfs de nachte
lijke donkerte benut; om het nationale
dundoek aan de woning van burge
meester Ter Laan te hangen, maar de
vreugde over dat protest duurde uit den
aard der zaak slechte kort.
's Avonds gaf de: Chr. Oranje-vereeni-
ging een feest, en had in de Geref. Kerk
een bidstond plaats, die druk bezocht
w'as.
De Prins op reis.
In den loop van den aanstaanden zo
mer zal, volgens liet „Hbld.", Z. K. II.
do Prins der Nederlanden een buiten-
lanclsche reis maken aan boord van Hr.
Ms. pantserdekschip „Zeeland". Is men
goed ingelicht, dan betreft het hier de
uitvoering van een plan van den Prins,
dat reeds 'geruimen tijd bestond, doch
echter tot nu toe niet tot uitvoering is
kunnen komen, n.l. om een bezoek te
brengen aan de Noorsche. hoven.
Bij Kon. besluit is de heer. P. Doorn
benoemd tot burgemeester der gemeenten,
Stad- en AmbtiVollenhove. De heer Doorn
was. oud-burgemeester van Ambt-Almelo
op wachtgeld.
V r ijl kaarten v o o r K a merle d en.
Naar het „Volk" verneemt, heeft de heer
Mr. J. W. H. M. van Idsinga, Chr.-Hist.
Kamerlid voor liet district Bodegraven,
thans ook zijin vrijkaart aan de Spoorweg-
Mij. teruggezonden, met de mededeeling,
dat hij zich niet gerechtigd acht een der
gelijke gunst van de Spoorweg-Mijl te aan
vaarden. AD'. Van Idsinga is de hekslui
ter. Thans zijn alle berichten van ont-
vanglst binnen.
Mi'. F. D. Graaf Schimmel
p e n n i n ck.
Naar onze corresp. seint, heeft de Com
missaris der Koningin in de provincie
Utrecht, mr. F. 'D. Graaf Schimmelpen-
ninck, met ingang' van 1 Augustus, we
gens familieomstandigheden, ontslag aan
gevraagd. (Ned.),
Bij kon. besluit is pensioen verleend
aan II. Colijin, oud-minister van oorlog,
groot f925.
Plaatselijke keuze.
Het resultaat van de actie voor Plaat
selijke keuze is tot heden als volgt:
imv.
Groningen 23.371 uit gem. met samen 257.245
Friesland 60.214 258.534
Drenthe 14.180 130.318
Overijsel 35.862 271.780
Gelderland 49.084 431.502
Utrecht 11.718 120.814
N.-Holland 85.504 871.993
Z.-Holland 86.093 906.144
Zeeland 21.301 208.815
387.234
3457.144
Middelburg. De Commissie uit GeilSta
ten van Zeeland, belast met de voorberei
ding van de Drinkwatervoorziening in
Walcheren heeft aan de Burgemeesters en
Wethouders van gemeenten op Walcheren
een schrijven gericht, omtrent bovenge
noemde aangeleg' .iheid.
Een afdoende verbetering in den toe
stand achtten de Directeur, de Minister,
het: Gedeputeerd Dollege ©n de Commissie
(de heeren J. H. Blum, mr. F. .T. S pre ri
gor en J. G. v. Niftrik) slechts mogelijk
zoo water uit Noord-Brabant aangevoerd
en over het eiland gedistribueerd wordt,
welken maatregel zij slechts dan finan
cieel uitvoerbaar achten, indien daarvoor
de medewerking van alle of althans van
de meeste der betrokken gemeentebestu
ren wordt verkregen, waarbij dan wellicht
ook de medewerking van de steden ware
te verwerven, indien en voor zoover hare
drinkwatervoorziening verbetering of aan
vulling behoeft. Daarbij zou dan kunnen
worden overwogen of samenwerking met
de Zuid Bevelandsche waterleidingmaat
schappij, welke op het eerste gezicht voor
beide partijen voordeelig schijnt, inder
daad aanbeveling zou verdienen.
De commissie meent dat deze aangele
genheid het vlugst tot een goed einde
kan worden gebracht, wanneer ziji aan
vankelijk wordt overwogen in eene bijeen
komst van zooveel mogelijk leden van de
Raden der verschillende gemeenten, waar
in de hoofdtrekken van eventueele sa
menwerking kunnen worden- behandeld,
waartoe zij de leden van den Raad der
gemeenten uitnoodigt tot eene bijeenkomst
op Donderdag 7 Mei te 2 uur, in het
Statengebouw.
De bewoners van het Molenwater
bieden het feestvierend Walcheren a.s.
Dinsdagmiddag, van half 4 tot half 6 een
matinée aan, te geven door het Middel-
burgsch Muziekcorps directeur Jan Morks.
Ook op den Seisdam en in de Lan-
geviele is men met de versiering aan
gevangen. Men ziet het goede voorbeeld
doet goed volgen.
Goes. Door de Vereeniging „Handelsbe
lang" te Middelburg zijn de zustervereeni-
gingen te Vlissingen en te Goes uitgenoo-
digd drie leden af te vaardigen, om zit
ting te nemen in de Jury voor den te
Middelburg te houden étalage-wedstrijd.
Uit de Goesche Vereeniging zullen in
die jury zitting hebben de heeren A. S.
J. Dekker, voorzitter; P. Oosterbaan, secre
taris en P. A. C. Laban, penningmeester.
Laatstgenoemde vereeniging stelde voor
den wedstrijd een zilveren medaille be
schikbaar.
Vlissingen. In de hedenmiddag gehou
den gemeenteraadsvergadering weird mede
deeling gedaan van een schrijven van den
inspecteur van politie den heer van Mee-
rendonk, waarin deze dank brengt voor
de 'hem toegekende milde gratificatie en
voor de woorden ten zijnen opzichte door
den voorzitter in de vorige vergadering
gesproken.
Vervolgens van een bericht yan Ged.
Staten, dat zij de beslissing over de be
grooting der gemeente andermaal ver
daagd hebben, thans tot 1 Juli.
Overgelegd werd o.a. het verslag van
de Zeemans en Visschersbeurs, waaruit
blijkt, dat aan rechthebbenden f 12127.93
is uitgekeerd.
Eervol ontslag werd verleend aan den
heer J. H. Dommisse als secretaris-rent
meester van het Gasthuis en aan den
heer P. Dobbelaar als onderwijzer aan
school F.
Voor onderwijzer in bet teekenen bij het
lager onderwijs bestond de voordracht uit
de heeren A. L. Gerretsen, Vlissingen; L.
Heijmans, Vlissingen en Joh. Melse, Den
Haag. Benoemd werd de heer
H e ij m an s.
Voor onderwijzer' aan school D werden
aanbevolen de heeren H. Vonk, Geertrui-
denberg; J. C. P. Jansen Verplank© tie
Waddingsveen en G. J. Eijke, Ovezand.
Benoeming uitgesteld.
Voor onderwijzer aan school A luidde
de voordracht A. de Mol, Amsterdam,
J. C. P'. Jansen Verplanke en J. Bi. de
Hullu, Borssele. Benoemd werd de heer
Mol.
De Burgemeester deelde mede, dat de
torenbouw gereed is. De kosten bedragen
f28584.605, welke geheel te betalen zijn
uit de assurantiepenningen.
Colljnsplaat In de gisteren gehouden
raadsvergadering waren tegenwoordig 5
leden. Afwezig waren de heeren P'. Tar
zeiaar -en A. Verbuig; de eerste wegens
ongesteldheid de laatste wegens uitstedigj-
hedd.
Herzien werd de verordening op 't hef
fen van haven- en liggelden. Bepaald
werd dat gedurende de bietencampagne
voor de schepen, die nu: een ligjgeld van
10 et. per ton betalen, roortaan 20 ot. p. i
wordt geheven. Voer rekening van den
verbouwer zal voor 'f inladen yan elke
1000 K.G. bieten en voor 't uitladen van
elke 1000 K.G. pulp! 5 cent verschuldigd
zijn. Indien de aanlegsteiger met kleine
kosten kan hersteld worden, zal daartoe
worden overgegaan.
Naar aanleiding van verschillende
klachten, is besloten de vuilnisbak in
den Oostachterweg: op fc ruimen.
Ingekomen was ook een rapport van
de gascommissie; onder dankbetuiging
voor haai' benoemingen wordt besloten
om te wachten met definitief hesluit tof
een voltallige vergadering'.
Gisteren werd alhier de gewone
jaarlijksche vergadering gehouden van de
afdeeling der vereen, tot Chr. verzorging
van Krankzinnigen in Zeeland. De verga
dering was slechts matig bezocht. Na
de opening werd gelezen Ps. 62, vervol
gens de notulen der vorige vergadering,
waarna de secr. zijn jaarverslag uit
bracht. De afd. is 2 leden sterker ge
worden. De penningmeester deed verslag
van den toestand der kas. Die ontvangsten
bedroegen f 115.47, de uitgaven f95.15,
saldo dus f20.32.
Herkozen werden de viee-voofzitter dhlt.
Noordijke en de penningmeester I. Grijsn
peere. Als afgevaardigde naar de algieru.
vergadering te Middelburg werden be
noemd de heeren W'. Potappel en I.
Grijspeere en als plaatsvervangers de hee
ren M. Noordijke en Ds. H. L. A. Feijfces.
Kruiningen. In de Woensdagnamiddag
gehouden raadsvergadering, waarin de
heeren De Groof, C. Dek en L. Nieuwen-
huijze afwezig waren, werd het cohier
van den H. O. vastgesteld op een bedrag
van f 10.139.591/2', het cohier van de hon
denbelasting met 107 aanslagen tot een
bedrag van f334.
Door de gascommissie te Krabbcndijk©
werd concessie aangevraagd tot het le
veren van gas aan de bewoners van den
Oostdijk, behoorende tot de gemeente
Kruiningen.
Een verzoek van de commissie Spoor
wegmaatschappij op Zuid-Beveland was
niet tijdig genoeg ingekomen om in deze
vergadering te worden behandeld.
Volgens de gehouden aanbesteding van
stratenaanleg te Kruiningen en Hans-
weert en den bouw van een gemeente
huis werd door den Raad besloten het
eerste werk te gunnen aan den heer J.
Knuist te St. Maartensdijk voor f 5300
en f8730 en den bouw van het Gemeen
tehuis aan A. Wabeke te Krabbendijke
voor f15.900.
Met het bestuur der Zondagsschool-
vereeniging zal getracht worden een over
eenkomst aan te gaan, ten einde gedu
rende den bouw van het gemeentehuis
die lokaliteit ten deele te gebruiken voor
vergaderingen en secretaris.
„Midd. Crt.'*
Besmettelijke ziekten.
In de week van 22 tot en met 28
April kwamen uit Zeeland ter kennis van
den Centralen Gezondheidsraad 1 geval
van roodvonk te Middelburg en te WoL
faartsdijk.
Bij Kon. Besluit is benoemd: fol
verificateur der belastingen de commies-
verificateur K. Tol, met verplaatsing van
Rotterdam naar Vlissingen (haven); lol
burgemeester van Eikerzee en Ellemeet!
A. C. de Bruijn.
Ned. Herv. Kerk.
Beroepen te Bennebroek, P. J. F. r.
Voorst Vader te Neclerhemert.
Geref. Kerken.
Beroepen te Ouddorp, J. II. Telkamp,
cand. te Hillegom.
Men schrijft van Gereformeerde zijde
uit Goes aan „De Standaard", dat de
PartrSynode van Zeeland der Geref. Ker
ken D. V. zal worden gehouden op Woens
dag 10 Juni a. s. te Goes.
Geslaagd de heeren L. M. de Heer,
